Abal ka exbay an Tolmixtaláb abal ti exóbal abal an tamkuntaláb I Ejatal ani i Tʼojlábil tu aykol kʼal a Cristo
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
4 MA TI 10 A SEPTIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | ESTER 1 ANI 2
«Ka tejwamédhaʼ i tsaʼataláb jantʼiniʼ a Ester»
w17.01 párr. 11
I éjtowal ki tejwamédhaʼ i tsaʼataláb tam ku puwénchat kʼal jawaʼ i tʼajál
11 Tam ku puwénchat o ku uchan abal lej alwaʼ jawaʼ i tʼajál, tam junchikíl awil ki kʼadhatnaʼ ti baʼ. Ki tsalpay kʼal jawaʼ in tʼajaʼ a Ester tam ti jalkʼun in ejatal. Jajáʼ lej watʼadh alabelak ani al jun i támub beletnáj ani lej tʼajan ti kwéntaj abal ka tejwaméj más alabél. Tanaʼ ti Persia waʼatsak yan i tsʼikʼách axi in leʼak ka tʼajan ti kwéntaj kʼal an tsʼalej. Pero a Ester yab in jalkʼuy in tsalápil ani in áynanchij kin kʼakʼnaʼ axi más. Jajáʼ yab in kʼadhatnaʼ tin baʼ tam ti takuyat kʼal an tsʼalej (Est. 2:9, 12, 15, 17).
ia 130 párr. 15
In kʼaniy in bichówil a Dios
15 Ki tʼilaʼ juníl a Ester. Tam ti jajáʼ in bajuw ka utey tin tamét an tsʼalej, in éjtowalak kin konoy yan jantʼoj abal kin punuw, ani ka tejwaméj más alabél. Jajáʼ tsʼejkakan expidh kʼal jawaʼ pidhan kʼal a Hegai (Est. 2:15). Walám in exbay abal yab expidh kwaʼal ka kʼwajiy alabél, jayej kwaʼal kin tejwamédhaʼ i tsaʼataláb ani yab kin kʼadhatnaʼ tin baʼ ejtíl axi más. ¿Walám tekedhak ka tsalpaxin antsanáʼ?
w17.01 25 párr. 12
I éjtowal ki tejwamédhaʼ i tsaʼataláb tam ku puwénchat kʼal jawaʼ i tʼajál
12 An tsaʼataláb tu tólmiyal ku toltomin ani ku xeʼtsin jantʼiniʼ tin tomnál. Jayej i tejwamedhál abal i kʼakʼnál axi kʼeʼat. Jayej i exbayal abal an atiklábchik neʼets ka utey kʼal wawáʼ max yab ki kʼadhatnaʼ ti baʼ, expidh ki «koʼoy i ichích maxuʼ ani koyat» (ka ajiy 1 Pedro 3:3, 4; Jer. 9:23, 24). Kʼal an kʼij neʼets ki tejwamédhaʼ max i kwaʼal i kʼadhataláb ti ichích. Jun i tʼipláb, tam junchikíl walám ki olnaʼ abal u uchbiyamej ki tʼajaʼ jun i tʼojláb axi lej exbadh, abal wawáʼ i tsuʼtal i olchixtaláb axi yab patal in éjtowal kin tsuʼuw o abal i junkuwal i epchal axi in lej kwaʼal in uchbíl. O ki olnaʼ abal i tʼajaʼ jantʼoj kwetém bélits abal tu tolmiy kʼeʼat i epchal. I kwaʼal junilekʼij ti tʼiplab a Jesús, jajáʼ yab jaykʼiʼ in kʼadhatnaʼ tin baʼ. Jawaʼ in olnalak etsʼey in kaldhalak ban dhuchláb Hebreas. Jajáʼ in tʼajalak antsanáʼ kom in léʼak abal an atiklábchik in tʼajaʼ ti kwéntaj abal jawaʼ in olnalak pel in tsalapil a Jehová ani yab in kwétem tsalapil o abal kin tejwamédhaʼ abal lej tsalpadhak (Juan 8:28).
Exbadh exobchixtaláb axi kaldhál ti Biblia
w22.11 31 párrs. 3-6
¿A exlálak?
Ti Persia elan jun i dhuchlab axi lej biyalits ani tanáʼ talak an bijláb Marduka (Mardoqueo), jajáʼ in beletnalak an bichow Susa ani walám játs axi in beletnalak an tumín. Tam ti elan axéʼ xi bijláb, a Arthur Ungnad in uluw abal «expidh al axéʼ xi tʼujub ti kʼwajat an bijláb Mardoqueo».
Ma tam ti a Arthur Ungnad in uluw axéʼ xi kaw, wilkʼamej lej yan i textos axi dhuchan ti persa ti biyál. Jayej utat ban baʼteʼ axi ban bichow elan i tʼujub axi in kwaʼal i dhuchláb ani jayej wilkʼamej al yan i kawintaláb. Nixéʼ xi tʼujub dhuchan tam ti kʼwajiy ti tsʼalej a Jerjes I. Axéʼ xi textos kʼwajat ban kawintaláb elamita ani in olnál yan i bijláb axi i elál al an libro in kʼál a Ester.
Al yan i tsakam tʼujub axi ti biyál in olnál tin kwéntaj a Marduka ani in ulal abal jajáʼ pelak i dhuchum ti Susa tam ti kʼwajiy ti tsʼalej a Jerjes I. Jun kʼal axéʼ xi tʼujub in ulal abal a Marduka pelak i wilkʼom. Patal axéʼ lej junat kʼal jawaʼ in ulal an Biblia tin kwéntaj a Mardoqueo: abal jajáʼ in kwaʼalak púlik in ey tin kʼimáʼ an tsʼalej Asuero (Jerjes I). In exlalak tsab i kawintaláb ani abal in ujnamak ka kʼwajiy ban wiʼleb tin kʼimáʼ an tsʼalej axi ti Susa (Est. 2:19, 21; 3:3). Axéʼ xi wiʼleb pelak lej pulik ani tanáʼ u tʼojnalak jitaʼ in tʼojonchalak an tsʼalej.
I tʼajál ti kwéntaj abal lej junat jawaʼ dhuchadh ban tʼujub tin kwéntaj a Marduka kʼal jawaʼ in ulal an libro in kʼal a Ester tin kwéntaj a Mardoqueo. U tejwamél abal junat an kʼij tam ti kʼwajiy, jayetsej juʼtáj tu kʼwajílakchik ani jayetsej an tʼojláb axi in tʼajalak. Kʼal patal axéʼ i exbayal abal a Marduka ani a Mardoqueo pel jayetsej.
