Abal ka exbay an Tolmixtaláb abal ti exóbal abal an tamkuntaláb I Ejatal ani i Tʼojlábil tu aykol kʼal a Cristo
7 MA TI 13 A SEPTIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | ÉXODO 23 ANI 24
Yab ki tʼajaʼ jawaʼ axi kʼeʼatchik in tʼajál
w18.08 4 párrs. 7, 8
¿I exlál patal?
7 I kulbetnál ki abchij i mensajes patal i exlowál. Tam i atsʼál jun i noticia o jun i tʼilab, ¿dhúbatkʼij i léʼ ki abchij jitaʼ i exlálchik? Okʼxidh ki abaʼ jun i mensaje, kwaʼal ki konowiy ti báʼ: «¿Walám chubax jawaʼ neʼets ku abaʼ?». Max an olchixtaláb yab chubax, i éjtowal ki ólchij i janamtaláb an epchalchik. Jaxtám, jawaʼ in tomnál ki tʼajaʼ pel ki pakuw ani yab ki abaʼ.
8 Kʼeʼat jantʼoj axi in éjtowal ka watʼey max ki abaʼ i mensajes pel ki odhnaʼ an epchalchik. Waʼats i bichow juʼtáj yab u jílchinal ki kʼakʼnaʼ a Jehová. Walám jitaʼchik tu pojkál kin olnaʼ jantʼoj axi yab chubax abal ka búkʼeychik an epchal. In tʼajál yán i tamub jats jawaʼ watʼey ban Unión Soviética. An policía xéʼtsin in olnál abal talchik i epchal axi lej exladh in kʼambiyámal an epchalchik. Yán i epchalchik in belaʼ ani owméj kʼal a Jehová. Yan i epchalchik wichiy kʼal a Jehová, pero yan yabáts in léʼnaʼ (1 Tim. 1:19). ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal yab ki watʼaʼ antsanáʼ? Jaxtám yab in tomnál ki belaʼ patal jawaʼ i atsʼál abal u tʼilnal. Kwaʼal ki tsalpay max jawaʼ i atsʼál pel chubax.
it-1 11 párr. 4
Aarón
An Biblia yab in ulal abal pel a Aarón axi in okʼnaʼ abal ka walbin an israelitas. A Aarón walbin kom nixoknáj kʼal an israelitas abal kin tʼajaʼ jantʼoj axi yab in tomnálak. Walbin kom yab in belkaʼ axéʼ xi abatnaxtaláb axi pidhnének an israelitas: «Yab ka tʼajaʼ jawaʼ yab tekedh expidh kom axi kʼeʼatchik in tʼajál». (Éx 23:2.) An Biblia u kaw lej alwaʼ tin kwéntaj a Aarón. Ma a Jesús in uluw abal an sacerdotes axi kalej tin yanél a Aarón tákudhak kʼal a Jehová. (Sl 115:10, 12; 118:3; 133:1, 2; 135:19; Mt 5:17-19; 8:4.)
it-1 454 párr. 2
Ceguera
Ti biyál, tam jun i eyal in tʼajalak jantʼoj axi yab tekedh, u úxnalak abal pélak jokʼtsej. Ban abatnaxtaláb axi a Jehová in pidhaʼ an israelitas, uchan an jueces abal yab kin batsʼuw nibal i tumín nibal jun i tsʼejwalixtaláb, kom axéʼ in éjtowalak kin tʼajaʼ abal yab kin eyendhaʼ alwaʼ in ey. Talchik i pejach ban Biblia in ulal: «Ma axi tsalpadh in éjtowal ka kʼambin kʼal i tumín.» (Éx 23:8.) «An tumín in éjtowal kin jokʼtsebedhaʼ axi tsalpadhchik.» (Dt 16:19.) Bélits max jun i juez in tʼajál jawaʼ tekedh ani tsalpadh, in éjtowal kin jaluw in tsalápil max kin batsʼuw jun i tsʼejwalixtaláb o i tumín. An abatnaxtaláb axi pidhan an israelitas in ulalak abal jun i juez yab in tomnálak kin batsʼuw i tsʼejwalixtaláb, kom neʼetsak ka tʼajan kin yájnanchij nixéʼ xi atikláb. In ulalak: «Yab ka odhnaʼ axi tsʼejwantál nibal axi tumínladh». (Le 19:15.) Jayej in ulal abal an juez yab in tomnálak kin tólmiy an tsʼejwantál expidh abal kin kulbedhaʼ an atiklábchik. (Éx 23:2, 3.)
