Աստվածաշնչի ուսումնասիրության լրացուցիչ նյութեր

Դաս համար 10. Աստվածաշունչը վավերական է և ճշգրիտ

Աստվածաշնչի պատմական, աշխարհագրական, ծագումնաբանական և գիտական ճշգրտությունը, ներքին ներդաշնակությունը, գրողների անկեղծությունն ու վստահարժան լինելը և մարգարեությունները։

1. ա) Ի՞նչ կարծիք ունեն շատերը Աստվածաշնչի մասին։ բ) Ո՞րն է այն գլխավոր պատճառը, որ Աստվածաշունչը տարբերվում է մյուս գրքերից։

ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉԸ շատերի կողմից է համարվում համաշխարհային գրականության գլուխգործոց, որը իր գեղեցկությամբ գերազանցում է բոլոր գրական ստեղծագործությունները։ Սակայն հարցը միայն գրողների տաղանդը չէ։ Նրանք անձամբ են վկայում, որ գրել են այն, ինչ հայտնել է իրենց Ամենակարող Եհովան։ Հենց այդ պատճառով էլ Աստվածաշնչի էջերում անգերազանցելի իմաստություն և կենարար խոսքեր են պարփակված։ Աստծու Որդին՝ Հիսուս Քրիստոսը, ասել է, որ իր ասած խոսքերը «ոգի և կյանք» են։ Նա հաճախ է մեջբերումներ արել Եբրայերեն Գրություններից։ Պողոս առաքյալը, որը Եբրայերեն Գրությունները համարում էր «Աստծու սրբազան պատգամներ», ասել է. «Ամբողջ Գիրքը ներշնչված է Աստծուց» (Հովհ. 6։63; 2 Տիմոթ. 3։16; Հռոմ. 3։1, 2)։

2, 3. Ինչպե՞ս են Աստվածաշնչի գրողները վկայել, որ այն վավերական է ու ներշնչված է Աստծուց։

² Պետրոս առաքյալը նշեց, որ Աստծու մարգարեները Աստծու կողմից են խոսել՝ սուրբ ոգուց շարժված։ Դավիթ թագավորը գրեց. «Եհովայի ոգին խոսեց իմ միջոցով, և նրա խոսքը իմ լեզվի վրա էր» (2 Սամ. 23։2)։ Մարգարեները հաստատեցին, որ իրենց ասածները Եհովայից են։ Մովսեսը զգուշացրեց, որ ոչինչ չավելացվի սուրբ խոսքերին, որ ստացել էր Աստծուց, կամ ոչինչ չպակասեցվի։ Պետրոսը Պողոսի գրվածքները համարում էր Աստծուց ներշնչված, իսկ Հուդան մեջբերեց Պետրոսի խոսքերը որպես ներշնչված աղբյուր։ Եվ վերջապես, Հովհաննեսը, որը Աստծու ոգու առաջնորդությամբ գրեց «Հայտնություն» գիրքը, ասաց, որ նա, ով ինչ-որ բան կավելացնի այս մարգարեության գրքի խոսքերին կամ որևէ բան կպակասեցնի դրանցից, պատասխանատվության կկանչվի ոչ թե մարդկանց, այլ Աստծու կողմից (1 Պետ. 1։10–12; 2 Պետ. 1։19–21; 2 Օրենք 4։2; 2 Պետ. 3։15, 16; Հուդա 17, 18; Հայտն. 1։1, 10; 21։5; 22։18, 19)։

³ Աստծու այս բոլոր հավատարիմ ծառաները վկայել են այն մասին, որ Աստվածաշունչը ներշնչված է Աստծու կողմից ու ճշգրիտ է։ Սակայն կան բազմաթիվ այլ ապացույցներ, որ Սուրբ Գիրքը վավերական է ու ներշնչված։ Դրանցից մի քանիսը կքննենք հաջորդ 12 ենթավերնագրերի տակ։

4. Եբրայերեն Գրությունների առնչությամբ ինչո՞ւմ են հրեաները վստահ եղել վաղ ժամանակներից։

