Abal ka exbay an Tolmixtaláb abal ti exóbal abal an tamkuntaláb I Ejatal ani i Tʼojlábil tu aykol kʼal a Cristo
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
6 MA TI 12 A NOVIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | JOB 13 ANI 14
«¿In éjtowal ka ejtsin junílekʼij jun i atikláb axi tsémenek?»
w99 15/10 3 párrs. 1-3
Jawaʼ in tʼajálakchik abal kin nákedhaʼ in ejatal
An Biblia biyálits tin olnámal abal an atiklábchik yab in léʼ ka tsemets, ani belits abal axéʼ xi kaw dhuchan in tʼajál tres mil quinientos i támub, xowéʼ ta kʼicháj an atiklábchik belej in tsalpayal antsanáʼ. Yab jitaʼ in kulbetnál ka yejtselbej, ka watʼey an támub ani ka tsemets, jaxtám an atiklábchik in lej aliyámal jantʼoj kin tʼajaʼ abal kin nákedhaʼ in ejatal.
Tin kʼichájil a Job, an egipcios in kʼapchalak in olibal i koʼnél kom in tsálpayalakchik abal antsanáʼ neʼetsak ka tsakambéj. Talbél, jayej waʼtsin talchik i atikláb axi in tʼojnálak kin tsʼejkaʼ jun i ilál abal kin nákedhaʼ in ejatal. Yan kʼal axéʼ xi atiklábchik in tsálpayalak abal max kin kʼapuw i oro neʼetsak ka kʼwajiy abal etsʼey ani jaxtám in eyendhálakchik i talab axi tsʼejkadh kʼal i oro. Ti biyál, ti china waʼatsak talchik i atikláb axi in tsálpayalakchik abal max ka kʼapúts alwaʼ, max ka ixkʼaláts tekedh ani max yab ka tʼeʼpin in éjtowalak ka kʼwajiy abal etsʼey.
Jun i inik axi lej exladh axi in bij Juan Ponce de León in tʼajaʼ yan jantʼoj abal kin exlaʼ jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ jun i atikláb abal yab ka páyey. Ban támub mil setecientos, jun i doctor in dhuchaʼ al jun i libro abal al talchik a ítsʼ in kʼal an támub ka mápuyat an tsʼikʼáchchik axi yab tómkidh al jun i cuarto axi tsipkats. In uluw abal ka tamkuyat al jun i botella in ixakʼ an tsʼikʼáchchik ani játs ka eyan jantʼiniʼ i ilál abal jun i atikláb ka kʼwajiy más i támub. Patal jawaʼ an atiklábchik in exámal kin tʼajaʼ abal kin nákedhaʼ in ejatal, yab eynének.
w15 15/4 32 párrs. 1, 2
¿In éjtowal ka pudhun jun i teʼ axi kwajlamej?
AN IKʼTEʼ axi kʼwajat ban Líbano lej alabél ani púlik, pero an olivo pel jun i teʼ axi yab lej púlik, belits antsanáʼ axéʼ xi teʼ lej kuxudh. Waʼats talchik i olivos axi in kuxuyámal mil i támub. Belits max an olivo ka kótoyat tsʼiʼmidh, in éjtowal ka pudhun kom in ibíl lej lupudh. Biyat in ibíl yab ka wayey in éjtowal ka pudhun junílekʼij.
A Job in belálak abal max jun i kʼicháj ka tsemets in éjtowalak ka edháj ti it (Job 14:13-15). Walám a Job kʼwajatak in tsálpayalak kʼal an olivo, tam tin uluw abal in lej belálak abal neʼets ka edháj max ka tsemets. A Job in uluw: «Ma jun i teʼ axi kotoyamej, awits ka pudhun juníl». Belits max kʼwajinek lej waynek an tsabál, an tsʼiʼteʼ in kʼal jun i teʼ olivo in éjtowal ka pudhun tam ka ulits an ab ani in éjtowal ka kalej junílekʼij in kʼweʼel (Job 14:7-9).
w11 1/3 22 párr. 5
«Neʼets ka lej léʼnaʼ ka tsuʼuw junílekʼij axi a tsʼejkámal»
Axéʼ xi texto tu exóbchal abal a Jehová in lej kʼanidhál jitaʼchik in aychal kʼal Jajáʼ ani in jilaʼ ka exóbchat (Isaías 64:8). A Jehová in lej kʼanidhál in tʼojnálilchik axi kʼwajiy putudh kʼal Jajáʼ ani in lej léʼ ka wichiy kin tsuʼuw. Jun i atikláb axi lej exoblámadh in ulal abal an kaw «anhelo» in léʼ kin uluw abal jun i atikláb in lej tʼilál o in lej léʼits kin tsuʼuw jantʼoj o jitaʼ. Axéʼ tu exóbchal jantʼoj játs axi in atsʼál a Jehová kʼal in tʼojnálil axi tsémenek. Jajáʼ in lej tʼilaʼits ani in léʼits ka wichiy kin tsuʼuw.
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
it-1 461
Cenizas
Ti biyál u eyendhábak «an pojodh» abal ka tʼipoyat jantʼoj axi yab in kwaʼal in jalbíl o yab lej exbadh. A Abrahán in uchaʼ a Jehová, «u exlál abal nanáʼ expidh pel in pojodh» (Gé 18:27; ka tsuʼuw jayej Isa 44:20; Job 30:19), jayej a Job in uluw abal an kaw axi uchan kʼal in jaʼúbchik pelak ejtíl i pojodh. (Job 13:12.)
13 MA TI 19 A NOVIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | JOB 15 MA TI 17
«Tam i léʼ ki kanatbédhaʼ jitaʼ yab ki tʼajaʼ jantʼiniʼ a Elifaz»
w05 15/9 26 párrs. 4, 5
Yab ki tʼajaʼ ti kwéntaj an tsalapchik axi tu odhnál
Al óxlom an tʼilomtaláb axi in bínaʼ a Elifaz, in uluw abal a Dios in lej watʼkʼanchal kʼal jawaʼ tu konchal ki tʼajaʼ ani abal yab jaykʼiʼ neʼets ki kulbedháj, belits max i lej tsápnanchal. Jajáʼ in uluw: «Ka tʼajaʼ ti kwéntaj, Jajáʼ yab in belál kʼal in tʼojnálil, ani ma an ángeles in elchal in wálab» (Job 4:18, nota.) Talbél in uluw axéʼ: «Ka tsuʼuw, a Dios yab in belál kʼal in tʼojnálil, Jajáʼ yab in tsuʼtal tʼokat an eb» (Job 15:15). Talbél konówiyat a Job: «¿Walám a Dios in tʼajál ti kwéntaj max tatáʼ ka tsápnanchij ka tʼajaʼ jawaʼ tekedh? (Job 22:3). A Bildad jayej u tsalpaxak antsanáʼ, jaxtám in uluw: «Jajáʼ yab in tʼajál ti kwéntaj max a ítsʼ u tájkʼanal, yab in metʼanchal nibal in alabéntal a ót» (Job 25:5).