Ki aliy i exbadh exobchixtaláb ti Biblia axi tsinat
w16.10 9 párr. 4
Ki kʼanidhaʼ axi pil in bichówil
4 A Jehová in uchaʼ an israelitas abal kwaʼalak kin kʼanidhaʼ axi tal al pil i bichow (ka ajiy Éxodo 23:9). An israelitas in exlalak abal lej kʼibat tam jun u kʼwajíl al pil i bichow. Walám an israelitas biyálits tu pojkáb kʼal an egipcios kom pil in belomtal ani in bichówil (Gén. 43:32; 46:34; Éx. 1:11-14). An israelitas in lej yajchiknaʼ ti Egipto, jaxtám a Jehová in uchaʼ abal kwaʼalak kin kʼanidhaʼchik jitaʼchik tal al pil i bichow (Lev. 19:33, 34).
it-2 386
Miguel
1. An Biblia expidh in olnál in bij tsáb i ángel in kʼál a Jehová, jun pel a Gabriel ani axi jun pel a Miguel, jayej u bijiyáb ti «arcángel». (Jud 9.) Ban capítulo diez ti Daniel in olnál abal a Miguel pel jun i príncipe «axi in kwaʼal yan in ey». Jajáʼ kʼalej in tolmiyal jun i ángel axi kʼwajat ti tomolnáb kʼal «jun i éyal axi ti Persia». An Biblia in ulal abal a Miguel jats an príncipe axi in beletnál in bichówil a Daniel. Uchan a Daniel: «Pel an príncipe axi kʼwajat in beletnál a bichówil». (Da 10:13, 20, 21; 12:1.) Axéʼ xi kaw in tejwamedhál abal a Miguel jats an ángel axi in beletnaʼ an israelitas ban desierto. (Éx 23:20, 21, 23; 32:34; 33:2.) Axéʼ xi kaw jayej i ejtowal ki belaʼ kom a Miguel jats an ángel axi in tomolnaʼ an Diablo tam ti in leʼak kin neʼdhaʼ in iniktal a Moisés. (Jud 9.)
14 MA TI 20 A SEPTIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | ÉXODO 25 ANI 26
«An arca játs axi más éxbadhak ban tabernáculo»
it-1 179
Arca del pacto
Jantʼiniʼ ti kwaʼalak ka tsʼejkáj. Jawaʼ kʼaʼál uchan a Moisés kʼal a Jehová pel jantʼiniʼ ti kwaʼalak ka tsʼejkáj an arca, kom jatsak jawaʼ más exbadh axi neʼets ka éyan ban tabernáculo. An arca neʼetsak kin koʼoy 111 centímetros in nakém, 67 centímetros in tsʼikwém ani 67 centímetros in tʼekʼém. Kʼwajatak tsʼejkadh kʼal i acacia ani majudhak kʼal i oro eblim ani tin ál. Tin tonídh an arca in kwaʼal i wits tsʼejkadh kʼal i oro. In paxíkʼ an arca kʼwajatak tsʼejkadh kʼal i lej oro. Tin paxíkʼ an arca in kwaʼalak tsab i querubines axi tsʼejkadh kʼal i oro. An querubines kʼwajatak tudhuwchik in kʼwalál ani in kwaʼalak kajludh in dhetʼeb abal kin paxkʼiy in paxíkʼ an arca. (Éx 25:10, 11, 17-22; 37:6-9.) In paxíkʼ jayej u bijiyabak ti propiciatorio. (Éx 25:17; Heb 9:5, nota; ka ajiy CUBIERTA PROPICIATORIA.)