⁴ 1) Պատմականորեն ճշգրիտ։ Հրեաները ամենասկզբից Եբրայերեն Գրությունների կանոնական գրքերը համարել են Աստծուց ներշնչված և ամբողջովին վստահարժան։ Դավթի օրերում հրեաները հավատում էին, որ «Ծննդոց»-ից մինչև «1 Սամուել» գիրքը գրված է իրենց ժողովրդի ճշգրիտ պատմության և Աստծու հետ նրանց հարաբերությունների մասին։ Դա երևում է 78-րդ սաղմոսից, որում նշվում են ավելի քան 35 փաստեր Աստվածաշնչի այդ մասից։

5. Ինչի՞ մասին են վկայում հին հեղինակները Մովսեսի և հրեաներին տրված օրենքների առնչությամբ։

⁵ Աստվածաշնչի քննադատները բազմաթիվ մեղադրանքներ են ներկայացրել Հնգամատյանի դեմ՝ կասկածի ենթարկելով դրա վավերականությունն ու ճշգրտությունը։ Սակայն բացի նրանից, որ հրեաները իրենք էին այդ գրքերի գրությունը վերագրում Մովսեսին, դրա մասին են վկայում նաև հին գրողները, որոնցից մի քանիսը նույնիսկ հրեաների թշնամին են եղել։ Նրանցից են Հեկատաուս Աբդերան, եգիպտացի պատմաբան Մանեֆոնը, Լիսիմաքոս Ալեքսանդրացին, Եվպոլեմուսը, Տակիտոսը և Յուվենալը, որոնք համարում էին, որ Մովսեսն է տվել այն օրենքները, որոնց հիման վրա հրեաները տարբերվում էին մյուս ազգերից, և այս հեղինակների մեծ մասը ուղիղ ասում էր, որ այդ օրենքները հենց Մովսեսն է գրի առել։ Հին փիլիսոփա Նումենիոսը անգամ հիշատակում է Հանեսի ու Համբրեսի մասին՝ եգիպտացի քրմեր, ովքեր հակառակվեցին Մովսեսին (2 Տիմոթ. 3։8)։ Այս հեղինակների աշխատությունները վերագրվում են այն ժամանակահատվածին, որ սկսվում է Ալեքսանդր Մակեդոնացու օրերից (մ.թ. 4-րդ դար), երբ հույները առաջին անգամ հետաքրքրություն ցույց տվեցին հրեաների պատմության հանդեպ, մինչև հռոմեացի կայսր Ավրելիանոսի կառավարման տարիները (մ.թ. 3-րդ դար)։ Շատ ուրիշ հին հեղինակներ նույնպես հիշատակում են Մովսեսին՝ նրան անվանելով առաջնորդ, ղեկավար և օրենսդիրa։ Ինչպես տեսանք նախորդ դասից, շատ հնագիտական հայտնագործություններ հաստատում են Աստվածաշնչի պատմական ճշգրտությունը, հատկապես երբ խոսքը վերաբերում է հարևան ազգերի հետ ունեցած եբրայեցիների փոխհարաբերություններին։

6. Ինչպե՞ս է հաստատվում Հունարեն Գրությունների ճշգրտությունը։

⁶ Իսկ ի՞նչ կարելի է ասել Քրիստոնեական Հունարեն Գրությունների վավերականության մասին։ Պետք է նշել, որ դրանք լիովին ներդաշնակ են Եբրայերեն Գրություններին։ Սակայն կան բազմաթիվ այլ փաստեր, որոնք հաստատում են, որ դրանք պատմականորեն ճշգրիտ են, վավերական ու ներշնչված։ Գրողները գրել են այն, ինչ տեսել են ու լսել։ Նրանք իրենց գրած դեպքերի ականատեսն են եղել ու հաճախ դրանց մասնակիցը։ Նրանց խոսքերին հավատացել են իրենց ժամանակներում ապրած հազարավոր մարդիկ։ Նրանց գրվածքները հաստատվել են այնպիսի հին հեղինակների աշխատություններում, ինչպիսիք են Յուվենալը, Տակիտոսը, Սենեկան, Սվետոնիոսը, Պլինիոս Կրտսերը, Լուցիանոսը, Ցելսոսը և հրեա պատմագիր Հովսեպոսը։