11 MA TI 17 A SEPTIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | ESTER 3 MA TI 5
«Ka tólmiychik axi kʼeʼat abal kin tʼojonchij más a Jehová»
it-2 313 párr. 7
Mardoqueo
Yab in leʼnaʼ kin kʼakʼnaʼ a Hamán. An tsʼalej Asuero in bijiy a Hamán an agaguita abal ka tólmiyat ani in uluw abal patal jitaʼ kʼwajatak ban wiʼleb kwaʼalak ki tudhuw in kʼwalál tin tamét a Hamán abal antsanáʼ ka puwenchat kom púlik in ey. A Mardoqueo yab in léʼnaʼ kin tʼajaʼ kom in uluw abal jajáʼ pel i judío (Est 3:1-4). Axéʼ in tejwamédhaʼ abal expidh in léʼak ka kʼwajiy putudh kʼal a Jehová ani kin putuw in uchbíl kom pelak i judío. A Mardoqueo in exbayalak abal max ka nibkʼan tin tamét a Hamán pelak ejtíl max kʼwajatak in kʼakʼnál, kom antsanáʼ tin tʼajalak an israelitas abal kin tejwamédhaʼ abal jun i atikláb púlik in ey. (2Sa 14:4; 18:28; 1Re 1:16.) Jaxtám lej alwaʼ jawaʼ in tʼajalak a Mardoqueo. A Hamán walám pelak i amalequita ani a Jehová in uluw abal yab neʼetsak kin jaʼúbnaʼ a Amaleq bélits max ka watʼey yan i támub. (Ex 17:16; ka tsuʼuw HAMÁN.) Abal a Mardoqueo pelak jantʼoj lej exbadh kom in leʼak ka kʼwajiy putudh kʼal a Dios.
it-2 313 párr. 9
Mardoqueo
Eyendháj abal kin kʼaniy an israelitas. Tam ti uluwat abal ka tsemdháj patal an judíos axi waʼatsak tanáʼ al an bichow, a Mardoqueo in lej belalak abal a Ester bijiyat ti tsʼalej al nixéʼ xi kʼij abal kin kʼaniy an judíos. In tʼajaʼ abal a Ester kin tsalpay kʼal in uchbíl axi in kwaʼalak ani in uchaʼ abal kin konoy ka tólmiyat kʼal an tsʼalej. Bélits abal awilak ka odhnáj kʼal an tsʼalej a Esther in belkaʼ jawaʼ uchan. (Est 4:7–5:2.)
ia 133 párrs. 22, 23
In kʼaniy in bichówil a Dios
22 Tam ti a Ester in batsʼuw an olchixtaláb, lej tʼeʼpidh in atsʼaʼ tin ichích. Pel jantʼoj axi yab jaykʼiʼ in tametnamalak ani kʼal jawaʼ in uchaʼ a Mardoqueo in tejwamédhaʼ abal u jikʼelak. ¿Jaleʼ tu jikʼelak? Kom a Ester in exlálak abal an abatnaxtaláb axi ti Persia in ulalak abal jitaʼ ka kʼalej kin tsuʼuw an tsʼalej ani yab kanidh neʼets ka tsemdháj, ani játs jawaʼ in uchaʼ a Mardoqueo. Jitaʼ ka kʼalej kʼal an tsʼalej ani yab kaniyamej neʼetsak ka pakwlanchat max an tsʼalej kin kadhaʼ an cetro de oro. Pero, ¿walám a Ester ka yajnanchat kʼal an tsʼalej Asuero? Ki tʼilaʼ abal a Vasti yab pakuwlanchat kʼal an tsʼalej kom yab kʼalej tam ti tawnáj. Jayej in neʼdhalakits treinta a kʼicháj ti yab u kaniyáb a Ester kʼal an tsʼalej ani axéʼ walám in tejwamedhál abal yabáts u leʼnáb kʼal an tsʼalej (Est. 4:9-11).
23 A Mardoqueo yab in jalkʼuy in tsalapil kom in leʼak abal a Ester kin tsapikmedhaʼ in belomtal. In uchaʼ abal a Jehová neʼets kin kʼaniy an judíos bélits max jajáʼ kin tolmiy o imbáj. Jayej in uchaʼ abal max yab kin tʼajaʼ jawaʼ u uchnal yab neʼets kin ejtow kin kʼaniy in ejatal tam ka ayoknájchik. Antsanáʼ in tejwamédhaʼ a Mardoqueo abal in lej belál abal a Jehová etsʼey in putuwal in káwintal ani abal yab neʼets kin jilaʼ ka talabedháj in bichówil (Jos. 23:14). Tin taltal a Mardoqueo in konowiy a Ester: «¿Ani max it takuyat tit tsʼalej abal kit tolmixin al axéʼ xi kʼij?» (Est. 4:12-14). A Mardoqueo in tejwamédhaʼ abal in lej belalak kʼal a Dios. ¿Walám jayej wawáʼ antsanáʼ i belomtal? (Prov. 3:5, 6.)
Exbadh exobchixtaláb axi kaldhal ti Biblia
kr 160 párr. 14
I tsapnanchal abal ki kʼakʼnaʼ a Dios
14 Antsanáʼ jantʼiniʼ ti biyal a Ester ani a Mardoqueo xowéʼ ta kʼicháj in bichówil a Jehová in tsapnanchal abal ka jilan kin kʼakʼnaʼ a Jehová antsanáʼ jantʼiniʼ Jajáʼ in konoyal (Est. 4:13-16). ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki tolmiy jitaʼ yab u jilnal kin kʼakʼnaʼ a Dios? A ejtowal etsʼey kit oláts abal an epchalchik axi u ayoknáb o u odhnáb. An oláb axi ka tʼajaʼ in éjtowal kin tolmiy an epchal tam u ayoknáb o kʼwajat tin tamét an eyal (ka ajiy Santiago 5:16). ¿Walám in tokʼtsiyal a Jehová an olab axi i tʼajál? Aníts, kom antsanáʼ tu tejwamél tam u kʼwajat tin tamét an eyalchik ani i atal (Heb. 13:18, 19).
