Abal ka exbay an Tolmixtaláb abal ti exóbal abal an tamkuntaláb I Ejatal ani i Tʼojlábil tu aykol kʼal a Cristo
4 MA TI 10 A JULIO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 SAMUEL 18 ANI 19
«A Barzilái in éxbayalak abal yab in éjtowal kin tʼajaʼ patal»
w07 15/7 14 párr. 5
A Barzilai in exlálak jawaʼ in éjtowal kin tʼajaʼ
A David in lej kʼakʼnanchalak a Barzilai kom tólmiyat. A Barzilai yab in yéjenchalak ka jálbinchat kʼal a David, kom jajáʼ lej tumínladhak. Pero walám a David in léʼak kin neʼdhaʼ a Barzilai tin kʼimáʼ kom lej tsálpadhak. Max a Barzilai ka kʼalejak ti tólmix, neʼetsak ka lej exláj, kom neʼetsak ka tʼojon kʼal an tsʼalej.
w07 15/7 14 párr. 7
A Barzilai in exlálak jawaʼ in éjtowal kin tʼajaʼ
Walám yab in batsʼuw ka kʼalej ti tólmix kom yabáts in atsʼál lej tsapik ani kom in tsálpayalak abal yabáts neʼets kin kuxuy yan i támub (Salmo 90:10). A Barzilai in lej tsápnanchij kin tólmiy a David, pero jayej in éxbayalak abal yabáts neʼets kin ejtow ka tʼojon tsapik kom paynekits. Jajáʼ in exlálak abal max ka kʼalej ti tólmix neʼetsak ka lej exláj, pero jayej in exlálak abal yabáts lej tsapik ti tʼojnal. A Barzilai in tejwamédhaʼ i tsaʼataláb ani yab in tʼajaʼ jantʼiniʼ a Absalón (Proverbios 11:2).
w07 15/7 15 párrs. 1, 2
A Barzilai in exlálak jawaʼ in éjtowal kin tʼajaʼ
In tʼiplábil a Barzilai tu exóbchal abal kwaʼal ki tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼoj játs axi i éjtowal ki tʼajaʼ. In tomnál ki tsápnanchij ki bajuw más i ayláb tin bichówil a Jehová ani yab ki itʼixnaʼ an tʼojláb. Jayej, yab kwaʼal ki tsalpay abal yab neʼets ki ejtow ki putuw kʼal jawaʼ ku konchat. Max ki lej belaʼ abal a Jehová neʼets tu ku pidhaʼ an tsapláb ani an tsalpadhtaláb axi i yéjenchal, Jajáʼ neʼets tu ku tólmiy abal ki putuw kʼal i uchbíl (Filipenses 4:13; Santiago 4:17; 1 Pedro 4:11).
Pero jayej in tomnál ki tʼajaʼ ti kwéntaj ma jay i tʼojláb i éjtowal ki tʼajaʼ. Ki tsalpay kʼal jun i epchal axi kʼwajat lej tʼojlidh ti tamkuntaláb. Walám u uchnal abal u leʼnáb ka pidhan más in uchbíl, pero jajáʼ in ulal abal yabayej neʼets kin ejtow kin batsʼuw kom in kwaʼal kʼeʼat in uchbíl kʼal in yanél. ¿Yab aníts abal kʼwajat in tejwamedhál i tsalpadhtaláb ani in éxbayal abal yab neʼets kin ejtow kin putuw kʼal patal? (Filipenses 4:5; 1 Timoteo 5:8.)
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w20.04 30 párr. 19
Ki aynanchij ki bajuw an ayláb ma ki putuw
19 In tʼiplabil a Mefibóset in éjtowal tu ku lej kanatbédhaʼ max i atsʼál abal yabáts i éjtowal ki tʼajaʼ yan jantʼoj ani abal yab jitaʼ tu éxbayal (2 Sam. 4:4). Jajáʼ kʼwajatak odhej ani jayej koʼoy kin kuxuy tam ti jólbiyat kʼal a David, bélits abal yab in tomnálak. Jawaʼ kʼwajatak in watʼál a Mefibóset yab pel kʼal jajáʼ in wálab, pero yab in jilaʼ abal kʼal nixéʼ ka ódhnanchat in ejatal. Jajáʼ in lej kʼakʼnálak an tolmixtaláb axi pidhan kʼal a David ti biyál (2 Sam. 9:6-10). Jaxtám, tam ti jólbiyat kʼal a David yab in tsalpay abal pel kom u kʼwiynal. Yab tsakuy nibal in wálbiy a Jehová kʼal jawaʼ in tʼajaʼ a David. In tsápnanchij kin tólmiy a David kom pelak an tsʼalej axi bijiyámej kʼal a Jehová (2 Sam. 16:1-4; 19:24-30). A Jehová in tʼajaʼ abal ka jílkʼon dhuchadh ti Biblia jawaʼ in watʼaʼ a Mefibóset, abal ka eyan jantʼiniʼ i tʼiplab abal wawáʼ (Rom. 15:4).
