Abal ka exbay an Tolmixtaláb abal ti exóbal abal an tamkuntaláb I Ejatal ani i Tʼojlábil tu aykol kʼal a Cristo
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
6 MA TI 12 A MARZO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 1 CRÓNICAS 23 MA TI 26
«An kʼakʼnaxtaláb axi u pídhnalak a Jehová ban templo kʼwajatak alwaʼ tʼojojodh»
it-2 214 párr. 1
Levitas
Ban kʼichájil an tsʼalej David an tʼojlab axi in tʼajalak an levitas lej alwaʼ ti tʼojojodh kom a David in bijiy jitaʼ kin ókʼnaʼ an tʼojláb, i soldados, i jueces, jitaʼ in beletnál an wíʼleb ani jitaʼ in dhayál an tumín jayej in bijiy yan i atiklábchik abal kin tólmiy an sacerdotes ban templo, eleb ani juʼtaj tu kʼapulchik abal ka tólmixin tam u binábak i tsʼejwalixtaláb ani i tsʼakchixtaláb, abal ka tʼokedháj an templo, abal kin léjbay jawaʼ u neʼdháb ani kʼeʼat i tʼojláb. An levitas axi u tʼenel kʼwajatak tʼojojodh al 24 i mukeʼ antsanáʼ jayej ti tʼojojodhak an sacerdotes ani bíjidh jaykʼiʼ ti neʼets ka tólmixin. In eyendhálakchik an suerte abal kin exlaʼ jawaʼ tam tʼojláb kwaʼalak kin tʼajaʼ. Antsanáʼ jayej tu uchbiyabak abal kin exlaʼ jawaʼ tam wiʼleb neʼetsak kin beletnaʼ. (1Cr 23, 25, 26; 2Cr 35:3-5, 10.)
it-2 893 párr. 1
Sacerdote
Ban tʼojláb axi in tʼajalak an sacerdotes ban templo, kʼwajatak bíjidh jantʼoj tam tʼojláb kwaʼalak kin tʼajaʼ. U eyendhábak an suerte abal ka exláj jantʼoj tam tʼojláb neʼetsak kin tʼajaʼ. Waʼatsak 24 i mukeʼ axéʼ u tólmixak jun i semana tam kin bajuw ani jaxtám kwaʼalak ka kʼalej tsab kalel ti támub, patal an sacerdotes u tólmixak tam waʼatsak i ajib. Tam, an israelitas in binálak yan i tsʼakchixtaláb antsanáʼ jantʼiniʼ ti watʼey, tam ti taʼpáj ka tsʼejkáj an templo (1Cr 24:1-18, 31; 2Cr 5:11; ka jumbiy kʼal 2Cr 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19.) Jun i sacerdote in éjtowalak ti tólmix al kʼeʼat a kʼicháj max yab neʼets ka tʼokʼbanchat an tʼojláb axi uchbidhits abal kwaʼal kin tʼajaʼ. Tin kʼichájil a Jesús waʼatsak yan i sacerdotes, jaxtám an yaneláb axi bíjidhits ka tólmixin tsʼejlixnáj abal ka tólmixin jun o más a kʼicháj, pero kwaʼalak ka tʼajan ti kwéntaj jay u kʼwajílak al an yaneláb.
it-2 443 párr. 1
Música
Tam ti a David in tʼojojoy jitaʼ neʼets kin tʼajaʼ an tʼojláb ban templo, jayej in bíjiy 4.000 i levitas abal ti tʼénel. (1Cr 23:4, 5.) Doscientos ochenta y ocho «kʼwajatak tʼójojodh abal kin ajtinchij a Jehová, patalchik lej witʼadhak». (1Cr 25:7.) Axéʼ kʼwajatak ókʼnadh kʼal óx i tʼénel axi lej tʼójojodh: a Asaf, a Hemán ani a Jedutún (axi walám jayej u bíjiyab Etán). Axeʼchik xi inik talak kʼal óx in tsakámil a Leví —a Guersom, a Qohat ani a Merarí—, óx i yaneláb axi tal kʼal an levitas kʼwajatak tʼójojodh abal ti tʼénel ban templo. (1Cr 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6.) Jajáʼchik óx tin eb in kwaʼalak 24 in tsakámil ani patal axéʼ kʼwajatak al 288 ([1 + 11] × 24 = 288) i tʼénel. U eyendhábak an suerte abal ka bíjiyat jitaʼ neʼetsak kin ókʼnaʼ 11 i tʼénel, axéʼ kwaʼalak kin tʼajaʼ, in tsakámil axéʼ xi óx i inik ani kʼeʼat i levitas. An 288 i tʼenel kʼwajatak bíjidh al 24 i mukeʼ, antsanáʼ jantʼiniʼ an sacerdotes ani úchbidh jaykʼiʼ ti neʼetsak ti tʼénel. Waʼatsak 3.712 i exóbchix ani kʼwajatakchik jayej al 24 i mukeʼ tam, junchik an mukeʼ in kwaʼal 155 más i tʼénel axi witʼadhak ani kwaʼalak kin ókʼnaʼ 13 i levitas más axi kʼwajat ti exóbal abal ti tʼénel. (1Cr 25:1-31.) Kom axi in juchuyal an trompeta pelak i sacerdotes, yabak u ajiyab kʼal an tʼénel axi pel i levitas. (2Cr 5:12; ka jumbiy kʼal Nú 10:8.)
