Abal ka exbay an Tolmixtaláb abal ti exóbal abal an tamkuntaláb I Ejatal ani i Tʼojlábil tu aykol kʼal a Cristo
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3 MA TI 9 A MARZO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA PROVERBIOS 3
Ka tejwamédhaʼ abal a belál kʼal a Jehová
ijwbv artículo 14 párrs. 4 ani 5
Proverbios 3:5, 6: «Yab ka tʼajaʼ jawaʼ a tsálpayal ta kwetémtal»
«Ka lej bela kʼal a Jehová». I tejwamedhál abal i lej belál kʼal a Jehová tam i belkál ani i tʼajál ti éjatal in abatnaxtal. Kwaʼal ki lej beláʼ kʼal jajáʼ kʼal patal i éjatal ani i ichích. An Biblia in eyendhál an kaw ichích, axéʼ in leʼ kin uluw jantʼiniʼ jats i ey: ejtíl jantʼoj axi atsʼál ani jantʼoj axi i tsálpayal. Jaxtám, tam ki uluw abal i belál a Dios yab expidh pel jawaʼ i atsʼál; pel jun i takuxtaláb axi i tʼajál ti kwetémtal kom i exlál abal a Dios in exlál jantʼoj játs axi mas alwaʼ abal wawáʼ (Romanos 12:1).
«Yab ka tʼajaʼ jawaʼ a tsálpayal ta kwetémtal». I yéjenchal ki lej belaʼ kʼal a Dios kom wawáʼ pel u waláblom ani yab i éjtowal ki tʼajaʼ patal jantʼiniʼ tin tomnál. Max ki tʼajaʼ i takuxtaláb ti kwetémtal ani yab ki konchij in tólmixtal a Dios walám ki tʼajaʼ jun i takuxtaláb axi yab tekedh ani ki koʼoy yan i kʼibataláb (Proverbios 14:12; Jeremías 17:9). A Dios lej tsalpadh (Isaías 55:8, 9). Max ki jilaʼ abal jajáʼ tu béldhanchij i éjatal neʼets ku kʼalej alwaʼ (Salmo 1:1-3; Proverbios 2:6-9; 16:20).
ijwbv artículo 14 párrs. 6 ani 7
Proverbios 3:5, 6: «Yab ka tʼajaʼ jawaʼ a tsálpayal ta kwetémtal».
«Ka jilaʼ abal jajáʼ ti béldhanchij a éjatal». Kwaʼal ki konchij in tólmixtal a Jehová kʼal jawakits tam takuxtaláb ki tʼajaʼ ti éjatal. ¿Jantʼiniʼ ti éjtowal ki tʼajaʼ axéʼ? Ki ólonchij a Jehová abal ki konchij in tólmixtal ani ki punuw ti éjatal an abatnaxtaláb axi kʼwajat ti Biblia (Salmo 25:4; 2 Timoteo 3:16, 17).
«A Dios neʼets ti tólmiy ka tʼajaʼ i alwaʼ takuxtaláb». A Dios tu pidhál i tolmixtaláb abal ki ejtow ki tʼajaʼ ti éjatal in abatnaxtal (Proverbios 11:5). Antsaná neʼets ki ejtow ki tʼajaʼ i alwaʼ takuxtaláb (Salmo 19:7, 8; Isaías 48:17, 18).
be 76 párr. 4
Ka áynanchij ka tsapikmédha a bélomtal
Tam jun jitaʼ in watʼamalits yan jantʼoj tin éjatal, tam kin koʼoy jun i kʼibataláb walám kin tsalpay: «U watʼamalits axéʼ. U exlál jantʼoj u éjtowal ku tʼajaʼ». ¿Walám in tomnál ki koʼoy nixéʼ xi tsalap? Ti Proverbios 3:7 in ulal: «Yab ka tsalpay abal tatáʼ a exlálits patal». Jawaʼ i watʼamalits ti éjatal in éjtowal tu tólmiy abal ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb. Pero max i tsapikmedhamál i bélomtal nixéʼ neʼets tu tólmiy abal ki tʼilaʼ abal expidh kʼal in tólmixtal a Jehová i éjtowal ki tamétnaʼ jawakits tam kʼibataláb. Abal ku kʼwajiy putudh in yéjenchal ki aliy in tólmixtal a Jehová antsanáʼ neʼets ka tejwaméj abal tsapik i bélomtal. Abal chubax i belál kʼal jajáʼ ani i kwaʼal jun i alwaʼ junkudhtaláb.
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w06 15/9 17 párr. 7
Puntos sobresalientes del libro de Proverbios
kwaʼal ki pidhaʼ in jalbíl an kʼanidhomtaláb axi tu kóʼonchal a Jehová kom jajáʼ tu pidhámal an chubaxtaláb, jayej kwaʼal ki nitsʼbiy ani ki tejwamédha ti éjatal.
10 MA TI 16 DE MARZO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA PROVERBIOS 4
«Ka béletnaʼ a ichích»
w19.01 15 párr. 4
Jantʼiniʼ ki béletna i ichích
Ti Proverbios 4:23 in eyendhál an káw «ichích» abal kin tejwamédhaʼ jantʼiniʼ jats «i ey» (Ka ajiy Salmo 51:6). An kaw «ichích» tejéʼ in leʼ kin uluw jantʼoj játs axi i tsálpayal, jantʼoj játs axi i atsʼál, ani jantʼoj i leʼ ki tʼajaʼ. Axéʼ i tejwamedhál tam ku kʼwajiy putudh kʼal a Jehová.
w19.01 17 párrs. 10 ani 11
Jantʼiniʼ ki béletna i ichích
10 Abal ki béletna i ichích in yéjenchal ku kʼwajiy tʼajtóm ti kwéntaj jantʼoj in éjtowal tu ku odhnaʼ ani yab ki tʼajaʼ nixéʼ. Ti Proverbios 4:23 i éjtowal ki tsuʼuw jantʼiniʼ jatsak an beletnom o centinelas tin kʼichájil an tsʼalej Salomón. Axéʼchik u kʼwajílak in beletnál an bichow ban púlik baʼteʼ, ani tam kin tsuʼuw abal talak an pójkax u kʼalel kin olnaʼ. Axéʼ xi tʼiplab tu tólmiyal kom antsanáʼ tu ólchal abal antsanáʼ kwaʼal ku kʼwajiy tʼajtóm ti kwéntaj abal a Satanás yab tu ku ódhnanchij i tsalápil.