11 MA TI 17 A JULIO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 SAMUEL 20 ANI 21
«A Jehová etsʼey in tʼajál jawaʼ tekedh»
it-1 977 párr. 6
Gabaón
An gabaonitas yab talabedháj belits abal a Saúl in léʼak kin tʼajaʼ. Jajáʼchik in koʼoy yan i kʼayaʼtaláb, ani in aychij abal a Jehová kin tsʼejkaʼ an kʼibataláb. A Jehová in tʼajaʼ abal ka waʼtsin jun i jayil axi owey ox i támub, tam ti a David kʼwajatak ti abatnom. A David utey kʼal a Jehová abal kin exlaʼ jaleʼ ti kʼwajatakchik in yajchiknál, ani in abaʼ ka chiʼdháj an gabaonitas abal ka uluwat jantʼoj kwaʼalak ka tʼajan. An gabaonitas in uluw abal «nibal an plata, nibal an oro» neʼetsak ka eyan abal ka jálbiyat nixéʼ xi walabtaláb. Ani nixéʼ chubax, kom an abatnaxtaláb in ulalak abal yab u ejtowábak ka kʼániyat jitaʼ tsemdhomáts tʼajchíl. (Nú 35:30, 31.) Jayej in exlálakchik abal yab in éjtowalak kin tsemdhaʼ jun i atikláb antsanákʼij, kwaʼalak ka jilchin kʼal an eyalchik. Kom a David in lej kónoychik, jajáʼchik in uluw abal ka bináj buk in «tsakámil» a Saúl abal ka tsemdháj. Axéʼ in tejwamedhál abal belits abal pel a Saúl axi in ókʼnaʼ abal ka tsemdháj an gabaonitas, walám jayej in tsakámil tólmixin. (2Sa 21:1-9.) Axéʼ xi tsakamchik yab tsemdháj abal kin jálbinchij in wálab a Saúl (Dt 24:16), neʼetsak ka tsémetschik kom «jaye tólmixin», antsanáʼ tin ulalak an abatnaxtaláb. (Dt 19:21.)
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
An ókʼnomchik tu tólmiyal abal ki tʼojonchij a Jehová kʼal i kulbetaláb
14 Belits abal a Satanás tu punchal yan i kʼibataláb, wawáʼ i áynanchal tu ólnom tin puwél an tsabál. Walám talchik kʼal wawáʼ i tametnámal i kʼibataláb lej púlik, pero kom i belál kʼal a Jehová, i ejtowámal ki watʼenchij. Pero walám junchikíl i atsʼál abal u tʼeʼpinal ani abal kʼwajatits tu tsekel. Tam i atsʼál antsanáʼ, lej kʼakʼadh abal jun i kʼibataláb axi yab lej púlik, tu ku ataʼ. An ókʼnomchik in éjtowal tu ku lej tólmiy ani tu ku kanatbédhaʼ tam i atsʼál antsanáʼ. Jun i precursora axi in kwaʼal watʼadh 65 i támub in ulal: «In tʼajál jayits i támub, yab u atsʼálak in lej kanat, ani yabáts u lej léʼak tin ólnom. Jun i ókʼnom in tʼajaʼ ti kwéntaj ani tin konoy jantʼoj u atsʼálak. U tʼilmáts lej alwaʼ ani jajáʼ tin ajchij talchik i texto axi ti Biblia axi tin lej kanatbédhaʼ. U tsápnanchij ku eyendháj tu ejatal jawaʼ tin uchaʼ ani tin lej tólmiy. ¡U lej kʼakʼnál kom an epchal tin tʼajaʼ ti kwéntaj ani tin tólmiy!». I lej kʼakʼnál kom waʼats i ókʼnom axi tu tʼajál ti kwéntaj ani u tʼeʼpinal kʼal wawáʼ, antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajaʼ a Abisai.
18 MA TI 24 A JULIO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 SAMUEL 22
«Ka lej belaʼ abal a Jehová neʼets ti tólmiy»
cl 19 párr. 11
¿Chubax i éjtowal ‹ku utey kʼal a Dios›?