7. ա) Ալիբոնի խոսքերի համաձայն՝ ինչո՞ւ է Աստվածաշունչը վավերականության հարցում գերակա մյուս գրքերից։ բ) Ինչո՞ւ են շատերը հրաժարվում Աստվածաշնչի վավերականությունը ընդունելուց։

⁷ Աստվածաշնչին նվիրված իր աշխատության մեջ Օստեն Ալիբոնը գրել է. «Իսահակ Նյուտոնը.... նաև հին գրողների ստեղծագործությունների գիտակ է եղել ու մանրազնին քննել է Սուրբ Գիրքը։ Ի՞նչ եզրակացության է նա եկել։ Նա ասում է. «Նոր Կտակարանում գտել եմ վավերականության ավելի շատ նշաններ, քան մեկ այլ պատմական աշխատության մեջ»։ Դոկտոր Ջոնսոնի խոսքերի համաձայն՝ մենք ունենք ավելի շատ ապացույցներ այն բանի, որ Հիսուս Քրիստոսը մահացել է Գողգոթայում, ինչպես Ավետարաններն են նշում, քան այն մասին, որ Հուլիոս Կեսարը մահացել է Կապիտոլիումում։ Այդ ապացույցները իրոք շատ են։ Հարցրեք ցանկացած մարդու, ով կասկածի է ենթարկում Ավետարանների պատմության վավերականությունը, թե ինչի հիման վրա է հավատում, որ Կեսարը մահացել է Կապիտոլիումում, կամ որ Հռոմի պապ Լևոն III-ը 800 թվականին թագադրել է Կարլոս Մեծին.... Որտեղի՞ց գիտեք, որ մի ժամանակ ապրել է Կարլոս I անունով անձնավորություն, որ նա գլխատվել է, և նրա փոխարեն կառավարիչ է դարձել Օլիվեր Կրոմվելը.... Տիեզերական ձգողականության օրենքի գյուտը վերագրվում է Իսահակ Նյուտոնին.... Մենք հավատում ենք այս ամենին, որովհետև կան պատմական փաստեր.... Եթե փաստերին տեղեկանալուց հետո որևէ մեկը շարունակում է չհավատալ, ապա այդպիսի մարդուն կհամարենք համառ հիմար և անհույս տգետ։ Այդ դեպքում ի՞նչ կարելի է ասել նրանց մասին, ովքեր, չնայած Աստվածաշնչի վավերականությունը հաստատող բազում փաստերին, շարունակում են կասկածներ ունենալ.... Կարելի է վստահությամբ եզրակացնել, որ մեղավորը ավելի շատ սիրտն է, քան միտքը. նրանք չեն ուզում հավատալ այն բանին, ինչը խոցում է նրանց հպարտությունը և ստիպում ուրիշ ապրելակերպ ունենալ»b։

8. Ինչո՞վ է քրիստոնեությունը՝ Աստվածաշնչի կրոնը, տարբերվում մյուս բոլոր կրոններից։

⁸ Ընդգծելով քրիստոնեության գերազանցությունը որպես կրոն, որի անդամները երկրպագում են Աստծուն ճշմարտությամբ՝ Ջորջ Ռաուլինսոնը գրել է. «Ոչ մի բան այդքան չի տարբերակում քրիստոնեությունը, այդ թվում նրան նախորդող Հին Կտակարանի կրոնը համաշխարհային այլ կրոններից, որքան նրա փաստագրական և պատմական ճշգրտությունը։ Հունաստանի, Հռոմի, Եգիպտոսի, Հնդկաստանի, Պարսկաստանի և ընդհանրապես ողջ Արևելքի կրոնները հիմնված են զուտ մտահայեցողական հայացքների վրա և նույնիսկ կարևոր չեն համարում իրենց հայացքները պատմականորեն հիմնավորելը.... Իսկ Աստվածաշնչի կրոնի պարագան այլ է։ Նրանում եղած հայացքները, անկախ այն բանից, թե ինչի մասին է խոսքը՝ Հին Կտակարանի, Նոր Կտակարանի, հուդայականության օրենքների, թե քրիստոնեության, հիմնված են փաստերի վրա։ Այդ հայացքները անխզելիորեն կապված են փաստերի հետ, իսկ առանց փաստերի՝ կորցնում են իրենց իմաստը։ Դրանք հիմնավորված կարող են համարվել, եթե միայն այդ փաստերը վստահարժան են»c։