Lej alwaʼ ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal yab ku tsalpaxin antsanáʼ, kom awits ki bajuw ki belaʼ abal a Dios in lej watʼkʼanchal kʼal jawaʼ tu konchal ki tʼajaʼ. Nixéʼ awil kin tʼajaʼ abal ma yabáts ki lenaʼ ki jaʼúbnaʼ a Jehová. Jayej max ku tsalpaxin antsanáʼ, ¿jantʼoj neʼets ki tʼajaʼ tam a Jehová tu ku boliy? Yab neʼets ki koʼoy i tsaʼataláb ani «neʼets ku tsákuy kʼal a Jehová», ani ma neʼets ki dhayaʼ i lokotaláb (Proverbios 19:3). Patal nixéʼ neʼets kin tʼajaʼ abal ku owméj kʼal a Jehová.
w15 15/2 9 párr. 16
Ki koʼoy i tsaʼataláb ani ki yajnanchij axi más, antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajaʼ a Jesús
16 Ku kawin tekedh. Max ki yajnanchij axi más, neʼets ki ejtow ki tólmiy jitaʼchik yab kanat in atsʼál ani jitaʼchik yajlidh in ichích (1 Tes. 5:14). ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki tólmiy jitaʼchik kʼwajat tʼeʼpidh o yajlidh in ichích? I éjtowal ki uchaʼ abal u tʼeʼpinal kʼal jajáʼchik ani i éjtowal ki uchaʼ jantʼoj játs axi i tsuʼúmal abal in tʼajálchik alwaʼ. Jayej, i éjtowal ki uchaʼ abal u lej kʼanidháb kʼal a Jehová ani játs Jajáʼ kʼal axi ti tólmiyatchik abal ka utey kʼal a Jesús (Juan 6:44). Jayej i éjtowal ki uchaʼchik abal a Jehová in tʼajál ti kwéntaj «patal jitaʼ yajlidh in ichích» ani «in atsʼál abal yabáts in kwaʼal i tsapláb» (Sal. 34:18). Wawáʼ i éjtowal ki kanatbedháj jitaʼchik yajlidh in ichích (Prov. 16:24).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w06 15/3 14 párr. 11
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál al an libro in kʼál a Job
7:9, 10; 10:21; 16:22. Kʼal jawaʼ in uluw a Job, ¿in tejwamédhaʼ abal yab in belálak abal jun i kʼicháj neʼets ka edháj? Kʼal axéʼ xi kaw a Job in tejwamédhaʼ jawaʼ neʼetsak kin watʼaʼ tam ka tsemets. In léʼak kin uluw abal tam ka tsemets, yabáts neʼetsak ka tsuʼtat kʼal in at-kʼwajíl. Yabáts neʼetsak ka wichiy tin kʼimáʼ ani yabáts neʼetsak ka exláj kʼal jitaʼ, ma kin bajuw a kʼicháj ka edháj kʼal a Jehová. O jayej walám in léʼak kin uluw, abal tam jitaʼ ka tsemets, yab neʼets kin ejtow ka wichiy kʼal in kwetém tsap. Job 14:13 ma ti 15, tu tejwamédhanchal abal a Job in lej belálak abal jun a kʼicháj neʼetsak ka ejtsin.
20 MA TI 26 A NOVIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | JOB 18 ANI 19
«Etsʼey ku kʼwajiy utat kʼal an epchalchik»
w22.01 16 párr. 9
¿Jantʼoj tu exóbchal abal a Jesús ukʼin?
9 Tatáʼ a éjtowal ka kanatbédhaʼ jitaʼchik in kʼibamal jun in yanél. A Jesús yab expidh ukʼin kʼal a Marta ani a María, jayej in otsʼówiy ani in kanatbédhaʼ kʼal i kaw. Wawáʼ jayetsej in tomnál ki tʼajaʼ kʼal jitaʼchik in kʼibamal jun in yanél ban tsemláj. Jun i ókʼnom axi u kʼwajíl ti Australia ani in bij Dan in ulal axéʼ: «U yéjenchij yan i tolmixtaláb tam ti tsemets u kʼimádhil. Talchik i tomkinél tin uchaʼ abal ku tawnaʼ al jawákits tam hora axi ku léʼnaʼ. Nanáʼ u ólchalak patal jawaʼ u atsʼálak ani in ukʼnalak ani jajáʼchik yab tin uchálak jantʼoj. Tam tʼájatits yab u atsʼálak in kanat, jajáʼchik u kʼalelak ti atáj abal ti kin tólmiy, ejtíl abal ti kin tʼakchij an carro, abal ti kin tsʼaʼiychinchij jawaʼ u yéjenchal ani abal ti kin tsʼejkanchij i kʼapnél, ani yaníl in ólonchij a Jehová kʼal nanáʼ. Jajáʼchik in tejwamédhaʼ abal chubax pelak u jaʼúb tam ti más in tʼeʼpidhak» (Prov. 17:17).
w21.09 30 párr. 16
Tam jun i yanél in jilál a Jehová
16 Ki áynanchij ki tólmiy an epchalchik axi in kwaʼal jun in yanél axi kaldhámej ti tamkuntaláb. Jajáʼchik in yéjenchal ka kanatbedháj ani ki tejwamédhanchij abal i kʼanidhál (Heb. 10:24, 25). Talchik i epchal in tʼajámal ti kwéntaj abal tam ka kaldháj jun in yanél ti tamkuntaláb, jajáʼchik jayej yabáts u lej tawnáb kʼal an epchalchik, ejtíl max jajáʼchik jayej kaldhámej ti tamkuntaláb. Yab jaykʼiʼ in tomnál ki tʼajaʼ antsanáʼ. Jayej waʼats i tsakam axi kʼwajat in tʼójonchal a Jehová kwetém, kom in papá o in mamá kaldhámej ti tamkuntaláb. Jajáʼchik jayej in lej yéjenchal ki kanatbédhaʼ ani ki tʼilchij abal kʼwajatchik in lej tsápnanchal. Jun i epchal axi in bij María in atsʼaʼ lej yajlidh tam ti kaldháj in tomkíl ti tamkuntaláb ani jílanchik. Jajáʼ in ulal: «Talchik u jaʼúb chich tu kʼimáʼ, tin tólmiychik abal ku tsʼejkaʼ i kʼapnél ani tin júnaʼchik abal kin exobláts kʼal u tsakámil. Jajáʼchik in tsápnanchij kin exbay jawaʼ u atsʼálak ani ukʼinchik kʼal nanáʼ. Jayej tin kʼaniychik tam ti talchik i atikláb tujey in búkʼuwal i janamtaláb tin kwéntaj nanáʼ. Jajáʼchik tin lej kanatbédhaʼ (Rom. 12:13, 15).
w90 1/9 22 párr. 20
¿Kʼwajat a tsápnanchal ka bajuw?