11 Lej kulbél i atsʼál tam i ajiyal abal a Jehová in kwaʼal «yan in tsap». Pero más i éxbayal tam i ajiyal abal in tólmiy an israelitas abal ka kalejchik ti Egipto, abal kin watʼenchij an mar Rojo ani abal in béletnaʼ 40 i támub ban desierto (Isaías 40:26). Tam ki ajiy axéʼ xi tʼilab i tsálpayal jantʼiniʼ a Jehová in japiy an Mar Rojo, ani jilkʼon waynek, tam an israelitas in ejtow ka watʼey tsʼejel, pélakchik watʼadh tres millones (Éxodo 14:21; 15:8). I exlál abal a Jehová in béletnaʼ an israelitas ban desierto, jun i tʼiplab, in tʼajaʼ ka kalej i jáʼ ban tʼujublom, jayej in pidhaʼ jun i kʼapnél axi u íjkanalak tsabál chudhél chudhél (Éxodo 16:31; Números 20:11). Axéʼ xi tʼilab tu exóbchal abal a Jehová in eyendhál in tsap abal kin tólmiy in bichówil. ¿Yab aníts abal tu lej kanatbedhál ki exlaʼ abal an Dios axi i ólonchal, etsʼey kʼwajat tʼojojodh abal tu ku tólmiy? (Salmo 46:1.)
w10 1/6 26 párrs. 4-6
A Jehová etsʼey neʼets kin tʼajaʼ jawaʼ tekedh
Ki exóbnaʼ más an kaw axi in uluw a David. A David in uluw abal a Jehová «etsʼey kʼwajat utat kʼal wawáʼ», axéʼ xi kaw jayej in léʼ kin uluw abal jawaʼ in tʼajál a Jehová pel «kom tu kʼanidhál». Tam, jitaʼ «kʼanidhom ani alwaʼ inik» yab jaykʼiʼ neʼets tu ku jilaʼ. Axéʼ tu exóbchal abal max ku kʼwajiy utat kʼal a Jehová, Jajáʼ yab jaykʼiʼ neʼets tu ku jilaʼ, kom tu lej kʼanidhál.
An atikláb axi putudh yab expidh in ulal, in tejwamedhál kʼal jawaʼ in tʼajál. Jaxtám an versículo in ulal abal a Jehová ‹in tejwamedhál i putudhtaláb›. Ani a David antsanáʼ tin tʼajaʼ ti kwéntaj tam ti in tamétnaʼ yan i kʼibataláb, etsʼey beletnáj kʼal a Jehová ani exóbchat. A David in lej kʼákʼnanchij a Jehová, kom kʼaniyat abal yab ka odhnáj «kʼal patal axi tu kʼwiynalak» (2 Samuel 22:1).
¿Walám jayej neʼets ka putun kʼal wawáʼ an kaw axi kʼwajat ti 2 Samuel 22:26? A Jehová yab in jálkʼuyal jantʼiniʼ in ey (Santiago 1:17). Jajáʼ yab in jálkʼuyal in káwintal, etsʼey in putuwal. A David in uluw axéʼ tin kwéntaj a Jehová: «A Jehová [...] yab jaykʼiʼ neʼets kin jilaʼ jitaʼchik putudh kʼal Jajáʼ» (Salmo 37:28).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w12 15/11 17 párr. 7
Ki tejwamédhaʼ i «tsaʼataláb»
7 A David in lej jikʼpaʼ abal a Jehová tsaʼat in ey. «Tatáʼ tin beletnál, ani kom tsaʼat a ey, jaxtám u atsʼál abal u kwaʼal u jalbíl» (2 Sam. 22:36). A David in exlálak abal jajáʼ in kwaʼalak in ey ti Israel kom a Jehová tsaʼat in ichích ani u tʼajnal ti kwéntaj (Sal. 113:5-7). Ani jayetsej i atsʼál wawáʼ. Patal jawaʼ i kwaʼal o i batsʼúmal, pel a Jehová axi tu pidhámal (1 Cor. 4:7.) Tam, ¿jaleʼ ti lej «púlik in ey» jitaʼ in tejwamedhál «i tsaʼataláb»? Kom kʼal a Jehová u koʼoncháb yan in jalbíl ani in éjtowal kin tʼojonchij más (Luc. 9:48). Ki lej tsalpay kʼal axéʼ.
25 MA TI 31 A JULIO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 SAMUEL 23 ANI 24
«¿A tʼajál patal jawaʼ ka ejtow abal ka tʼojonchij más a Jehová?»