it-2 684 párr. 1
Portero
Ban templo. Okʼxidh ka tsemets an tsʼalej David in tʼójojoy alwaʼ an levitas ani axi u tólmix ban templo, tejeʼ jayej u ajiyáb jitaʼchik in beletnál an wiʼleb ani axéʼ in bajuw in yaném 4.000. Jun i muke i belétnom wiʼleb u tʼojnálak buk a kʼicháj. Kwaʼalakchik kin béletnaʼ alwaʼ in kʼimaʼ a Jehová ani kin tʼajaʼchik ti kwéntaj tam ka japiyat ani tam ka mapuyat an wiʼleb tam in tomnál. (1Cr 9:23-27; 23:1-6.) Jayej, yab expidh kwaʼalak ka kʼwajiy ti béletnom kʼal an wiʼleb, kwaʼalakchik kin batsʼuw jawaʼ in neʼdhalakchik an israelitas ban templo. (2Re 12:9; 22:4.) Talbél an sumo sacerdote Jehoiadá in bíjiy i béletnom abal an wiʼleb talbél tin bijiyámal a Jehoás ti tsʼalej, kom u leʼnabak ka odhnáj kʼal an tsʼalej Atalía axi in kwetém bijyámalak ti tsʼalej. (2Re 11:4-8.) Tam ti an tsʼalej Josías in tújchij kin tixkʼaʼ patal an walekláb, an béletnom wiʼleb tólmixin abal ka tixkʼáj jawaʼ u eyendhábak abal ka kʼakʼnáj a Baal. Talbél in chíkaʼchik patal axéʼ eléb ban bichow. (2Re 23:4.)
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w22.03 22 párr. 10
Max ka kʼakʼnaʼ a Jehová tin tekédh neʼets ka atsʼaʼ i kulbetaláb
10 I kʼakʼnál a Jehová tam i ajtinchal junkudh kʼal an epchalchik (Sal. 28:7). Abal an israelitas lej éxbadhak kin ajtinchij a Jehová tam in kʼakʼnalak. Jun i tʼiplab, an tsʼalej David in úchbiy 288 i levitas abal ti ajat ban templo (1 Crón. 25:1, 6-8). Xowéʼ ta kʼicháj i éjtowal ki tejwamédhaʼ abal i kʼanidhál a Jehová tam i ajtinchal. Yab lej exbadh max yab u ajat lej kʼijidh. Ka tsalpay kʼal axéʼ xi tʼipláb: tam u kaw, u úkʼpinal yaníl pero axéʼ yab in tʼajál abal ki jilaʼ tu kaw ti tamkuntaláb o ti olnomtaláb (Sant. 3:2). Jaxtám, bélits max u úkʼpinal o max yab u ajat lej kʼijidh ki áynanchij ki ajtinchij a Jehová.
13 MA TI 19 A MARZO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 1 CRÓNICAS 27 MA TI 29
«Jun i tataláb in exóbchij in tsakámil kom in kʼanidhálak»
w05 15/2 19 párr. 9
Ki béletnaʼ ti baʼ abal yab ki kʼibchij a Jehová
9 Ki tsápnanchij ki exlaʼ ti kwetémtal abal jawaʼ i belál játs an chubaxtaláb. I éjtowal ki kʼibaʼ an belomtaláb axi i kwaʼal, max yab i alwaʼ éxbayal jawaʼ in ulal an Biblia (Filipenses 1:9, 10). Patal in tʼojnálil a Jehová bélits max pel i tsakam o páynekits, in tomnál ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj abal jawaʼ i belál kʼwajat ti Biblia ani játs an chubaxtaláb. A Pablo in uchaʼ an epchalchik: «Ka tsuʼuwchik jawaʼ alwaʼ ani jawaʼ yab alwaʼ ani ka lej bélaʼchik expidh jawaʼ alwaʼ» (1 Tesalonicenses 5:21). Jitaʼ waʼtsin al jun i yaneláb axi in kʼakʼnalits a Jehová, kwaʼal kin tsápnanchij kin tsapikmédhaʼ in bélomtal tin kwetémtal. A David in uchaʼ in tsakámil Salomón: «Ka exlaʼ an Dios in kʼál a papá ani ka tʼójonchij kʼal patal a ichích» (1 Crónicas 28:9). Bélits abal a David in kwaʼalak jun i belomtaláb lej tsapik kʼal a Jehová, a Salomón koʼoy kin tsapikmédhaʼ tin kwetémtal in jaʼúbtal kʼal a Jehová. Ani antsanáʼ tin tʼajaʼ. Jaxtám in konchij a Jehová: «Ti kin pidhaʼ i tsalpadhtaláb ani i exlomtaláb abal ku éjtow ku ókʼnaʼ a bichówil» (2 Crónicas 1:10).
w12 15/4 16 párr. 13
Ki áynanchij ki tʼojonchij a Jehová kʼal patal i ichích
13 Lej tajax an exobchixtaláb. Lej exbadh ku kʼalej ti tamkuntaláb, ki bínaʼ i tokʼtsixtaláb, ku kʼalej tu ólnom ani ki tʼajaʼ kʼeʼat i tʼojláb tin bichówil a Jehová. Pero ki tʼojonchij a Jehová kʼal jun putat i ichích yab in léʼ kin uluw, ki tʼajaʼ expidh axeʼchik xi tʼojláb (2 Cró. 25:1, 2, 27). Max ti ichích i kʼanidhalej «jawaʼ waʼats ban xeʼtsintaláb» A Jehová in éjtowal kin jilaʼ tu ku jaʼúbnaʼ (Luc. 17:32). Abal a Dios kin batsʼuw i kʼakʼnaxtal, lej exbadh ki belkaʼ axéʼ xi abatnaxtaláb: «Ka pojkaʼchik jawaʼ yab alwaʼ ani ka léʼnaʼ jawaʼ alwaʼ» (Luc. 9:62; Rom. 12:9). Jaxtám yab ki jilaʼ abal jawaʼ waʼats ban xeʼtsintaláb axi in abatnál a Satanás kin tʼajaʼ abal tu ku tʼokʼbay ki tʼójonchij a Jehová kʼal jun putat i ichích (2 Cor. 11:14; ka ajiy Filipenses 3:13, 14).