9. Բեր օրինակ, որը ցույց կտա, որ Աստվածաշունչը ճշգրիտ է աշխարհագրական տեսանկյունից։

⁹ 2) Ճշգրիտ աշխարհագրական և երկրաբանական տեսանկյունից։ Շատ գրողներ են ասել, թե ինչ զարմանալի ճշգրտությամբ է Աստվածաշունչը նկարագրում Ավետյաց երկիրը և հարևան տարածքները։ Ահա թե ինչ է ասել դոկտոր Ա. Պ. Սթենլին, որը ճանապարհորդել էր Արելքում, իսրայելացիների անապատային դեգերումների մասին. «Նույնիսկ եթե չիմանայինք, թե կոնկրետ որ տեղերում են իսրայելացիները կանգ առել, միևնույնն է, կկարողանայինք ճշգրտորեն հետևել նրանց երթուղուն տեղանքին բնորոշ առանձնահատկությունների շնորհիվ, որոնց մասին ճշգրտորեն գրի է առնված Աստվածաշնչում։ Ճանապարհին հանդիպող ջրի աղբյուրները, ջրհորները, առուները համապատասխանում են Մեռայի «ջրի», Ելիմի «ջրի աղբյուրների», Քորեբի «առվի», Մադիանում Հոթորի աղջիկների՝ տաշտերով ու բաքերով «ջրհորի» նկարագրությանը։ Անգամ բուսականությունը հենց այն է, ինչ նկարագրում է Մովսեսը»d։ Աստվածաշունչը նաև ճշգրտորեն նկարագրում է Եգիպտոսի երկիրը։ Նշվում է հացի առատ դաշտերի և Նեղոս գետի մասին, որի երկու կողմերով եղեգ էր աճում (Ծննդ. 41։47–49; Ելք 2։3), «գետերի, ջրանցքների, եղեգնաշատ լճերի և ջրամբարների մասին» (Ելք 7։19), «վուշի, գարու, ցորենի և հաճարի» մասին (Ելք 9։31, 32)։ Բացի այդ, ճշգրտորեն նշվում են եգիպտական քաղաքների ու դրանց տեղանքների անվանումները։

10. Ինչպե՞ս են վարձատրվել ժամանակակից գիտնականները, որոնք կասկածներ չեն ունեցել Աստվածաշնչի ճշգրտության վերաբերյալ։

¹⁰ Որոշ ժամանակակից գիտնականներ ոչ մի կասկած չունեն Աստվածաշնչում աշխարհագրական ու երկրաբանական նկարագրությունների ճշգրտության վերաբերյալ։ Իրենց հետազոտությունները կատարելիս նրանք առաջնորդվել են աստվածաշնչյան տեղեկություններով ու վարձատրվել են։ Մի քանի տարի առաջ հայտնի երկրաբան դոկտոր Բեն Թորը ուշադրություն դարձրեց հետևյալ խոսքերին. «Քո Աստված Եհովան մի լավ երկիր է տանում քեզ.... մի երկիր, որի քարերը երկաթ են պարունակում» (2 Օրենք 8։7, 9)։ Բերսաբեեից մի քանի կիլոմետր հեռու մի լեռնային տեղանքում նա հայտնաբերեց հսկայական պաշարով հանքաքարեր, երկաթի քիչ պարունակությամբ (որոշ հաշվարկներով՝ 13,6 միլիոն տոննա)։ Ավելի ուշ հայտնաբերվեցին հանքաքարեր 1,5 կիլոմետր երկարությամբ, որոնք պարունակում էին 60–65 տոկոս մաքուր երկաթ։ Դոկտոր Յոզեֆ Վայցը՝ անտառների վերականգնման գծով իսրայելացի հայտնի մասնագետը, նշել է. «Առաջին ծառը, որ Աբրահամը տնկեց Բերսաբեեում, կարմրանին էր.... Հետևելով նրա օրինակին՝ չորս տարի առաջ մենք նույն տեղանքում երկու միլիոն կարմրանի տնկեցինք։ Աբրահամը ճիշտ էր։ Այս ծառը, ինչպես հայտնաբերեցինք, այն մի քանի ծառերից է, որ աճում է հենց հարավային շրջաններում, որտեղ տարեկան տեղումները շատ չեն»e։ Իսկ Նոգահ Հարյուվենին աստվածաշնչյան երկրի բույսերի մասին իր գրքում գրել է. «Պատահական չէ, որ նահապետ Աբրահամը Բերսաբեեում կարմրանի տնկեց.... Նա ընտրեց մի սաղարթախիտ ծառ, որի ստվերում ավելի զով է, քան մյուս ծառերի ստվերում։ Ավելին, քանի որ այս ծառի արմատները շատ խորն են գնում հողի տակ և հասնում են ստորերկրյա ջրերին, ծառը հեշտությամբ է դիմանում տապին ու երկարատև երաշտին։ Ուստի զարմանալի չէ, որ կարմրանի ծառերը մինչ օրս աճում են Բերսաբեեում»f (Ծննդ. 21։33)։

