Konowixtalábchik axi a tʼajámal
¿Jaleʼ ti a José ani a María jílkʼon ti kʼwajíl ti Belén tam ti waʼtsin a Jesús ani yab wichiy dhubat ti Nazaret?
An Biblia yab tu tajax ólchal, pero tu tejwamédhanchal jaleʼ walám tin tʼajaʼ antsanáʼ.
Tam ti a María ólchat kʼal jun i ángel abal neʼetsak kin koʼoy jun i tsakam, jajáʼ ani a José u kʼwajilak ti Nazaret. Axéʼ xi kwenchaláb kʼwajat ti Galilea (Luc. 1:26-31; 2:4). Talbél, tam ti kʼwajatak ti Egipto, jajáʼchik wichiy ti Nazaret. A Jesús yejey tanáʼ, jaxtám u uchnalak ti nazareno (Mat. 2:19-23). Tam u kaw tin kwéntaj a Nazaret, dhúbatkʼij i tʼilál abal tanáʼ ti kʼwajiy a José, a María ani a Jesús.
Waʼats jantʼoj axi in lej tomnál ki tʼajaʼ ti kwéntaj; a María in wéʼ exlálakits an bichow Judea, ¿jaleʼ? Kom tanáʼ u kʼwajílak jun in yanél, pelak a Elisabet. Jajáʼ pelak in kʼimádhil an sacerdote Zacarías ani jayej játs jajáʼ axi talbél in koʼoy jun i tsakam axi exláj ti Juan el Bautista (Luc. 1:5, 9, 13, 36). A María kʼalej in tsaʼbiyal a Elisabet, jílkʼon tanáʼ óx a ítsʼ ani talbél wichiy abal ti Nazaret (Luc. 1:39, 40, 56).
Talbél, an eyalchik in uluw abal kwaʼalak ka dhúchunchat in bij patal an atikláb. Abal a José kin bélkaʼ axéʼ xi abatnaxtaláb, koʼoy ka kʼalej ma ti Belén. Axéʼ xi kwenchaláb jayej u exláb tin «bichówil a David». An kʼej kaw in ulalak abal tanáʼ ti neʼetsak ka waʼtsin an Mesías (Luc. 2:3, 4; 1 Sam. 17:15; 20:6; Miq. 5:2). Tanáʼ ti waʼtsin a Jesús. A José yab neʼetsak kin wichbaʼ dhúbatkʼij a María ti Nazaret, kom itekʼij ti waʼtsin an tʼeleʼ. Jaxtám jílkʼonchik ti Belén ani tanáʼ yabáts owak a Jerusalén, expidh pelak 9 kilómetros. Nixéʼ pelak jantʼoj lej alwaʼ kom neʼetsak ka ulits dhubat ti Jerusalén, abal kin bínaʼchik an tsʼakchixtaláb axi kwaʼalak ka bináj tam u waʼtsinal jun i tʼeleʼ (Lev. 12:2, 6-8; Luc. 2:22-24).
Jayej ki tʼilaʼ abal an ángel in uchaʼ a María abal an tsakam neʼetsak kin kalchiy a David ti tsʼalej. Walám a José ani a María in tsalpaychik abal alwaʼits abal a Jesús waʼtsin ti Belén, kom játs nixéʼ an bichow axi u exlábak tin «bichówil a David» (Luc. 1:32, 33; 2:11, 17). Játs nixéʼ walám axi in tʼajaʼ abal a José ani a María ka jilkʼon más i kʼij ti Belén, kom in léʼak kin aychij jantʼoj más ka uchanchik kʼal a Jehová.
Tejwaʼ abal a José ani a María jílkʼonchik más yan i kʼij ti Belén, kom tam ti a Jesús kʼalej ti tsaʼbiyáb kʼal an astrólogos, jajáʼ yabáts pelak jun i tsakam tʼeleʼ, pélakits jun i tsakam kwitól ani a José ani a María in kwaʼalakits jun i atáj tanáʼ (Mat. 2:11). Tam, a José ani a María yab dhubat wichiy ti Nazaret, jílkʼonchik ti kʼwajíl wéʼ i kʼij ti Belén.
A Herodes in abaʼ ka tsemdháj patal an tʼeleʼ axi ti Belén, axi dhálamej ani axi in kidhbayalits tsab i támub (Mat. 2:16). Jun i ángel in ólchij a José jawaʼ in tsálpayalak kin tʼajaʼ a Herodes. Jaxtám, a José ani a María kʼalej ti tsinél ti Egipto ani jílkʼonchik ti kʼwajíl tanáʼ ma ti tsemets a Herodes. Talbél, a José in neʼdhaʼ in yanél ti kʼwajíl ti Nazaret, ¿jaleʼ ti yab wíchiychik abal ti Belén? Kom kʼwajatak ti ábatnom ti Judea a Arquelao, jajáʼ pelak in kwitólil a Herodes ani lej pojkaxak. Jaxtám, uchan a José kʼal jun i ángel abal yab ka wichiy tanáʼ. Ti Nazaret, a Jesús yab neʼetsak ka odhnáj, neʼetsak ka yedháj alwaʼ ani neʼetsak ka exóbchat tin kwéntaj a Jehová (Mat. 2:19-22; 13:55; Luc. 2:39, 52).
Walám a José tsemets ókʼxidh kin bínaʼ in ejatal a Jesús ani yabaye waʼatsak jun i aychixtaláb abal talchik i atikláb ka kʼalej ti eyal kʼal a Jesús ti éb. Max játs antsanáʼ, tam a José neʼets ka edháj tejéʼ tsabál ani neʼets ki ejtow ki exlaʼ. Jayej neʼets ki ejtow ki konowiy jaleʼ ti jílkʼon ti kʼwajíl ti Belén tam ti waʼtsin a Jesús.