w17.09 32 párrs. 20, 21
«Yab kit jikʼey [...] ani ka tujchij kʼal an tʼojláb»
20 A Salomón uchan kʼal an tsʼalej David abal neʼetsak ka tólmiyat kʼal Jehová ma ka taliy kin tsʼejkaʼ an templo (1 Crón. 28:20). A Salomón in lupudh tsalpay kʼal jawaʼ uchan kʼal in tatáj ani yab jikʼey, bélits abal lej kwitolejak ani yab in kwaʼalak i exlomtaláb abal kin tsʼejkaʼ an templo. Kʼal yan i iniktaláb in tujchij ka tʼojon ani kʼal in tólmixtal a Jehová ti buk i tamub kʼal tsʼejel in talabédhaʼ an templo.
21 Antsanáʼ jantʼiniʼ a Jehová in tólmiy a Salomón, xowéʼ ta kʼicháj jayej in éjtowal tu ku tólmiy abal ki putuw kʼal i uchbíl kʼal i yanél ani ti tamkuntaláb (Is. 41:10, 13). Max ki tsápnanchij ki tʼojonchij a Jehová, i éjtowal ki bélaʼ abal neʼets tu ku lábliy xoweʼ ani al an kʼicháj axi taʼtal. Jaxtám ki tʼajaʼ jantʼiniʼ tin uluw a David: «Yab kit jikʼey [...] ani ka tujchij kʼal an tʼojláb».
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w17.03 29 párrs. 6, 7
U tólmix tam jun i jaʼúb in kwaʼal i kʼibataláb
Tam ti a David in koʼoy i kʼibataláb tólmiyat kʼal in jaʼúbchik. Jun kʼal nixéʼ xin jaʼúb pelak a Husai. An Biblia in ulal abal pelak in «jaʼúb a David» (2 Sam. 16:16; 1 Crón. 27:33). Ani tam junchikíl, a Husai in tʼajalak i tʼojláb axi lej exbadh axi u kónchinal kʼal an tsʼalej, antsanáʼ in tejwamédhaʼ abal pelak jun i alwaʼ jaʼúb.
Tam ti a Absalón in tsakámil a David in tixkʼanchij in eyaltal in tatáj, yan i israelitas kʼalej abal kin tólmiy a Absalón. A David yab expidh kʼambiyat kʼal in tsakámil, jayej jílan ka tólmiyat kʼal in lej jaʼúbchik. Pero a Husai yab jaykʼiʼ in jilaʼ a David etsʼey in tólmiy, ma tam ti kʼalej ti tsinél. Bélits abal a Husai in éjtowalak ka tsemdháj, jajáʼ in tʼajaʼ jun i tʼojláb axi konchin kʼal a David, ka kʼalej kin tólmiy a Absalón. Axeʼ xi tʼojláb axi in tʼajaʼ a Husai, in tejwamédhaʼ abal chubax pelak in jaʼúb a David ani yab expidh in tʼajaʼ kom pelak in tʼojlábil (2 Sam. 15:13-17, 32-37; 16:15-17:16).
20 MA TI 26 A MARZO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 1 MA TI 4
«An tsʼalej Salomón in takuy jantʼoj axi yab alwaʼ»
it-1 435 párrs. 2, 3
Carro
Ma tin kʼichájil a Salomón yab waʼtsin ti Israel i carros axi ka eyendháj abal ti pejéx. Axéʼ játs kom a Dios in ókʼxidh uluw, abal an tsʼaleʼ yab in tomnál kin támkuy yan i bichim abal ti pejéx, ejtíl max játs kʼal ti neʼets ka kʼániyat. Axéʼ in tʼajaʼ abal yabáts ka waʼtsin i carros ti Israel, kom an carros u kináb kʼal i bichim. (Dt 17:16.) Pero tam ti a Samuel in uchaʼ an Israelitas jawaʼ neʼets ka tʼajchin kʼal an tsʼalejchik, jajáʼ in uluw: «A tsakámil neʼets ka neʼdháj ani neʼets ka púnuwat ban carros abal ti pejéx». (1Sa 8:11.) Tam ti a Absalón ani a Adonías in éxaʼ kin tixkʼanchij in ey an tsʼalej, in abaʼ ka tsʼejkáj i carros ani in abaʼ cincuenta i inik abal ka adhláts okʼox. (2Sa 15:1; 1Re 1:5.) Talbél ti a David in ataʼ an tsʼalej axi ti Zobá, in jilaʼ «cien i bichim abal kin kínaʼ an carros». (2Sa 8:3, 4; 10:18.)
