Abal ka exbay an Tolmixtaláb abal ti exóbal abal an tamkuntaláb I Ejatal ani i Tʼojlábil tu aykol kʼal a Cristo
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1 MA TI 7 A MAYO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 17 MA TI 19
«Ki metʼaʼ jawaʼ in tʼajál alwaʼ axi kʼeʼat antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajál a Jehová»
w17.03 24 párr. 7
¿Walám neʼets ki tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ tʼajan ti biyál?
7 Ki tʼilaʼ in tʼiplabil a Jehosafat, in tsakamil a Asá, axi in kwaʼalak alwaʼchik i tʼajbilabil. Tam ti in jilaʼ ka tolmiyat kʼal a Dios in tʼajaʼ yan jantʼoj alwaʼ. Pero, jayej in takuy kin tʼajaʼ yan jantʼoj axi yab alwaʼ. Ejtíl, tomkin kʼal in tsʼikʼachil a Acab, jajáʼ pelak jun i tsʼalej axi lej pojkax ti norte. Jajáʼ yab in tʼajaʼ ti kwentaj jawa uchan kʼal an kawlomej Micaya, jajáʼ in tolmiy a Acab abal kin tomolnaʼ an Sirios. A Jehosafat in jekʼaʼ ka tsemdhaʼ ani wichiy ti Jerusalén (2 Crón. 18:1-32). Tam an kawlomej Jehú in konowiy: «¿In tomnál ka tolmiy jitaʼ in tʼajal i pojkaxtaláb ani ka kʼanidhaʼ jitaʼ in pojkál a Jehová?» (ka ajiy 2 Crónicas 19:1-3).
w15 15/8 11, 12 párrs. 8, 9
Yab jaykʼiʼ ka ukʼchiy abal a Jehová ti kʼanidhál
8 A Jehová in leʼ abal wawáʼ ki exlaʼ abal tu kʼanidhál ani yab expidh in tsuʼutal i ukʼpintal. Jajáʼ in aliyal jawaʼ waʼats alwaʼ ti ejatal (2 Crón. 16:9). Jats axi in tʼajaʼ kʼal a Jehosafat, an tsʼalej axi ti Judá. A Jehosafat yab belkaxin kom in junaʼ an tsʼalej axi ti Israel, a Acab abal ka pejexin kʼal an Sirios ani kin otsanchij an bichow Ramot-galaad. An 400 i kawlomej in kʼal a Acab in kʼej uluw abal an tsʼalej neʼetsak kin ataj an pejextaláb. Pero a Micaya an kawlomej in kʼal a Jehová in kʼej uluw abal neʼetsak ka atáj ani jats jawaʼ watʼey: a Acab tsemdháj ban pejextaláb. A Jehosafat yab tsemdháj ani wichiy ti Jerusalén, a Jehová in eyendhaʼ an kawlomej Jehú abal kin boliy kom in tolmiy a Acab belits abal in koʼoy i ukʼpintaláb. Uchan kʼal an kawlomej: «I tsuʼuchinenek i alwaʼ tʼajbiláb [ta ejatal]» (2 Crón. 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3).
9 Jun i tʼiplab, tam ti a Jehosafat in tujchiy ti abatnom, in abaʼ jun i múkeʼ in tolmiwal, i levitas ani i sacerdotes abal kin exobchij an atiklábchik axi ti Judá an abatnaxtalab in kʼál a Jehová. In lej tsuʼuwchijchik in exbádh an exobintaláb, jaxtám an bichow axi u kʼwajilak tanáʼ utat in leʼnaʼchik kin exlaʼ a Dios (2 Crón. 17:3-10). Belits abal a Jehosafat ukʼpin, nixéʼ yab in tʼajaʼ abal kin ukʼchiy a Jehová an alwaʼ tʼajbiláb jawaʼ axi in tʼajamalak. Jawaʼ watʼey tu exobchal abal a Jehová tu kʼanidhál belits abal u walbidh, max ki tsapnanchij ki tʼajaʼ kʼal patal i ichich in kulbetal.
Exbadh exobchixtalab axi i kaldhal ti Biblia
w17.03 20 párrs. 10, 11
Ki tʼojonchij a Jehová kʼal patal i ichích
10 A Jehosafat, in tsakamil a Asá, «in aynanchij kin tʼajaʼ jawaʼ in tʼajaʼ in papá» (2 Crón. 20:31, 32). In tolmiychik an atikláb kin aliy a Dios antsanáʼ jantʼiniʼ in tʼajaʼ a Asá. ¿Jantʼiniʼ tin tʼajaʼ? In tʼajaʼ i alwaʼ tsʼejkantaláb abal kin exobchij «an abatnaxtaláb in kʼal a Jehová» (2 Crón. 17:7-10). Jayej kʼalej ban norte juʼtáj ti kʼwajatak an Israelitas ani jayej abal an bichow in kʼál a Efraín, «abal kin tʼajaʼ ka wichiy [an israelitas] kin kʼaknaʼ a Jehová» (2 Crón. 19:4). A Jehosafat «in aliy a Jehová kʼal patal in ichich» (2 Crón. 22:9).
11 Xowéʼ ta kʼicháj i ejtowal ku tólmixin kʼal an olnomtaláb abal an atiklábchik kin exlaʼ tin kwéntaj a Jehová. ¿I tsapnanchal ki olchij an atiklabchik tin kwéntaj a Jehová ani ki leʼnaʼ kin tʼojonchij? Kʼal an tsapláb axi ki tʼajaʼ ani in lablixtal in kʼál a Jehová neʼets ki tujchij jun i exobintaláb kʼal an Biblia. ¿I konoyal ti olabil? ¿I leʼ ki batsʼuw axéʼ xi tʼojláb belits max ki eyendhaʼ an kʼij axi i eyendhál abal ku koyóts? Antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajaʼ a Jehosafat kʼalej ban bichow ma ti Efraín abal kin tolmiy an atiklábchik ka wichiy kʼal a Jehová. Wawáʼ jayej i éjtowal ki tolmiy jitaʼ in jilámal ti ólnom. An okʼnomchik in tsaʼbiyal ani in tsapnanchal kin tólmiy jitaʼ kaldhamej ban tamkuntaláb ani axi in jilamalits kin tʼajaʼ an walabtaláb.