it-1 179
Arca del pacto
Ban arca jayej u dhaynalak i eyextaláb axi lej exbadh. Tanáʼ dhayachak tsablom an tʼujub juʼtáj ti dhuchadh an abatnaxtaláb axi pidhan a Moisés. (Éx 25:16.) Jayej dhayachak jun i «jarra tsʼejkadh kʼal i oro axi in kwaʼalak i maná ani an teʼ axi in kʼalak a Aarón axi witsin». Walám talbél kaldháj nixéʼ xi eyextaláb tam ti neʼetsak ka tsʼejkáj an templo in kʼál a Salomón. (Heb 9:4; Éx 16:32-34; Nú 17:10; 1Re 8:9; 2Cr 5:10.) Okʼxidh ka tsemets, a Moisés in pidhaʼ an sacerdotes jun i copia in kʼál an «abatnaxtaláb» axi pidhan kʼal a Jehová. In uchaʼchik kin «dhayaʼ utat juʼtáj ti kʼwajat an arca del pacto», yab altáj. (Dt 31:24-26.)
it-1 180 párr. 1
Arca del pacto
In tʼipoyalak abal tanáʼ kʼwajatak a Jehová. Biyat eyan an arca in tʼipoy abal tanáʼ kʼwajatak a Jehová. Jajáʼ in uluw: «Tanáʼ neʼets kin tejwaméj, eblim in paxíkʼ an arca neʼets tu tawnaʼ, juʼtáj ti kʼwajat tsablom an querubines. Neʼets kin tejwamej al jun i tokow eblim in paxíkʼ an arca». (Éx 25:22; Le 16:2.) A Samuel in uluw abal a Jehová kʼwajat ketél eblim ban querubines (1Sa 4:4), jaxtám an querubines in tʼipoyalak an carro in kʼál a Jehová. (1Cr 28:18.) «Tam a Moisés u otselak ban tabernáculo abal ka káwin kʼal a Jehová, in atsʼanchalak in káwintal eblim juʼtáj ti kʼwajat tsablom an querubines». (Nú 7:89.) A Josué ani an sumo sacerdote Finehás jayej tʼilmátschik kʼal a Jehová tin tamét an arca. (Jos 7:6-10; Jue 20:27, 28.) Expidh an sumo sacerdote in ejtowalak ka otsits ban Santísimo ani kin tsuʼuw an arca juníl al an tamub. Pero yab u otselak abal ka káwin kʼal a Jehová, u otselak abal kin tʼajaʼ in tʼojlábil. (Le 16:2, 3, 13, 15, 17; Heb 9:7.)
Ki aliy i exbadh exobchixtaláb ti Biblia axi tsinat
t-2 773
Querubín
Ban eyextaláb axi kʼwajatak ban tabernáculo jayej waʼatsak i walekláb in kʼál i querubines. Tin paxíkʼ an arca waʼatsak tsab i querubines tsʼejkadh kʼal i oro. Kʼwajatak tudhuwchik in kʼwalál, kom antsanáʼ in tejwamedhál abal in kʼakʼnál a Jehová. In kwaʼalakchik kajludh in dhetʼeb abal kin paxkʼiy in paxíkʼ an arca. (Éx 25:10-21; 37:7-9.) Altáj ban tabernáculo waʼatsak i telas axi in kwaʼal chukudh i querubines ani ban Santísimo jayej waʼatsak jun i cortina axi in kwaʼal chukudh i querubines. (Éx 26:1, 31; 36:8, 35.)