11 Ti biyál, an centinelas in tolmiyalak axi in beletnál an wiʼleb in kʼál an púlik bichow (2 Sam. 18:24-26). Kom in tʼajálakchik ti kwéntaj abal ka jilkʼon alwaʼ mapudh an wiʼleb abal yab ka otsits an pójkax (Neh. 7:1-3). An ajumtaláb kʼal an Biblia in éjtowal tu ku tólmiy abal yab ki kʼibchij a Jehová. ¿Jantʼiniʼ? Jantʼiniʼ jun i centinela, i tsalápil exobchidh kʼal an Biblia neʼets tu ku tólmiy abal tam ka otsits jun i kidháb tsalap dhúbatkʼij ki tixkʼaʼ, jaxtám kwaʼal ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj abal a Satanás yab tu ku ódhnanchij i bélomtal.
w19.01 18 párr. 14
Jantʼiniʼ ki béletna i ichích
14 Abal ki béletna i ichích yab expidh kwaʼal ki pojkaʼ an kidháb tsalap, jayej kwaʼal ki tʼojojoy i tsalápil kʼal an tsalpadh kaw axi ti Biblia. Ki tsalpay juníl kʼal an bichow axi in kwaʼal an pakdhaʼ baʼteʼ. Axi in beletnalak an wiʼleb in tʼajalak ti kwéntaj abal ka jilkʼon mapudh abal antsanáʼ yab ka otsan kal an pójkax. Ani junchikíl in japialak an wiʼleb abal ka otsits axi in chiʼdhalak an kʼapnél ani jawaʼ kin yéjenchij an bichow. Max yabak kin jilaʼ ka otsbáj an kʼapnél, an kʼwajílom neʼets ka tsémets kʼal i jayil. Antsanáʼ jayej kwaʼal ki japiy i ichích, abal ka otsits an exobintaláb axi tal kʼal a Jehová.
w12 1/5 32 párr. 2
«Ki béletna i ichích»
¿Jaleʼ ti kwaʼal ki béletna i ichích? A Dios in tsapliy an tsʼalej Salomón abal kin dhuchaʼ: «Kwaʼal ka béletnaʼ a putát pero jawaʼ más exbadh ka béletnaʼ pel a ichích, kom kʼal jajáʼ i kwaʼal an ejataláb» (Proverbios 4:23). Jaxtám, kwaʼal ki béletnaʼ alwaʼ i ichích max i leʼ ku kʼwajiy alwaʼ xowé ani axi taʼtál a kʼicháj. Kom a Dios in exlál jantʼoj i kwaʼal ti ichích (1 Samuel 16:7). Tam, jawaʼ más in pidhál in jalbíl a Dios, játs «jawaʼ waʼats tin ichích an atikláb», nixéʼ játs expidh jawaʼ a Dios in tʼajál ti kwéntaj (1 Pedro 3:4).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w21.08 8 párr. 4
¿I kwaʼal i kʼayaʼtalab ma tam a Jehová tu ku tólmiy?
4 Proverbios 4:18 in ulal «in alwaʼ tʼajbilábil axi putudh u tejwamél jantʼiniʼ tam kʼwajat ti kalel an kwaʼal». Kʼal nixéʼ an tʼiplab in tejwamedhál abal a Jehová etsʼey kʼwajat in exóbchal in bichówil. Axéʼ an versículo i éjtowal ki júmbiy kʼal jun i atikláb axi kʼwajat ti tsapikmel in bélomtal kʼal an chubaxtaláb. Axéʼ neʼets kin tʼajaʼ kʼayum kʼayum ani yab dhúbatkʼij. Max ki tsápnanchij ku exobláts ani ki punuw ti éjatal jawaʼ i exobnál ban Biblia ani in bichówil a Dios, kʼayum kʼayum neʼets ki bajuw ku tsalpaxin jantʼiniʼ a Cristo ani neʼets ki bajuw ki koʼoy jun i alwaʼ jáʼubtaláb kʼal a Dios. A Jesús in wilkʼaʼ axéʼ kʼal jun i tʼiplab. Wánaj ki tsuʼuw.
17 MA TI 23 A MARZO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA PROVERBIOS 5
Ka tʼajaʼ ti kwéntaj abal yab kit kwatsiy kʼal jitaʼ kʼal axi yab i tómkidh
w00 7/15 29 párr. 1
Walám ki éjtow ku kʼwajiy tʼokat al axéʼ xi kidháb xeʼtsintaláb
Al axéʼ xi proverbio, in bijiyal an atikláb axi in tʼajál jawaʼ kidháb jantʼiniʼ jun i prostituta. In odhnál an atiklábchik kom in tawnál k‘al i alwa‘chik kaw. ¿Antsanáʼ tu tujél an kanixtaláb abal jun ka wálbin? Ki tsuʼuw, in tʼiplabil jun i secretaria axi in kwaʼal 27 i támub ani in bij Amy. Jajá in ulal: «Jun u júntal tʼojnal etsʼey tin tʼajál ti kwéntaj ani tin uchál i alwaʼchik kaw. U kulbetnál kin tʼajaʼ ti kwéntaj, pero u exlál abal jajáʼ tin uchál i alwaʼchik kaw expidh kom in leʼ ka kwatsiy kʼal nanáʼ. Yab neʼets ku jilaʼ ti kin kʼambiy». In eyendhál i alwaʼchik kaw jitaʼ in leʼ ti kʼambiy, pero yab neʼets kin éjtow kin tʼajaʼ max ka tʼajaʼ ti kwéntaj jaleʼ ti uchál i alwaʼchik kaw. Jaxtam lej exbadh ka eyendhaʼ a tsalápil axi exobchidh kʼal a Dios.
w00 7/15 29 párr. 2
An walabtaláb tin kwéntaj an inmoralidad sexual, u jumbiyab kʼal an ajenjo ani kʼal jun i espada axi lej wiʼidh: kom lej yajchik ani in éjtowal ti tixkʼanchij a éjatal. Ejtíl yab ka koʼoy a tsalap koyat, kit jilkʼon koʼodh ani ka dhaʼunaʼ jun i yawʼláts axi lej kʼibat. Jayej ka tsalpay kʼal an yajchiktaláb axi neʼets kin atsʼaʼ axi kʼwajat tomkidh max ka kʼámbiyat. Jitaʼ kin tʼajaʼ nixéʼ neʼets kin ódhnanchij in éjatal axi jun abal etsʼey.
w00 15/7 29 párr. 5
Yab ki junkuw i atiklábchik axi in tʼajál i kidháb tʼajbiláb ejtíl an inmoralidad sexual. ¿Jale ti yab in tomnál ki atsʼaʼ i son axi lej kidháb, ani ki metʼaʼ i walekláb axi kidháb ban televisión o ki tsuʼuw i pornografía? (Proverbios 6:27; 1 Corintios 15:33; Efesios 5:3-5.) Pel i tontotaláb ki kulbétnaʼ tu kʼatsub, ku tóltomin ani ku tsʼejkan jantʼiniʼ yab in tomnál (1 Timoteo 4:8; 1 Pedro 3:3, 4).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w00 15/7 29 párr. 7
I éjtowal ku kʼwajiy tʼokat al axéʼ xi kidháb xeʼtsintaláb
A Salomón in uluw abal ka lej yajchiknaʼ tam ka tʼajaʼ jun i kidháb tʼajbiláb. Tam jun i atikláb kin tʼajaʼ jun i walabtaláb axi lej kidháb in kʼibal an koyataláb ani neʼets kin atsʼaʼ abal yabáts jantʼoj in jalbíl. ¿Yab aníts abal lej tidhetal abal expidh kit eyendháj abal ka kulbedhaʼ kʼeʼat i atikláb? ¿Max kit kwatsiy kʼal jun i atikláb axi yab pel a tomkíl a odhnál a kwetém ba ani a tejwamedhál abal yab a kʼanidhál?