20 An ókʼnomchik in tomnál kin exbay abal jun i epchal neʼets kin atsʼaʼ tʼeʼpidh max kin jilaʼ ti tolmix jantʼiniʼ i ókʼnom o jantʼiniʼ i tolmix ókʼnom, belits max jajáyej in takuy kin wéʼ koydhaʼ. Max an epchal yab kaldhámej ti tamkuntaláb ani an ókʼnomchik in tʼajál ti kwéntaj abal kʼwajat lej tʼeʼpidh, jajáʼchik kwaʼal kin kanatbédhaʼ (1 Tesalonicenses 5:14.) Kwaʼal kin tolmiychik kin exbay abal u yejencháb kʼal an epchalchik ti tamkuntaláb. Belits max tawnáj wéʼ tsapik, yab in yéjenchal ka watʼey yan i kʼij abal ka pidhan juníl talchik in uchbíl ti tamkuntaláb, max jajáʼ kin tejwamédhaʼ i tsaʼataláb ani kin kʼakʼnaʼ an tolmixtaláb axi u pidhnal.
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w94 1/10 32
Jun i kaw axi ka uluwat kʼal i kʼanidhomtaláb, u lej tolmix
Pero tam ti a Job in yéjenchij ka kanatbedháj, a Elifaz ani in junkuwál yabchik in eyendhaʼ i kaw kʼal axi ka tólmiyat. In wálbiychik a Job kʼal jawaʼ kʼwajatak in watʼál ani in uluwchik abal kʼwajat in yajchiknál kom walám in tʼajámal jun i walabtaláb ani in kwaʼal tsinkadh (Job 4:8.) Jun i libro (The Interpreterʼs Bible) in ulal axéʼ: «Jawaʼ a Job in yéjenchalak játs abal ka éxbayat ani ka uchan i kaw kʼal axi ka kanatbedháj, pero jawaʼ uchan pel i exobchixtaláb axi yab tekedh ani jayej uchan yan i kaw axi atsʼatak lej kʼijidh pero yab tólmiyat». A Job in lej yajnaʼ jawaʼ uchan kʼal a Elifaz ani kʼal in junkuwál, jaxtám in uluw: «¿Yabchik a tsálpayal kit tsʼibkʼan? Kʼwajatchik tin lej odhnál kʼal a káwintal». (Job 19:2.)
Wawáʼ yab jaykʼiʼ in tomnál ki tʼajaʼ abal jun i epchal kin yajnaʼ in ichích kʼal an kaw axi ki uchaʼ, nibal ki tʼajaʼ abal kin konchij a Jehová ka tólmiyat kom wawáʼ i yajbedhámal. (Ka jumbiy kʼal Deuteronomio 24:15.) Jun i kaw axi kʼwajat ti Proverbios in ulal axéʼ: «Kʼal i lekʼáb i éjtowal ki bínaʼ i ejataláb o ki tsemdhaʼ jitaʼ. Jaxtám ka takuy alwaʼ jantʼiniʼ neʼets ka eyendhaʼ». (Proverbios 18:21; Nácar-Colunga, 1947.)
27 A NOVIEMBRE MA TI 3 A DICIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | JOB 20 ANI 21
«An tumín yab jats axi tu tʼajál tu alwaʼ inik»
w07 1/8 29 párr. 12
¿Kʼwajat i eyendhál i ejatal abal ki tʼojonchij más a Dios?
12 Al jun i tʼiplab axi in uluw a Jesús in olnaʼ tsab i tsalap ani in uluw abal expidh i éjtowal ki takuy jun, max neʼets ki tʼojonchij a Dios o max neʼets ki tʼojnaʼ ki tamkuy i kʼaláb. Jawaʼ a Jesús in léʼak tu ku exóbchij játs abal yab in tomnál ki eyendhaʼ i ejatal abal ki ataʼ i kʼaláb o abal ku kʼwajiy tu kʼijidhbél kʼal jawaʼ i kwaʼal. Jawaʼ in tomnál ki tʼajaʼ játs ki eyendhaʼ jawaʼ i kwaʼal abal ku utey más kʼal a Jehová. Nixéʼ neʼets kin tʼajaʼ abal ki koʼoy yan i jalbíl abal kʼal a Jehová. ¿Jaleʼ? Kom Jajáʼ neʼets tu ku pidhaʼ yan i lablixtaláb. Ki tʼilaʼ jawaʼ in ulal an Biblia: «An lablixtaláb axi a Jehová tu pidhál játs axi in tʼajál abal ku kʼwajiy kulbél ani Jajáʼ yab in tʼajál abal ki yajchiknaʼ» (Proverbios 10:22).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w95 1/1 9 párr. 19
Yab ki jilaʼ abal a Satanás tu ku ataʼ
19 A Satanás in léʼak kin odhnaʼ a Job, jaxtám in tʼajaʼ abal a Elifaz ani a Zofar kin koʼoychik i tsalap axi yab tekedh ani kʼal nixéʼ xi tsalap, exan ka odhnaʼ a Job. (Job 4:13-18; 20:2, 3.) Jaxtám a Job tsákuy ani ma in uluw i kaw axi yab in tomnál, kom kʼwajatak wéʼ kʼiblodh in tsalápil. (Job 6:2-4; 30:15, 16.) A Elihú in otsʼówiy a Job ani in tólmiy kin exbay jantʼiniʼ u tsalpax a Jehová, kom Jajáʼ játs an Dios axi in exlál patal. Jayetsej in tʼajál xowéʼ an ókʼnomchik axi ti tamkuntaláb, jajáʼchik in tsápnanchal kin kanatbédhaʼ jitaʼchik yajlidh in ichích, ani yab in tʼeʼpindhál más kʼal jawaʼ kin uluw. Jajáʼchik in tsápnanchal kin nitsʼbiy a Elihú, ani tam in otsʼówiyal an epchalchik in koʼonchal yan i kʼayaʼtaláb ani in tsápnanchal kin eyendhaʼ an Biblia abal kin kanatbédhaʼ. (Job 33:1-3, 7; Santiago 5:13-15.) Jun i atikláb axi yajlidh in ichích kom in watʼaʼ jantʼoj ti biyál o kom in kwaʼal i wachib axi kidháb, neʼets kin ejtow kin elaʼ i kanataláb kʼal an exobchixtaláb axi u bináb ti tamkuntaláb. (Job 7:14; Santiago 4:7.)