18 MA TI 24 A SEPTIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | ESTER 6 MA TI 8
«Ki exóbnaʼ ku kawin alwaʼ jantʼiniʼ a Ester»
ia 140 párrs. 15, 16
In tejwamédhaʼ i tsalpadhtaláb, iniktaláb ani kʼanidhomtaláb
15 A Ester in tejwamédhaʼ i kʼayaʼtaláb, ani in aychij jun a kʼicháj más abal ka tʼilmáts kʼal an tsʼalej, jaxtám a Hamán in koʼoy i kʼij abal kin odhnaʼ tin kwetem baʼ. Walám jats a Jehová axi in tʼajalak abal an tsʼalej yab kin ejtow ka wayits. (Prov. 21:1) Jaxtám an Biblia tu ólchal abal ki «aychiy abal a Jehová tu ku tólmiy» (ka ajiy Miqueas7:7.) Tam i belál kʼal a Jehová, i tsuʼtal abal in tólmixtal yab in bajuwchal kʼal jawaʼ wawáʼ i tsalpayamalak.
Kawin kʼal i iniktaláb
16 A Ester yab in leʼnaʼ kin tsakudhaʼ in tomkíl, jaxtám in uchaʼ patal jawaʼ kʼwajatak ti watʼel tam ti tsuʼuxin junilekʼij abal ka kʼapúts. Pero, ¿jantʼini tin tʼajaʼ? An tsʼalej in konowiy jantʼoj jats axi jajáʼ in leʼak abal ka pidhan (Esther 7:2) Tam, in bajuw «an kʼij abal ka kawin a Ester».
ia 140 párr. 17
In tejwamédhaʼ i tsalpadhtaláb, iniktaláb ani kʼanidhomtaláb
17 I ejtowal ki tsalpay abal a Ester olon tin kwetemtal, okʼxidh kin uluw axéʼ xi kaw: «Tsʼalej, max a tsalpayal abal tekedh, tu konchal abal ka kʼaniy u ejatal ani u bichowil» (Ester 7:3) Ki tsuʼuw abal neʼets kin tekedh batsʼuw in takuxtal. Yab in tʼajaʼ ejtil a Vasti, kom in telaʼ in tomkíl (Ester 1:10-12) A Ester yab in kʼwiyaʼ kom in belaʼ kʼal a Hamán. Ma in konchiy ka kʼaniyat, kom u leʼnabak ka tsemdhaʼ.
ia 141 párrs. 18, 19
In tejwamedhaʼ i tsalpadhtalab, iniktalab ani kʼanidhomtalab
18 Jawaʼ in konoy a Ester, in jikʼpaʼ an tsʼalej. ¿Jitaʼ walam in leʼak kin tixkʼanchi in ejatal a Ester? Jajaʼ in uluw: “U nujuwamej nanaʼ ani u bichowil abal ku tsemdhaj. Ani yabak u uluwamalak ni jantʼoj kom max tokot u neʼedhamejak tu wikʼnel. Pero, axé tin tʼepindhal, kom jayej neʼets kin odhnaʼ an tsʼalej.” (Ester 7:4) Ki tʼajaʼ ti kwentaj abal a Ester in uluw abal yab in ulumalak ni jantʼoj max expidh neʼedhamej ti wikʼnel. Pero kwaʼalak ka kawin, kom yab expidh neʼetsak ka tsemdhaʼ jajaʼ ani in bichowil, jayej an tsʼalej.
19 A Ester kawin kʼal i tsalpadhatalab ani in eyendhaʼ i kaw axi yab u odhnax. In alwaʼ tʼiplabil tu exobchal abal max jun a kʼicháj kwaʼal ku kawin kʼal jun i yanel o kʼal jun i atikláb axi in kwaʼal jun in ey, lej exbadh ki tejwamédhaʼ i kʼayaʼtaláb, kʼakʼnaxtaláb ani ki uluw an chubaxtaláb (Prov. 16:21, 23).
Exbadh exobchixtaláb axi kaldhál ti Biblia
w06 1/3 11 párr. 1
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál al an libro in kʼál a Ester
7:4 ¿Jaleʼ ti «neʼetsak ka odhnáj an tsʼalej» max pelak an judíos axi neʼetsak ka talabedháj? A Ester in uluw abal jayej neʼetsak ka odhnáj an tsʼalej tam ka talabedháj an judíos. An 10.000 piezas i plata axi a Hamán in ulumalak abal neʼets kin bínaʼ, pelak lej weʼ kʼal jawaʼ in atamalak max nujuwamej an judíos. Max in tʼajamalak neʼetsak ka odhnáj jayej a Ester.
25 A SEPTIEMBRE MA TI 1 A OCTUBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | ESTER 9 ANI 10
«Kom in kwaʼalak púlik in éy, in tólmiy axi kʼeʼatchik»
it-2 314 párr. 3
Mardoqueo
Tixkʼanchat in ey a Hamán ani pidhan a Mardoqueo, jayej pidhan an anillo abal kin pidhaʼ in jalbíl an uw tam ka bináj jun i abatnaxtaláb. A Ester in jilaʼ a Mardoqueo ban atáj axi pidhnenek kʼal a Hamán. Talbél a Mardoqueo in eyendhaʼ nixéʼ xi ey abal kin bínaʼ jun i abatnaxtaláb juʼtáj ti ulal abal u jilchinal an judíos kin kʼaniy tin baʼ. Kʼal nixéʼ an judíos in atsʼaʼ kulbélchik ani walkadh. Yan i persas junkun kʼal an judíos, ani tam ti in bajuw an kʼicháj 13 kʼal a Adar, patal an abatnaxtaláb in koʼoy in jalbíl. Tólmiyat kʼal an eyal kom a Mardoqueo in kwaʼalakits in ey. Ti Susa owey jun a kʼicháj más an pextaláb. Tin puwél an bichow Persia, tsemdháj 75.000 i atikláb axi in pojkalak an judíos, ajidhits tanáʼ lajuj in tsakámil a Hamán. (Es 8:1–9:18) Kʼal in batskʼuxtal a Ester, a Mardoqueo in abaʼ ka tʼajan ti tamub al an kʼicháj 14 ani 15 a Adar, kin tʼajaʼchik jun i ajib abal ka kʼijidhbéj, ka kʼapúts ani kin bínachik i tsʼejwalixtaláb, ani jayej ka junkun kʼal an tsʼejwantal. An judíos ani patal in yanél in batsʼuwchik nixéʼ xi ajib. Kom a Mardoqueo pelak an tsabchil eyal, an bichow in tejwamédhanchij i kʼakʼnaxtaláb ani jajáʼ in tólmiy patalchik. (Est 9:19-22, 27-32; 10:2, 3.)