24-30 DE MARZO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA PROVERBIOS 6
¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in tʼajál an dhanits?
it-1 1175, 1176
Dhanits
An tsalpadhtaláb axi in kwaʼal. Kom an tsalpadhtaláb axi in kwaʼal an dhanits yab pel kom jajáʼ exoblamadh, pel kom antsanáʼits ti tsʼejkáj kʼal a Dios ani in kwaʼalits bijidh jantʼoj neʼets kin tʼajaʼ. An Biblia in ulal abal an dhanits in tʼojojiyal in kʼapnelil tam yabayej tsamay ani in kwaʼal juʼtáj tin dhayál. (Pr 6:8.) Ti Palestina waʼats jun i dhanits axi juʼtamkʼij ka elaʼ axéʼ játs axi in penál an kʼapnél (Messor semirufus), ke jats axi más in dhayál in kʼapnelil ti primavera ani ti verano, ani axéʼ in kʼapál tam kin bajuw an tsamay kom tam weʼ kʼibat kin elaʼ an kʼapnél. Axéʼchik u kʼwajíl utat juʼtáj tu dhaynáb an kʼapnél. Ani max ka atsey an ichlab axi in dhayach, an dhanits in kaldhál ti kʼakʼal abal ka wayey. An dhanits in kojchal in ibil an ichlab abal yab ka pudhun biyat in kwaʼal dhayach. Exlantál juʼtáj tu kʼwajílchik, axéʼ xi dhanits kom in tsʼejkalchik i tsakam bel, ani jayej kʼal an amúl axi in jilál an tsakam ichlab tejwaʼ juʼtáj tu otselchik an dhanits.
Ki exlaʼ más tin kwéntaj an dhanits. Tam ki exlaʼ más tin kwéntaj an dhanits, i tʼajál ti kwéntaj abal lej chubax jawaʼ in ulal an Biblia: «Obej, ka tsuʼuw an dhanits; ka tʼajchij ti kwéntaj in tʼojlabil ani ka nitsʼbiy». (Pr 6:6.) Yab expidh u exláb kom in dhayál an kʼapnél, jayej kom u lej tʼojnalchik ani yab u koyol, yab expidh in kitnál jayej in kinál jantʼoj axi más alchik ke jajáʼ, bélits abal lej alchik jawaʼ in kitnál in tsapnanchal ka ulits ma juʼtáj tin dhayál in kʼapnelil. An dhanits lej junkudhchik, ani in koyal tokat juʼtáj tu kʼwajíl an dhanits u lej tʼeʼpinal kʼal in juntal, ani junchikíl in tólmiyal axi tsʼojbenek o axi kʼwajat tsekenek ka ulits tin kʼimáʼ.
w00 15/9 26 párrs. 3, 4
Ki béletna jantʼiniʼ i ey ani i tʼajbilabil abal yab ku kawiliyat
¿In tomnál ki tʼajaʼ tu tʼojchichil jantʼiniʼ an dhanits? Ki tsápnanchij ki tʼajaʼ alwaʼ i tʼojlábil neʼets tu ku tólmiy, bélits abal yab jitaʼ tu ku tsuʼuw. Max u kwajat ban escuela, ti tʼojláb o tam i tʼojonchal a Jehová, kwaʼal ki tsápnanchij abal ki tʼajaʼ patal alwaʼ. Antsanáʼ jantʼiniʼ an dhanits axi lej tʼojchichil in batsʼwalchik i alwaʼtaláb kʼal in tʼojlabil, a Dios in leʼ «ki kulbétna i tʼojlabil ani ki kanchij in alwaʼ» (Eclesiastés 3:13, 22; 5:18). Max ka tʼajaʼ tit alwaʼ tʼojnal yab neʼets ka koʼoy i tʼeʼpintaláb ani neʼets ka koʼoy a tsalápil koyat (Eclesiastés 5:12).
A Salomón in eyendhaʼ tsab i konowixtaláb abal ka tsalpaxin an obej kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal yab alwaʼ jawaʼ in tʼajál: «¿Obej, ma jaykʼiʼ ta tsálpayal, kit jikʼon kwatsat? ¿Ma jaykʼiʼ ta tsálpayal kit jilkʼon wayamadh?». An tsʼalej in uluyej axéʼ: «Tekedh it tsebat a leyej ti weʼ wayal, a kulbetnál kit kwajiy kwatsat, max ka áynanchij antsanáʼ neʼets kit jilkʼon lej tsʼejwantal ani ejtíl jitaʼ axi yab in kwaʼal in kʼimáʼ, ani neʼets ka koʼoy yan i yejenchixtaláb» (Proverbios 6:9-11). Biyat an obej kʼwajat kwatsatej, dhúbatkʼij neʼets ka jilkʼon tsʼejwantál, an obetaláb pel ejtíl jun i kweʼ axi in tixkʼál an kʼalab. In tsabalil an obej dhubatkij u paxkʼinal kʼal yantolom i alteʼ (Proverbios 24:30, 31). Dhúbatkʼij neʼets kin kʼibaʼ in tʼojlabil ani in kʼalabil axi in kwaʼal. ¿Jun i atikláb axi obej jay i kʼij walám ka kuxunchat tin tʼojlabil? ¿An tsakam axi obej ti escuela yab neʼets ka kalej alwaʼ?
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w00 15/9 27 párr. 4
Ka béletna jantʼiniʼ a ey ani a tʼajbilábil abal yab kit kawiliyat
An buk i tʼajbiláb axi in bijiyal an proverbios pel patal an tʼajbiláb axi kidháb. «Jitaʼ axi in kadhatnál tin baʼ» jitaʼ «in tsálpayal kin tʼajaʼ walím i kidhabtaláb» pel axi u walbinal kʼal in tsalápil. «Jun axi u janamkaw» jun «jitaʼ axi in kawiliyal kʼeʼat kʼal i janamtaláb» pel jitaʼ axi in eyendhál i kawintaláb axi u odhnax. Jun jitaʼ «axi in odhnál axi yab in kwaʼal kʼal jitaʼ ti ka tolmiyat» jun i atikláb «axi dhubatkij in leʼ kin tʼajaʼ jawaʼ axi yab alwaʼ» axéʼ pel patal an kidháb tʼajbiláb. An atikláb axi in tʼajá axéʼ xi kidháb tʼajbiláb a Jehová in lej pojkál. Tam in olnál tin kwéntaj seis ani siete i tʼajbiláb axéʼ in leʼ kin uluw abal yab kidhat, kom an atiklábchik in aynanchal kin tʼajaʼ walím jantʼoj kidháb.