Tam ti an tsʼalej Salomón in yánedhaʼ an atiklábchik abal ti pejéx, jayej in yánedhaʼ an carros, in bajuw 1.400. (1Re 10:26, 29; 2Cr 1:14, 17.) Yab expidh a Jerusalén in kwaʼalak i carros, kʼeʼatchik i bichow jayej u lej exlábak kom in kwaʼalak i carros ani jawaʼ kin yéjenchij abal kin koʼoy alwaʼ tʼojojodh. (1Re 9:19, 22; 2Cr 8:6, 9; 9:25.)
it-1 782 párr. 8
Ejército
Tam ti kʼwajiy ti éyal a Salomón, jálkʼun jantʼiniʼ tu tʼojnalak an soldados axi ti Israel. Bélits abal tam ti kʼwajiy ti éyal a Salomón yab in dhaykʼaʼ i pextaláb, in yánedhaʼ in yaném an bichim ani an carros abal ti pejéx, yan kʼal axéʼ in chíʼdhaʼ ti Egipto. (Ka tsuʼuw CARRO.) Abal kin dhayaʼchik patal an eyextaláb axi u éynal abal ti pejéx, koʼoy kin tsʼejkaʼchik i bichow axi lej púlik. (1Re 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Cr 1:14-17.) Pero a Jehová yab jaykʼiʼ in lábliy jawaʼ in tʼajaʼ a Salomón ani tam ti tsemets ani pilmej in eyaltal, taley in tsap an soldados axi ti Israel. A Isaías in dhuchaʼ axéʼ talbél: «¡Neʼets kin lej yajchiknaʼ jitaʼchik u paʼil ani in áliyal i tolmixtaláb ti Egipto, axi in tsálpayal abal neʼets ka kʼániyat kʼal an bichim ani an carros abal ti pejéx, kom lej yan ani lej tsapik, kom in ukʼchiyámal kʼal jitaʼ tu okʼnáb ani yab in aliyámalchik a Jehová!». (Isa 31:1.)
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w05 1/12 19 párr. 6
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál al an libro in kʼál a Segundo de las Crónicas
1:11, 12. Jawaʼ a Salomón in konchij a Jehová, in tejwamédhaʼ abal chubax in léʼak i tsalpadhtaláb ani i exlomtaláb. Aniyej wawáʼ, an oláb axi i tʼajchal a Jehová, in tejwamedhál jantʼoj játs axi i kwaʼal ti ichích, jaxtám lej exbadh ki tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ i ulal ban oláb ani i konchal a Jehová.
27 A MARZO MA TI 2 A ABRIL
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 5 MA TI 7
«A Jehová etsʼey neʼets ti beletnaʼchik»
w02 15/11 5 párr. 1
Yab ki jilaʼ ku tamkun
Tam ti a David in bajuw ti tsʼalej, in uchaʼ a Jehová abal in léʼak kin tsʼejkanchij jun i atáj abal ka kʼakʼnáj. Kom jajaʼ lej kʼalnek kʼal an pextalab uchan kʼal a Dios: «tatáʼ yab neʼets ka tsʼejkaʼ jun i atáj abal kin puwénchat». A Jehová in takuy a Salomón, jun in tsakámil a David abal kin tsʼejkaʼ axéʼ xi atáj (1 Crónicas 22:6-10). A Salomón in táʼpaʼ kin tsʼejkaʼ an templo ban támub 1026 ókʼxidh ka waʼtsin a Cristo, tʼojon buk i támub kʼal tsʼejel al axéʼ xi tʼojláb. A Jehová in léʼak ka tsʼejkáj axéʼ xi templo, antsanáʼ in tejwamedhál axéʼ xi kaw: «u labliyámal axéʼ xi atáj axi a tsʼejkámal abal ka puwénchat u bíj abal etsʼey ani neʼets tu béletnaʼ ani tu kʼánidhaʼ abal etsʼey» (1 Reyes 9:3). Max an israelitas ka kʼwajiychik putudh, a Jehová neʼetsak kin áynanchij kin lábliy nixéʼ xi atáj. Pero max jajáʼchik yab kin bélkaʼ in káwintal a Dios yabáts neʼetsak ka lábliyatchik ani neʼetsak ka ijkáj an atáj (1 Reyes 9:4-9; 2 Crónicas 7:16, 19, 20).
it-2 1098 párr. 3
Templo
Jawa watʼey. Axéʼ xi templo owey ma an támub 607 ókʼxidh ka chích a Cristo, tam ti ijkáj kʼal an tsʼalej axi ti Babilonia, a Nabucodonosor. (2Re 25:9; 2Cr 36:19; Jer 52:13.) A Jehová in jilaʼ abal an bichowchik kin odhnaʼ a Judá ani a Jerusalén, in jilaʼ ka neʼdháj an eyextaláb kom an israelitas in kʼakʼnaʼ kʼeʼat i dioses, al talchik i támub yabáts béletnáj. An tsʼalej Sisaq axi ti Egipto in neʼdhaʼ an kʼaláb ban támub 993 ókʼxidh ka chích a Cristo. Axéʼ watʼey treinta i tres i támub talbél tam ti kʼwajiy ti eyal a Rehoboam, in tsakámil a Salomón. (1Re 14:25, 26; 2Cr 12:9.) Ban támub 977 ma ti 937 ókʼxidh ka chích a Cristo an tsʼalej Asá in kʼakʼnálak in kʼimaʼ a Jehová, pero kom in léʼak kin béletnaʼ a Jerusalen jaxtám in pidhaʼ an tsʼalej axi ti Siria a Ben-hadad I i plata ani i oro axi kʼwajatak ban templo, abal yab kin putuw an kaw axi in tsʼejkaʼ kʼal an tsʼalej axi ti Israel, a Baasá. (1Re 15:18, 19; 2Cr 15:17, 18; 16:2, 3.)