8 MA TI 14 A MAYO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 20 ANI 21
«Ka lej belaʼchik kʼal a Jehová»
w14 15/12 23 párr. 8
Abal ki jekʼondhaʼ i éjatal, kwaʼal ku kʼwajiy junkudh
8 Tomolnáj in bichówil a Dios tin kʼichájil an tsʼalej Jehosafat. Otsanchat abal ka odhnáj «kʼal talchik i bichow» axi u kʼwajilak utat (2 Crón. 20:1, 2). ¿Jantʼoj in tʼajaʼ in tʼojnálil a Dios? Jajáʼchik in lej belaʼ kʼal a Jehová ani yab kʼal in kwetem tsap (ka ajiy 2 Crónicas 20:3, 4). Jajáʼchik tolmíxin ani yabchik in tʼajaʼ jantʼoj tin kwetemtal. An Biblia in ulal abal «patal an atiklábchik axi ti Judá in belkaʼchik a Jehová, axi tsipilin, an mimláb axi tomkidhchik ani in tsakámilchik» (2 Crón. 20:13). Patalchik belkaxin bélits abal yabak junat in tamub, in belkaʼchik jawaʼ uchan kʼal a Jehová. Kom belkaxinchik kʼaniyat kʼal a Jehová kʼal jitaʼ tu tomolnab (2 Crón. 20:20-27). Tu pidhál jun i alwaʼ exobintaláb abal jantʼiniʼ kwaʼal ki tametnaʼ jun i kʼibataláb.
w21.11 16 párr. 7
Axi ítejchik tomkinének, ka eyendhaʼ a éjatal abal ka tʼojonchij a Jehová
7 A Jehová in eyendhaʼ a Jahaziel axi pelak i levita, abal kin uchaʼ axéʼ a Jehosafat. In uchaʼ: «Kit jilkʼonchik juʼtáj it kʼwajat ani yab kit jikʼey ani ka tsuʼuw jantʼiniʼ neʼets ti jkʼondhaʼ a Jehová» (2 Crón. 20:13-17). ¡Axéʼ lej i jikʼpal, kom yab jaykʼiʼ tʼajámej antsanáʼ. Pero axéʼ xi abatnaxtaláb yab in uluw jun i inik, pel a Jehová jitaʼ in uluw. A Jehosafat in lej belkaʼ, kom in lej belálak kʼal a Dios. Tam an tsʼalej ani an atiklábchik kʼalej in tamuwal kʼal jitaʼ tu tomolnáb, jajáʼ in abaʼ okʼox jitaʼchik neʼets ti ajat, ani yab an soldados axi kʼwajatak tʼojojodh abal ti pejex. Watʼey antsanáʼ jantʼiniʼ a Jehová in uchaʼ a Jehosafat, in atʼachik kʼal jitaʼ tu tomolnáb (2 Crón. 20:18-23).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
it-2 33 párrs. 5, 6
Jehoram
A Jehoram yab in tʼajaʼ jawaʼ in tʼajaʼ a Jehosafat in tátaj, jajáʼ yab belkaxin kom tomkin kʼal a Atalía, axi yab in belkalak a Jehová. (2Re 8:18.) A Jehoram yab tokot in tsemdhaʼ akak in epchal ani in tolmiwal an tsʼalej axi ti Judá, jayej in tʼajaʼ abal an atiklábchik ka owmej kʼal a Jehová ani kin kʼakʼnaʼ kʼeʼat i dioses. (2Cr 21:1-6, 11-14.) Biyat kʼwajat ti eyal exláj abal in koʼoy i kʼibataláb tanáʼ. Ani jayej abal u tomolnábak kʼal kʼeʼat i bichow. Okʼox a Edom ani talbél a Libná in tomolnaʼchik a Judá. (2Re 8:20-22.) Al jun i carta a Jehoram uchan, kʼal an kawlómej Elías: «¡Ka atsʼaʼ!, a Jehová neʼets kin odhnaʼ a bichówil a tsakámil a kʼimádhilchik ani patal jawaʼ a kwaʼal. Ani neʼets kit lej yawláts ani neʼets ka lej yajbej a tʼidhidh kʼal an yawláts axi ka koʼoy neʼets kin tʼajaʼ ma ka kalej patal a tʼidhidh». (2Cr 21:12-15.)
Patal watʼey antsanáʼ jantʼiniʼ ti uchan. A Jehová in jilaʼ abal an árabes ani an filisteos kin otsanchij in tsabálil ani kin neʼdhaʼ in kʼimádhil ani in tsakámil a Jehoram. Expidh in jekʼondhanchij in kwitólil axi más tsakamej axi in bij Jehoacaz (jayej u bijiyab Ocozías); axéʼ watʼey abal ka putun an kaw axi a Jehová in tsʼejkaʼ kʼal a David. «Talbél a Jehová in odhnaʼ [a Jehoram] kʼal jun i yawláts tin tʼidhidh axi yab in kwaʼal i ilál». Tsab i tamub talbél, «kalej in tʼidhidh» ani tsemets. Antsanáʼ ti taley axéʼ xi pojkax inik, ani «yab yajnanchat kʼal ni jitaʼ». Joliyat tin bichówil a David, «pero yab juʼtáj tu joliyab an tsʼalejchik». Ani in kwitólil axi in bij Ocozías játs axi jilkʼon ti tsʼalej. (2Cr 21:7, 16-20; 22:1; 1Cr 3:10, 11.)
15 MA TI 21 A MAYO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 22 MA TI 24
«A Jehová in lábliyal jitaʼchik in tejwamedhál i iniktaláb»
w09 1/4 24 párrs. 1, 2
Kʼal in kidháb jaʼúb a Jehoás tʼajan abal ka owmej kʼal a Jehová
An templo in kʼál a Dios, kʼwajat ti Jerusalén ani kʼwajat in tametnál i kʼibataláb. Kom tsemdháj an tsʼalej Ocozías. Ani yab jitaʼ in exlál jantʼoj neʼets ka watʼey talbél: A Atalía in mamá an tsʼalej, in abaʼ ka tsemdháj patal in tsakámil a Ocozías, bélits abal pel in momobchik. ¿Jaleʼ tin abaʼ ka tʼajan axéʼ?... Kom jajáʼ in léʼak ti abatnom.
Pero jawaʼ a Atalía yab in exlálak, játs abal tsinkaj a Jehoás kʼal jun in tsanub axi in bij Jehoseba ban templo in kʼál a Dios. Ani tólmiyat kʼal an sumo sacerdote Jehoiadá axi pelak in tomkíl. In tsinaʼ ani in beletnaʼ akak i támub.
w09 1/4 24 párrs. 3-5
Kʼal in kidháb jaʼúb a Jehoás tʼajan abal ka owméj kʼal a Jehová
Biyat a Jehoás kʼwajiy ban templo, exóbchin tin kwentaj a Jehová ani an abatnaxtaláb. Tam tin kidhbayits buk i tamub, a Jehoiadá in bijiy kin tʼajaʼ ti tsʼalej. ¿A léʼ ka exlaʼ jantʼoj in tʼajaʼ a Jehoiadá ani jantʼoj in watʼaʼ a Atalía, an tsʼalej axi pojkax?...