31 A MARZO MA TI 6 A ABRIL
KʼALÁB AXI TI BIBLIA PROVERBIOS 7
Yab ka uténchij jantʼoj axi awil kin tʼajaʼ kit walbin
w00 15/11 29 párr. 5
«Ka belkaʼ u abatnaxtal abal kit kʼalej alwaʼ»
Biyat kʼwajat ti yajkunal an Salomón kʼwajat in metʼál ban ventana, an tsʼalej kʼwajat in metʼál jun i kwitol axi awits ka odhnáj kom yab in eyendhál alwaʼ in tsalápil. Jajáʼ in exlálits abal juʼtáj ti otsits waʼats i kʼakʼadhtaláb. An kwitol «u watʼelak juʼtáj ti kʼwajat nixéʼ [xi uxum]» ¿Jitaʼ játs nixéʼ xi uxum? ¿Ani jantʼoj walám jats axi in leʼ?
w00 15/11 30 párrs. 4-6
«Ka belkaʼ u abatnaxtal abal kit kʼalej alwaʼ»
An uxum in eyendhál i alwaʼchik kaw. Yab u tidhebél kin uluw jawaʼ in leʼ kin tʼajaʼ. In lej exlál jawaʼ tam kaw kin eyendhaʼ abal kin kʼambiy an kwitol. Jajáʼ in ulal abal in putuwal kʼal patal in abatnaxtal a Dios. An tsʼakchixtaláb axi u binabak ti biyál ban templo pelak i tʼulek, harina, aceite ani i vino (Levítico 19:5, 6; 22:21; Números 15:8-10). Antsanáʼ in tejwamedhalak abal waʼats yan i kʼapnél tin kʼimáʼ, kom jawaʼ in binalak ban templo in jilalak weʼ abal kʼal in yanél jawaʼ in leʼak kin uluw abal an kwitol neʼetsak kin lej kulbétnaʼ ka kʼwajiy tanáʼ. Axéʼ xi uxum kʼalej in aliyal axéʼ xi kwitol. Lej tonto jitaʼ kin belaʼ nixéʼ xi uxum. «Chubax abal kʼalej kin aliy jitaʼ —jun i biblista in ulal— ¿chubax kʼalej ti aliab jajáʼ? Expidh neʼets kin belaʼ jun i tonto, ejtíl axéʼ an kwitol».
In kʼambiy kom lej alabél i koton; uchan i alwaʼchik kaw, ani kom yakʼwchin in kʼubak, tsʼutsbayat, ani xowéʼ in kʼambiyal kʼal jantʼoj niwiwil tiwaʼ tin kʼimáʼ: «U tʼojojiamal u waytal lej alabél kʼal yan jantʼoj alwaʼchik, u paxkʼiyamal kʼal i lino de Egipto. U jolchamal i mirra, alóes ani i canela» (Proverbios 7:16, 17). Lej alabél tin jilamal in waytal kom in paxkʼiyamal kʼal i lino de Egipto ani kʼal i niwiwiltaláb axi lej jalbidh ejtíl an mirra, alóes ani i canela.
«Ani tam in uchál an kwitol ki lej kulbétnaʼ an akal ma ti ka chudhey». Axéʼ xi kanixtaláb yab expidh jaʼ abal ka kʼaputsakchik ani an uxum in uchaʼ abal neʼets ka kwatsiychik junax. An kwitol in tsálpayal abal neʼets ka lej kʼijidhbéj. Abal an kwitol kin leʼnaʼ ka jilkʼon, an uxum in uluw: «U tomkil yab kʼwajat tejéʼ; kalnek ti belal al pil i bichow. In neʼdhaʼ yan i tumín. Ani neʼets ka wichiy ma ti jun a itsʼ» (Proverbios 7:18-20). In uchál abal yab ka tʼeʼpin kom in tomkil kalnek al jun i tʼojláb ow ani yab neʼets ka wichiy dhubatkij. ¡Tekedh in tsoʼob ti janamkaw! «Kʼal i alwaʼchik kaw in éjtow kin kʼambiy» (Proverbios 7:21.) Abal yab ka kʼambiyat u yejencháb jun i atikláb jantʼiniʼ a José (Génesis 39:9, 12). ¿In kwaʼal axéʼ xi kwitol abal yab ka kʼambiyat?
w00 15/11 31 párr. 2
«Ka belka u abatnaxtal abal kit kʼalej alwaʼ»
An kwitol yab in éjtow kin pojkaʼ axéʼ xi kanixtaláb, kom yab in eyendhaʼ alwaʼ in tsalápil o an exlomtaláb ani in aynaʼ an uxum kʼalej ejtíl an toro axi neʼets ka tsemdháj. Ejtíl jun i atikláb axi kʼwajat wikʼat in akan yab neʼets kin jekʼaʼ an tsalaxtaláb, antsanáʼ an kwitol yab neʼets kin jekʼaʼ abal ka wálbin. Neʼets kin lej yajchina jantʼiniʼ max u yekchab in putát, axéʼ in leʼ kin uluw abal in éjtowal kin kʼibaʼ in éjatal. O ka jilkʼon lej kalchidh, ejtíl in éjtowal kin dhaʼuw jun i yawʼláts axi lej atʼax, jayetsekʼij in éjtowal kin kʼibaʼ in jaʼubtal kʼal a Jehová; «jayej in éjtowal kin kʼibaʼ in éjatal tin tamét a Dios kom walbinenek kʼal jajáʼ». Kʼal patal in tʼajbilabil u kʼwajíl utat ban tsemláj ejtíl jun i tsʼitsin axi u ijkanal ban trampa.
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w00 15/11 29 párr. 1
«Ka punuw ta éjatal u abatnaxtal abal kit kʼalej alwaʼ»
«Ka belkaʼ [u abatnaxtal] ani ka punuw ti tʼajbiláb ta éjatal». (Proverbios 7:3.) Tam ki tʼajaʼ i takuxtaláb ti éjatal ki tʼilaʼ jawaʼ a Jehová tu exobchamal ma ti tsakamtal ani jawaʼ i exobnamal tin kawintal.