it-2 765 párr. 1
Purim
Jaleʼ tu tʼajnalak. Talchik i atikláb axi exoblamadh in ulal abal an ajib kʼal an Purim axi u tʼajnal xowéʼ ta kʼicháj expidh u eynal abal ka kʼijidhbéj an atikláb, ani axéʼ yab jats an tsalap kʼal axi ti tsʼejkaʼ, tin kʼichájil a Mardoqueo ani a Ester, jajáʼchik in kʼakʼnalak a Jehová ani an ajib pelak abal ka puwenchat. Kom a Mardoqueo etsʼey in tsapnanchij kin puwenchij ani kin kʼakʼnaʼ a Jehová, tólmiyat an judíos abal ka walkáj. A Hamán walám pelak i amalequita, ani a Jehová in pojkaʼ ani in uluw abal neʼetsak kin talabedhaʼ a Amaleq. A Mardoqueo in kʼakʼnalak in abatnaxtal a Dios, jaxtám yab in tudhuw in kʼwalál tin tamét a Hamán. (Est 3:2, 5; Éx 17:14-16.) An kaw axi a Mardoqueo in uchaʼ a Ester (Est 4:14) in tejwamedhál abal in belalak abal an judíos neʼetsak ka kʼaniyat kʼal a Jehová, jayej jawaʼ in tʼajaʼ a Ester okʼxidh ka kʼalej kʼal an tsʼalej, in tejwamédha abal in konchinchalak in tólmixtal a Dios. (Est 4:16.)
cl 101, 102 párrs. 12, 13
Ki nitsʼbiy a Jehová tam i kwaʼal jun i ey
12 A Jehová in punuwamal i ókʼnom abal kin beletnaʼ an tamkuntaláb (Hebreos 13:17). An ókʼnomchik kwaʼal kin eyendhaʼ in ey abal kin beletnaʼ an epchalchik ani kin tólmiy ka kʼwajiy utat kʼal a Jehová. Tam, ¿in leʼ kin uluw axéʼ abal in éjtowal kin abatnanchij in ejatal an epchalchik? Imbáj. Kwaʼal kin tʼajaʼchik tsaʼat in ey, ani kin exbay jantʼoj in ayal a Jehová kʼal jajáʼchik. (1 Pedro 5:2, 3). An Biblia in ulal abal: «Kwaʼal kin beletnaʼ an tamkuntaláb, kom a Jehová in tsʼaʼiy tam in bínaʼ in tsakamil» (Hechos 20:28). Axéʼ tu exobchal abal etsʼey kwaʼal ki beletnaʼ kʼal i kʼanidhomtaláb in bichowil a Jehová.
13 Ki tsuʼuw jun i tʼiplab. Ka tsalpay kʼal jun a jaʼúb axi ti pidhál abal ka beletnaʼ jun jantʼoj axi in kwaʼal yan in jalbíl. ¿Yab aníts abal neʼets ka lej beletnaʼ? A Jehová jayetsej in tʼajál, in konchal an ókʼnomchik kin beletnaʼ an epchalchik axi ban tamkuntaláb, kom abal jajaʼ in kwaʼal yan in jalbíl. (Juan 21:16, 17). A Jehová in lej kʼanidhálchik, jaxtám in bínaʼ in tsakamil jantʼiniʼ i tsʼakʼchixtaláb abal ka pakuwlanchat in walab. An ókʼnomchik in exbayal abal jawaʼ in tʼajaʼ a Jehová, lej yan in jalbíl in kwaʼal, jaxtam in kʼanidhal ani in beletnal an epchalchik.
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w06 1/3 11 párr. 4
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál al an libro in kʼal a Ester
9:10, 15, 16. Belits abal an judíos in éjtowalak ka jilkʼon kʼal an kʼaláb, ¿jaleʼ ti yab in tʼajaʼ? Kʼal jawaʼ in tʼajaʼ in tejwamédhachik abal in leʼak kin kʼaniy in ejatal, ani yab kin koʼoy i kʼalab.
2 MA TI 8 A OCTUBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | JOB 1 MA TI 3
«Etsʼey ka tejwamédhaʼ abal chubax a kʼanidhál a Jehová»
w18.02 6 párrs. 16, 17
Ki tejwamédhaʼ i belomtaláb ani ku belkaxin ejtíl a Noé, Daniel ani a Job
16 An kʼibataláb axi in tametnaʼ. A Job pelak jun i inik «axi pulik in ey», pero jalkʼun in ejatal jun dhubatkʼij (Job 1:3). Jajáʼ u lej exlabak, lej tumínladh, ani u lej kʼakʼnabak (Job 29:7-16). Belits antsanáʼ yab in kʼadhatnaʼ tin baʼ, ani in aliy in tolmixtaláb a Dios. A Jehová in uchaʼ pel «u tʼojnalil» ani jayej in uluw abal pel «jun i atikláb axi etsʼey in tʼajál jawaʼ tekedh» (Job 1:8).
17 Jun dhubatkʼij in tametnaʼ yan i kʼibataláb axi in jalkʼuy in ejatal. In kʼibaʼ patal jawaʼ in kwaʼalak, lej tʼeʼpin, ma in leʼak ka tsemets. Patal axéʼ tʼajchin kʼal a Satanás, ma in uluw abal in kʼakʼnalak a Jehová kom u labliyabak. (ka ajiy Job 1:9, 10.) A Jehová in lej tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ uluwat tin kwéntaj a Job, ani in jilaʼ kin tejwamédhaʼ abal putudh ani abal u tʼojoncháb kom u kʼanidháb.
w19.02 5 párr. 10
Ku kʼwajiy putudh
10 ¿Jaleʼ ti lej exbadh abal wawáʼ jawaʼ in uluw a Satanás tin kwéntaj a Job? Kom jajáʼ in ulal abal wawáʼ yab chubax i kʼanidhál a Jehová, ani tam ki tametnaʼ jun i kʼibataláb, dhubatkʼij neʼets ki jilaʼ ki tʼojonchij, kom yab u putudh (Job 2:4, 5; Rev. 12:10). ¿Jantʼiniʼ ta atsʼal kʼal axéʼ xi kaw? ¿Yab anits abal a yajnál? Pero ki tsalpay kʼal axéʼ, a Jehová in exlál abal u putudh, jaxtám yab in kʼanchal a Satanás tam tu punchal i takaxtaláb, ani antsanáʼ i éjtowal ki tejwamédha abal u putudh kʼal jajáʼ, ani abal a Satanás u janamkaw. Jayej jajáʼ in ulumal abal neʼets tu ku tólmiy (Heb. 13:6) ¡Lej u kulbél, kom a Jehová in belál kʼal wawáʼ! Jaxtám ti lej exbadh ku kʼwajiy putudh. Kom antsanáʼ i tejwamedhál abal a Satanás u janamkaw, ani i puwenchal in bij a Dios kom jajáʼ tekedh u eyal. Tam, ¿jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal etsʼey ku kʼwajiy putudh?