11. Աստվածաշնչի ճշգրտության վերաբերյալ ի՞նչ է ասել պրոֆեսոր Ուիլսոնը։

¹¹ Աստվածաշնչի ժամանակագրական և աշխարհագրական տեղեկությունների առնչությամբ պրոֆեսոր Ռ. Դ. Ուիլսոնը իր՝ «Հին Կտակարանի գիտական հետազոտություն» գրքում գրել է. «Հին Կտակարանի ժամանակագրական և աշխարհագրական տեղեկությունները ավելի ճշգրիտ են ու վստահելի, քան մեկ այլ հին արձանագրության մեջ նշված տեղեկությունները։ Կենսագրական նկարագրությունները և պատմական տեղեկությունները զարմանալիորեն համապատասխանում են ոչ աստվածաշնչյան աղբյուրներին»g։

12. Մարդու ծագման վերաբերյալ ո՞ր փաստերն են համապատասխանում աստվածաշնչյան արձանագրությանը։

¹² 3) Ռասաներ և լեզուներ։ Խոսելով մարդկության ծագման մասին՝ հետազոտող Բայրոն Նելսոնը գրել է. «Աստված ստեղծել է մարդ, ոչ թե սևամորթ, չինացի կամ եվրոպացի։ Աստվածաշնչում նշված երկու մարդկանցից՝ Ադամից ու Եվայից, բնական պրոցեսների և փոփոխությունների արդյունքում առաջ են եկել երկրի վրա ապրող մարդկանց բոլոր զանազանությունները։ Անկախ մաշկի գույնից ու հասակից՝ բոլոր ռասաները պատկանում են մեկ կենսաբանական տեսակի։ Նրանք միանման են մտածում, զգում, միանման են ֆիզիկական կառուցվածքով, կարող են ամուսնանալ ու իրենց տեսակի պես սերունդ առաջ բերել։ Բոլոր ռասաների մարդիկ ծագում են երկու ընդհանուր նախածնողներից, որոնք իրենց գոյությամբ պարտական են միայն Արարչին»h։ Հենց այս մասին է նշված Ծննդոց 1։27, 28; 2։7, 20–23; 3։20; Գործեր 17։26 և Հռոմեացիներ 5։12 համարներում։

13. Ի՞նչ է ասում մի հնագետ այն մասին, թե որտեղից են ճյուղավորվել հին լեզուները։

¹³ Հին լեզուների տարածման վերաբերյալ աստվածաշնչյան արձանագրության առնչությամբ հնագետ Հենրի Ռաուլինսոնը ասել է. «Եթե ընդհանրապես հաշվի չառնելով աստվածաշնչյան արձանագրությունը՝ հետևենք, թե որտեղ են լեզվական բոլոր ճյուղերը հատվում, ապա միևնույնն է, կգանք այն եզրակացության, որ Սենաար երկիրն է եղել այն ելակետը, որտեղից ճյուղավորվել են լեզուները»i (Ծննդ. 11։1–9)։

14. ա) Ի՞նչն է ինքնին ապացուցում, որ Աստվածաշունչը Աստծուց է։ բ) Ո՞ր հարցերի պատասխաններն են միայն Աստվածաշնչում տրվում, և ի՞նչ գործնական խորհուրդներ կարող ենք գտնել այս գրքում։