7 MA TI 13 A ABRIL
KʼALÁB AXI TI BIBLIA DE LA BIBLIA PROVERBIOS 8
Ki otsʼówiy jawaʼ tu exóbchal an tsalpadhtaláb
cf 130 párr. 7
«U kʼanidhál u tátaj»
7 Ti versículo 22, in ulal axéʼ xi kaw: «Okʼxidh kin tsʼejkaʼ jantʼoj tin tujtal tin tsʼejkaʼ nanáʼ». Axéʼ an versículo u káw tin kwéntaj in tsalpadhtal a Jehová. ¿Jaleʼ ti ulal axéʼ? Kom a Jehová yab tsʼejkáj kʼal ni jitaʼ, ani jajáʼ lej tsalpadh, jajáʼ yab jaykʼiʼ in koʼoy in tujtal (Salmo 90:2). Pero a Jesús tsʼejkáj kʼal a Jehová. A Jesús «jats axi kʼaʼál tsʼejkáj», «kʼal patal jawaʼ waʼats» (Colosenses 1:15). An tsakambláb waʼtsin okʼxidh ka tsʼejkáj an tsabál ani an kʼayʼlál, jantʼiniʼ tin ulal ti Proverbios. In tʼojlabil ti ólnom kʼal an alwaʼ kaw, in tejwamédhaʼ in tsalpadhtal a Jehová (Juan 1:1).
cf 131 párrs. 8, 9
«U kʼanidhál u tátaj»
8 ¿Jantʼoj tam tʼojláb in tʼajaʼ a Jesús okʼxidh ka chich ti tsabál? An versículo 30 in ulal abal kʼwajiy kʼal a Dios jantʼiniʼ jun i «tsʼejkom axi lej witʼadh». ¿Jantʼoj in leʼ kin uluw axéʼ? Ti Colosenses 1:16 in ulal: «Jaits jajáʼ a Cristo axi in talaʼ tsʼejkaʼ patal jawaʼ waʼats ti eb ani patal jawaʼ waʼats ti tsabál [...]. In talaʼ tsʼejkamal patal jawaʼ waʼats abal ka eyendhaʼ jantʼiniʼ jajáʼ kin leʼnaʼ». A Jehová —an tsʼejkom— in eyendhaʼ in tsakamil —an «tʼojnal axi lej witʼadh»— abal kin tsʼejkaʼ patal jawaʼ waaʼts: in tsʼejkáʼ an ángeles. An kʼayʼlál, an tsabál, an koʼnelchik ani yan i tʼayabláb, jayej an más exbadh tsʼejkantaláb tejéʼ ti tsabál pel an atiklábchik. Tʼojonchik junax a Jehová ani a Jesús ejtíl jun i arquitecto ani jun i tsʼejkom. A Jesús in tsʼejkaʼ patal alabél jantʼiniʼ ti konchin kʼal in tátaj. Tam jun i tsʼejkantaláb tu lej jikʼpál i puwenchal a Jehová (Salmo 19:1). Jayej in tʼajál ki tʼilaʼ abal a Jehová ani a Jesús tʼojonchik junax lej kulbél.
9 Tam tsab i atiklábchik ka tʼojon junax junchikíl yab in éjtowalchik ka neʼdhaxin alwaʼ. Pero yab antsanáʼ ti watʼey kʼal a Jehová ani a Jesús. A Jesús tʼojon yan i támub kʼal in tátaj ani in uluw: «U atsʼaʼ lej kulbél kin kwʼajiy tin tamét u tátaj» (Proverbios 8:30). Jantʼiniʼ ti tsuʼuwits, a Jesús in lej kulbetnalak ka tʼojon junax kʼal in tátaj. A Jesús in lej alwaʼ nitsʼbiy in tátaj; jaxtám yab tu jikʼpál abal u lej kanidhaxakchik.
w09 15/4 31 párr. 14
Ki pidhaʼ in jalbíl jawaʼ in tʼajál a Jesús, jajáʼ más púlik ke a David ani a Salomón
14 Expidh waʼtsin jun i inik más tsalpadh ke a Salomón, ani jats a Jesucristo. Jajáʼ in uluw «abal más púlik in ey kal a Salomón» (Mat. 12:42). A Jesús in ólnaʼ «an alwaʼ kaw» (Juan 6:68). Ejtíl ban Sermón del Monte in olnaʼ más tin kwéntaj an tsalpadh kaw axi kʼwajat ti Proverbios. A Salomón in tʼilaʼ junchik jantʼoj axi in pidhál i kulbetaláb in tʼojnalilchik a Jehová (Pro. 3:13; 8:32, 33; 14:21; 16:20). A Jesús, in tajax uluw abal jawaʼ chubax in binál an kulbetaláb pel ki tʼojonchij más a Jehová jawakits tam aylab ku pidhan tin bichówil a Jehová. A Jesús in uluw: «Neʼets kit kulbéjchik max a atsʼal a yejenchal a Dios kom neʼets kin batskʼuw yan i alwaʼtaláb tin eyaltal a Dios» (Mat. 5:3). Jitaʼ kin belkaʼ an exobchixtaláb axi in uluw a Jesús u utel kʼal a Jehová, «jats a xi in binál an ejataláb» (Sal. 36:9; Pro. 22:11; Mat. 5:8). A Cristo in tejwamedhál «in tsalpadhtal a Dios» (1 Cor. 1:24, 30). Kom jats an tsʼalej axi takudh kʼal a Dios, neʼets kin koʼoy «yan i tsalpadhtaláb ani kin exbay yan jantʼoj» (Isa. 11:2).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
g 5/14 16
An tsalpadhtaláb kʼwajat ti kaw. ¿A éjtowal ka otsʼowiy?
▪ An libro The World Book Encyclopedia, in ulal «abal an Biblia jats axi más bukʼuwamej ani wilkʼamej yan i kawintaláb». Axéʼ kʼwajat tsʼejkadh kidhat o jun i pejach watadh 2.600 i kawintaláb, axéʼ in leʼ kin uluw abal an 90% i atikláb in éjtowal kin koʼoy.
▪ An tsalpadhtaláb jayej kʼwajat ti bukʼel tin puwel an tsabál. Ti Mateo 24:14 in ulal: «Axéʼ xi alwaʼ kaw tin kwéntaj in eyaltal a Dios neʼets ka olnáj tin puwél an tsabál; talbél [neʼets ka taley an kij kʼichaj]».
14-20 DE ABRIL
KʼALÁB AXI TI BIBLIA PROVERBIOS 9
Ka koʼoy i tsalpadhtaláb, yab ki telax
w22.02 9 párr. 4
«Ka lej tʼajaʼ ti kwéntaj tam kit olchin jun i alwaʼ kaw»
4 Axi más kʼibat i atsʼal ki belkaʼ pel tam ku uchan jawaʼ kwaʼal ki tʼajaʼ. Kom patal i exlál abal u ukʼpinal. Pero, max ku uchan abal i kwaʼal jun i tʼajbiláb axi yab in tomnál o abal u ukʼpinenek tanáʼ ti kʼibat i atsʼalak ki belkaʼ (ka ajiy Eclesiastés 7:9). Walám ki tsalpay abal axéʼ xi atikláb tu kʼwiyal jaxtám tu uchaʼ axéʼ, o walám ki tsalpay abal jajáʼ yab in tomnál tu ku uchaʼ jantʼoj: «Kom jajáʼ jayej u ukʼpinal». Ani max yab ki kulbétnaʼ jawaʼ tu uchaʼ, walám ki jilaʼ tu kaw kʼal nixéʼ xi atikláb.