Al nixéʼ xi kʼicháj waʼatsak i atiklábchik axi in beletnálak an tsʼalej axi ti Jerusalén. A Jehoiadá in tsinat tamkuy an atiklábchik ani in uchaʼchik abal jajáʼ ani in kʼimádhil abal in tsinkaʼ jun in tsakámil a Ocozías. Tam ti an beltnomchik kʼal an tsʼalej in tsuʼuw a Jehoás, in exbaychik abal játs axi in tomnál ti tsʼalej. Jaxtám in tólmiychik a Jehoiadá tam tin exlaʼchik jantʼoj in tsalpayalak kin tʼajaʼ.
Kʼal in tolmixtal an beletnom tsʼalejchik, a Jehoiadá in kaldhaʼ an tsakamchik juʼtáj tin kwaʼalk tsinat ani in punuw ti tsʼalej. Dhubatkʼichik kʼwajiy lej kulbél ani in uluw: «¡Axéʼ játs an tsʼalej!». Pero ¿jitaʼ más in atsʼaʼ abal kʼwajatakchik lej kulbél? ¡An tsʼalej Atalía! Jajáʼ ulits ti adhil ani in uluw, jaléʼ tin kʼambiyámalchik. Pero a Jehoás yab jantʼoj tʼajchin, kom kʼwajatak alwaʼ beletnadh, an beletnomchik in tʼajaʼ jawaʼ uchan kʼal a Jehoiadá ani tsemdháj a Atalía (2 Reyes 11:1-16).
it-2 1008 párr. 6
Sepultura
Tam ti tsemets an sumo sacerdote Jehoiadá, joliyat «ban bichow in kʼál a David juʼtáj ti joliyab an tsʼalejchik», expidh jajáʼ exlabak abal joliyat tanáʼ bélits abal yab talak tin yanél a David. (2Cr 24:15, 16.)
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
it-2 1221
Zacarías
12. In tsakámil an sumo sacerdote Jehoiadá. Tam ti tsemets a Jehoiadá, a Jehoás yabáts in tʼajaʼ jawaʼ alwaʼ. Jajáʼ, yabáts in belkaʼ an kawlómej in kʼál a Jehová ani pilméj kʼal an kʼakʼnaxtaláb kʼal a Jehová. A Zacarías, pelak in yanél a Jehoás (2Cr 22:11), jajáʼ in exaʼ kin boliy an bichow kʼal jawaʼ kʼwajatakchik in tʼajál, pero yab tʼajchin ti kwéntaj, expidh tʼujbayat eleb ban templo. Axéʼ játs jawaʼ in uluw a Zacarías okʼxidh ka tsemets: «A Jehová kin tsuʼuw axéʼ ani Jajáʼ ti boliy». Watʼey jawaʼ jajáʼ in kʼej uluw. A Siria in lej odhnaʼ a Judá ani a Jehoás tsemdháj kʼal tsab in tʼojnálil «kom in tsemdhaʼ in tsakámilchik Jehoiadá». An Versión de los Setenta ani an Vulgata in ulal abal a Jehoás tsemdháj, kom in tsemdhaʼ «in tsakámil a Jehoiadá». Pero anVersión Peshitta siriaca in eyendhál an kawa «tsakámilchik», abal kin tejwamedhanchij in exbadh, kom pelak i kawlómej ani sacerdote a Zacarías, in tskámil a Jehoiadá. (2Cr 24:17-22, 25.)
22 MA TI 28 A MAYO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 25 MA TI 27
«A Jehová neʼets ti pidhaʼ más yan kʼal jawaʼ ka kʼibaʼ»
it-2 29 párr. 8
Jehoás
Jun a kʼicháj, a Jehoás in abchij 100.000 i inik an tsʼalej axi ti Judá abal ka pejéxin kʼal an edomitas. Talbél, abanchik ka ayin kom in belkaʼ an «kawlómej axi in kʼál a Dios», bélits abal pidhanchik 100 talentos i plata (660.600 dólares [E.U.A.]), jajáʼchik lej tsakuy kom abanchik ka ayin, walám jajáʼ in aychalák kin tixkʼanchij an kʼaláb kʼal jitaʼchik neʼetsak ka pejexin. Talbél tam ti wichiychik kin otsanchij an bichow axi ti Judáʼ, ti Samaria ma ti Bet-horón. (2Cr 25:6-10, 13.)
w21.08 30 párr. 16
Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal «ki tsuʼuw» abal a Jehová lej alwaʼ inik
16 Yab ka letʼendhaʼ jawaʼ a jilál abal ka tʼojonchij a Jehová. Abal ka tʼajchij in kulbétal a Jehová, yab in léʼ kin uluw abal kwaʼal ka jilaʼ patal jawaʼ a kwaʼal (Ecl. 5:19, 20). Max yab i tʼojonchal más a Jehová kom yab i léʼ ki jilaʼ jawaʼ más i kulbetnál, tam i éjtowal ki watʼaʼ ejtíl an inik axi in uluw a Jesús, in jilaʼ kin kʼakʼnaʼ a Dios kom yab in léʼnaʼ kin jilaʼ jawaʼ in kulbetnál (ka ajiy Lucas 12:16-21). Jun i epchal axi in bij Christian, axi u kʼwajíl ti Francia, in ulal: «Yab kʼwajatak u eyendhál alwaʼ an kʼij abal ku tʼojonchij a Jehová ani ku beletnaʼ u yanél». Jajáʼ ani in tomkíl in tʼajaʼchik ti precursores, pero abal kin éjtow kwaʼal kin jilaʼchik in tʼojlábil. Abal kin watʼaʼchik, in tujchichik ti nujul ani in exóbnaʼchik ka kʼwajiy kulbél kʼal jawaʼ in kwaʼalak. ¿Jantʼoj tam alwaʼtaláb in batsʼuwchik? An epchal in uluw: «I lej kʼijidhnál an ólnomtaláb ani i atsʼál u lej kulbél ki exóbchij an atiklábchik tin kwéntaj an Biblia ani kin exlaʼchik más tin kwéntaj a Jehová».
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w07 15/12 10 párrs. 1, 2
¿Waʼats jitaʼ axi ti tólmiyál abal ka púwedhaʼ a bélomtal kʼal a Jehová?