4 MA TI 10 A DICIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | JOB 22 MA TI 24
«¿Tu tʼajchal ti kwéntaj a Dios i tʼojlábil?»
w05 15/9 27 párrs. 1-3
Yab ki tʼajaʼ ti kwéntaj an tsalapchik axi tu odhnál
Waʼats yan i atikláb axi in tsalpayal abal a Dios in watʼkʼanchal kʼal jawaʼ tu konchal ki tʼajaʼ, pero waʼats i atikláb axi tʼájatits in ulal abal yab jantʼoj i jalbíl tin wal a Dios. Ban oxchíl tʼilomtaláb a Elifaz in uluw axéʼ: «¿Walám waʼats jun i atikláb axi kin koʼoy in jalbíl tin wal a Dios? Nibal jun i atikláb, belits abal lej tsalpadh, in éjtowal kin kulbedhaʼ a Dios» (Job 22:2). Jawaʼ kʼwajatak in ulal a Elifaz játs abal nibal jun i atikláb in kwaʼal in jalbíl tin wal a Dios. A Bildad jayetsej in tsálpayalak, jaxtám in uluw: «Nibal jun i atikláb neʼets kin ejtow kin putuw kʼal patal jawaʼ tu konchal a Dios. Yab waʼats nibal jun i atikláb axi kin ejtow kin tʼajaʼ jawaʼ tekedh (Job 25:4). Kʼal axéʼ xi kaw a Job tʼajan kin tsalpay abal belits max kin tsápnanchij, yab neʼets kin ejtow kin kulbedhaʼ a Dios.
Xowéʼ ta kʼicháj yan i atikláb in atsʼál abal yab jantʼoj in jalbíl. Talchik in tsalpayal antsanáʼ kom in lej yajchiknaʼ tam tu yejel, jayej kom u pojkábak o kom u odhnábakchik. Jayej ki tʼilaʼ abal a Satanás ani an demonios in kulbetnál abal an atiklábchik kin tsalpay abal yab jantʼoj in jalbíl. Max a Satanás kin tʼajaʼ abal jun i atikláb kin belaʼ nixéʼ, neʼets kin kʼibaʼ an kanataláb ani neʼets ka lej tʼeʼpin, nixéʼ awil kin tʼajaʼ abal ka kʼayúm owméj kʼal a Jehová (Hebreos 2:1; 3:12).
Jun i atikláb neʼets in kʼibál i tsapláb biyat u payel o tam kin koʼoy jun i yawʼláts. Walám xowéʼ ki tsalpay abal yabáts neʼets ki ejtow ki tʼajaʼ yan jantʼoj ban olnomtaláb, ejtíl tam ti más u tsakamej o más u tsapik. A Satanás ani an demonios, in léʼ abal wawáʼ ki tsalpay abal yab neʼets ki ejtow ki kulbedhaʼ a Dios, belits max ki tʼajaʼ yan jantʼoj. Kwaʼal ki tsápnanchij abal yab ki tʼajaʼ ti kwéntaj nixéʼ xi tsalap.
w95 15/2 27 párr. 6
Jun i exobchixtaláb abal jantʼiniʼ ki tsʼejkaʼ jun i kʼibataláb
A Job yab kanatbedháj kʼal óxlom in jaʼúb, kom expidh in ólnaʼchik jawaʼ jajáʼchik in tsalpayal, yab jawaʼ in tsalpayal a Dios. A Elifaz in uluw abal a Jehová yab in belál max in tʼojnálil neʼets kin ejtow kin tʼajaʼ jawaʼ alwaʼ, ani jayej in uluw abal a Jehová yab in tʼajál ti kwéntaj max a Job in tsápnanchal kin tʼajaʼ jawaʼ tekedh. (Job 4:18; 22:2, 3.) Axéʼ xi kaw yab chubax ani in éjtowal kin tʼajaʼ abal jitakits tam atikláb kin kʼibaʼ an kanataláb. Jaxtám a Jehová in koʼoy kin tawnaʼ wéʼ tsapik a Elifaz ani axi más in tolmiwal, in uchaʼchik axéʼ: «Tatáʼchik a olnámal i janamtaláb tin kwéntaj Nanáʼ» (Job 42:7.) Pero waʼatsakej kʼeʼat jantʼoj axi neʼetsak ka uchan a Job.
w03 15/4 14, 15 párrs. 10-12
An tsakamchik in kulbédhanchal in ichích a Jehová
10 An Biblia tu tejwamédhanchal abal a Satanás yab expidh kʼwajatak in kawíliyal a Job, jayej kʼwajatak in kawíliyal patal an atikláb ani ma tatáʼ. A Satanás in uchaʼ a Jehová axéʼ xi kaw: «Patal jawaʼ an atiklábchik in kwaʼal neʼets kin bínaʼ abal kin kʼaniy in ejatal», kʼal axéʼ xi kaw kʼwajatak in jólbiyal patal an atikláb, yab expidh a Job (Job 2:4). Tsakam, ¿a tʼajál ti kwéntaj jantʼoj in yéjenchal ka tʼajaʼ? Ti Proverbios 27:11 in olnál abal waʼats jantʼoj axi tatáʼ a éjtowal ka tʼajaʼ, tatáʼ a éjtowal ki tolmixin abal a Jehová kin tókʼtsiy a Satanás, kom kʼwajat ti kawiliyáb. Ka tsalpay kʼal axéʼ, a Jehová kʼwajat ti kániyal abal ka tólmiy kin tókʼtsiy a Satanás. Pel jun i tʼojláb lej exbadh ani alabél. ¿Walám ka ejtow ka putuw kʼal jawaʼ ti konchal a Jehová? A Job in ejtow kin putuw, ani jayej a Jesús, ani an Biblia jayej u kaw tin kwéntaj kʼeʼatchik axi jayej in ejtow kin tʼajaʼ (Job 2:9, 10; Filipenses 2:8; Revelación 6:9). Tatáʼ jayej a éjtowal ka tʼajaʼ, pero kwaʼal ka takuy. Kʼal jawaʼ ka tʼajaʼ ta ejatal, neʼets ka tejwamédhaʼ max kʼwajat a tólmiyal a Jehová o a Satanás. ¿Jantʼoj neʼets ka tʼajaʼ?