w22.02 12 párrs. 12-14
«Ka lej tʼajaʼ ti kwéntaj tam kit olchin jun i alwaʼ kaw»
12 An tsaʼataláb neʼets tu tólmiy abal ki batsʼuw jun i olchixtaláb. Axéʼ xi tʼajbiláb tu tólmiyal abal ki tsuʼuw abal pel u walablom ani junchikíl i tʼajál jawaʼ yab in tomnál. Jantʼiniʼ ti tsuʼuwits a Job ukʼpin kʼal in tsalápil, pero talbél in koʼoy i tsaʼataláb. In batsʼuw an tolmixtaláb axi pidhan kʼal a Elihú bélits abal jajáʼ pelak jun i kwitol (Job 32:6, 7). Kʼal a Jehová ti labliyat a Job kom in tejwamédhaʼ i tsaʼataláb. Xowéʼ ta kʼicháj an tsaʼataláb jats axi neʼets tu tólmiy abal ki batsʼuw jun i olchixtaláb, bélits max i tsálpayal abal yab i yéjenchal o max lej kwitolej axi tu pidhaʼ an tolmixtaláb. Jun i okʼnom axi ti Canadá in ulal: «Wawáʼ ti kwetémtal yab i éjtowal ki tsuʼuw i ukʼpintal. Jaxtám, ¿max yab ku olchin jantʼiniʼ ti neʼets ki jalkʼuy i ey?». ¿Jitaʼ walám yabáts in yéjenchal kin tʼajaʼ i jalkʼuxtaláb abal ka witʼadhmej jantʼiniʼ i exobchix? (ka ajiy Salmo 141:5).
13 A Jehová tu pidhál an tolmixtaláb kom tu kóʼonchal yan i kʼanidhomtaláb. A Jehová in leʼ abal ku kʼwajiy alwaʼ (Prov. 4:20-22). Tam a Jehová tu boliyal kʼal an Biblia, jun i publicación o jun i epchal axi in kwaʼalits yan i támub tin bichowil a Jehová, antsanáʼ in tejwamedhál abal tu lej kanidhál. Jantʼiniʼ tin ulal Hebreos 12:9, 10, «tu boliyal abal wawáʼ ku kʼwajiy alwaʼ».
14 Ki tʼajaʼ ti kwéntaj an tawnaxtaláb, ani yab jantʼiniʼ tu uchan. Junchikil walám ki tsalpay abal an bolixtaláb axi u pidhan yab antsanáʼ tin tomnál. Jaxtám jitaʼ kin bínaʼ jun i tolmixtaláb kwaʼal kin tsápnanchij abal kin eyendhaʼ i kaw axi yab u yajbedhax (Gál. 6:1). Pero, max pel wawáʼ axi i batsʼuwal an tolmixtaláb, kwaʼal ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj bélits abal max i tsálpayal abal yab in tomnál jantʼiniʼ tu olchat. I éjtowal ki konowiy ti baʼ: «Belits abal yab u kulbétnaʼ jantʼiniʼ tin tawnaʼ, ¿walám chubax jawaʼ in ulal? ¿U éjtowal ku kanchij in alwaʼ jawaʼ tin ólchal ani yab ku tʼajchij ti kwentaj in ukʼpintal?». Jawakits tam tolmixtaláb axi ku pidhan in lej tomnál ki tʼajaʼ ti kwéntaj (Prov. 15:31).
w01 15/5 30 párrs. 1, 2
An tsalpadhtaláb jats axi neʼets tu tólmiy ku kʼwajiy alwaʼ
Axi in batsʼuwal i tolmixtaláb in tejwamedhál i tsalpadhtaláb. A Salomón in uluw: «Max ka boliy jun i atikláb axi tsalpadh neʼets kin batsʼuw alwaʼ an tolmixtaláb, max ka tólmiy jitaʼ axi tsalpadh neʼets ka más witʼadhmej» (Proverbios 9:8b, 9a). An Biblia in ulal «tam ku pidhan jun i bolixtaláb yab neʼets ki kulbétnaʼ, kom tu tʼeʼpindhál; pero talbél in tejwamedhál i alwaʼ tʼajbiláb ti éjatal» (Hebreos 12:11). ¿Jaleʼ ti yab alwaʼ ki pojkaʼ axéʼ xi olchixtaláb kom jats axi neʼets tu lej tólmiy?
«Ka pidhaʼ i tolmixtaláb jun axi tsalpadh ani neʼets ka witʼadhméj más», in ulal an tsʼalej axi lej tsalpadh (Proverbios 9:9b). Belits max i kwaʼal i tsalpadhtaláb o i kwaʼalits yan i támub belej in yéjenchal ku exobchat. Tu lej kanatbedhál ki tsuʼuw abal an atikláb axi payeblábits kin batsʼuw an chubaxtaláb ani ka pujan. Lej yejentál ki jilaʼ ku tomiyat ani ku exobchin abal ki alwamedhaʼ i ey.
w01 15/5 30 párr. 5
An tsalpadhtaláb jats axi neʼets tu tólmiy ku kʼwajiy alwaʼ
Pel jun i uchbiláb axi i kwaʼal ki tsápnanchij abal ki koʼoy an tsalpadhtaláb. A Salomón in uluw axéʼ xi kaw: «Max ka tsapnanchij abal kit exobláts ani kit tsalpadhmej pel jun i alwaʼtaláb abal tatáʼ; pero max yab ka tʼajaʼ ti kwéntaj an tolmixtaláb tatáʼ neʼets ka yajchiknaʼ» (Proverbios 9:12). Axi kin tʼajaʼ ti kwéntaj neʼets kin batsʼuw yan i alwaʼtaláb ani axi tsinej neʼets kin lej yajchikna, jawaʼ tam takuxtaláb ki tʼajaʼ jats axi neʼets ki batskʼuw. Jaxtám, lej exbadh ki tʼajaʼ ti kwéntaj tam ku pidhan jun i tolmixtaláb (Proverbios 2:2).
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w06 15/9 17 párr. 5
Puntos sobresalientes del libro de Proverbios
¿Jantʼoj in leʼ kin uluw an kaw axi kʼwajat ti Proverbios 9:17 axi in ulal «las aguas hurtadas», y «dulces»? An Biblia in jumbiyal tam jun i atikláb axi tomkidh ka kwatsiy junax pel ejtíl max kin utsʼaʼ i jaʼ axi lej tsamamál. Jaxtám an kaw «aguas hurtadas» in leʼ kin uluw axi u tsinat kwatsil kʼal axi yab pel in tomkil (Proverbios 5:15-17). Ani an kaw «dulces» in leʼ kin uluw tam jun i atikláb u kwatsíl kʼal axi yab pel in tomkil ani yab ka exlaʼ.