t-2 592
An pan axi u tsʼakchinchabak a Jehová
Ban Santo in kʼál an tabernáculo waʼatsak jun i mesa juʼtáj ti u punuwabak doce i pan axi kwechochik, axéʼ u jalkʼuyabak tam sábado. (Éx 35:13; 39:36; 1Re 7:48; 2Cr 13:11; Ne 10:32, 33.) Ti hebreo, an kaw pan de la proposición in leʼ kin uluw «an pan axi u tsʼakchinchab tin wal a Jehová». An kaw wal in léʼ kin uluw abal tanáʼ kʼwajat a Jehová (2Re 13:23), jaxtám an pan de la proposición etsʼey kʼwajatak tin tamét a Jehová, jantʼiniʼ jun i tsʼakchixtaláb axi etsʼey u pidhnal. (Éx 25:30, nota.) An pan de la proposición jayej u bijiyabak an «pan axi tʼiʼadh» (2Cr 2:4), «pan abal i tsʼakchixtaláb» (Mr 2:26) ani «panes». (Heb 9:2.)
21 MA TI 27 A SEPTIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | ÉXODO 27 ANI 28
«Jawaʼ i exobnál kʼal an toltom axi in eyendhálak an sacerdotes»
t-2 1175
Urim y Tumim
Yan i atikláb axi in exobnál an Biblia in ulal abal an Urim ani an Tumim u eyendhabak abal ka exláj «jantʼoj axi kʼwajat tsinat». (Éx 28:30, LT, nota.) Talchik in tsalpayal abal an Urim ani an Tumim pelak ox i eyextaláb, jun in kwaʼalak dhuchadh an kaw «imbáj», kʼeʼat an kaw «aníts» ani an oxchíl yab in kwaʼalak jantʼoj dhuchadh. An kaw axi ka kalejak jats an tokʼtsixtaláb, pero max yab ka kalej ni jantʼoj tam in léʼ kin uluw abal yab waʼatsak i tokʼtsixtaláb. Waʼats jayej axi in tsalpayal abal axéʼ pelak tsab i tʼujub, mukudhak dhakniʼ ani junpukʼeʼ tʼunuʼ. U petʼnabak tsablom an tʼujub, max tsablom ka ijkan dhakniʼ in leʼak kin uluw «aníts», max tsablom ka ijkan tʼunuʼ in leʼak kin uluw abal «imbáj». Ani max ka ijkan jun dhakniʼ ani jun tʼunuʼ tam in léʼ kin uluw abal yab waʼatsak i tokʼtsixtaláb. Jun a kʼicháj a Saúl kʼalej in tsuʼtal an sacerdote abal kin konowiy max in tomnalak kin otsanchij an filisteos, pero yab in batsʼuw i tokʼtsixtaláb. A Saúl tʼeʼpin max jun kʼal in tʼojnalil jolbinének, jaxtám in lej konchij a Dios: «¡Tu ku tókʼtsiy kʼal an Tumim!». Talbél pilmedháj a Saúl ani a Jonatán ani in jolowchik i suertes abal kin tsuʼuw jitaʼ in kwaʼalak in wálab. Kʼal axéʼ xi pejach, u tejwamél abal lej junits jantʼini u eyendhabak an Tumim ani tam u jolowabak i suertes, pero tsablom u eyendhabak abal ka exláj jantʼoj axi tsinat. (1Sa 14:36-42.)
t-1 969 párr. 3
Frente
An Sumo sacerdote axi ti Israel. An sumo sacerdote in kwaʼalak jun i toltom tin okʼ kʼal jun i lámina tsʼejkadh kʼal i oro. Axéʼ in ulalak: «A Jehová pel jun i Dios axi tʼokat». (Éx 28:36-38; 39:30.) An sumo sacerdote jats axi in okʼnalak abal ka kʼakʼnáj a Jehová, jaxtám kwaʼalak kin neʼdhaʼ jun i beláb tʼokat. Jayej, an kaw axi dhúchadhak ban lamina tsʼejkadh kʼal i oro axi kʼwajatak tin pikʼib, neʼetsak kin tʼilchij an israelitas abal a Jehová etsʼey kwaʼal ka kʼakʼnáj kʼal i tekedhtaláb. An sumo sacerdote in tʼipoyalak jawaʼ a Jesús neʼetsak kin tʼajaʼ talbél, kom pelak an sumo sacerdote axi takudh kʼal a Jehová abal ka tʼokedhanchat in bij. (Heb 7:26.)