A Uzías tam ti in kwaʼalak 16 i tamub bijiyat ti tsʼalej ti Judá. Kʼwajiy ti tsʼalej watʼadh cincuenta i tamub. Ma tin tsakamtal, a Uzías «in belkaʼ Jehová». ¿Kʼal jantʼoj ti tólmiyat abal kin tʼajaʼ jawaʼ tekedh? Jawaʼ i elál ban Biblia in ulal: «Tin kʼichájil a Zacarías, a Uzías in aliy a Jehová ani kʼal jajáʼ u exobchinalak jantʼiniʼ kin kʼakʼnaʼ a Dios, biyat in aliy a Jehová lej lábliyat» (2 Crónicas 26:1, 4, 5).
Yab i exlál jantʼoj más tin kwéntaj a Zacarías, tokot i exlál abal in exóbchij an tsʼalej. Pero in lej tólmiy an tsʼalej Uzías, «abal kin kʼakʼnaʼ a Jehová» Jun i libro in ulal abal pélak «jun i inik axi in lej exlálak an Dhuchlab. In kwaʼalak jun i jaʼubtaláb lej tsapik kʼal a Dios. Ani in éjtowalak kin exóbchij axi más». Jun i atikláb axi in exobnál an Biblia in ulal antséʼ: «Pelak jun i inik axi lej tsalpadh ani in kʼakʼnálak a Dios, jajáʼ in lej alwaʼ exbayalak jawaʼ in ulal an Biblia ani an kʼej kaw. Jaxtám in éjtow kin alwaʼ tólmiy a [Uzías]».
29 A MAYO MA TI 4 DE JUNIO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 28 ANI 29
«A éjtowal ka tʼojonchij a Jehová belits max a tátajchik yab in tʼajál»
w16.02 14 párr. 8
Ki nitsʼbiy in tʼiplabil in jaʼúbchik a Jehová
8 A Ezequías waʼtsin tin bichówil a Jehová, yab ejtíl a Rut, axi waʼtsin al jun i bichow juʼtáj tu kʼakʼnabak kʼeʼat i dioses. Yan i israelitas yabchik kʼwajiy putudh kʼal a Jehová. Jun kʼal jajáʼ pel in tátaj a Ezequías, an tsʼalej Acaz, jajáʼ in tʼajaʼ abal an bichow kin kʼakʼnaʼ kʼeʼat i dios, jajáʼ yab in kʼakʼnaʼ an templo axi ti Jerusalén ani in bínaʼ ti tsʼakchixtaláb in tsakamilchik abal kʼeʼat i dios. ¡In chikaʼ ejat in tsakamil, in lej yajchiknaʼchik in epchalchik a Ezequías kom chikanchik ejat! ¿A tsalpayal jantʼiniʼ tin atsʼaʼ a Ezequías kʼal patal jawaʼ in tsuʼuw tam ti tsakamej? (2 Rey. 16:2-4, 10-17; 2 Crón. 28:1-3).
w16.02 15 párrs. 9-11
Ki nitsʼbiy in tʼiplabil in jaʼúbchik a Jehová
9 Kʼal jawaʼ in tsuʼuw a Ezequías walám awilak ka tsakuy ani yabáts kin kʼakʼnaʼ a Jehová. Xowéʼ ta kʼicháj talchik i epchal yab in watʼámal ejtíl a Ezequías ani belits antsanáʼ owmenek kʼal a Jehová ani in bichowil (Prov. 19:3). Jayej waʼats yan i atikláb axi in lej yajchiknamal tam ti tsipilej ani in tsalpayal abal antsanáʼits neʼets kin yajchiknaʼ o jayej neʼets kin tʼajaʼ jawaʼ in tʼajálchik in tátaj (Ezeq. 18:2, 3). Pero ¿walám in tomnál kin tsalpay antsanáʼ?
10 Imbáj, antsanáʼ ti tejwaméj kʼal jawaʼ in watʼaʼ a Ezequías. Yab in tomnál ku tsakuy kʼal a Jehová, kom yab jajáʼ in walab abal an atiklábchik in yajchiknál al axéʼ xi xeʼtsintaláb (Job 34:10). An tatalábchik jayej in éjtowal kin tolmiy in tsakamil abal kin exlaʼ kin tʼajaʼ jawaʼ alwaʼ o jawaʼ yab tekedh (Prov. 22:6; Col. 3:21). Pero axéʼ yab in leʼ kin uluw abal wawáʼ jayej neʼets ki watʼaʼ jawaʼ in watʼaʼ i tátajchik. A Jehová tu pidhámal jun i alabél tsʼejwalixtaláb. A Jehová tu jilámal abal ki takuy jantʼoj ki tʼajaʼ ani jantʼiniʼ ki eyendhaʼ i ejatal (Deut. 30:19). ¿Jantʼiniʼ tin eyendhaʼ a Ezequías axéʼ xi tsʼejwalixtaláb?
11 Belits abal in tátaj a Ezequías pel jun kʼal an tsʼalej axi ti Judá, axi in tʼajaʼ i pojkaxtaláb, a Ezequías pel jun i alwaʼ tʼiplab (ka ajiy 2 Reyes 18:5, 6). Jajáʼ yab in tʼajaʼ ejtíl a Acaz, ani in otsʼowiʼ an atiklábchik kʼal axi ti tolmiyat abal kin tʼajaʼ jawaʼ alwaʼ. A Isaías, a Miqueas ani a Oseas jayej kʼwajiy al nixéʼ xi kʼicháj. Yab kʼibat ki tsalpay abal an tsʼalej in otsʼowiʼ an kawlomej in kʼál a Jehová ani in tsapnanchij kin tʼajaʼ ti kwentaj an exobchixtaláb in kʼál a Jehová. Jawaʼ in exobnaʼ tolmiyat abal yab kin tʼajaʼ an walabtaláb axi in tʼajaʼ in tátaj. In tʼajaʼ abal junilejkʼij ka kʼakʼnáj a Jehová ban templo. In konchij a Jehová abal kin paklwanchij in wálab an atiklábchik ani in uluw ka tixkʼáj patal an waleklábchik axi waʼatsak ban bichow (2 Crón. 29:1-11, 18-24; 31:1). Tam ti a Senaquerib, an tsʼalej axi ti Asiria in tomolnaʼ an bichow axi ti Jerusalén, a Ezequías in koʼoy tsapik in belomtal ani in tejwamédhaʼ i iniktaláb. In lej belaʼ abal neʼets ka jekʼondháj kʼal a Jehová ani in kanatbédhaʼ an bichow kʼal in kawintal ani in tʼiplabil (2 Crón. 32:7, 8). Jun i kʼicháj, ta ti boliyat kʼal a Jehová kom in kʼadhatnaʼ tin baʼ, wichkʼon kʼal in walab ani in jalkʼuy in xeʼtsintal (2 Crón. 32:24-26). Yab in jilaʼ ka odhnáj kʼal jawaʼ in watʼaʼ ti biyál. Tu jilchij jun i alwaʼ tʼiplab kom in tʼajaʼ tin jaʼúb a Dios.