it-1 174
Arauna
A Arauna in léʼak kin tsʼejwaliy a David an koʼnél ani patal jawaʼ neʼetsak kin eyendhaʼ abal kin tʼajaʼ an tsʼakchixtaláb, pero a David in uluw abal neʼetsak kin jálbinchij. Ti 2 Samuel 24:24, in ulal abal a David in jalbiy 50 siclos i plata abal ka pidhan an koʼnél ani an tsabál (110 dólares [E.U.A.]), pero ti 1 Crónicas 21:25, in ulal abal a David in jalbiy 600 siclos i oro (77.000 dólares [E.U.A.]). Axéʼ játs kom ti Segundo de Samuel expidh in olnál jawaʼ a David in jalbiy abal ka pidhan an koʼnél ani an pejach i tsabál juʼtáj ti neʼetsak kin tsʼejkaʼ an altar. Pero ti Primero de las Crónicas tʼájatits u ajiyáb jawaʼ neʼetsak ka pákuwat talbél abal ka tsʼejkáj an templo, ani abal ka tsʼaʼyat más i tsabál. (1Cr 22:1-6; 2Cr 3:1.) An templo tsʼejkáj juʼtáj ti a David in bínaʼ an tsʼakchixtaláb, pero neʼetsak ka yéjenchat más púlik an tsabál. In jalbíl axéʼ xi tsabál ajidhits ban 600 siclos i oro.
w12 15/1 18 párr. 8
Jawaʼ i exobnál kʼal an «koton tsʼejkadh kʼal i patʼal»
8 Junchikíl an israelitas in binálak i tsʼakchixtaláb kʼal in kulbétal. ¿Jaleʼ? Junchikíl pél kom in léʼak kin kʼákʼnanchij a Jehová jawaʼ pidhnének o kom u kulbélakchik kom kʼwajatakchik alwaʼ. Abal kin pidhaʼchik axéʼ xi tsʼakchixtaláb a Jehová, yab in atsʼálakchik kʼibat kin takuy an koʼnél axi más alwaʼ. ¡In tʼajálakchik kʼal in kulbétal! Xowéʼ ta kʼicháj yabáts i binál i tsʼakchixtaláb ejtíl ti biyál, pero i áynanchal ki tʼojonchij a Jehová, i pidhál i ejatal, i tsap ani jawaʼ i kwaʼal. An abatwálej Pablo jayej in uluw abal tam «u ólnom», «tam i tólmiyal axi kʼeʼat», ani i «binál jawaʼ i kwaʼal», pel ejtíl max i pidhál i tsʼakchixtaláb a Jehová (Heb. 13:15, 16). Max ki tʼajaʼ patal axéʼ kʼal i kulbétal kʼwajat i tejwamédhanchal abal i lej kʼakʼnál jawaʼ tu pidhál. Tam, antsanáʼ jantʼiniʼ an israelitas in binálak i tsʼakchixtaláb kʼal in kulbétal, wawáʼ aniyej kwaʼal ki tʼojonchij a Jehová kʼal patal i ichích.
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w05 15/5 19 párr. 6
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ban Segundo libro de Samuel
23:15-17. A David in lej kʼakʼnálak an exobintaláb axi a Jehová in binámal tin kwéntaj an ejataláb ani an xitsʼ. Jaxtám yab in léʼnaʼ kin utsʼaʼ an jáʼ axi nenchat, kom in tsálpanchalak abal neʼetsak kin kʼibchij a Jehová. Jayetsej in tomnál ki atsʼaʼ wawáʼ kʼal an abatnaxtaláb axi tu pidhál a Jehová.
1 MA TI 7 A AGOSTO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 1 REYES 1 ANI 2
«¿A exobnál jantʼoj tam it úkʼpinal?»
it-2 910 párr. 2
Salomón
Tam ti atsʼatbéj an son ti Guihón, ani abal an atiklábchik kʼwajatak in puwénchal a Salomón jantʼiniʼ i tsʼalej, tam a Adonías ani in tolmiwál dhubat kalejchik ti adhil ani ti tsinél. Yab jitaʼ in exaʼ kin tixkʼaʼ a Salomón ti tsʼalej, nixéʼ in tejwamédhaʼ abal neʼetsak kin ejtow ti abatnom alwaʼ ani abal an atiklábchik neʼetsak ka kʼwajiy kulbél. Max pelak a Adonías axi in bajuwámalak ti tsʼalej, walám jajáʼ neʼetsak kin tsemdhaʼ a Salomón. Pero a Salomón in abaʼ ka ikʼtat a Adonías ani ka chiʼdháj juʼtáj ti kʼwajatak jajáʼ. In uchaʼ abal yab neʼetsak kin tsemdhaʼ, expidh yab kin tʼajaʼ jantʼoj kidháb, ani tam in abaʼ tin kʼimáʼ (1Re 1:41-53.)