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w10 1/12 11 párr. 7
«Jajáʼ in exlál jawaʼ waʼats tin ichích an atiklábchik»
¿Yab aníts abal jawaʼ in dhuchaʼ a Salomón tu lej kanatbedhál? Walám yab waʼats jitaʼ axi kin exbay jawaʼ i watʼál (Proverbios 14:10). Pero a Jehová tu lej kʼanidhál ani in exlál jawaʼ i yajnál ti ichích, jaxtám lej exbadh ki ólchij patal an tʼeʼpintaláb axi i atsʼál, i éjtowal ki lej belaʼ abal Jajáʼ neʼets tu ku tólmiy kʼal an tʼeʼpintaláb axi i kwaʼal, «jaxtám, ka tʼaját watʼbanchij patal an tʼeʼpintaláb axi a kwaʼal ta ichích» (1 Pedro 5:7).
10 MA TI 16 A ABRIL
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 8 ANI 9
«An tsʼalej axi ti Saba in pidhálak yan in jalbíl an tsalpadhtaláb»
w99 1/12 20 párr. 4
Tam i tsʼejwalixnál jawaʼ i kwaʼal
An tsʼalej axi ti Seba, koʼoy kin jolkʼaʼ yan i kʼij ani ka lej beláts abal ka kʼalej kin tsuʼuw a Salomón. Xowéʼ u exláb abal a Seba kʼwájatak juʼtáj ti xowéʼ in bij República del Yemen. An tsʼalej ani an camellos axi in neʼdhaʼ lej beláts watʼadh mil seiscientos i kilómetros ma ti Jerusalén. Antsanáʼ jantʼiniʼ tin uluw a Jesús, «jajáʼ ti biyál lej ów ti chích» abal ka ulits kʼal a Salomón. ¿Jaleʼ ti beláts lej ów an tsʼalej axi ti Seba? Abal «kin atsʼanchij in káwintal a Salomón» (Lucas 11:31).
w99 1/7 30 párrs. 4, 5
Lej lábliyat kom kʼalej ti tsaʼbix
Tam ti ulits an tsʼalej ti Jerusalén, neʼetsak «junkimtej kʼal jitaʼ tu puwénchab, in neʼdhálak i camello kitádh kʼal i aceite, in neʼdhálak yan i oro ani i tʼujubchik axi lej alabél» (1 Reyes 10:2a). Talchik i atikláb axi tsalpadh in ulal abal an tsʼalej neʼetsak ‹junkimtej› jayej kʼal i soldados abal ka beletnáj, axéʼ i éjtowal ki bélaʼ kom an tsʼalej lej púlik in ey ani in neʼdhálak yan jantʼoj axi lej watʼadh yan in jalbíl.
Ka tʼajaʼ ti kwéntaj abal an tsʼalej in exlaʼ jawaʼ u olnábak tin kwéntaj a Salomón «ani a Jehová». An tsʼalej yab expidh beláts ów abal kin neʼdhaʼ ani kin batsʼuw i kʼaláb. Jajáʼ kʼalej kʼal an tsalap abal kin otsʼowiy a Salomón ani kin exlaʼ tin kwéntaj a Dios, Jehová. Walám jajáʼ tal al in yanél a Sem o kʼal a Cam jitaʼchik in kʼakʼnaʼ a Jehová. Jaxtám jajáʼ, walám in léʼak kin exlaʼ an Dios axi in kʼakʼnaʼ in yanél ti biyál.
w99 1/7 30 párr. 7
Lej lábliyat kom kʼalej ti tsaʼbix
An tsʼalej axi ti Seba in lej jikʼpaʼ an tsalpadhtaláb axi in kwaʼalak a Salomón ani an kʼaláb axi in kwaʼalak, «ma yabáts in éjtow ti kaw» (1 Reyes 10:4, 5). Talchik i atikláb axi exoblámadh, in ulal abal axéʼ xi kaw in léʼ kin uluw abal an tsʼalej «yabáts in éjtow ti ixkʼal». Ani kʼeʼat in ulal abal tsʼeptsin. Jawaʼ i léʼ ki tʼajaʼ ti kwéntaj, játs abal jajáʼ in lej jikʼpaʼ jawaʼ in tsuʼuw ani in atsʼaʼ. In uluw abal kwaʼal ka kulbéj in tʼojnálil a Salomón, kom in atsʼál an tsalpadh kaw ani in puwénchij a Jehová kom in bíjiy ti tsʼalej. Ani in pidhaʼ yan i tsʼejwalixtaláb a Salomón axi lej jálbidh. In pidhaʼ i oro axi xowéʼ neʼets kin bajuw 40.000.000 i dólares. A Salomón jayej in pidhaʼ i tsʼejwalixtaláb an tsʼalej axi ti Seba, «patal axi jajáʼ in kulbétnaʼ» (1 Reyes 10:6-13).
it-2 913 párr. 4
Salomón
Talbél ti an tsʼalej in tsuʼuw in puwém ani in alubeltal an templo ani in kʼimaʼ a Salomón, jayej jantʼiniʼ tu kʼapul, jantʼiniʼ ti tóltomidh jitaʼchik in chiʼdhál an kʼapnél ani an tsʼakchixtaláb axi u bináb ban templo, «jajáʼ in lej jikʼpaʼ» ani in uluw: «Yab in bawchal kʼal patal jawaʼ in olchinének tin kwéntaj tatáʼ. It lej tsalpadh ani a kwaʼal lej yan i kʼaláb. Nibal wéʼ yab in bawchal kʼal jawaʼ in olchinének». Tam, in uluw abal kwaʼal ka lej kulbéj jitaʼ in tʼójonchal jun i tsʼalej ejtíl a Salomón. In léʼnaʼ kin puwénchij a Jehová kom in tákuy a Salomón abal ti tsʼalej ani kin ókʼnaʼ an israelitas, kin tʼajaʼ jawaʼ tekedh ani ti bolix. (1Re 10:4-9; 2Cr 9:3-8.)