A Jehová in léʼ abal tatáʼ kit kʼwajiy alwaʼ
11 ¿Chubax in tʼajál ti kwéntaj a Jehová jawaʼ jun in takuyal kin tʼajaʼ? ¿Walám in yéjenchalej abal más i atikláb ka kʼwajiy putudh kʼal a Jehová? ¿Yab walám in tókʼtsiyits a Jehová jawaʼ in uluw a Satanás? A Satanás in uluw abal yab jitaʼ in kʼanidhál a Jehová, ani xowéʼ u exlabits abal nixéʼ pel jun i janamtaláb. Pero a Jehová in léʼ abal tatáʼ ka takuy ka tʼojonchij kom ti tʼajál ti kwéntaj. A Jesús in uluw: «I Tatáj ti eb yab in léʼ abal ka kʼibej ma ni jun i tsakam» (Mateo 18:14).
12 A Jehová in lej tʼajál ti kwéntaj jantʼoj neʼets ka takuy ka tʼajaʼ. An Biblia tu tejwamédhanchal abal a Jehová in éjtowal ka kulbéj o ka tʼeʼpin kʼal jawaʼ ki takuy ki tʼajaʼ. Jun i tʼiplab, tam ti an israelitas yaníl jekʼombéj, a Jehová «in lej yajnaʼ» (Salmo 78:40, 41). Okʼxidh ka ulits an Diluvio, a Jehová lej yajbedhanchat in ichích kʼal an atiklábchik, kom expidh in tʼajálak jawaʼ kidháb (Génesis 6:5, 6). Ka tsalpay, max tatáʼ ka takuy ka tʼajaʼ jantʼoj axi yab tekedh, neʼets ka tʼajaʼ abal a Jehová kin lej yajnaʼ. Yab pel kom a Jehová lej yájbil, pel kom Jajáʼ ti kʼanidhál. Pero tam tatáʼ ka tʼajaʼ jawaʼ alwaʼ, a Jehová u lej kulbél. A Jehová yab expidh u kulbél kom neʼets kin ejtow kin tókʼtsiy a Satanás, jayej u lej kulbél kom neʼets ti lábliy, kom pel jantʼoj axi in lej léʼ kin tʼajaʼ (Hebreos 11:6). ¡A Jehová pel jantʼiniʼ jun i tataláb axi ti lej kʼanidhál!
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w04 15/7 21 párrs. 7, 8
Ki tsalpay kʼal más i ayláb abal ki puwénchij a Jehová
Ki tsuʼuw jantʼoj in tʼajaʼ a Jehová abal kin putuw in tsalápil abal kin tsʼejkaʼ an tsabál. Tam u talélak kin tsʼejkaʼ jantʼoj, in ulalak: «Tam tajkʼan ani talbél waklej» (Génesis 1:5, 8, 13, 19, 23, 31). Jajáʼ in tsálpayalak okʼxidh jantʼoj játs axi in léʼak kin tʼajaʼ ani jantʼiniʼ ti neʼetsak kin bajuw. Jaxtám in ejtow kin tsʼejkaʼ patal jawaʼ waʼats (Revelación [Apocalipsis] 4:11). A Job in uluw axéʼ: «A Jehová in léʼ kin tʼajaʼ jantʼoj, ani neʼets kin putuw (Job 23:13). A Jehová in atsʼaʼ lej kulbél tam ti in tsuʼuw patal jawaʼ in tsʼejkámal ani in uluw abal jilkʼon lej alwaʼ (Génesis 1:31).
Max i tsalpayámal kʼal jun i ayláb, kwaʼal ki odháj ti ichích abal chubax i léʼ ki bajuw nixéʼ. ¿Jantʼoj játs axi neʼets tu ku tólmiy abal ki léʼnaʼ ki bajuw nixéʼ xi ayláb? Tam ti a Jehová in tujchij kin tʼojojoy an tsabál, Jajáʼ in tsálpayits jantʼiniʼ ti neʼetsak ka jilkʼon tsʼejkadh. Neʼetsak ka jilkʼon lej alabél ani neʼetsak ka eyan abal ka puwénchat in bij. Jayetsej in tomnál ki tʼajaʼ wawáʼ, kwaʼal ki tsalpay kʼal an alwaʼtaláb axi neʼets ki batsʼuw tam ki bajuw jun i ayláb. Ki tsuʼuw jawaʼ in watʼaʼ jun i epchal axi in bij Tony tam ti in kwaʼalak 19 i támub. Jajáʼ yab jaykʼiʼ in ukʼchiy jawaʼ in tsuʼuw tam ti kʼalej in tsaʼbiyal jun i sucursal axi ti Europa occidental. Ma ti nixéʼ a kʼicháj, jajáʼ kʼwajiy in tsalpayal jantʼiniʼ ti neʼets kin atsʼaʼ max ka kʼwájiyak ti tolmix tanáʼ. Etsʼey in tsalpay kʼal nixéʼ ani in tsápnanchij kin bajuw. Jajáʼ in atsʼaʼ lej kulbél kom talbél kániyat ti tolmix ti Betel.
11 MA TI 17 A DICIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | JOB 25 MA TI 27
«I éjtowal ku kʼwajiy putudh kʼal a Jehová belits abal u wálbidh»
it-1 1243 párr. 4
Integridad
Job. A Job kʼwajiy talbél ti tsemets a José ani tam ti kʼwajatak a Moisés. An Biblia in ulal abal a Job kʼwajiy putudh kʼal a Jehová, in tsápnanchij kin tʼajaʼ jawaʼ tekedh ani yab in tʼajálak jawaʼ kidháb (Job 1:1; ka tsuʼuw JOB.) An konowixtalábchik axi a Jehová in tʼajchij a Satanás tin kwéntaj a Job, in tejwamedhál abal a Satanás belej kʼwajatak in jólbiyal an atiklábchik. Jajáʼ in uluw abal a Job expidh in kʼakʼnálak a Jehová kom u lábliyab ani yab kom chubax in kʼanidhál. Kʼal nixéʼ xi kaw kʼwajatak in ulal abal a Job yab chubax putudhak kʼal a Jehová. Belits abal a Satanás jilchat kin tíxkʼanchij patal in kʼalabil a Job ani ma kin tsémdhanchij in tsakámil, jawaʼ yab in ejtow kin tʼajaʼ játs abal a Job kin kʼibchij a Jehová. (Job 1:6–2:3.) Talbél, a Satanás in uluw abal a Job in éjtowalak kin kuxuy patal jawaʼ kin watʼaʼ biyat yab ka takchikat jajáʼ. (Job 2:4, 5.) Talbél, a Satanás in tʼajaʼ abal a Job kin koʼoy jun i yawʼláts kʼal axi in lej yajchiknaʼ, jayej kʼal in kʼimádhil u nixoknabak abal kin walbaʼits tin baʼ, ani kʼal óxlom in jaʼúb ólchat i exobchixtaláb axi yab chubax tin kwéntaj a Jehová. Jayej, uchan yan i kaw kʼal axi yajbedhaʼ ani kanchat in jánamtal. (Job 2:6-13; 22:1, 5-11.) Belits abal in watʼaʼ patal nixéʼ, a Job in uluw abal yab jaykʼiʼ neʼets kin kʼibchij a Jehová, in uluw: «Neʼets ku áynanchij ku kʼakʼnaʼ a Jehová ma tam kin tsemets, neʼets ku tsápnanchij ku tʼajaʼ jawaʼ tekedh ani yab neʼets ku walbaʼ tu baʼ. U atsʼál alwaʼ tu ichích kom yab u atsʼál max u kʼibchámal a Jehová. (Job 27:5, 6.) Kom a Job kʼwajiy putudh kʼal a Jehová, in ejtow kin tejwamédhaʼ abal yab chubax jawaʼ in uluw a Satanás.