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w12 15/2 24 párrs. 6, 7
A Natán kʼwajiy putudh ani in kʼaniy an kʼakʼnaxtaláb axi tʼokat
Kom a Natán kʼwajatak putudh kʼal a Jehová, in tólmiy kʼal i kanataláb an tsalap axi in kwaʼalak a David abal kin tsʼejkaʼ jun i atáj juʼtáj ka kʼakʼnáj a Jehová tejéʼ tsabál. Al nixéʼ a kʼicháj in uluw jawaʼ jajáʼ in leʼak kin tʼajaʼ ani yab in tʼajaʼ ti kwéntaj a Jehová. Nixéʼ xi akal a Dios in abaʼ a Natán abal kin nenchij jun i olchixtaláb an tsʼalej, abal a David yab neʼetsak kin tʼajaʼ an templo. Jitaʼ neʼetsak kin tsʼejkaʼ pel a Salomón. Pero jayej an kawlomej Natán in uchaʼ abal a Dios in tsʼejkamal jun i kaw kʼal a David abal neʼets ka jilkʼon abal etsʼey in eyaltal (2 Sam. 7:4-16).
Jantʼiniʼ ti tsuʼtal, jawaʼ in tsalpayalak a Natán tin kwéntaj abal ka tsʼejkáj an templo yab junat kʼal jawaʼ in tsalpayalak a Dios. Axéʼ xi kawlomej in tejwamédhaʼ i tsaʼataláb ani in tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ in tsalpayal a Jehová ani in belkaʼ kʼal i kulbetaláb. Max jun a kʼicháj ku boliyat, lej alwaʼ ki nitsʼbiy in tʼiplabil an kawlomej Natán. Kom in aynanchij jantʼiniʼ i kawlomej, nixéʼ in tejwamédhaʼ abal in aynanchij kin koʼoy in batsʼkuxtal a Jehová. A Jehová in eyendhaʼ a Natán ani a Gad abal kin okʼnaʼ a David ani kin ejtow kin tʼojojoy 4.000 i tʼenel axi ka tʼenláts ban templo (1 Cró. 23:1-5; 2 Cró. 29:25).
5 MA TI 11 A JUNIO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 30 ANI 31
«Ku kʼwajiy kʼal an epchalchik tu lej kanatbedhál»
it-1 905 párr. 4
Ezequías
In lej pidhaʼ in exbádh an kʼakʼnaxtaláb axi chubax. Tam ti a Ezequías in tujchij ti abatnom dhubat in tejwamedhaʼ, abal jajáʼ lej exbadhak kin kʼakʼnaʼ a Jehová, in kwaʼalak veinticinco i tamub. Jawaʼ okʼox in tʼajaʼ játs kin tʼojojoy an templo junilekʼij. Talbél in tamkuy an sacerdotes ani an levitas, ani in uchaʼchik: «U kwaʼal jun i léʼnomtaláb tu ichích abal ku tsʼejkaʼ jun i kaw kʼal a Jehová, an Dios axi ti israel. An kaw axi in tsʼejkaʼ játs abal neʼets ka kwajiy putudh kʼal a Jehová. Axéʼ pel ejtil max neʼets kin tsab tujchij kin belkaʼ junil an abatnaxtaláb in kʼál a Jehová, kom in jilachik kin belkaʼ bélits abal kwaʼalakchik kin tʼajaʼ. Kʼal yan i kulbetaláb in tʼojojoy junilekʼij an levitas abal kin tʼajaʼ an tʼojláb, in tʼojojoy junilekʼij an eyextaláb abal ti tʼenél ani an ajatláb abal ka ajtinchik. Pel an itsʼ kʼal a Nisán tam ti tʼajan an Pascua, pero an templo, an sacerdotes ani an levitas yab tʼokatakchik nixéʼ xi kʼij. Pero an kʼicháj 16 a Nisán tʼokedhamejakits an templo ani tʼojojoyamej an eyextaláb. Pero kwaʼalak ka tʼokedhaj tin puwél an bichow israel. Jawaʼ in tʼajaʼchik okʼox játs kin neʼdhaʼchik i tsakchixtaláb, i tsejwalixtaláb abal ka pakwlanchat in waláb tin kwéntaj an eyaltaláb, an kʼakʼnaxtaláb ani an bichow. Talbél an bichow in binaʼ yan i tsʼakchixtaláb. (2Cr 29:1-36.)
it-1 905 párr. 5
Ezequías
om yab kʼwajat tʼokat an bichow, yab tʼajan an Pascua tam tin tomnalak ka tʼajan. A Ezequías in eyendhaʼ an abatnaxtaláb axi in ulalak abal jitaʼ lukʼlidh in iniktal in ejtowalak kin tʼajaʼ an Pascua jun a itsʼ talbél. Yab expidh in tamkuy an atiklábchik axi ti Judá, jayej axi ti Israel, in abaʼ an cartas tin puwél an bichow in tujchij ti Beer-seba ma ti Dan. Talchik i atikláb yab in kulbetnaʼ, tokot in tela, pero patal axi tal kʼal in yanél a Aser, a Manasés, a Zabulón, a Efraín ani a Isacar, jajáʼchik in koʼoy i tsaʼataláb ani kʼalejchik ti tamkunal. Pero jayej kʼalejchik i atikláb axi yab pel i israelitas, pero in kʼakʼnalakchij a Jehová. Walám an atiklábchik axi u kwajilak ban Norte, in atsʼálakchik lej kʼibat ka kʼalej ti tamkunál, pero jayej axi aban kin akiy an cartas in koʼoy i kʼibataláb kom tomolnaj ani telanchik kʼal an diez i tribus, kom kwajatakits lej odhnach kʼal an kʼakʼnaxtaláb axi yab chubax axi waʼatsak ti asiria. (2Cr 30:1-20; Nú 9:10-13.)
it-1 905 párrs. 6, 7
Ezequías
Talbél ti tʼajan an ajib kʼal an Pascua jayej tʼajan an ajib kʼal an tortas no fermentadas, axéʼ owey buk a kʼicháj ani kom an atiklábchik in lej kulbetnaʼ in nakedhachik buy a kʼichaj más. A Jehová in lej labliy an bichow tam tin lej kwaʼalakchik i tomolnaxtaláb, jaxtám lej waʼtsin i kulbetaláb ti Jerusalén. Ma tin kʼichájil a Salomón yab waʼtsin jun i kʼjidhtaláb ejtíl axéʼ. (2Cr 30:21-27.)