it-1 55
Adonías
Talbél ti tsemets a David, a Adonías in uchaʼ a Bat-seba abal kin tʼilmay a Salomón ani kin uchaʼ abal ka jílchat ka tómkin kʼal a Abisag, an tsʼikʼách axi in béletnaʼ a David. A Adonías in ulumalits axéʼ: «Nanáʼ játs axi in tomnálak ku bajuw tin tsʼalej, patal an israelitas in léʼak abal nanáʼ ku bajuw tin tsʼalej». Jajáʼ in tsálpayalak abal kʼwajatak ti tixkʼancháb jantʼoj axi jajayej in kʼál. Pero jayej in uluw abal a Salomón pel kʼal a Dios ti púnuwat ti tsʼalej. (1Re 2:13-21.) Walám expidh in léʼak abal ka pidhan wéʼ jantʼoj, pero kʼal jawaʼ in uluw in tejwamédhaʼ abal in kʼaʼinchalak jantʼoj axi yab jajáʼ in kʼál. Ti biyál, al nixéʼchik xi bichow u ujnábak abal in kʼimádhil ani in uxúmil jun i tsʼalej, kin kʼalnaʼ an tsʼalej axi neʼets ti kalchix. (Ka jumbiy kʼal 2Sa 3:7; 16:21.) Antsanáʼ tin exbay a Salomón kʼal jawaʼ in konoy a Adonías, jaxtám in abaʼ a Benaya abal kin tsemdhaʼ a Adonías. (1Re 2:22-25.)
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w05 1/7 30 párr. 1
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ban Primero de los Reyes
2:37, 41-46. Lej kʼakʼadh max ki tsalpay abal i éjtowal ki jekʼomnaʼ a Dios ani bélits antsanáʼ neʼets ku kʼwajiy alwaʼ. Jitaʼchik ka kalej ban bel axi tekedh, neʼets kin lej yajchiknaʼ kom yab kʼwajat in tákuyal alwaʼ (Mateo 7:14).
8 MA TI 14 A AGOSTO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 1 REYES 3 ANI 4
«An tsalpadhtaláb játs axi más in kwaʼal in jalbíl»
w11 15/12 8 párrs. 4-6
¿Neʼets ki tsápnanchij ki nitsʼbiy kʼal jawaʼ in tʼajaʼ alwaʼ?
4 Al jun i wachib tam ti a Salomón in tujchij ti eyal, uchan kʼal a Jehová abal ka konchat jawaʼ jajáʼ kin lenaʼ. Kom a Salomón in exlálak abal tsakamej, in konchij i tsalpadhtaláb (ka ajiy 1 Reyes 3:5-9). A Dios in atsʼaʼ lej kulbél kom a Salomón yab in konoy ka pidhan i kʼaláb nibal ka puwénchat in ey, jaxtám in pidhaʼ «i tsalpadhtaláb» ani yan i kʼaláb (1 Rey. 3:10-14). A Jesús in uluw abal an tsʼalej axi ti Seba in atsʼaʼ yan jantʼoj tin kwéntaj Salomón, ani jaxtám kʼalej kin tsuʼuw max chubax lej tsalpadh (1 Rey. 10:1, 4-9).
5 Xowéʼ yab jun dhúbatkʼij neʼets ki batsʼuw i tsalpadhtaláb. A Salomón in uluw abal pel a Jehová axi in binál i tsalpadhtaláb, pero jayej in uluw jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ abal ki batsʼuw: «Ka lej tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ it exóbchinal abal ka koʼoy i tsalpadhtaláb, antsanáʼ neʼets ka exbay jantʼoj játs axi alwaʼ». Jayej in uluw abal kwaʼal ki tsápnanchij abal ki koʼoy i tsalpadhtaláb. In eyendhaʼ talchik i kaw ejtíl axéʼ, «max ki dhájan», «max ka aliy», «max ka áynanchij ka aliy» (Pro. 2:1-6). Kʼal axéʼ i éxbayal abal wawáʼ jayej i éjtowal ki koʼoy i tsalpadhtaláb, expidh abal in yéjenchal ki aliy.
6 In tomnál ki tsalpay kʼal axéʼ: «¿U tsápnanchal ku nitsʼbiy a Salomón ani u pidhál in jalbíl an tsalpadhtaláb axi in binál a Jehová?». Kom xowéʼ patal kʼwajat ti jálbinal, yan i atikláb expidh kʼwajat in tsálpayal kin aliy más i tumín ani i tʼojláb, ani kom játs in aliyalchik, in eyendhálchik yan i kʼij abal ka kʼalej ti exóbal. ¿Jantʼoj kʼwajat i tʼajál wawáʼ ani i yanél? ¿I tejwamedhál kʼal jawaʼ i tʼajál abal i pidhál in jalbíl an tsalpadhtaláb axi in binál a Jehová? ¿I éjtowal ki tejwamédhaʼ más i tsalpadhtaláb kʼal jawaʼ i takuyal ki tʼajaʼ? Neʼets ki batsʼuw yan i alwataláb ti ejatal max ki tsápnanchij ki tʼajaʼ. A Salomón in ulal abal neʼets ka watʼey axéʼ kʼal jitaʼchik kin tsápnanchij kin tʼajaʼ: «Tam neʼets ka exbay jantʼoj játs axi tekedh, ani jantʼoj játs axi kwaʼal ka tʼajaʼ» (Pro. 2:9).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w98 1/2 11 párr. 15
A Jehová etsʼey in putuwal an kaw axi in ulál
15 A Jehová in putuw an kaw axi in uchaʼ a Abrahán, kom in lej láblinchij in tsakámil tam ti pélakits jun i bichów púlik. Ti 1473 a.E.C., a Josué in okʼnaʼ an israelitas abal ka otsits ti Canaán. Tam ti Jehová in bukʼchij an tsabál patal an tribus axi ti Israel jayej in putuw an kaw axi in uchamalak a Abrahán. Biyat an Israelitas bélkaxin, a Jehová in tólmiy kin ataʼ patal an bichowchik kʼal axi ti pejéxin. Ani játs jawaʼ watʼey tam ti a David kʼwajiy ti eyal. Tam ti a Salomón kʼwajiy ti abatnom, jayej putun axéʼ xi kaw: «A Judá ani a Israel lej yan tin eb, ejtíl an kidhib axi waʼats walteʼ an púlik lejem, u kʼapulakchik ani u kʼijidhbélak» (1 Reyes 4:20).