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w21.04 11 párr. 9
¿Jantʼoj i exobnál kʼal an kaw axi in uluw a Jesús okʼxidh ka tsemets?
9 Jawaʼ in uluw a Jesús. Tam ti weʼits ka tsemets, a Jesús in uluw: «Tátaj ti eb, ¿jaleʼ tin jilkakiamalits?» (Mat. 27:46). An Biblia yab in olnál jaleʼ ti a Jesús in uluw axéʼ xi kaw. Pero ki tsalpay jawaʼ tu exobchal axéʼ xi kaw. Jayej kʼal axéʼ xi kaw kʼwajatak ti putnal an kʼej kaw axi kʼwajat ti Salmo 22:1. Ani in tejwamédhaʼ abal yab in jekʼondhaʼ kʼal an yajchiktaláb (Job 1:10). A Jesús in exbay abal jilan kʼal a Jehová kin yajchiknaʼ, ani antsanáʼ kin tejwamédhaʼ abal jun i atikláb in éjtowal ka kʼwajiy putudh belits max ka lej watʼadh odhnáj ani ka tsemdháj. Kʼal jawaʼ in uluw in tejwamédhaʼ abal jajáʼ yab jolbinenek.
9 MA TI 15 A OCTUBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA| JOB 4 ANI 5
«Yab ka jilaʼ ti kʼambiy an olchixtaláb axi yab chubax»
it-1 795
Elifaz
2. Jun kʼal in jaʼúb a Job. (Job 2:11.) A Elifaz pelak i temanita, walám pelak an kʼaʼál tsakam, jayej talak tin yanél a Abrahán. Jajáʼ ani in yanél in kʼadhatnalakchik tin baʼ kom in kwaʼalakchik i tsalpadhtaláb (Jer 49:7.) A Elifaz jats axi mas in tejwamédhaʼ abal mas exbadh in ey, ani abal jats axi mas paynek. Jats axi okʼox kawin, ani axi mas owey ti kaw.
w05 15/9 26 párr. 2
Yab ki koʼoy i tsalap axi tu odhnál
Tam ti kʼwajiy in tʼilál jantʼoj axi in tsuʼuw, a Elifaz in uluw: «Jun i espíritu watʼey tu tamét; ani tʼeleláts patal u iniktal. Talbél an espíritu kublen, pero expidh u tsuʼtalak jantʼoj, pero yab u exlaʼ jantʼoj jats. Jilkʼon patal pikat ani u atsʼaʼ jun i kaw» (Job 4:15, 16.) ¿Kʼal jantʼoj tam espíritu ti tʼajan ka tsalpaxin antsanáʼ a Elifaz? Kʼal jawaʼ uchan talbél, in tejwamedhál abal yab pelak jun i ángel in kʼal a Jehová. (Job 4:17, 18). Antsanáʼ ti tejwaméj kom a Jehová in boliy a Elifaz ani axi tsab in juntal, kom in uluw in janamtal (Job 42:7) A Elifaz kʼwajatak ti abatnancháb in tsalapil kʼal an demonios, jaxtám in eyendhalak i kaw axi u odhnax.
w10 15/2 19 párrs. 5, 6
Yab ki jilaʼ abal a Satanas tu ku odhnanchij i tsalapil
A Satanás in eyendhaʼ a Elifaz tam tin uchaʼ a Job abal an atiklábchik yab in éjtowal ka kʼwajiy putudh kʼal a Dios. Jayej in uluw abal an atiklábchik «tsʼejkadh kʼal i anam», ani u tsemdháb jantʼiniʼ jun i dhúm. Axi expidh u kʼwajíl jun a kʼicháj, ani yab kʼal jita tu tʼajnal ti kwentaj»(Job 4:19, 20).
Jayej an Biblia tu jumbiyal jantʼiniʼ i eyextaláb axi «tsʼejkadh kʼal i anam»(2 Cor. 4:7). Ti kwetemtal yab i kwaʼal yan i tsap kom u ukʼpinal ani u walbidh (Rom. 5:12). Jaxtám, ti kwetemtal yab neʼets ki ataʼ an takaxtaláb axi tu punchal a Satanás. Pero ki tʼilaʼ abal a Jehová etsʼey neʼets tu ku tólmiy. Belits abal u ukʼpinal, a Jehová tu tsuʼtal kʼal yan i jalbíl. (Isa. 43:4). Ani max ki konchij in tʼokʼat tsap, jajáʼ tu pidhál (Lucas11:13). Kʼal nixéʼ xi tsapláb axi tu pidhál a Jehová i éjtowal ki tomolnaʼ a Satanás. (2 Cor. 4:7; Fili. 4:13). Max ki punuw i belomtal kʼal a Jehová, neʼets tu ku pidhaʼ an tsapláb (1 Ped. 5:8-10). Jaxtám, yab in tomnál ki tsʼejnaʼ a Satanás.
mrt 32 párrs. 13-17
Yab ki jilaʼ tu ku kʼambiy an olchixtalab axi yab chubax
● Ka tsuʼuw jitaʼ in ulal ani jantʼoj in ulal
Jawaʼ in ulal an Biblia: «Ka lej belaʼchik expidh jawaʼ alwaʼ» (1 Tesalonicenses 5:21).
Okʼxidh ka belaʼ ani ka olnaʼ jun i olchixtalab, ka tʼajaʼ ti kwéntaj max chubax. ¿Jantʼiniʼ?
Ki tsuʼuw max i éjtowal ki belchij jitaʼ in uluw an olchixtaláb. Walám jita in ulal an noticias kin jalkʼuy an olchixtaláb abal kin ataʼ i tumín o kin tólmiy jun i eyal. Jaxtám lej exbadh ka tsuʼuw al kʼeʼat juʼtáj max jayetsej jawaʼ u uluwáb. Jayej ma i jaʼúb in éjtowal tu ku abchiy i olchixtaláb axi yab chubax ti correo o al an Internet. Jaxtám, expidh ki belaʼ kʼal an olchixtaláb axi chubax.
Ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal an olchixtaláb ítej ti watʼenek ani chubax. Ka tsuʼuw abal an támub, an itsʼ ani an kʼicháj tekedh. Ka lej tʼajaʼ ti kwéntaj abal an olchixtaláb tajax jantʼiniʼ tu wilkʼab, ani abal yab in leʼ ti ukʼpinchiy a tsalapil.
KʼALÁB AXI TI BIBLIA
w03 15/5 22 párrs. 5, 6
Yab ku tsekej abal ki ataʼ an ejatalab abal etsʼey
Ku kʼwajiy tin bichowil a Jehová tu lej tólmiyal. U lej kulbél ku kʼwajiy al jun i bichow axi u lej kʼanidhom (1 Pedro 2:17). Ani wawáʼ jayej i éjtowal ki tólmiy i juntal epchal.
Ki tʼila jawaʼ in tʼajaʼ a Job tam ti tólmixin. Ma a Elifaz axi in kʼwiyalak a Job in uluw axéʼ: «Jitaʼ u ukʼpinal, tatáʼ a tólmiyal kʼal a káwintal, ani jitaʼ yab tsapik, tataʼ a tsapikmedhál» (Job 4:4). ¿Ani wawáʼ jayej u tólmix antsanáʼ? Wawáʼ jayej i éjtowal ki tólmiy i epchalchik abal yab ka tsekej kin tʼojonchij a Dios. Tam ku kʼwajiy kʼal jajáʼchik ki kanatbedhaʼchik kʼal axéʼ xi kaw: «Ka tsapikmédhaʼchik jitaʼ in kʼubak ani in kʼwalál yab tsapik» (Isaías 35:3). Ki punuw ti ayláb ki kanatbedhaʼ jun i epchal tam ki tsuʼuw ban tamkuntaláb (Hebreos 10:24, 25.) I éjtowal ki kanatbedha kʼal i alwaʼ kaw abal kin aynanchij kin tʼojonchij a Jehová, abal kin bajuw an ejataláb abal etsʼey.
16 MA TI 22 A OCTUBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA| JOB 6 ANI 7
«Tam a atsʼál abal yabáts a kúxuyal jawaʼ a watʼal ta ejatal»
w06 15/3 14 párr. 10
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál al an libro in kʼál a Job
7:1; 14:14. ¿Jaleʼ tin uluw a Job abal an tsemláj pelak jantʼiniʼ jun i tʼojláb axi kwaʼalak kin tʼajaʼ belakits abal yab in leʼ? Abal a Job an tʼeʼpintalab pelak lej pulik, jaxtám in tsuʼtalak an ejataláb jantʼiniʼ jun i tʼojláb tsapik ani tsekental (Job 10:17, nota). A Job in uluw abal an kʼij axi u watʼel tam jun ka tsemets ani ma tam ka tsʼakbáj pel ejtíl jun i tʼojláb axi kwaʼal ka tʼajan, belits max yab i léʼ.
w20.12 16 párr. 1
«A Jehová in kanatbedhál jitaʼ lej tʼeʼpidh tin ichích»
TI YANEM u tʼeʼpinal tam i tsalpayal abal ban ejataláb, i kwaʼal yan i kʼibataláb ani dhubatkʼij u tsemel (Job 14:1). Yan in tʼojnalil a Jehová jayej in atsʼaʼ antsanáʼ. Ma junchik i leʼak ka tsemets (1 Rey. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16). Pero kom in belalakchik kʼal a Jehová, tólmiyat ani kanatbedháj. Jayej in jilaʼ dhuchadh jawaʼ in watʼaʼchik abal tu ku exobchij ani tu ku kanatbedhaʼ (Rom. 15:4).
g 1/12 16, 17
Tam yabats i leʼ ku kʼwajiy ejat
Belits abal yab a exlál jantʼoj ka tʼajaʼ, ka tʼilaʼ abal yab it kʼwajat kwetém, ani abal ti yaném i watʼál i kʼibataláb. An Biblia in ulal: «Patal an xeʼtsintaláb kʼwajat in watʼál i kʼibataláb ani i yajal» (Romanos 8:22). Belits abal ka tsalpay abal yab jaykʼij neʼets ka taley an kʼibataláb, ka tʼilaʼ abal kʼayum kʼayum neʼets ka waʼtsin i alwaʼtaláb. Pero, ¿jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ?
Ka ólchij jun a alwaʼ jaúb jawaʼ a atsʼál. An Biblia in ulal: «Jun i jaʼúb axi chubax, pel axi etsʼey in tejwamedhál i kʼanidhomtaláb ani pel jun i epchal tam a watʼenchal i yajchiktaláb» (Proverbios 17:17) A Job tʼilmáts kʼal kʼeʼatchik tam in watʼalak i kʼibataláb. Tam a Job yabáts in leʼak ti kʼwajíl, in uluw: «Yabáts u leʼ kin kʼwajiy ejat, u leʼ ku kaldhaʼ patal an tʼeʼpintaláb axi u kwaʼal tu ichích» (Job 10:1). Max ki tʼilchiy i jaʼúb jawaʼ kʼwajat i watʼál, neʼets tu ku tólmiy ki atsʼaʼ i koyataláb ti ejatal.
Ki ólchij patal jawaʼ i atsʼal a Dios ti oláb. Waʼats jitaʼ in ulal abal an oláb yab chubax u tólmix, pero an Biblia lej pilits jawaʼ in ulal. Ti Salmo 65:2 in ulal abal a Jehová «tu atsʼanchal i olabil», ani ti 1 Pedro 5:7 in ulal abal jajáʼ «u tʼeʼpinal kʼal tatáʼ». An Biblia yaníl in ulal abal lej exbadh ki belaʼ kʼal a Jehová. Ejtíl jantʼiniʼ tin ulal axéʼ xi textos:
«Ka lej belaʼ a Jehová kʼal patal a ichích, ani yab jantʼiniʼ tatáʼ a tsálpayal. Ka tʼajaʼ ti kwéntaj kʼal patal jawaʼ a tʼajál ta ejatal, ani jajáʼ neʼets kin boliy a belil». (PROVERBIOS 3:5, 6.)
«Kʼwajat in pidhál jawaʼ in yéjenchal patal axi ejatchik, ani in atsʼal ani in tólmiyal jita in konoyal i tólmixtalab.» (SALMO 145:19.)
«I éjtowal ki konoy jawaʼ ki leʼnaʼ kom i tsoʼobits abal max ki konchij jawaʼ Jajáʼ in kulbetnál, jajáʼ tu atsʼál.»” (1 JUAN 5:14).