w19.02 2, 3 párrs. 3-5
Ku kʼwajiy putudh kʼal a Jehová
3 An putudhtaláb neʼets ki tejwamédhaʼ max ki koʼoy jun i púlik kʼanidhomtaláb abal kʼal a Jehová ani max etsʼey ki tsápnanchij ki tʼajaʼ jawaʼ Jajáʼ in kulbetnál. Ban Biblia u eyendháb an kaw putudhtaláb abal ka olnáj jantʼoj axi kʼwajat kidhat, putat ani yab ódhenek. Jun i tʼiplab, an abatnaxtaláb axi pidhan a Moisés in ulalak abal an israelitas kwaʼalak kin bínaʼ ti tsʼakchixtaláb jun i koʼnél axi ka kʼwajiy kidhat (Lev. 22:21, 22). Jajáʼchik yab in tomnálak kin bínaʼ ti tsʼakchixtaláb jun i koʼnél axi kʼwetsʼeʼ, axi yab u tsuʼux, axi in kʼibchal jun in xutsun o max u yaʼul. A Jehová in léʼak abal an koʼnél ka kʼwajiy kidhat ani lubach (Mal. 1:6-9). ¿Jaleʼ tin léʼ a Jehová abal patal jawaʼ ki pidhaʼ ka kʼwajiy kidhat? Ki tsalpay kʼal axéʼ xi tʼiplab, tam i tsʼaʼyal jun i waliláb, i léʼ abal ka kʼwajiy kidhat, yab neʼets ki tsʼaʼiy max in kʼibchal pejach, i léʼ abal an waliláb ka kʼwajiy kidhat, antsanáʼ jayej in léʼ a Jehová abal ki kʼakʼnaʼ. Jajáʼ in léʼ abal ku kʼwajiy putudh ani ki kʼanidhaʼ kʼal patal i ichích.
4 Patal u wálbidh ani wilkʼidh u ukʼpinal, jaxtám walám i tsalpayámal, ¿u yéjenchal yabáts ku koʼoy i walabtaláb abal kin kʼwajiy putudh kʼal a Jehová? Imbáj. Ki exóbnaʼ tsab i tsalap abal jaleʼ ti ulal abal imbáj. Kʼaʼál, a Jehová yab expidh tu metʼanchal jay i kalel u ukʼpinal, jaxtám an Biblia in ulal axéʼ: «Max tatáʼ Jehová tu ajchalak patal i wálab, yab jitaʼ neʼets kin ejtow ti kʼakʼnaʼ (Sal. 130:3). A Jehová in exlál abal wawáʼ u wálbidh ani wilkʼidh u ukʼpinal, jaxtám lej alwaʼ inik kʼal wawáʼ ani wilkʼidh tu pákwlanchal (Sal. 86:5). Tsabchíl, a Jehová tu exlanchal jantʼoj játs axi i éjtowal ki tʼajaʼ ani yab jaykʼiʼ neʼets tu ku konchij ki tʼajaʼ jantʼoj axi yab ki ejtow (ka ajiy Salmo 103:12-14). Tam, ¿jantʼiniʼ neʼets ki ejtow ki pidhaʼ jun i kʼakʼnaxtaláb axi kidhat o putat?
5 I yéjenchal ki lej kʼanidhaʼ a Jehová abal ku kʼwajiy putudh kʼal Jajáʼ, ani nixéʼ xi kʼanidhomtaláb kwaʼal ka kʼwajiy kidhat. Max an kʼanidhomtaláb yab ka tsaʼkan tam ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb, játs kom u kʼwajat putudh kʼal Jajáʼ (1 Crón. 28:9; Mat. 22:37). Ki tsalpay junílekʼij kʼal óxlom an tʼiplab axi i tsuʼuw ban kʼaʼál párrafo. An tsakam tsʼikʼách yab in léʼ ka itʼixbéj ti escuela, an kwitól yab in léʼ ka tidhebedháj ban olnomtaláb ani an tataláb yab in léʼ kin kʼibaʼ in tʼojlábil. Tam, ¿jaleʼ tin tʼajálchik? Kom in exlálchik abal jawaʼ tu konchal a Jehová játs jawaʼ tekedh, ani jajáʼchik in léʼ kin kulbedhaʼ. An kʼanidhomtaláb axi in koʼonchal a Jehová játs kʼal axi tu tʼajnalchik abal tam kin takuy jantʼoj okʼox kin tsalpay kʼal a Jehová. Antsanáʼ in tejwamedhálchik abal chubax kʼwajat putudh kʼal a Jehová.
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w16.11 9 párr. 3
U tʼojnal junkudh kom i belkál jawaʼ tu ólchal an Biblia
3 Jawaʼ in tsʼejkámal a Jehová in tejwamedhál abal Jajáʼ in kulbetnál kin tʼajaʼ patal jantʼiniʼ tin tomnál. An Biblia in ulal axéʼ: «A Jehová in tsalpay alwaʼ jantʼiniʼ ti neʼetsak kin tsʼejkaʼ an tsabál. Jayej, in okʼxidh tsalpay jantʼiniʼ ti neʼetsak ka jilkʼon an kʼaʼylál (Prov. 3:19). Waʼats yan jantʼoj axi yab i exlál tin kwéntaj an otchik ani patal jawaʼ waʼats ti kʼaʼylál. An Biblia in ulal abal lej wéʼ jawaʼ i exlál tin kwéntaj a Dios ani abal lej wékats jawaʼ i atsʼámal tin kwéntaj Jajáʼ (Job 26:14). Pero belits abal lej wékats jawaʼ i exlál, jawaʼ i tʼajál ti kwéntaj játs abal kʼwajat tsʼejkadh alwaʼ ani kʼwajat juʼtáj tin tomnál (Sal. 8:3, 4). Waʼats millones i galaxias axi neʼets ti yatsnál ti kʼaʼylál ani yabchik u tamux. Jayej, patal an planetas axi waʼats tin tonidh an kʼakʼal, u yatsnál ejtíl max u olchinalak jantʼiniʼ tin tomnál ka kʼalej. Tam i tsalpayal jantʼiniʼ tin tsʼejkámal a Jehová patal jawaʼ waʼats ti kʼaʼylál, i tʼajál ti kwéntaj abal Jajáʼ lej tsalpadh, abal in tomnál ki kʼakʼnaʼ, ki puwénchij ani ku kʼwajiy putudh kʼal Jajáʼ (Sal. 136:1, 5-9).