15 MA TI 21 A AGOSTO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 1 REYES 5 ANI 6
«Tʼojonchik kʼal patal in kanát abal kin tsʼejkaʼ an templo»
¿A exlálak?
An cedro axi ban Líbano u lej leʼnábak kom lej alabél an téʼ, in lej kúxuyal ani lej niwiwíl. Walám a Salomón jaxtám in eyendhaʼ abal kin tsʼejkaʼ an templo. Xowéʼ, ban Líbano lej wékatsits i cedro waʼats.
it-1 451
Cedro
Abal ka kótoyat ani ka kitnáj axéʼ xi téʼ ma ti Tiro o ti Sidón, yéjenchat yan i tʼojnal. Patal axéʼ xi téʼ neʼdháj dhememél tin nakém an púlik lejem ani walám uldháj ma ti Jope. Tanáʼ u ikʼtabak abal ka neʼdháj ma ti Jerusalén. A Salomón tʼilmáts kʼal a Hiram abal ka tʼajan patal axéʼ xi tʼojláb. (1Re 5:6-18; 2Cr 2:3-10.) Uldháj lej watʼadh yan i téʼ, jaxtám u uluwáb abal a Salomón in tʼajaʼ abal ka waʼtsin lej yan i cedro jantʼiniʼ max pelak i sicómoros. (1Re 10:27; ka jumbiy kʼal Isa 9:9, 10.)
it-2 1097 párr. 4
Templo
A Salomón in tʼojondhaʼ 30.000 i inik axi ti Israel, in abálakchik ban Líbano 10.000 ta ítsʼ. U tʼojnalakchik jun a ítsʼ ban Líbano ani u wichélak tsab a ítsʼ ti koyol tin kʼimáʼ. (1Re 5:13, 14.) Jayej in tʼojondhaʼ 70.000 i inik axi yab pélak i israelitas, jajáʼchik u kítalak ani in tʼojondhaʼ 80.000 abal ti kótol kʼal an téʼ. (1Re 5:15; 9:20, 21; 2Cr 2:2.) A Salomón in bijiy 550 i capataces ani 3.300 abal kin tólmiy an capataces. (1Re 5:16; 9:22, 23.) Walám 250 pelak i israelitas ani 3.600 imbáj. (2Cr 2:17, 18.)
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
g 5/12 17, recuadro
An kʼej kaw axi ti Biblia etsʼey u putnal. Pejach 1
PUTUN AL AN KʼIJ TAM TI ULUDHAKITS
Ti 1 Reyes 6:1 waʼats jun i tʼiplab axi tu tejwamédhanchal abal lej exbadh ki exlaʼ jaykʼiʼ ti putun jantʼoj. Al nixéʼ xi versículo in olnál an támub tam ti a Salomón in tujchij kin tsʼejkaʼ an templo axi ti Jerusalén: «Ban támub cuatrocientos ochenta, [479 i támub kidhat] talbél ti an israelitas kalejchik ti Egipto. Tam ti a Salomón in neʼdhálakits tseʼ i támub ti eyal, ban tsabchíl íts, axi u bijiyáb ti Ziv. Tam a Salomón in tujchij kin tsʼejkaʼ in kʼimáʼ a Jehová».
An Biblia tu tejwamédhanchal abal ban támub 1034, ókʼxidh ka waʼtsin a Cristo, a Salomón in neʼdhálakits tseʼ i támub ti eyal. Max ki tíxkʼanchij 479 i támub, neʼets ki bajuw ban támub 1513, játs tam ti an israelitas kalejchik ti Egipto.