08 15/8 15 párr. 17
Ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh abal ki puwénchij a Jehová
17 Tam i tʼojonchal a Jehová kwaʼal ki tʼajaʼ kʼal yan i kʼakʼnaxtaláb. Eclesiastés 5:1 in ulal abal kwaʼal «ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼoj i tʼajál tam kʼwajat i kʼakʼnál a Jehová». A Moisés ani a Josué koʼoy kin tixkʼaʼ in pajab tam u otselak al jun i tsabál axi labidh kʼal a Jehová, antsanáʼ in tejwamedhálakchik i kʼakʼnaxtaláb. (Éxo. 3:5; Jos. 5:15). An sacerdotes axi ti Israel kwaʼalak «kin paxkʼiy lej alwaʼ in tʼuʼúl» kʼal i toltom axi tsʼejkadh kʼal i lino. (Éxo. 28:42, 43). Axéʼ pélak abal yab kin tʼajaʼchik in tidhéj biyat u tʼojnal ban altar. Jayej, in yanél an sacerdote kwaʼalak ka xéʼtsin kʼal i tekedhtaláb ani kin neʼdhaʼ jun i beláb tʼokat.
Ki aliy i exbadh exobchixtaláb ti Biblia axi tsinat
12 1/8 26 párrs. 1-3
¿A exlálak?
¿Juʼtáj walám tin elaʼchik an israelitas an tʼujubchik axi in eyendhálak abal in toltómil an sumo sacerdote?
Tam ti an israelitas kʼwajatak ban desierto, uchanchik kʼal a Jehová jantʼiniʼ ti kwaʼalak kin tsʼejkanchij in toltómil an sumo sacerdote. Kwaʼalak kin eyendhaʼchik axéʼ xi tʼujub, an rubí, an topacio, esmeralda, turquesa, safíro, jaspe, piedra léschem, ágata, amatista, crisólito, ónice ani jade. ¿Juʼtáj tin elaʼchik axéʼchik i tʼujub?
Ma tin kʼichájil an israelitas, axéʼ xi tʼujubchik u eyendhábakits abal ka nújuwat. Axéʼ xi tʼujubchik an egipcios in tsʼayalak al i bíchowchik axi owdhaʼ, ejtíl a Irán, Afganistán ani walám ma ti India. Jayej axéʼ xi tʼujubchik u kaldhabak al an minas axi waʼtsak ti Egipto. An faraones in éjtowalak kin kʼalnaʼchik axéʼchik xi tʼujub tin tsabálil. A Job in uluw abal tin kʼichájil wáʼtsakits i mom ani i jol juʼtáj tu kaldhabak axéʼchik xi tʼujub, in bíjiy ejtíl an zafiros ani an topacios (Job 28:1-11, 19).
A Éxodo in ulal abal an israelitas «in konchij an egipcios» yan jantʼoj axi in kwaʼalak yan in jalbíl tam ti neʼtsakits ka kalej ti Egipto (Éxodo 12:35, 36). Jaxtám, walám an tʼujubchik axi in eyendhálak tin toltómil an sumo sacerdote pel axi in kónchijchik an egipcios okʼxidh ka kalej.