¹⁴ 4) Գործնականությունը։ Նույնիսկ եթե Աստվածաշնչի վավերականությունը փաստող ուրիշ ոչ մի ապացույց չլիներ, նրանում եղող իմաստուն սկզբունքները և բարձր բարոյական չափանիշներն արդեն իսկ փաստում են, որ այս գիրքը Աստծուց է։ Աստվածաշնչում գրի առնված գործնական խորհուրդները վերաբերում են կյանքի բոլոր ոլորտներին։ Բացի այդ, ուրիշ ոչ մի գիրք այսքան խելամտորեն չի բացատրում ամեն բանի, այդ թվում մարդկության ծագումը ու չի բացահայտում Արարչի նպատակները երկրի ու մարդկության առնչությամբ (Ծննդ., գլ. 1; Ես. 45։18)։ Աստվածաշունչը մեզ հայտնում է, թե ինչու է մարդ մահանում, և ինչու աշխարհում չարություն գոյություն ունի (Ծննդ., գլ. 3; Հռոմ. 5։12; Հոբ, գլ. 1, 2; Ելք 9։16)։ Այն հաստատում է արդարության ամենաբարձր չափանիշները (Ելք 23։1, 2, 6, 7; 2 Օրենք 19։15–21)։ Այս գրքում կան տարբեր խորհուրդներ, օրինակ՝ գործարքային հարաբերությունների (Ղևտ. 19։35, 36; Առակ. 20։10; 22։22, 23; Մատթ. 7։12), բարոյապես մաքուր վարքի (Ղևտ. 20։10–16; Գաղ. 5։19–23; Եբր. 13։4), ուրիշների հետ փոխհարաբերությունների (Ղևտ. 19։18; Առակ. 12։15; 15։1; 27։1, 2, 5, 6; 29։11; Մատթ. 7։12; 1 Տիմոթ. 5։1, 2), ամուսնության (Ծննդ. 2։22–24; Մատթ. 19։4, 5, 9; 1 Կորնթ. 7։2, 9, 10, 39), ընտանիքում ամուսնու, կնոջ ու երեխաների պարտականությունների (2 Օրենք 6։4–9; Առակ. 13։24; Եփես. 5։21–33; 6։1–4; Կող. 3։18–21; 1 Պետ. 3։1–6), իշխանությունների հանդեպ ճիշտ վերաբերմունքի (Հռոմ. 13։1–10; Տիտոս 3։1; 1 Տիմոթ. 2։1, 2; 1 Պետ. 2։13, 14), աշխատանքի մեջ ազնվության, տիրոջ ու ծառայի և գործատիրոջ ու աշխատողի միջև հարաբերությունների (Եփես. 4։28; Կող. 3։22–24; 4։1; 1 Պետ. 2։18–21), ընկերների ընտրության (Առակ. 1։10–16; 5։3–11; 1 Կորնթ. 15։33; 2 Տիմոթ. 2։22; Եբր. 10։24, 25), տարաձայնությունները հարթելու (Մատթ. 18։15–17; Եփես. 4։26) և մեր առօրյա կյանքին առնչվող շատ այլ հարցերի վերաբերյալ։

15. Ֆիզիկական և մտային առողջության վերաբերյալ ի՞նչ գործնական խորհուրդներ կան Աստվածաշնչում։

¹⁵ Աստվածաշնչում արժեքավոր խորհուրդներ կան նաև ֆիզիկական և մտային առողջության վերաբերյալ (Առակ. 15։17; 17։22)։ Վերջին տարիներին բժշկական հետազոտությունները ցույց են տվել, որ անհատի ֆիզիկական առողջությունը իրականում կախված է նրա ներքին տրամադրվածությունից՝ մտավիճակից։ Օրինակ՝ ուսումնասիրություններից պարզ է դարձել, որ տաքարյուն մարդկանց արյան ճնշումը միշտ բարձր է լինում։ Ապացուցվել է, որ բարկանալը պատճառ է սրտի նոպաների, գլխացավերի, քթից արյունահոսության, գլխապտույտների կամ ձայնի կորստի։ Սակայն Աստվածաշնչում դեռ վաղուց գրված է եղել. «Հանդարտ սիրտը կյանք է մարմնի համար» (Առակ. 14։30; համեմատի՛ր Մատթեոս 5։9-ի հետ)։