Axéʼ in tejwamedhaʼ abal jalkʼun patal ani jayej an kʼakʼnaxtaláb axi chubax. Yab expidh kulbejchik tam ti kwajatakchik tamkudh. Tam ti taʼpan an ajib yabchik expidh ayin jayej in ijkachik ani in talabedhachik an waleklabchik axi u kʼakʼnabak ani jayej juʼtáj u tamkunalakchik axi ti Judá ani Benjamín, jayej axi ti Efraín ani Manasés. (2Cr 31:1.) A Ezequías in muʼuw ani in tseʼey an tsan axi in tsejkaʼ a Moisés, kom an bichow in kʼakʼnalakchik ani in tʼajchalakchik i tsʼakchixtaláb. (2Re 18:4.) Talbél kʼal nixéʼ xi ajib a Ezequías in tʼojojoy patal abal ka aynanchat an kʼakʼnaxtaláb kʼal a Jehová. Antsanaʼ tin tejwamedhaʼ kom in tʼojojoy an sacerdotes ani an tʼojláb axi u tʼajnalak ban templo. Jayej in uluw abal kwaʼal ka tʼajan jawaʼ in ulal an abatnaxtaláb, abal ka pidhan an levitas ani an sacerdotes jawaʼ in tomnál kin batsʼuw. An atiklábchik axi ban bichow in lej kulbetnaʼ jawaʼ kwajatak ti tʼajnal. (2Cr 31:2-12.)
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w18.09 6 párrs. 14, 15
«Max ka tʼajachik jawaʼ a exlalits, neʼets ka atsʼachik it lej kulbél»
14 Jayej i tejwamedhál i tsaʼatalab, tam i otsʼowiyal axi kʼeʼat. Ti Santiago 1:19 in ulal abal kwaʼal «kit kwajiy tʼojojodh abal ka atsʼaʼ». A Jehová játs an alwaʼ tʼipláb axi i kwaʼal (Gén. 18:32; Jos. 10:14). Ki tsuʼuw jawaʼ tu exobchal Éxodo 32:11-14 (ka ajiy). A Jehová yab in yejenchalak ka uchan kʼal a Moisés jantʼoj kin tʼajaʼ pero in jilaʼ kin uluw jawaʼ in tsalpayalak. ¿Walám wawáʼ neʼets ki koʼonchij i kʼayataláb jitaʼ ukʼpinenek ani neʼets ki tʼajaʼ jawaʼ tu ku uchaʼ? A Jehová In otsowiyal kʼal i kʼayataláb kʼal jitaʼ ka olonchat.
15 Ki konowiy ti baʼ: «Max a Jehová in otsʼowiy kʼal i kʼayataláb a Abrahán, a Raquel, a Moisés, a Josué, a Manóah, a Elías ani a Ezequías, ¿yab in tomnál ki tʼajaʼ wawáʼ jayej antsanaʼ? ¿Walám in tomnál ku otsʼowiy jawaʼ tin uchal an epchalchik abal antsanaʼ ku tejwamedhaʼ abal u kʼakʼnál? ¿Jantʼoj neʼets ku tʼajaʼ max waʼats jitaʼ ti tamkuntaláb axi in yejenchal ku otsʼowiy?» (Gén. 30:6; Juec. 13:9; 1 Rey. 17:22; 2 Crón. 30:20).
12 MA TI 18 A JUNIO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 32 ANI 33
«Ki kanatbédhaʼ an epchalchik tam in tametnál i kʼibataláb»
it-1 237 párr. 5
Asiria
Senaquerib. A Senaquerib, in tsakámil a Sargón II, in otsanchij an tsʼalej axi ti al Judá tam ti a Ezequías in neʼdhalak 14 i támub ti tsʼalej axéʼ watʼey ban tamub 732 okʼxidh ka waʼtsin a Cristo. (2Re 18:13; Isa 36:1.) Jajáʼ yab in belkaʼ an tsʼalej axi ti Asiria, yab in tʼajaʼ ejtíl in papá (2Re 18:7)—, a Senaquerib in otsakchij a Judá ani in kʼalnaʼ 46 i bichow. (Ka jumbiy kʼal Isa 36:1, 2.) Talbél ma ti Lakís in uluw abal kwaʼalak ka pidhan 30 talentos i oro kʼal a Ezequías, axéʼ in jalbil 231,736 millones de pesos ani 300 talentos i plata, axéʼ in jalbil 39,731 millones de pesos. (2Re 18:14-16; 2Cr 32:1; ka jumbiy kʼal Isa 8:5-8.) Bélits abal jalbinchat jawaʼ in konoy a Senaquerib in abaʼ in tʼojnalil abal kin jikʼedhaʼ an atiklábchik axi ti Jerusalén ani antsanáʼ kin walbachik tin baʼ. (2Re 18:17–19:34; 2Cr 32:2-20.) Pero al jun i akal, a Jehová in tsemdhaʼ 185.000 i soldados, antsanaʼ tin tʼidhebedhaʼ an tsʼalej Senaquerib ani in tʼajaʼ abal ka wichiy ti Nínive. (2Re 19:35, 36.) Talbél tanaʼ ti tsemdhaj kʼal tsab in kwitolil ani a Esar-hadón bijiyat ti tsʼalej. (2Re 19:37; 2Cr 32:21, 22; Isa 37:36-38.) Axéʼ jilkʼon dhuchadh juʼtáj ti kʼwajat patal jawaʼ in tʼajaʼ a Senaquerib ani jawaʼ in tʼajaʼ a Esar-hadón pero yab kʼwajat dhuchadh tam ti tsemdhaj an soldados axi ti Asiria. (GRABADOS, vol. 1, pág. 957.)
w13 15/11 19 párr. 12
¿Jitaʼ játs xowéʼ ta kʼicháj an siete i ókʼnom ani an ocho i príncipes?