t-2 940 párr. 6
Santidad
Animales y productos agrícolas. Tam an vaca, an oveja ani an cabra kin koʼoy in kʼaʼál tʼam ani max pel i inik, nixéʼ pélak abal a Jehová. Kwaʼalak ka pidhan a Jehová jantʼiniʼ i tsʼakchixtaláb ani wéʼ kʼal nixéʼ an tʼulek, pélak abal an sacerdotes. (Nú 18:17-19.) An kʼaʼál waliláb axi u waʼtsinalak ani an diezmo pélak abal a Jehová. A Jehová in tsuʼtalak tʼokat patal an tsʼakchixtaláb ani an tsʼejwalixtaláb axi u nenchabak. (Éx 28:38.) Patal jawaʼ u pídhnalak a Jehová pélak jantʼoj tʼokat. Yab in tomnálak ka alkʼidh takan nibal ka eyendháj abal kʼeʼat jantʼoj. Jun i tʼiplab pel an diezmo. Max jun i israelita in takuyámalits an kʼapnél axi neʼets kin pidhaʼ a Jehová jantʼiniʼ diezmo, yabáts in éjtowalak kin yákʼwchij abal kin kʼapuw. Max kin yákʼwchij, yab kʼwajatak in belkál an abatnaxtaláb in kʼál a Jehová. An abatnaxtaláb in ulalak abal kwaʼalak kin wíchbaʼ jawaʼ in yákʼwchij, ani kin bínaʼak 20% más. Jayej kwaʼalak kin bínaʼ jantʼiniʼ i tsʼakchixtaláb jun i carnero axi yab u yaʼul. Axéʼ in tʼajalak abal an israelitas kin lej kʼakʼnaʼchik jawaʼ in pidhámalits a Jehová. (Le 5:14-16.)
28 A SEPTIEMBRE MA TI 4 A OCTUBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | ÉXODO 29 ANI 30
«Jun i tsʼejwalixtaláb abal a Jehová»
t-1 1231
Inscripción
Axi tʼajan ti Sinaí. Tam ti an israelitas in neʼdhálakits tsab i tamub ti kalnek ti Egipto ani kʼwajatak tin tamét an tsʼén axi ti Sinaí, a Jehová in uchaʼ a Moisés abal kin ajiychik. Abal a Moisés kin putuw axéʼ xi tʼojláb, in bijiy jun i ókʼnom abal junchik i tribu. Axéʼ xi inik kwaʼalak kin ajiy jay tin eb waʼatsak ban tribu. Patal an inik axi ajiyat, konchat kin bínaʼ medio siclo i tumín, axéʼ pélak abal an tʼojláb axi u tʼajnalak ban tabernáculo. (Éx 30:11-16; Nú 1:1-16, 18, 19.) Kʼal patal axi ajiyat in bajuw 603.550, pero tejéʼ yab ajidh an levitas, kom jajáʼchik yab pélak i dhabal kʼal i tsabál. Jajáʼchik yab u konchabak kin jalbiy i tumín ban tabernáculo, ani yab u úxnalak abal ka kʼalej ti pejéx. (Nú 1:44-47; 2:32, 33; 18:20, 24.)
t-1 547 párr. 1
Contribución
An abatnaxtaláb axi pidhan a Moisés in ulalak abal kwaʼalak kin bínaʼ i tolmixtaláb kʼal i tumín. Tam ti a Moisés in ajiy an israelitas, patal an inikchik axi in kwaʼalak veinte i tamub abal okʼox uchan kin bínaʼ «medio siclo i tumín». Axéʼ pélak jantʼiniʼ i «jalbixtaláb» abal ka pákwlanchat in wálab ani abal «an tʼojláb axi u tʼajnalak ban tabernáculo». (Éx 30:11-16.) Jun i historiador axi in bij Josefo in uluw abal talbél axéʼ xi jalbixtaláb kwaʼalak ka bináj tamub ti tamub. (2Cr 24:6-10; Mt 17:24; ka ajiy IMPUESTOS.)
11 1/11 12 párrs. 1, 2
¿A exlálak?
¿Jantʼiniʼ tu jalbiyabak an tʼojláb axi u tʼájnalak ban templo ti Jerusalén?