Exbadh exobchixtaláb axi ti Biblia
it-2 1162
Trono
An laktem axi más u olnáb tin kwéntaj jantʼiniʼ ti tsʼejkadh, játs axi in éyendhaʼ an tsʼalej Salomón. (1Re 10:18-20; 2Cr 9:17-19.) Axéʼ xi láktem kʼwajbáj «al jun i Atáj» ti Jerusalén, ban monte Moria. (1Re 7:7.) Pelak ‹jun i láktem axi lej púlik axi in kwaʼal i marfil ani i oro. In ókʼ an láktem juʼtáj ka jedhkan an tsʼalej, tsʼejkadhjak kwechochól ani tsʼejkanchat juʼtáj kin kʼwájbaʼ in okób›. Bélits abal an láktem tsʼejkáj kʼal i marfil, kʼwanchin i téʼ ani i oro, kom antsanáʼ ti tsʼejkáj an templo. Jayej eyendháj i marfil abal ka punchat jantʼoj axi kin alubmédhaʼ. Jun i láktem axi antsanáʼ ti tsʼejkadh, u tejwamél ejtíl max expidh tsʼejkadh kʼal i oro ani i marfil. Talbél tin ulúmal abal kwaʼal kin bínaʼ akak i xakab ban kʼoyob abal ka ulits tin laktémil an tsʼalej, an dhuchláb in ulal: «Ani juʼtáj tin kwaʼal in okób, in kwaʼalak kubat tsab i tsój. Ani in kwaʼalak laju tsab i tsój, ban kʼoyob juʼtáj tu watʼel abal ka ulits tin laktémil an tsʼalej». (2Cr 9:17-19.) Axéʼ xi tsój lej alwaʼ kom in tʼipoyal in tsap axi in kwaʼal an éyal. (Gé 49:9, 10; Rev 5:5.) An laju tsab i tsój in tʼipoyal an laju tsab i tribus axi ti Israel, jayej walám in tʼipoyal abal kwaʼal ka belkáj an éyal axi ka ketlen al nixéʼ xi laktem. Ani in kwaʼalak jun i tsakam laktem tsʼejkadh kʼal i oro, juʼtáj kin koydhaʼ in akan. Bélits abal tsʼejkadh kʼal i marfil, kʼal i oro ani kʼal jun i tóltom kʼal axi tu paxkʼiyabak ani kʼal an tsój axi in kwaʼalak tin tamét, játs an laktem axi más alwaʼ tsʼejkadh kʼal axi elnének ani axi u olnab ban dhuchadh úw. Jaxtám in uluw an dhúchum in kʼál a Crónicas: «Yab waʼats kʼeʼat i éyal axi kin koʼoy jun i láktem ejtíl axéʼ». (2Cr 9:19.)
17 MA TI 23 A ABRIL
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 10 MA TI 12
«Ka lej tʼajaʼ ti kwéntaj an alwaʼ exobchixtaláb axi it pidhnal»
w18.06 13 párr. 3
In éjtowalak kin kulbedhaʼ a Dios
Walám abal a Rehoboam lej kʼibatak kin takuy jantʼoj kin tʼajaʼ. Max jajáʼ kin tʼajaʼ jawaʼ u konchinal kʼal an bichow tam jajáʼ, in yanél ani in tʼojnalil kwaʼalak kin jilaʼ yan i kʼaláb. Pero max yab kin batsʼuw kin tʼajaʼ, walám an atikláb ka jekʼombej. ¿Jantʼoj in takuy kin tʼajaʼ? Okʼox in aliy i tolmixtaláb kʼal an ókʼnomchik, kʼal axi tu tolmiyabak in papá. Pero talbél in aliy i tomixtaláb kʼal an kwitólchik kʼal axi ti yejey ani uchan abal kin odhnaʼ más an atiklábchik ani játs in tʼajaʼ. Jaxtám in uluw: «Neʼets tu punchichik más i tʼojlab axi lej tsapik. U papá ti boliychik kʼal i otʼ axi tsapik, pero nanáʼ neʼets ku kʼwanchij i kʼidh abal ti odhnaʼ» (2 Crón. 10:6-14).
w01 1/9 28, 29
¿Jantʼiniʼ ki takuy jawaʼ tekedh?