12 A Jehová etsʼey tu tólmiyal tam in exlal abal yab neʼets ki ejtow ti kwetémtal, pero jayej in léʼ abal ki tsapnanchij ki tʼajaʼ jawaʼ i éjtowal. A Ezequías in konowiy «an príncipes ani kʼeʼat i atikláb axi in kwaʼal in éy abal max in éjtowalak kin paxkʼiy an mom axi kʼwajatak eleb ban bichow ani tólmiyat abal kin tʼajaʼ»[...]. Jayej in «tsapikmedhaʼ an bateʼ ani in kuʼbaʼi akanláb jayej in tsʼejkaʼ jun eleb ani in tsʼejkaʼ i eyextaláb abal ti pejex» (2 Crón. 32:3-5). Abal a Jehová kin kʼaniy in bichówil in eyendhaʼ i atikláb axi yab u jikʼel ejtíl, a Ezequías, an príncipes ani i kawlomechik axi putudh.
w13 15/11 19 párr. 13
¿Jitaʼ játs xowéʼ ta kʼicháj an siete i ókʼnom ani an ocho i príncipes?
13 Jawaʼ in tʼajaʼ talbél a Ezequías más exbadh, yab expidh in paxkʼiy an mom nibal expidh in tsapikmedhaʼ an bateʼ. Kom in alwaʼ beletnalak an bichow, jaxtám in tamkuychik ani in kanatbedhaʼ kʼal axéʼ xi kaw: «Yabchik kit jikʼey ani yabchik ka tsʼejnaʼ an tsʼalej axi ti Asiria [...]; kom waʼats más yan axi tu tolmiyal wawáʼ. Kom kʼal jajáʼchik expidh u tolmiyab kʼal i atikláb pero wawáʼ tu tólmiyal a Jehová ani Jajáʼ neʼets ka pejexin abal tu ku kʼaniy». Kʼal axéʼ xi kaw lej kanatbedhaj an atiklábchik axi ti Jerusalén, kom tʼilchin abal neʼets ka kʼaniyat kʼal a Jehová. An dhuchláb in aynanchal kin uluw: «An atiklábchij lej kanatbedhaʼ kʼal an kaw axi uchan kʼal a Ezequías». Max ki tʼajaʼ ti kwéntaj am bichow kanatbedhaj kʼal jawaʼ in uluw a Ezequías. Antsanaʼ jantʼiniʼ a Jehová in kʼej uluw kʼal an kawlomej, a Ezequías, an príncipes ani talchik i atikláb axi in kwaʼal in éy, jayej a Miqueas ani a Isaías, in alwaʼ beletnaʼ an bichow (2 Crón. 32:7, 8; ka ajiy Miqueas 5:5, 6).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w21.10 4 párrs. 11, 12
¿Jantʼiniʼ i tejwamedhál abal chubax i yajnál jawaʼ i tʼajamal?
11 A Jehová in tʼajaʼ ti kwéntaj abal a Manasés in jalkʼuyamal in ey, jaxtám in otsʼowiy an oláb axi tʼajchin. Kʼal jawaʼ in uluw tin olabil yajnanchat kʼal a Jehová ani wichbaj ti eyal. A Manasés in lej tsapnanchij abal kin tejwamedhaʼ abal chubax in yajnál jawaʼ in tʼajamal. Jajáʼ in tʼajaʼ jawaʼ a Acab yab jaykʼiʼ in tʼajaʼ: in jalkʼuy jantʼiniʼ in ey, in pojkaʼ an kʼakʼnaxtaláb axi yab chubax ani in tólmiy an atiklábchij expidh kin kʼakʼnaʼ a Jehová (ka ajiy 2 Crónicas 33:15, 16). Abal kin tʼajaʼ axéʼ in yejenchij i belomtaláb ani i iniktaláb, kom biyalits tin tʼajal. Pero tam ti payeyits in tsapnanchij kin jalkʼuy jawaʼ in tʼajaʼ ti biyal. Walám in lej tólmiy a Josías, axi talbél in okʼnaʼ an bichow lej alwaʼ (2 Rey. 22:1, 2).
12 ¿Jantʼoj tu exobchal jawaʼ in tʼajaʼ a Manasés? Jajáʼ yab expidh in tsaʼkaʼ tin baʼ, in olonchij a Jehová ani lej konchij abal ka yajnanchat, jayej in jalkʼuy jantʼiniʼ in ey. In jalkʼuy patal jawaʼ in tʼajaʼ ti biyal, in kʼakʼnaʼ a Jehová ani in tólmiy axi kʼeʼat abal jayej kin kʼakʼnaʼ a Jehová. Axéʼ in tólmiyal an atiklábchik axi in tʼajamal i walábtaláb axi lej kidhab. Jayej axéʼ in tejwamedhal abal a Jehová lej alwaʼ inik ani u pakwlanchix (Sal. 86:5). Jitaʼ chubax kin yajnaʼ jawaʼ in tʼajamal neʼets ka pakwlanchat kʼal a Jehová.
19 MA TI 25 DE JUNIO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 CRÓNICAS 34 MA TI 36
«¿A tsápnanchal ka eyendhaʼ ta ejatal jawaʼ in ulal an Biblia?»
it-1 1185
Huldá
Tam ti a Josías in atsʼaʼ an abatnaxtaláb axi in elaʼ a Hilquías, an sumo sacerdote, in abaʼ in tʼojnalil abal kin konoy a Huldá jantʼoj in tsalpayal a Jehová, ani kʼal jajáʼ uchan abal a Jehováʼ in ulal abal an bichow neʼets kin yajchiknaʼ patal jawaʼ in ulal an abatnaxtaláb, kom in jekʼomnamalchik a Jehová ani in kʼakʼnál kʼeʼat i dioses. A Huldá jayej in uluw abal a Josías yab neʼets kin tsuʼuw axéʼ xi yajchiktaláb, kom jajáʼ belkaxin neʼets ka tsemets okʼxidh ka watʼey patal axéʼ. (2Re 22:8-20; 2Cr 34:14-28.)
w09 15/6 10 párr. 20
Expidh in léʼak abal ka kʼakʼnáj a Jehová
20 A Josías in abaʼ abal ka tsab tsʼejkaj an templo in kʼimaʼ a Jehová. Biyat kʼwajatak ti tʼojojoyab an templo, a Hilquías, an sumo sacerdote, «in elaʼ an abatnaxtaláb axi in dhuchaʼ Moisés» ani jajáʼ in pidhaʼ a Safán, an secretario. Jajáʼ in nenchij ani in ajchij an tsʼalej (ka ajiy 2 Crónicas 34:14-18). ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Josías? Dhubat in kʼatsiy in koton, antsanáʼ in tejwamedhaʼ abal in yajnal ani in abaʼ in tʼojnalil abal kin konoy jantʼoj in tsalpayal a Jehová. A Jehová in eyendhaʼ a Huldá abal kin olchij an bichow abal Jajáʼ in lej pojkal jawaʼ in tʼajalchik an atikláb axi ti Judá ani abal neʼets kin lej yajchinachik. Pero a Jehová in lej labliy a Josías kom in tsapnanchij kin tixkʼaʼ an kʼakʼnaxtaláb axi yab tekedh (2 Cró. 34:19-28). ¿Jantʼoj tu exobchal jawaʼ in tʼajaʼ a Josías? Kwaʼal ki tʼajaʼ ejtíl jajáʼ. Ki belkaʼ dhubat jawaʼ tu konchal a Jehová. Etsʼey ki tʼilaʼ abal wawáʼ jayej i éjtowal ki watʼaʼ ejtíl an israelitas max ki jekʼomnaʼ a Jehová ani ki kʼakʼnaʼ kʼeʼat i dioses. Max ku kʼwajiy putudh kʼal a Jehová, Jajáʼ yab neʼets kin ukʼchiy antsanáʼ jantʼiniʼ in tʼajaʼ kʼal a Josías.