An tʼojláb axi u tʼájnalak ban templo u jalbiyabak kʼal an tumín axi in binalak an israelitas. Jawaʼ más u konoyabak pélak an diezmo, pero waʼatsak kʼeʼat i jalbixtaláb axi kwaʼalakchik jayej kin bínaʼ. Jun i tʼiplab, tam ti kʼwajatak ti tsʼejkáb an tabernáculo, a Jehová in uchaʼ a Moisés abal kin konchij medio siclo i plata i tumín patal an israelitas axi ajidhak ban censo, axéʼ pélak jantʼiniʼ jun i jalbixtaláb abal a Jehová (Éxodo 30:12-16).
Walám talbél játs u konchabak patal an judíos abal kin bínaʼ tamub ti tamub abal an tʼojláb axi u tʼájnalak ban templo. Játs an jalbixtaláb axi in bínaʼ a Jesús tam ti in uchaʼ a Pedro abal kin kadhaʼ jun i toʼol ani neʼetsak kin elchij jun i tumín tin wiʼ (Mateo 17:24-27).
Ki aliy i exbadh exobchixtaláb ti Biblia axi tsinat
t-2 294 párr. 1
Kʼubak
Ka punchat in kʼubak tin okʼ. Waʼats yan i tsalap abal jaleʼ tu punuwabak in kʼubak tin okʼ kʼeʼat i atikláb. An tsalap axi mas exbadh pel abal ka tejwamedháj abal kʼwajatak ti takuyáb nixéʼ xi atikláb abal jun i tʼojláb lej exbadh. Tam ti a Aarón ani in tsakámil bijiyat ti sacerdotes, in punchij in kʼubak tin okʼ jun i toro ani tsab i carneros axi neʼetsak ka bináj ti tsʼakchixtaláb, axéʼ in tejwamedhál abal an tsʼakchixtaláb pélak abal kʼal jajáʼchik ani kom kʼwajatak ti bijiyáb jantʼiniʼ i sacerdotes in kʼál a Jehová. (Éx 29:10, 15, 19; Le 8:14, 18, 22.) Tam ti a Jehová in uchaʼ a Moisés abal kin bijiy a Josué abal kin okʼnaʼ an israelitas, a Moisés in punuw in kʼubak tin okʼ a Josué, antsanáʼ a Josué in batsʼuw yan i tsalpadhtaláb abal kin ejtow kin putuw in tʼojlábil. (Dt 34:9.) An Biblia jayej in ulal abal waʼtsin i atiklábchik axi in punuw in kʼubak tin okʼ kʼeʼat jitaʼ abal kin labliy. (Gé 48:14; Mr 10:16.) A Jesucristo in takaʼ ani in punuw in kʼubak tin okʼ kʼeʼatchik i atikláb abal kin jeldhaʼ. (Mt 8:3; Mr 6:5; Lu 13:13.) Junchikíl, an apóstoles in punuw in kʼubak tin okʼ kʼeʼatchik i atikláb abal kin batsʼuwchik an tʼokat tsapláb axi a Jehová in binál. (Hch 8:14-20; 19:6.)
t-2 1171 párr. 1
Ungido, ungir
An abatnaxtaláb axi pidhan a Moisés in olnalak jantʼiniʼ ti kwaʼalak ka tsʼejkáj an aceite axi u eyendhábak abal ka tákuyat jitaʼ. Axéʼ xi aceite kʼwajatak tsʼejkadh kʼal i mirra, i canela axi niwiwíl, i cálamo axi niwiwíl, i casia ani i aceite de oliva. (Éx 30:22-25.) Jitaʼ yab uchbidh kin eyendhaʼ axéʼ xi aceite ani kin eyendhaʼ abal kʼeʼat jantʼoj, u tsemdhabak. (Éx 30:31-33.) Axéʼ in tejwamedhál abal in kwaʼalak yan in exbádh tam jitaʼ u takuyábak ani u jólchinal axéʼ xi aceite.