A Jehová jayej in jilámal i epchalchik ti tamkuntaláb axi i éjtowal ki olchij jawaʼ i tsálpayal ki tʼajaʼ (Efesios 4:11, 12). Pero tam ki aliy i tolmixtaláb yab ki tʼajaʼ ejtíl jitaʼ axi in tʼilmayal ba jitakʼej, ma kin elaʼ kʼal jitaʼ ka uchan jawaʼ in léʼ kin atsʼaʼ ani játs in tʼajal. Ki tʼilaʼ in tʼiplabil a Rehoboam. Tam ti jajáʼ kwaʼalak kin takuy jantʼoj kin tʼajaʼ tolmiyat kʼal an ókʼnomchik, kʼal axi tu tolmiyabak in papá. Pero jajáʼ yab in tʼajaʼ ti kwéntaj ani in aliy i tomixtaláb kʼal an kwitólchik kʼal axi ti yejey ani in belkaʼ jawaʼ uchan, axéʼ in tʼajaʼ abal kin kʼibaʼ i tsabál juʼtáj tu abatnomak (1 Reyes 12:1-17).
Tam ka aliy i tolmixtaláb, ka konchij ti tolmiy jitaʼ axi in watʼamal jantʼoj axi a léʼ ka tʼajaʼ, axi in exlal tin kwéntaj an Biblia ani axi in belkál an tsalpadh kaw axi in exobnál (Proverbios 1:5; 11:14; 13:20). Etsʼey ki jolkʼaʼ i kʼij abal ki lupudh tsalpay kʼal an tsalpadh kaw axi ti Biblia ani kʼal an olchixtaláb axi i aliyamalits kʼal jawaʼ i léʼ ki takuy. An Biblia, in kawintal a Jehová, neʼets tu ku tolmiy abal ki exlaʼ alwaʼ jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ (Filipenses 4:6, 7).
it-2 805
Rehoboam
Kom a Rehoboam lej kʼadhatak in éy ani pojkax in tʼajaʼ abal patal an bichow ka owméj. An tribus axi in áynachij kin tolmiy in yanél an tsʼalej David pel a Judá ani a Benjamín, jayej aynanchat ka tolmiyat kʼal an sacerdotes ani an levitas axi kʼwajatak al axéʼ xi tribus, ani kʼal kʼeʼat i atiklábchik axi yab u ajiyab ban laju i tribus. (1Re 12:16, 17; 2Cr 10:16, 17; 11:13, 14, 16.)
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
it-1 657, 658
Demonio axi ejtíl i cabra
An kaw axi i elál ti Josué (24:14) in tejwamedhál abal tam ti kʼwajiy ti Egipto an israelitas tsʼilkʼoyatchik kʼal an kʼakʼnaxtaláb axi yab chubax ani a Ezequiel in uluw abal in áynanchichik kin tʼajaʼ yan i tamub talbél. (Eze 23:8, 21.) Jaxtám talchik i atikláb axi tsalpadh in ulal, abal játs ti pidhan an abatnaxtaláb an israelitas ban desierto abal yab kin tʼajchij «i tsʼakchixtaláb i demonios axi ejtíl i cabra» (Le 17:1-7), ani abal a Jeroboán in bíjiy i sacerdotes «abal juʼtáj u tʼajnalak i tsʼakchixtaláb, abal i demonios axi ejtíl i cabras ani abal an becerros axi in tsʼejkamalakchik». (2Cr 11:15) Axéʼ in tejwamedhál abal an israelitas in kʼakʼnaʼchik i cabras ejtílits axi u kʼakʼnabak ti Egipto, ani más axi u kʼakʼnabak ti Bajo Egipto. A Heródoto (II, 46) in ulal abal an kʼakʼnaxtaláb axi u tʼajnalak ti Egipto, an griegos in junkuw kʼal an dios axi u bíjiyab Pan ani kʼal an sátiros, axéʼ pel i dioses axi u bélendhabak ban altéʼ. Talbél in tsʼejkachik jantʼoj kʼal in itsʼam, kʼal in wew ani kʼal in akan ejtílits i cabra. Waʼats jitaʼ in ulal abal antsanáʼ jantʼiniʼ tu tʼipoyabak a sátiro, talbél an iglesias in eyendhaʼ abal kin tʼipoy a Satanás kʼal in wew, kʼal in itsʼam ani kʼal in itsʼik ejtíl i cabra.
Pero an Biblia yab in ulal jantʼoj játs nixéʼ axi «jujudhchik» (seʽi·rím). Waʼats jitaʼ in tsalpayal abal pel i cabras o i walekláb axi ejtílits i cabra, pero an texto ani an Biblia yab in olnál max játs antsanáʼ. Walám jitaʼ in kʼakʼnalak i walekláb antsanáʼ tin éxbayal tin tsalápil axéʼ xi kaw o walám expidh u eyendhab abal ka tejwamedhaj abal u pojkab jawakits tam walekláb axi u kʼakʼnab. Antsanaʼ jantʼiniʼ u watʼel kʼal an kaw ídolos, wilkʼadh axéʼ in léʼ kin uluw abal pel «in táʼ i koʼnél» pero yab in léʼ kin uluw abal an waleklabchik chubax tsʼejkadh kʼal in táʼ i koʼnél. (Le 26:30; Dt 29:17.)
24 MA TI 30 A ABRIL
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 13 MA TI 16
«Etsʼey ka konchij a Jehová ti tólmiy»
w21.03 5 párr. 12
Tsákamchik, ¿jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ abal axi kʼeʼat kin belaʼ kʼal tatáʼ?