22 MA TI 28 A AGOSTO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 1 REYES 7
«¿Jantʼoj i exóbnal kʼal axéʼ xi tsab i akanláb in kʼál an templo?»
w13 1/12 13 párr. 3
«Neʼets ka kaldháj yan i cobre ban tsʼenlom»
An tsʼalej Salomón in eyendhaʼ yan i cobre abal kin tsʼejkaʼ an templo axi ti Jerusalén. Yan kʼal an cobre axi in eyendhaʼ, pel a David axi in chiʼdhaʼ tam ti in otsánchij Siria (1 Crónicas 18:6-8). An púlik pach axi tsʼejkáj ban templo, juʼtáj u jolowábak an jáʼ axi in eyendhálak an sacerdotes, in akʼnalak 66.000 litros, ani in alem pelak 30 i toneladas (1 Reyes 7:23-26, 44-46). Jayej waʼatsak tsab i pákdhajchik akanláb tin wiʼlébil an templo. In kwaʼalak 8 metros in tʼekʼem ani 1,7 metros in kʼochem; an adornos axi in kwaʼalak tin chum in kwaʼalak 2 metros in tʼekʼem. An adornos axi in kwaʼalak tin chum jebel altaj, ani in kʼochem pelak 7,5 centímetros (1 Reyes 7:15, 16; 2 Crónicas 4:17). Kʼal axéʼ i éxbayal abal lej yan an cobre axi eyendháj, expidh abal ka tsʼejkáj axéʼ xi tsab i akanláb.
it-1 361
Boaz, II
Antsanáʼ ti bíjiyat jun i akanláb axi tsʼejkanchat tin tamét an templo. Walám an bijláb Boaz in léʼak kin uluw, «kʼal i tsapláb». Ani axi jun an akanláb bíjiyat jakín, axéʼ in léʼak kin uluw abal «a Jehová neʼets kin tʼajaʼ abal ka owey abal etsʼey». Max ka ajiyat axéʼ xi tsab i kaw kidhat, in léʼak kin uluw axéʼ: «A Jehová neʼets kin tʼajaʼ abal an templo ka owey abal etsʼey ani ka kʼwajiy tsapik». (1Re 7:15-21; ka ajiy CAPITEL.)
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
it-1 282
Achim
Jitaʼchik in léʼ kin kʼakʼnaʼ a Jehová in yéjenchal ka kʼwájiychik tʼokat, ani játs jawaʼ a Jehová in kónoyalak abal jitaʼchik u tʼojnálak ban templo ani ban tabernáculo. Tam ti a Aarón ani in tsakámil bíjiyat ti sacerdotes, in koʼoy ka achinchik okʼxidh kin punuw in tóltomil axi neʼetsak kin eyendhaʼ abal ti tʼojnal. (Éx 29:4-9; 40:12-15; Le 8:6, 7.) Ban tabernáculo waʼatsak jun i tsakam pach, juʼtáj an sacerdotes in tʼakalakchik in akan ani in kʼubak, talbél, ban templo axi in tsʼejkaʼ a Salomón, jayej tsʼejkáj jun i púlik pach. (Éx 30:18-21; 40:30-32; 2Cr 4:2-6.) Ban kʼicháj tam an sumo sacerdote u otselak ban santísimo, kwaʼalak ka achin tsabíl. (Le 16:4, 23, 24.) Waʼats jitaʼchik u bijiyábak abal kin neʼdhaʼ an cabrito axi neʼetsak ka walkáj ban desierto. Jayej waʼatsak jitaʼchik neʼetsak ka kʼalej kin wakʼlaʼ jawaʼ jílkʼonej in kʼal an tsʼakchixtaláb. Jayej waʼatsak jitaʼchik u bijiyábak abal kin neʼdháj an vaca axi neʼetsak ka bináj jantʼiniʼ i tsʼakchixtaláb eléb ban campamento. Patal jajáʼchik kwaʼalak ka achin ani kin pakʼuw in tóltomil okʼxidh ka wichiy ban campamento. (Le 16:26-28; Nú 19:2-10.)
29 A AGOSTO MA TI 4 A SEPTIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 1 REYES 8
«Jun i alabél oláb axi tʼajan kʼal yan i tsaʼataláb»
w09 15/11 9 párrs. 9, 10
An exobintaláb kʼal an Biblia tu tólmiyal abal ki tʼajaʼ más alwaʼ an oláb
9 Max i léʼ abal a Jehová tu ku atsʼaʼ, kwaʼal ki ólchij jawaʼ i atsʼál ma ti ichích. Ti Primero de los Reyes capítulo 8, waʼats jun i oláb axi a Salomón in tʼajaʼ tam ti talabedháj ka tsʼejkáj an templo axi ti Jerusalén, ban támub 1026 ókʼxidh ka waʼtsin a Cristo. A Salomón in puwénchij a Jehová tin tamét an bichow, tam ti an arca del pacto púnuwat ban santísimo ani a Jehová in tʼajaʼ abal jun i tokow ka tejwaméj ban templo.