«A Jehová u owmél kʼal axi pojkax, pero in atsʼanchal in olábil jitaʼ in tʼajál jawaʼ bolidh.» (PROVERBIOS 15:29.)
IA Dios neʼets tu ku tólmiy max ki olchij jawaʼ i watʼál. An Biblia tu olchal: «Etsʼey ka belaʼ kʼal a Dios ani ka ólchij patal jawaʼ a atsʼál ta ichích» (Salmo 62:8).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w20.04 17 párr. 10
Ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtalab ani i yajnanchixtaláb
10 I éjtowal ki nitsʼbiy a Jehová tam i tʼilmayal axi kʼeatchik. Jaxtám, ki tsapnanchij ki exlaʼ más an epchalchik. Ku tʼilmáts kʼal jajáʼchik ban tamkuntaláb, ban olnomtaláb ani max ki ejtow ki kaniy ti kʼapul. Max ki tʼajaʼ walám ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal jun i epchal yab u kaw kom u tidhebél, ani abal an epchal axi in kwaʼal i tumín yab in kʼaʼinchal kom in binál jawaʼ in kwaʼal ani abal jun i yaneláb axi yab u ulel dhubat pel kom in tametnál i kʼibataláb (Job 6:29). Pero axéʼ yab in leʼ kin uluw abal in tomnál ku xeʼtsin tu kononol kʼal jawaʼ yab in tomnál (1 Tim. 5:13). Pero komʼíj kwaʼal ki tsapnanchij ki exlaʼ an epchalchik abal ki exlaʼ jaleʼ antsanáʼ in ey.
23 MA TI 29 A OCTUBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | JOB 8 MA TI 10
«An kʼanidhomtaláb axi tu koʼonchal a Jehová tu tólmiyal abal yab ki belaʼ in jánamtal a Satanás»
w15 7/1 1/7 12 párr. 3
¿I éjtowal ki kulbédhaʼ a Dios?
A Job in lej yajchiknaʼ tin ejatal, jaxtám in tsalpay abal yab in kwaʼal in exbádh max yab ka belkaxin kʼal a Dios, pero nixéʼ xi tsalap, yab tekedh (Job 9:20-22). Jayej a Job in exlálak abal kʼwajatak in tʼajál jawaʼ alwaʼ. Jaxtám kʼal jitaʼ tu atsʼnalak in tsalpayalak abal in atsʼalak max bolidh kʼal a Dios (Job 32:1, 2; 35:1, 2).
w21.11 6 párr. 14
¿Abal tatáʼ jantʼoj in leʼ kin uluw in kʼanidhomtal a Jehová?
14 In kʼanidhomtal a Jehová tu kʼaniyal tam ki tametnaʼ i takaxtaláb. Al jun i oláb, a David in uchaʼ a Jehová: «Tatáʼ neʼets ti kin tólmiy, kʼal an tʼeʼpintalab axi u kwaʼal. Ani neʼets ti kin walkaʼ kʼal jawaʼ u atsʼál. A Jehová in lej kʼanidhál jitaʼ in punuwal in belomtal kʼal jajáʼ» (Salmo 32:7, 10). Ti biyál, an pakdhaʼ báʼteʼ axi kʼwajatak tin tonidh an bichow u tólmiyabak tam u otsancháb kʼal axi pojkax. Xowéʼ ta kʼicháj an kʼanidhomtaláb axi tu koʼonchal a Jehová pel jantʼiniʼ an pulik báʼteʼ, kom tu beletnál kʼal axéʼ xi kidháb xeʼtsintaláb. Ani kom tu kʼanidhál, tu utumal kʼal jajáʼ (Jer. 31:3).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w10 15/10 6, 7 párrs. 19, 20
«¿Jitaʼ in bajuwamal kin exlaʼ in tsalapil a Jehová?»
19 ¿Jantʼoj i exobnamal tin kwéntaj in tsalapil a Jehová? Abal ki ejtow ki exbay in tsalapil, kwaʼal ki exobnaʼ an Biblia. U ukʼpinal max ki tsalpay abal a Jehová pel ejtíl wawáʼ. A Job in uluw: «A [Jehová] yab pel jun i atikláb ejtíl nanáʼ abal ku kʼwajiy tu tokʼtsix» (Job 9:32). Tam i exbayal jantʼiniʼ u tsalpax a Jehová, i tsuʼtal abal chubax jawaʼ in uluw a Job, jajáʼ in uluw: «Jawaʼ i bajuwal ki tsuʼuw lej weʼ; ani jawaʼ i bajuwal ki otsʼowiy jayej lej wéʼ. Tam, ¿jitaʼ neʼets kin exbay patal an tsapláb axi in kwaʼal?» (Job 26:14).
20 ¿Jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ max tam kʼwajat tu ajum ki elaʼ jantʼoj tin kwéntaj in tsalapil a Jehová ani yab i exbayal? Ki aliy i exobchixtaláb, pero max belits antsanáʼ yab i exbayal alwaʼ, ki tsuʼuw abal antsanáʼ u puwel i belomtal. Al an Biblia i elál i pejach axi tu tólmiyal ki belaʼ más kʼal a Jehová, ani ki exlánchinchiy jantʼiniʼ in ey. Ki tejwamédhaʼ i tsaʼataláb, kom yab neʼets ki exbanchiy patal in tsalapil a Jehová (Ecl. 11:5). Axéʼ neʼets tu ku tólmiy abal ku tsalpaxin jantʼiniʼ a Pablo, jajáʼ in uluw: «Yan in alwáʼ ani in tsalpadhtal a Dios. Yab i éjtowal ki exbay jawaʼ in ulal ani in tʼajál. Kom «¿jitaʼ in exbanchamal in tsalapil a Dios? ani, ¿kʼal jitaʼ ti u boliyáb? ¿jitaʼ in pidhámal jantʼoj ani talbél u koncháb abal ka wichbanchat? Kom patal tal kʼal a Dios, kom jajáʼ in tsʼejkamal. Etsʼey ka puwenchat a Dios. Antsanáʼ» (Rom. 11:33-36).