12 Tam ti kwitólej an tsʼalej Asá in tejwamedhaʼ i iniktaláb ani abal tsaʼat in ey. Jun i tʼiplab, tam ti tsemets in papá in abaʼ ka tixkʼaj patal an walekláb axi waʼatsak tanaʼ ban bichow. Jayej in uchaʼ «an atiklábchik axi ti Judá abal expidh kin kʼakʼnaʼ a Jehová an Dios axi in kʼakʼnaʼ in biyal yanél ani kin belkaʼchik an abatnaxtaláb» (2 Crón. 14:1-7). Ani tam ti a Zérah an etíope in otsánchij a Judá kʼal jun millón i soldados, a Asá in tejwamedhaʼ i tsalpadhtaláb ani in konchij i tolmixtaláb a Jehová. Jajáʼ in uchaʼ: «Oh, Jehová, Tatáʼ yab a kʼeʼatnál nibal jitaʼ, a tólmiyal axi in kwaʼal i tsapláb ani axi yab tsapik. Tu ku tolmiy Jehová kom chubax i belál kʼal Tatáʼ». Axéʼ xi alabél kaw in tejwamedhál abal a Asá in lej belálak abal neʼets ka tólmiyat kʼal a Jehová, jajáʼ ani in bichówil. A Asá in lej belaʼ kʼal a Jehová jaxtám ti tólmiyat kin ataʼ an etíopes (2 Crón. 14:8-12).
w21.03 5 párr. 13
Tsákamchik, ¿jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ abal axi kʼeʼat kin belaʼ kʼal tatáʼ?
13 Chubax lej kʼibat kin tametnaʼ jun i millón i soldados. Pero an tsʼalej Asá in lej belaʼ kʼal a Jehová jaxtám in ataʼchik. Talbél otsanchat kʼal an tsʼalej Baasá axi ti Israel, jajáʼ lej pojkaxak. Jawaʼ xowéʼ in tametnalak a Asá yab lej kʼakʼadh pero bélits antsanáʼ yab in aliy ka tólmiyat kʼal a Jehová, ani in aliy ka tólmiyat kʼal an tsʼalej axi ti Siria. Kʼal jawaʼ in takuy kin tʼajaʼ in lej yajchiknaʼ. A Jehová in eyendhaʼ an kawlómej Hananí abal kin uchaʼ: «Kom a aliy i tolmixtaláb kʼal an tsʼalej axi ti Siria ani yab a belaʼ kʼal a Jehová, xowéʼ an soldados in kʼál an tsʼalej axi ti Siria neʼets ti tomolnaʼ». Ma ti nixéʼ a kʼcháj an tsʼalej Asáʼ yabats jaykʼiʼ in koʼoy i koyataláb (2 Crón. 16:7, 9; 1 Rey. 15:32).
w21.03 6 párr. 14
Tsakamchik, ¿jantʼoj a ejtowal ka tʼajaʼ abal axi kʼeʼat kin belaʼ kʼal tatáʼ?
14 ¿Jantʼoj a éjtowal ka exóbnaʼ kʼal in tʼiplabil a Asá? Abal etsʼey kwaʼal ka tejwamédhaʼ i tsaʼataláb ani ka belaʼ kʼal a Jehová. Tam tit pujan a tejwamédhaʼ abal a lej belál kʼal a Jehová ani abal lej tsapik a belomtal ani a Jehová ti batsʼuw kʼal i kulbetaláb ti al in yanél. ¡Pel jun i alwataláb! Jawaʼ in tomnál ka tʼajaʼ xowéʼ, játs ka áynanchij ka belaʼ kʼal a Jehová. Axéʼ yab kʼibat ki tʼajaʼ tam kwaʼal ki takuy jantʼoj lej exbadh ti ejatal. Pero axéʼ lej exbadh ka tʼajaʼ kʼal patal jawaʼ ka takuy, ejtíl jantʼiniʼ neʼets kit kʼijidhbej, jantʼoj tam tʼojláb neʼets ka batsʼuw ani jantʼoj neʼets ka tʼajaʼ kʼal a ejatal. Yab ka tʼajaʼ jawaʼ a tsalpayal ta kwetémtal abal alwaʼ, ka aliy i tsalpadh kaw axi ti Biblia axi neʼets ti tolmiy ani ka eyendhaʼ ta ejatal (Prov. 3:5, 6). Max ka tʼajaʼ antsanáʼ a Jehová neʼets ka lej kulbej ani an epchalchik neʼets kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal a lej tsapnanchal (ka ajiy 1 Timoteo 4:12).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w17.03 19 párr. 7
Ki tʼojonchij a Jehová kʼal patal i ichích
7 Ti patal kwaʼal ki tʼajaʼ ti kwéntaj max chubax i kʼanidhál a Jehová kʼal patal i ichích. Ki konowiy ti baʼ: «¿Chubax u léʼ ku kulbedhaʼ a Jehová ani yab ku tʼajaʼ jantʼoj axi kin lukliy in bíj ani ku kʼaniy in bichowil kʼal jantʼoj axi awil ka odhnáj?». Ki tsalpay kʼal an iniktaláb axi in tejwamedhaʼ an tsʼalej Asá tam tin koʼoy kin tametnaʼ a Maacá, an tsʼalej axi in abatnalak an bichow. Yab i exlál nibal jun i atikláb axi in tʼajal ejtíl a Maacá, pero walám awil ka watʼey jantʼoj ti ejatal axi neʼets tu ku tolmiy ki nitsʼbiy an tsʼalej Asá. Jun i tʼipláb, ki tsalpay abal jun i yanél o jun i jaʼub axi lej utat ka walbin, yab ka tʼeʼpin kʼal in waláb ani ka kaldháj ti tamkuntaláb. ¿Walám neʼets ki jilaʼ ki junkuw? ¿Walám neʼets ki jilaʼ tu ku ataʼ i ichích?