18 MA TI 24 A DICIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | JOB 28 ANI 29
«¿I exláb tatáʼ abal a ey ejtíl a Job?»
w02 15/5 22 párr. 19
Ki tʼajaʼ tu alwaʼ inik kʼal jitaʼchik in yéjenchal
19 An tʼiplabchik axi ti Biblia tu exóbchal abal jitaʼchik más in yéjenchal ki tólmiy ani ki tejwamédhanchij i kʼanidhomtaláb, játs jitaʼchik yab in éjtowal kin elaʼ tin kwetemtal jawaʼ in yéjenchal. Jun i tʼiplab, a Abrahán in yéjenchalak kin tómkiy in kwitólil kʼal in tsʼikʼáchil a Betuel abal yab ka kʼibey in yanél, jayej a Jacob in yéjenchalak ka nenchinchat in beklák, kʼal a Jose tam ka wichiy ti Canaán, ani a Noemí in yéjenchalak ka tólmiyat kʼal a Rut abal kin koʼoy jun i tsakam kʼal axi ka béletnanchat in tsabálil. Axéʼ xi ox i tʼojnal in kʼal a Jehová in yéjenchalak ka tolmiyat kʼal jitaʼ. Jayej xowéʼ i yéjenchal ki metʼaʼ jitaʼ in yéjenchal i tolmixtaláb ani ki pidhaʼ (Proverbios 19:17). In tomnál ki nitsʼbiy a Job, jajáʼ in tólmiyalak jitaʼchik in yéjenchal, jitaʼchik odh-inik ani jitaʼchik yab in kwaʼalak kʼal jitaʼ ka tólmiyat. Jayej in tólmiyalak jitaʼchik kʼwajatak lej kʼalchidh. Jajáʼ in lej tólmiy an mimlábchik axi tsemchidh, an atiklábchik axi jokʼtsej ani axi kʼwetsʼeʼ (Job 29:12-15).
it-1 1225 párr. 10
Indumentaria
An Biblia tu ólchal yan jantʼoj tin kwéntaj an tóltom axi u eyendhábak ti biyál ani jantʼoj in tʼipoyal. Xowéʼ ta kʼicháj yan i atiklábchik in punuwal pílchik i tóltom, axéʼ in tejwamedhál jawaʼ játs an tʼojláb axi in tʼajálchik. Jayej, an toltom axi u punuwabak ti biyál in tejwamedhálak an tʼojláb axi in tʼajálak jun i atikláb o max in kwaʼalak jun in ey. Jun i tʼiplab játs axi in uluw a Jesús tin kwéntaj an toltom axi in eyendhál jun i tomkinél. (Mt 22:11, 12; ka tsuʼuw jayej PRENDA PARA LA CABEZA; SANDALIA.) Jaxtám ti Revelación 16:14, 15, a Jesucristo tu uchál abal ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj abal yab ku owméj kʼal a Jehová ani yab ki tixkʼaʼ an toltom axi in tejwamedhál abal i tʼójonchal a Jehová. Lej kʼakʼadh ki watʼaʼ nixéʼ ani más kom kʼwajatits lej utat in kʼichájil a Jehová.
w09 1/2 15 párrs. 3, 4
¿Jantʼiniʼ a bij?
Nibal jun kʼal wawáʼ in éjtowal kin takuy in bij tam ka waʼtsin. Jawaʼ i éjtowal ki takuy játs jantʼiniʼ i léʼ abal ku exláj (Proverbios 20:11). Jaxtám in tomnál ki tsalpay: «Max a Jesús o an abatwálej ti kin punchij jun u bij, ¿jantʼiniʼ walám ti neʼets ti kin bíjiy? ¿jawaʼ tam bijláb más in tomnál abal nanáʼ?».
In lej tomnál ki tsalpay kʼal nixéʼ. An tsʼalej Salomón, in uluw abal más exbadh ku kʼakʼnáj ani ku exláj tu alwaʼ inik ani yab expidh ki koʼoy yan i kʼaláb (Proverbios 22:1). Tam, jawaʼ más exbadh, játs abal an atiklábchik ka kawin alwaʼ tin kwéntaj wawáʼ. Ani max ki tsápnanchij ku kʼwajiy alwaʼ kʼal a Jehová neʼets ki batsʼuw jun i kʼaláb axi in kwaʼal más yan in jalbíl. Jajáʼ in ulúmal abal neʼets kin dhuchaʼ al jun i libro an bijláb in kʼal in tʼojnálil ani neʼets kin pidhaʼ i ejataláb abal etsʼey (Malaquías 3:16; Revelación [Apocalipsis] 3:5; 20:12-15).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
g00 8/7 11 párr. 3
¡Lej alwaʼ ku teʼeʼél!
¿Walám exbadh ku teʼeʼél? Ka tsalpay kʼal axéʼ, ¿a tʼilál jun a kʼicháj tam ti a tsuʼuw jun i atikláb teʼeʼél ani nixéʼ in tʼajaʼ abal ka atsʼaʼ i kulbél ani koyat? ¿Walám in tʼajaʼ ka atsʼaʼ más i tʼeʼpidh kom yab teʼen? Axéʼ tu exóbchal abal lej exbadh ku xeʼtsin teʼeʼél, neʼets tu ku lej tólmiy wawáʼ ani jitaʼchik tu tsuʼtal. A Job in uluw axéʼ ti kwéntaj kʼal jitaʼ tu kʼwíynalak: «Jajáʼchik yab in éjtowalak kin belaʼ abal nanáʼ in teʼeʼél, pero nixéʼ in tʼajálak abal jajáʼchik kin atsʼaʼ kulbél» (Job 29:24). A Job in tejwamedhálak kʼal in wal abal kʼwajatak alwaʼ ani in atsʼálak kulbél.