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w17.03 27 párrs. 15-17
¿Ki tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ watʼey ti biyál?
15 ¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in watʼaʼ a Josías? Ki tsuʼuw jaleʼ a Josías yab in ataʼ jun i pextaláb ani tsemets (ka ajiy 2 Crónicas 35:20-22). A Josías kʼalej abal kin tomolnaʼ a Nekó, an tsʼalej axi ti Egipto, bélits abal uchan abal yab u kwʼiynal. An dhuchláb in ulal abal jawaʼ in uluw a Nekó «játs in kulbetal a Dios». An Biblia yab in ulal jaleʼ a Josías in tomolnaʼ a Nekó.
16 Bélits antsanaʼ a Josías in éjtowalak kin exlaʼ max chubax jawaʼ uchan kʼal a Nekó. Kom in éjtowalak kin konoy an kawlomej Jeremías (2 Crón. 35:23, 25). Pero an Biblia yab in ulal max antsanáʼ tin tʼajaʼ. A Nekó neʼetsak ti Carquemis abal ti pejex kʼal kʼeʼat i bichow, yab kʼal a Jerusalén. Jayej yab in kawiliyamalak aJehová nibal in bichówil, jaxtám yab in luklinchamalak in bij. Patal axéʼ in tejwamedhala abal a Josías yab in tomnalak ka kʼalej ti pejex kʼal a Nekó. ¿Jantʼoj tu exobchal axéʼ? tam i tametnal jun i kʼibataláb lej exbadh ki exlaʼ jawaʼ játs in kulbetal a Jehová.
17 Lej exbadh ki aliy an tsalpadh kaw ani ki eyendhaʼ ti ejatal. Tam junchikil an ókʼnom jayej in ejtowal tu ku tolmiy. Tam junchikil walam i exlalits an tsalpadh kaw ani i aliyits an olchixtaláb ban publicaciones, pero an ókʼnomchik in éjtowal tu ku tólmiy ki exbay kʼeʼat i tsalpadh kaw. Jun i tʼipláb, jun i epchal in exlal abal kwaʼal ka kʼalej ti olnom (Hech. 4:20). Pero ki tsalpay abal jun a kʼicháj u uchnal kʼal in tomkíl axi yab pel i ólchix abal ka jilkʼon tin kʼimaʼ ani yab ka kalej ti olnom. U uchnal abal owatits yab u kʼwajilchik tsab tin eb ani xowéʼ in léʼ kin watbaʼ i kʼij kʼal in kʼimadhil. An epchal walám kin tʼilaʼ i tsalpadh kaw axi in ulal abal kwaʼal kin belka a Dios ani abal kwaʼal ka kʼalej ti olnom (Mat. 28:19, 20; Hech. 5:29). Pero jayej, lej exbadh kin tʼilaʼ abal kwaʼal kin belkaʼ in tomkíl ani yab expidh kin tsalpay tin kwétemtal (Efes. 5:22-24; Filip. 4:5). ¿U kʼanchinal kʼal in tomkil ka kʼalej ti olnom o expidh kʼwajat ti konchinal axéʼ xa kʼicháj abal ka jilkʼon? Abal ki tʼojonchij a Jehová kʼal i tsalapil koyat, lej exbadh ki tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ i tʼajal.
26 A JUNIO MA TI 2 DE JULIO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | ESDRAS 1 MA TI 3
«Ka jilaʼ abal a Jehová ti eyendhaʼ al jawákits tam tʼojláb»
w22.03 14 párr. 1
¿A éjtowal ka tsuʼuw jawaʼ in tsuʼuw a Zacarías?
KʼWAJATCHIK lej kulbél an atikláb kom a Jehová in tʼajaʼ abal a Ciro an tsʼalej axi ti Persia kin walkaʼ an israelitas, in neʼdhalakitschik yan i tamub ti wikʼat ti Babilonia. An tsʼalej in ajiy jun i abatnaxtaláb juʼtáj tin ulal abal an israelitas in éjtowalak ka wichiy tin bichówil ani kin tsab tsʼejakaʼ an templo in kʼál a Jehová (Esd. 1:1, nota, 3). ¡Axéʼ pel jun i ólchixtaláb lej kʼijidh! Junilekʼij neʼets ka kʼakʼnáj a Jehová juʼtáj ti Jajáʼ in bijiyamal ti biyal.
w17.10 26 párr. 2
Tseʼ i carros ani jun i corona axi tu beletnál
2 A Zacarías in belalak abal an judíos axi wichiy ti Jerusalén in lej belalakchik kʼal a Jehová. An Biblia in ulal abal a Jehováʼ in tʼajaʼ abal an judíos kin léʼnaʼ kin jilaʼ in kʼimaʼ ani in tʼojlabil (Esd. 1:2, 3, 5). In jilaʼchik jun i bichow axi in lej ujnamak ani xowéʼ neʼetsakchik ka kʼalej al jun i tsabál axi yab in exlal. Kom abal jajáʼchik lej exbadhak kin tsab tsʼejkaʼ an templo in kʼal a Jehová, belatschik lej ow 1.600 kilómetros bélits abal lej kʼakʼdhak an bel.
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w06 15/1 19 párr. 1
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ban libro in kʼál a Esdras
1:3-6. Antsanáʼ jantʼiniʼ talchik i israelitas jilkʼon ti Babilonia, xowéʼ ta kʼicháj waʼats talchik i ólchix kʼal a Jehová axi yabáts in ejtowal kin eyendhaʼ yan i kʼij abal kin tʼojonchij a Jehová o abal ka kʼalej ti tolmix al pil i kwenchal. Pero in kanatbedhál ani in tolmiyal axi kʼeʼat kʼal jawaʼ in kwaʼal abal ka aynanchat ka olnaj an alwaʼ kaw tin kwéntaj in Eyaltal a Dios.