21 MA TI 27 A ABRIL
KʼALÁB AXI TI BIBLIA PROVERBIOS 10
¿Jantʼoj jats axi neʼets tu ku tólmiy abal chubax ki atsʼaʼ u kulbél?
w01 15/7 25 párrs. 1-3
An lablixtaláb pel abal axi in tʼajál jantʼoj axi bolidh. «An atikláb axi obej neʼets kin koʼoy yan i yejenchixtaláb, pero axi in punchal in kanat an tʼojláb neʼets kin koʼoy i kʼalab. An atikláb axi u lej tʼojnal in tejwamedhál i tsalpadhtaláb, pero an atikláb axi u koyolkʼij tam waʼats i tʼojláb neʼets kin yajchiknaʼ» (Proverbios 10:4, 5.)
Jawaʼ in leʼnaʼ kin uluw an tsʼalej jats abal an kʼojláts lej exbadh. Tam kin bajuw an kʼij abal ti kʼojol, yab jaʼ abal tit koyolkʼij, pel an kʼij abal kin punchij in kanát an tʼojláb ani ka tʼojon lej tsapik. Ani kin tʼajaʼ dhubibil.
Pero a Jesús yab kʼwajatak ti kaw tin kwéntaj an kʼojláts ejtíl an ichlab, kʼwajatak ti kaw tin kwéntaj an atiklábchik, in uchaʼ axéʼ in aykolilchik: «Lej waʼats yan i tʼojláb tin kwéntaj an kʼojláts, pero waʼats lej weʼ i tʼojnal. Antsanáʼ ka konchij a Dios [Jehová] abal ti kin abchij jitaʼ ti kin olnanchij u bij kʼal an inikchik» (Mateo 9:35-38). Ban támub 2000 tamkunchik watʼadh catorce millones i atiklábchik abal kin tʼilaʼ in tsémtal a Cristo, axéʼ in tejwamedhál abal kʼwajat ti yanel in bichówil a Jehová. ¿Chubax i belál abal waʼats yan i tʼojláb tin kwéntaj abal ki olnaʼ an alwaʼ kawʼ? (Juan 4:35.) Axi in tʼojonchal a Dios in tʼajchal in tsap abal kin olnaʼ an alwaʼ kaw tin kwéntaj in eyaltal a Dios, ani in konchalchik a Dios abal kin lábliy axéʼ xi tʼojláb (Mateo 28:19, 20). ¡A Jehová in lej labliyamal an tʼojláb axi in tʼajámal in bichówil! Ani ban tamub 2000 pujan watʼadh doscientos ochenta mil i ít epchalchik, axéʼhik in tʼajchal in tsap abal ka witʼadhmej jantʼiniʼ i ólnom tin kwéntaj in eyaltal Dios. Jaxtám ki tʼajchij i tsap abal ku tolmixin tin kwéntaj abal ki olnaʼ an alwaʼ kaw.
w01 15/9 24, 25
Ki tʼajchij i tsap abal ku xeʼtsin kʼal i putudhtaláb
A Salomón in uluw axéʼ xi kaw lej exbadh: «Axi lej tuminladh ejtílak max u kʼwajíl al jun i bichow lej tsapik. Ani axi lej tsʼejwantál in éjtowal kin lej yajchiknaʼ. Axi xeʼets kʼal i putudhtaláb lej lablidh kal a Dios; ani in tʼajbilabil axi in tʼajál jantʼoj axi yab alwaʼ jats an walabtaláb» (Proverbios 10:15, 16).
An tumín in éjtowal tu ku tólmiy abal yab ki watʼaʼ ni jun i yejenchixtaláb ti éjatal, ejtíl jun i bichow axi alwaʼ beletnadh yab neʼets ka ejtowat ka otsan, ani axi tsʼejwantál in éjtowal kin yajchiknaʼ tam kin watʼaʼ jun i kʼibataláb axi yab in aychalak (Eclesiastés 7:12). Jayej an tsʼalej axi lej tsalpadh in leʼnaʼ kin uluw abal waʼats jun i kʼakʼadhtaláb abal axi tuminladh ani abal axi tsejwantal. Axi tuminladh walám kin tsalpay abal kʼal an tumín ani patal jawaʼ axi in kwaʼal jats ti neʼets ka «kʼaniat», ejtíl jun i púlik baʼteʼ axi lej tsapik (Proverbios 18:11). Ani axi tsʼejwantál walám kin tsalpay abal yabáts in kwaʼal in jalbíl an ejataláb ani yab waʼats i aychixtaláb. Jaxtám ni jun kʼal nixéʼ in tʼajálchik tin jaʼúb a Dios.
Belits max jun in kwaʼal yan i kʼaláb o yab in kwaʼal ni jantʼoj, max ka kʼwajiy putudh neʼets kin koʼoy jun i ejataláb alwaʼ. ¿Jantʼiniʼ? Belits abal yab in kwaʼal i tumín, u kulbél kʼal jawaʼ in kwaʼal. Ani in aynanchal kin tsapikmédhaʼ in jaʼubtal kʼal a Dios. Axi tuminladh o axi tsʼejwantál, max ka kʼwajiy putudh kʼal a Jehová in éjtowal ka kʼwajiy kulbél xowéʼ ani in éjtowal kin koʼoy jun i aychixtaláb axi taʼtál a kʼicháj abal neʼets kin kooy jun i ejataláb abal etsʼey (Job 42:10-13). Axi yab putudh yab in eyendhál alwaʼ an tumín. Axéʼ yab in tsuʼchal in jalbíl kʼal jawaʼ axi in kwaʼal ani yab in tʼajál ti putudh kʼal in abatnaxtal a Dios, in eyendhál an kʼaláb axi in kwaʼal abal kin tʼajaʼ walím i walabtaláb.
it-1 309
Lablixtaláb
A Jehová in labliyal an atiklábchik. «An lablixtaláb axi a Jehová tu pidhál jats axi in tʼajál abal ku kʼwajiy kulbél ani jajáʼ yab in tʼajál abal ki yajchiknaʼ» (Pr 10:22.) A Jehová in labliyal jitaʼ axi putudh, in kʼaniyal, in tólmiyal, ani in pidhál patal jawaʼ kin yéjenchij abal kin watʼaʼ a kʼicháj
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
w06 15/5 30 párr. 18
An kulbetaláb axi batsʼuwal tam i tʼajál jantʼoj alwaʼ
18 «In lablixtal a Jehová»: jats axi tu tólmiyal abal ki koʼoy jun i alwaʼ junkudhtaláb kʼal jajáʼ, ani tu uchál abal «yab neʼets ki yajchiknaʼ» (Proverbios 10:22). Tam, ¿jaleʼ ti junchikíl in yajchiknál in tʼojnalil a Dios? Ki tsuʼuw ox jantʼoj jaleʼ tu watʼel nixéʼ: 1) an walabtaláb (Génesis 6:5; 8:21; Santiago 1:14, 15); 2) a Satanás ani in tolmiwalchik (Efesios 6:11, 12), 3) an pójkax xeʼtsintaláb (Juan 15:19). Belits abal jajáʼ in jilál ki watʼaʼ jun i kʼibataláb yab pel jajáʼ in walab. A Dios, «jats axi tu pidhál i alwaʼtaláb axi winat alwaʼ ani kidhat» (Santiago 1:17). In lablixtal a Jehova yab in tʼajál abal ki yajchiknaʼ.