25 MA TI 31 A DICIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | JOB 30 ANI 31
«¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Job abal yab kin kʼibchij a Jehová?»
w10 15/4 21 párr. 8
Yab ki metʼaʼ jantʼoj axi kidháb
8 Ma jitaʼchik in tʼójonchal a Jehová junchikíl i atsʼál kʼibat yab ki tsuʼuw o yab ki tʼajaʼ jantʼoj axi kidháb. Jaxtám an Biblia tu lej uchál abal ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ i tsuʼtal ani jawaʼ i tsalpayal (1 Cor. 9:25, 27; ka ajiy 1 Juan 2:15-17). A Job in lej exlálak abal kwaʼalak kin lej tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ in tsuʼtal, kom nixéʼ awil kin tʼajaʼ abal ki koʼoy i kidháb tsalap, jajáʼ in uluw axéʼ xi kaw: «In tʼilmámadhits kʼal u wal jaxtám yab neʼets ku alkʼidh metʼaʼ jun i tsʼikʼách» (Job 31:1). A Job in uluw abal yab jaykʼiʼ neʼets kin takaʼ jun i mimláb kʼal i kidháb tsalap, nibal neʼetsak kin tsalpay kin tʼajaʼ nixéʼ. Yan i tamub talbél a Jesús in uluw abal yab in tomnál ki koʼoy i kidháb tsalap, jajáʼ in uluw: «Nanáʼ tu uchálchik, max an inik kin metʼaʼ i uxum ani expidh kin atʼax tsalpay, jáʼits pel i uxúmbej» (Mat. 5:28).
w08 1/9 11 párr. 4
Ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼoj awits ka watʼey
Okʼxidh ka tʼajaʼ jantʼoj axi a exlál abal yab tekedh ka tsalpay kʼal axéʼ: «¿Jantʼoj awil ku watʼaʼ?». Jantʼoj axi neʼets tu ku lej tólmiy abal yab ki tʼajaʼ jantʼoj axi kidháb, játs ku wéʼ kublen ani ki tsalpay, jantʼoj awil ki watʼaʼ ani ki tsalpay kʼal an kʼibataláb axi neʼets ki tamétnaʼ talbél. Jitaʼchik yab kin bélkaʼ jawaʼ tu exóbchal a Jehová, neʼets kin watʼaʼ yan i kʼibataláb. Ejtíl neʼets ka tsʼatʼey i yawʼláts ejtíl an sida, neʼets kin koʼoy i tsakam axi yab in tsalpayámal, yab neʼets ka kʼwajiy alwaʼ kʼal in tomkíl o kʼal in kʼimádhil ani neʼets kin atsʼaʼchik kidháb kʼal jawaʼ in takuyámal kin tʼajaʼ. An abatwálej Pablo in uluw abal an atiklábchik axi iníkbej ani uxúmbej yab neʼets kin batsʼuw an alwaʼtaláb axi neʼets kin bínaʼ in Eyaltal a Dios (1 Corintios 6:9, 10).
w10 15/11 5, 6 párrs. 15, 16
Tsakamchik, ka jilaʼ abal a Jehová ti exóbchij kʼal in káwintal
15 ¿Jaykʼiʼ ta tsalpayal abal neʼets ka atsʼaʼ más kʼibat ka bélkaʼ a Jehová? ¿Tam it kʼwajat kʼal yan jitaʼ o tam it kʼwajat kwetém? Tam it kʼwajat ban escuela o ta tʼojlábil a exlál abal kwaʼal ka béletnaʼ ta báʼ ani a lej tʼajál ti kwéntaj abal yab ka tʼajaʼ jantʼoj kʼal axi ka kʼibchij a Jehová. Pero tam it kʼwajat kwetém o tam it kʼwajat ti koyol, játs walám tam ka léʼnaʼ ka tʼajaʼ jantʼoj axi yab tekedh.
16 ¿Jantʼoj neʼets ti tólmiy abal ka bélkaʼ a Jehová belits max it kʼwajat kwetém? Kaʼ tʼilaʼ abal kʼal jawaʼ ka tʼajaʼ, a éjtowal ka kulbedhaʼ a Jehová o ka yajbédhanchij in ichích (Gén. 6:5, 6; Pro. 27:11). An Biblia in ulal abal a Jehová u lej tʼeʼpinal kʼal tatáʼ jaxtám patal jawaʼ ka tʼajaʼ, Jajáʼ in lej tʼajál ti kwéntaj (1 Ped. 5:7). Jajáʼ in léʼ abal ka bélkaʼ jawaʼ ti exóbchal kom in léʼ abal kit kʼwajiy alwaʼ (Isa. 48:17, 18). A Jehová in lej yajchiknaʼ ti biyál tam ti an israelitas jekʼombéj (Sal. 78:40, 41). Pero i exlaʼ abal a Jehová kʼwajatak lej kulbél kʼal a Daniel, kom in eyendhaʼ jun i ángel abal kin uchaʼ abal pel «jun i inik lej kʼan» (Dan. 10:11). ¿Jaleʼ ti a Jehová in lej kʼanidhálak a Daniel? Kom a Daniel kʼwajiy putudh kʼal a Jehová tam ti kʼwajiy kʼal más i atikláb ani jayej tam kʼwajatak kwetém (ka ajiy Daniel 6:10).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w05 15/11 11 párr. 3
Ka otsʼówiy axi más abal ka tejwamédhanchij abal a kʼanidhál
A Job atsʼanchat kʼal in jaʼúb an laju i tʼilomtaláb axi in bínaʼ pero belits antsanáʼ a Job in uluw: «U léʼak max jitaʼ ti kin otsʼówiy» (Job 31:35). ¿Jaleʼ tin uluw nixéʼ? Kom belits abal kʼwajatak ti atsʼnal yab u kanatbedhábak. Yabchik u tʼeʼpinalak kʼal jawaʼ in atsʼálak a Job ani yabchik in léʼak kin exbay. Yabchik in exlálak jantʼiniʼ kin tejwamédhanchij a Job abal in exbayalak. Jaxtám an abatwálej Pedro in uluw: «Patal tatáʼchik ka neʼdhaʼ jununúl a tsalap, kom pel i epchalábchik, jaxtám kit yajnanchixin ani kit kʼanidháxin, ka neʼdhaʼ tsaʼat a ichích jun kʼal axi jun» (1 Pedro 3:8). ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki tejwamédhaʼ abal i yajnanchal an epchalchik? Neʼets ki tejwamédhaʼ max ki tsápnanchij ki exbaychik ani ki tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ in atsʼál. I éjtowal ki tejwamédhaʼ kʼal i káwintal abal i yajnanchal, ejtil i éjtowal ki uchaʼ axéʼ: «U tsalpayal abal lej kʼibat jawaʼ a watʼaʼ» o «Walám a tsalpayal abal yab jitaʼ ti éxbayal». Jayej i éjtowal ki tsab uluw ti káwintal jawaʼ jajáʼ tu uchamal, antsanáʼ neʼets kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal i exbay jawaʼ tu uchaʼ. Max i léʼ ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb yab expidh neʼets ki otsʼówiy jawaʼ kʼwajat tu uchnal. Jayej kwaʼal ki tsápnanchij ki exbay jawaʼ jajáʼ in léʼ tu ku uchaʼ kʼal nixéʼ xi kaw.