30 A OCTUBRE MA TI 5 A NOVIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | JOB 11 ANI 12
«Ox i tolmixtaláb abal ki koʼoy más i tsalpadhtaláb»
w09 15/4 6 párr. 17
A Job in lej puwenchij in bij a Jehová
17 ¿Kʼal jantʼoj ti tólmiyat a Job ka kʼwajiy putudh? Kom in kwaʼalakits jun i tsapik jaʼubtaláb kʼal a Jehová, okʼxidh kin tametnaʼ an kʼibataláb. Belakits abal yab in exlál jaykʼij ti neʼetsak ka odhnáj kʼal a Satanás, etsʼey kʼwajiy putudh. Jaxtám jajáʼ in uluw: «Etsʼey neʼets kin kʼwajiy putudh, ma kin tsemets» (Job 27:5). ¿Ani jantʼiniʼ tin bajuw kin koʼoy jun i alwaʼ jaʼubtaláb kʼal a Dios? Walám in tʼilalak jawaʼ in ulalak tin kwéntaj a Jehová a Abrahán, a Isaac ani a Jacob, talchik in yanel a Job axi in kwaʼalak jun i alwaʼ jaúbtalab kʼal a Dios. Jayej in exláʼ jantʼiniʼ jats in ey a Jehová tam in tsuʼutalak jawaʼ in tsʼejkamal (ka ajiy Job 12:7-9, 13, 16).
w21.06 10, 11 párrs. 10-12
A Jehová yab jaykʼij tu jilál kwetem
10 Ki jaʼubnaʼ i epchalchik axi putudh. Ki jaʼubnaʼ i epchalchik axi tu punchal jun i alwaʼ tʼiplab, belakits max yab junat i támub, o pil i kawintal. An Biblia tu olchal abal «axi payeblabits in kwaʼal i tsalpadhtaláb» (Job 12:12). Pero axi payeblabits in éjtowal kin exobnaʼ yan jantʼoj kʼal an tsakamchik axi putudh. A David yab junatak in tamubil kʼal a Jonatán, pero in tʼajachik ti lej alwaʼ jaúb (1 Sam. 18:1) Tsablomchik tólmixin tam ti in tametnaʼ i kʼibataláb, abal kin aynanchij kin tʼojonchij a Jehová (1 Sam. 23:16-18). A Irina pel jun i junkats olchix kʼal in yanel, jajáʼ in ulal: «I epchalchik axi ban tamkuntalab pel jantʼiniʼ i tátajchik ani i atatal. Kom a Jehová in éjtowal kin eyendhaʼ abal tu ku tólmiy ejtil i yanél».
11 Talchik kʼibat in atsʼál kin tʼajaʼ i jaʼúb, kom u tidhabél. Axéʼ jats jawaʼ in watʼa a Ratna, tam in tujuw ti exobal. Jajáʼ in ulal: «I ejtiy abal u yejenchalak kin tólmiyat kʼal an epchalchik». Walám kʼibat i atsʼál ki olnaʼ jawaʼ i watʼál, pero jats in tomnál ki tʼajaʼ max i leʼ ki jaʼubnaʼ jitaʼ. I jaʼúbchik in leʼ tu ku tólmiy ani tu ku kanatbedhaʼ, pero kwaʼal ki olchij jantʼoj kwaʼal kin tʼajaʼ.
12 Ban olnomtaláb i ejtowal ki elaʼ i alwaʼ jaʼúbtalab. A Carol, axi i tʼilaʼ ban parrafo 5 in ulal: «U elamal yan i alwaʼ jaʼúbchik ban olnomtaláb ani al kʼeʼat i tʼojláb axi tin bichowil a Jehová. A Jehová in eyendhámal axéʼ xi jaʼúbchik abal ti kin kanatbedhaʼ». An jaʼúbchik axi tu pidhál a Jehová lej alwaʼ. A Jehová in eyendhálchik abal tu ku kanatbedhaʼ tam i watʼál i kʼibataláb (Prov. 17:17).
it-2 883
Tsalpadhtaláb
Tsalpadhtaláb axi tal ti eb. Patal an tsalpadhtaláb in kwaʼal a Jehová. Expidh jajáʼ jats axi tsalpadh, kom pel axi in kwaʼal patal an tsalpadhtaláb (Ro 16:27; Re 7:12). An tsalpadhtaláb in leʼ kin uluw ki exobnaʼ patal jawaʼ watʼenek, kom jajáʼ pel axi in tsʼejkamal patal, ani «yab in kwaʼal in tujtal nibal in taltal» (Sal. 90:1, 2). Jajáʼ in exlal patal tin kwéntaj in tsʼejkomtal ani patal jawaʼ watʼenek ma xoweʼ. Patal jawaʼ in inik in ulumal tin kwéntaj in tsʼejkabil a Dios, jats in eyendhál tam in tsʼejkál jantʼoj ít, kom max yab kin eyendhaʼ, yab neʼets kin ejtow kin tʼajaʼ ni jantʼoj (Job 38:34-38; Sal.104:24; Pr 3:19; Jer 10:12, 13.) Patal an exobchixtaláb axi in eyendhál tin ejatal tal kʼal a Jehová, kom max yab kin tʼajaʼ antsanáʼ yab neʼets kin ejtow ka kʼwajiy alwaʼ. (Dt 32:4-6; véase JEHOVÁ [Un Dios de normas morales].) A Jehová patal in exbayal (Isa 40:13, 14). Belits abal tam junchikíl tejwaʼ abal jawaʼ in tʼajál an inik alwaʼ ani u eynal, yab jantʼoj in jalbíl, kom expidh «jawaʼ in ulal a Jehová jats axi in kwaʼal in lablixtal» (Isa 55:8-11; 46:9-11).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w08 1/8 11 párr. 5
¿Jantʼiniʼ ki tʼilmay an tsakamchik?
▪ «¿U ejtiyal jawa in leʼ ti kin ólchij?» Job 12:11 in ulal: «¿Yab aníts abal a otsʼoxtal pel ejtíl a lekʼab tam in lekál an kʼapnel?». Ani jats axi in tomnál ka tʼajaʼ tatáʼ kʼal a tsakamil. An tsakamchik yab in bolidh ólnal jawaʼ in atsʼál. Walám a tsakamil ti uchál: «Etsʼey tin tsuʼtal ejtíl jun i tsakam kwitol» o «Yab jayjkʼij tin tʼajál ti kwéntaj». Ka tʼilaʼ abal a tsakamil yab etsʼey in tsalpayal alwaʼ jawaʼ in ulal. Walám tam in ulal abal a tsuʼtal jantʼiniʼ jun i tsakam kwitol, pel kom in atsʼál abal yab a belchal jawaʼ ti uchál, ani abal in leʼ abal ka otsʼowiy ani ka exbay jantʼiniʼ tin atsʼal. Ka tsapnanchij ka exbay jawaʼ in leʼ ti ólchij a tsakamil.