28 ABRIL MA TI 4 A MAYO
KʼALÁB AXI TI BIBLIA PROVERBIOS 11
Yab ka uluw
w02 15/5 26 párr. 4
An putudhtaláb tu tólmiyal abal ku kʼwajiy alwaʼ
In tʼajbilabil axi putudh in tólmiyal an atiklábchik, pero in tʼajbilabil an atikláb axi yab putudh in tʼajál kin yajchiknaʼ an atiklábchik. «An atiklábchik axi yab putudh in odhnál in at juntal —in ulal an tsʼalej axi ti Israel—, pero axi putudhchik u tolmiyáb kʼal an tsalpadhtaláb axi in binál a Dios» (Proverbios 11:9.) ¿Jitaʼ in éjtowal kin uluw abal jitaʼ in olnál i janamtaláb ani u kawilix, ani in eyendhál i kaw axi yab alwaʼ in éjtowal kin odhnaʼ axi más? Pero in káwintal axi putudh lej alwaʼ, alwaʼ tsalpadh ani yab in kawilial axi más. Axéʼ in eyendhál an chubaxtalab, kʼal an putudhtaláb axi in kwaʼal ani an tʼajbiláb axi in tʼajál in tejwamedhál abal kʼal jitaʼ tu kawiliab u janamkaw.
w02 15/5 27 párrs. 2, 3
An putudhtaláb tu tólmiyal abal ku kʼwajiy alwaʼ
An atiklábchik axi bolidh in tʼajál ka waʼtsin i koyataláb ka kʼwajiy alwaʼ, ani in tolmiyalchik in at kʼwajíl. U lej exláb an bichow, ani u kʼwajílchik alwaʼ. Pero jitaʼ axi u kawilix in odhnál axi más, u talél an junkudhtaláb, yabátschik u kulbél ani in koʼoyalchik yan i kʼibataláb. Nixéʼ xi bichow in yajchiknál kom waʼats i pojkaxtaláb ani yab in kwaʼalchik an tumín.
An tsalpadh kaw axi kwajat ti Proverbios 11:11 in jumbiyal kʼal in bichówil a Jehová axi kʼwajat ban tamkuntalábchik axi pel ejtíl i bíchowchik. Jun i tamkuntaláb juʼtáj ti waʼats i epchalábchik axi tsapik in bélomtal in tʼajál abal ka waʼtsin i junkudhtaláb ani i koyataláb ban tamkuntaláb. A Jehová in labliyal nixéʼ an tamkuntaláb. Tam junchikíl neʼets ka waʼtsin talchik axi yab kin kulbétnaʼ an olchixtaláb axi ka pidhan, ani in kawilial jantʼiniʼ tu neʼdháb an tamkuntaláb. Axéʼ u jumbinal jantʼiniʼ jun i «veneno» axi u buklanal ani in éjtowal kin odhnaʼ axi kʼeʼatchik (Hebreos 12:15). Jajáʼchik expidh in leʼ abal ka puwenchat ani kin batsʼuw jun i ayláb axi púlik. Axéʼchik in kawilial an tamkuntaláb, in ulalchik abal an oóʼnomchik in pokʼodh tsuʼtal an epchalchik ani in odhnál kʼal in tʼajbilabil. Jawaʼ kin uluwchik in tʼajál abal yabáts ka waʼtsin i junkudhtaláb ban tamkuntaláb. ¿Yab aníts abal in tomnál yab ki tʼajaʼ ti kwéntaj nixéʼchik xi kaw ani kin tsápnanchij ki koʼoy jun i alwaʼ junkudhtaláb kʼal a Jehová ka waʼtsin i koyataláb ani i junkudhtaláb ti tamkuntaláb?
w02 15/5 27 párr. 5
An putudhtaláb tu tólmiyal abal ku kʼwajiy alwaʼ
An atikláb axi «yab putudh» yab in tsálpayal alwaʼ ani in éjtowal kin odhnaʼ axi más. In tʼajál jawaʼ kidháb kom in tujchal ti kawilix ani in odhnál jitakits. An okʼnomchik in kwaʼal kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal yab ka bukʼlan o kin odhnaʼ nixéʼ xi kaw an tamkuntaláb. Pero axi «putudh», in eyendhál an alwaʼ tsalpadhtaláb axi pidhamej kʼal a Dios ani in exlál jaykʼiʼ tin tomnál ka kawin. Ejtíl max ka uchan jantʼoj kʼal jun in jaʼúb, in epchal, o jun in yanel yab xeʼets in tʼiloxnál. Kom jajáʼ in exlál abal max ka alkʼidh kawin in éjtowal kin odhnaʼ axi más, jaxtám an tsalpadhtaláb axi in kʼal a Dios «in tólmiyal abal ka kʼwajiy putudh». Jajáʼ kʼwajat putudh kʼal an epchalchik axi ban tamkuntaláb ani yab kʼwajat in tʼiloxnál jantʼoj axi yab in tomnál kin exlaʼ axi más. Axéʼchik xi epchal in kwaʼal yan in jalbíl ban tamkuntaláb.
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál ti Biblia
g20.1 11, recuadro
Jantini ti ki ataʼ an estrés
AN KANIDHOMTALÁB JATS AXI NEʼETS TU KU TOLMIY KI ATAʼ AN ESTRÉS
«An atikláb axi u kʼanidhom in tólmiyal in kwetém baʼ, pero an atikláb axi in kwaʼal i lokotaláb tin ichích in odhnál in kwetém baʼ» (PROVERBIOS 11:17).
Ban libro Overcoming Stress (Cómo superar el estrés), an doctor Tim Cantopher in wilkʼál abal an kʼanidhomtaláb jats axi neʼets tu tólmiy ki ataʼ an estrés. Tam u alwaʼ inik ani i tejwamedhál i kʼanidhomtaláb, más u lubadhmel i putát ani i elál an kulbetaláb. Pero jun i atikláb axi pójkax yab in kwaʼal i kulbetaláb ani u owmel kʼal axi más.
Jayej i éjtowal ki ataʼ an estrés tam ki tʼajaʼ ti kwéntaj i kwetém ba. Jun i tʼiplab, yab ki lej lubaʼ max yab i éjtowal ki tʼajaʼ jun jantʼoj, ani yab ki tsalpay abal yab jantʼoj i jalbíl. A Jesús in uluw: «Ka kʼanidhaʼ a at kʼwajíl jantʼiniʼ tatáʼ a kanidhál a kwetém ba» (Marcos 12:31).