10 Al axéʼ xi oláb, a Salomón in uluw yan jantʼoj tin kwéntaj i ichích. Jun i tʼiplab, in uluw abal expidh a Jehová játs axi in exlál jawaʼ i atsʼál ti ichích (1 Rey. 8:38, 39). Jayej in uluw abal jitaʼchik ka tʼeʼpin kʼal in wálab ma tin ichích, neʼetsak ka pákwlanchat kʼal a Dios. In uluw abal max jun a kʼicháj, an israelitas ka neʼdháj ti wikʼnél al pil i bichow, in éjtowalchik kin ólonchij a Dios ani neʼets ka atsʼanchik max kin kʼakʼnaʼ a Jehová kʼal patal in ichích (1 Rey. 8:48, 58, 61). Axéʼ tu tólmiyal ki exbay abal an oláb axi i tʼajchal a Jehová, kwaʼal ka kalej ma ti ichích.
w99 15/1 17 párrs. 7, 8
Ki tejwamédhaʼ i tsaʼataláb tam i ólonchal a Jehová
7 Max ki ólonchij a Jehová tin tamét yan i atikláb o ti kwetémtal, lej exbadh ki tʼilaʼ abal kwaʼal ku oláts kʼal i tsaʼataláb (2 Crónicas 7:13, 14). An tsʼalej Salomón in ólonchij a Jehová kʼal yan i tsaʼataláb tam ti talabedháj ka tsʼejkáj an templo ti Jerusalén. An tʼojláb axi in tʼajaʼ a Salomón yabák jaykʼiʼ tʼajnének ban Tsabál. Bélits antsanáʼ in ólonchij a Jehová kʼal i tsaʼataláb, in uchaʼ axéʼ: «¿Walám chubax kʼwajat a Dios tejéʼ Tsabál? Max nibal patal an kʼayʼlál yab in éjtowal kin teynaʼ a Jehová, walám jayej yab neʼets kin ejtow axéʼ xi atáj axi u tsʼejkámal» (1 Reyes 8:27).
8 Antsanáʼ jantʼiniʼ a Salomón, wawáʼ kwaʼal ki tejwamédhaʼ i tsaʼataláb tam i ólonchal a Jehová tin tamét axi kʼeʼat. Bélits abal kwaʼal ki takuy alwaʼ an kaw axi neʼets ki eyendhaʼ, jayej kwaʼal ki tejwamédhaʼ i tsaʼataláb kʼal jawaʼ i ulal. Jitaʼchik in tejwamedhál i tsaʼataláb tam u ól, yab in eyendhál i kaw axi yab lej exladh nibal u kaw lej watʼadh tsapik. Yab in léʼ kin púwedhaʼ tin baʼ, in puwénchal a Jehová (Mateo 6:5). An tsaʼataláb jayej i tejwamedhál kʼal jawaʼ i ulal ban oláb. Max ku oláts kʼal i tsaʼataláb, yab neʼets ki tejwamédhaʼ abal kʼwajat i uchál a Dios jawaʼ kwaʼal kin tʼajaʼ. Neʼets ki konchij a Jehová abal ka tʼajan antsanáʼ jantʼiniʼ Jajáʼ in tsálpayal abal más alwaʼ. An salmista in tʼipoy jantʼiniʼ in tomnál ku oláts: «Jehová, tu lej konchal abal tu ku kʼaniy. Jehová, tu lej konchal abal tu ku tólmiy» (Salmo 118:25; Lucas 18:9-14).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
it-1 475 párr. 4
Éb
A Salomón in uluw abal nibal patal an kʼayʼlál in éjtowal kin teynaʼ a Jehová. (1Re 8:27.) A Jehová játs axi in tsʼejkaʼ an kʼayʼlál, jaxtám Jajáʼ játs axi más púlik. An Tsabál ani an kʼayʼlál yab in éjtowal kin báwchij in puwém a Jehová. (Sl 148:13.) Jun i inik in éjtowal kin lejbay jantʼoj kʼal in kʼubak, antsanáʼ jayej, a Jehová in éjtowal kin lejbay patal an kʼayʼlál kʼal in kʼubak. (Isa 40:12.) Pero kʼal jawaʼ in uluw a Salomón, yab in léʼ kin uluw abal a Jehová u kʼwajíl juʼtámkʼij. Jajáʼ in uluw abal a Jehová neʼets tu ku atsʼaʼ ma ti éb, tin kʼimáʼ, juʼtáj Jajáʼ u kʼwajíl. (1Re 8:30, 39.)