16. Ի՞նչ գիտական փաստեր են գրի առնված Աստվածաշնչում, նախքան գիտնականները կիմանային այդ մասին։

¹⁶ 5) Գիտականորեն ճշգրիտ։ Թեև Աստվածաշունչը գիտական ձեռնարկ չէ, բայց նրանում քննարկվում են գիտական հարցեր, այն ճշգրիտ է և չի հակասում ապացուցված գիտական փաստերին։ Օրինակ՝ Աստվածաշնչում ճիշտ հերթականությամբ են նշված արարչագործության փուլերը, ինչպես նաև կյանքի տարբեր տեսակների առաջ գալու հերթականությունը (Ծննդ., գլ. 1)։ Նաև ասվում է, որ Երկիրը շրջանաձև, կամ՝ գնդաձև է (Ես. 40։22)։ Բացի այդ, նշվում է, որ Աստված Երկիրը «կախում է ոչնչի վրա» (Հոբ 26։7)։ Սրանք ճշմարտություններ են, որոնք գրի են առնվել Սուրբ Գրքում շատ վաղուց, նախքան գիտնականները կբացահայտեին դրանք։ Իսկ ժամանակակից ֆիզիոլոգիայի հետազոտությունները ցույց են տվել, որ տարբեր կենդանի արարածների բջջային կառուցվածքը տարբեր է, և որ մարդ արարածի «մարմինը» անկրկնելի է ու անզուգական։ Սա հաստատում է աստվածաշնչյան հետևյալ խոսքերի ճշմարտացիությունը. «Բոլոր մարմինները նույնը չեն» (1 Կորնթ. 15։39)j։ Իսկ կենդանաբանության բնագավառի առնչությամբ Ղևտական 11։6-ում ասվում է, որ նապաստակը որոճում է։ Այս խոսքերը երկար ժամանակ քննադատության են ենթարկվել, բայց այսօր հայտնի է, որ նապաստակների պարագայում ուտելիքը մարսողական համակարգով անցնում է երկու անգամk։

17. Ինչպե՞ս է Աստվածաշունչը ճշգրիտ բժշկության տեսանկյունից։

¹⁷ Բժշկությունը ապացուցել է, որ «մարմնի հոգին արյան մեջ է» պնդումը ճշմարտացի է (Ղևտ. 17։11–14)։ Մովսիսական օրենքը նշում էր, թե որ կենդանիները, թռչունները և ձկներն են «մաքուր», այսինքն՝ պիտանի օգտագործման համար, և որոնք են վտանգավոր առողջության համար (Ղևտ., գլ. 11)։ Օրենքը նաև պահանջում էր, որ իսրայելացիները ճամբարից դուրս փոս փորեն ու ծածկեն իրենց արտաթորանքը, ինչը պաշտպանում էր նրանց ճանճերի միջոցով փոխանցվող տարբեր ինֆեկցիաներից, օրինակ՝ դիզենտերիայից և որովայնային տիֆից (2 Օրենք 23։9–14)։ Անգամ այսօր որոշ երկրներում մարդիկ ծանր հիվանդանում են այն պատճառով, որ պատշաճ կերպով չի հեռացվում արտաթորանքը։ Եթե այդ մարդիկ հետևեին հիգիենայի վերաբերյալ աստվածաշնչյան հրահանգներին, ապա ավելի առողջ կլինեին։

18. Բեր մեկ այլ օրինակ, որը հաստատում է, որ Աստվածաշունչը ճշգրիտ է գիտականորեն։

¹⁸ Աստվածաշունչը խորհուրդ է տալիս մի քիչ գինի օգտագործել «ստամոքսի և հաճախակի հիվանդանալու համար» (1 Տիմոթ. 5։23)։ Բժշկության դոկտոր, Կալիֆորնիայի համալսարանի պրոֆեսոր Սալվատորե Լուչիան գրել է. «Գինին ամենահին դիետիկ խմիչքն է։ Այն շատ կարևոր դեղամիջոց է համարվել մարդկության պատմության ողջ ընթացքում»l։

19. Ի՞նչն է ցույց տալիս, որ Ղուկասի արձանագրությունը ճշգրիտ է։

¹⁹ 6) Մշակութապատմական ճշգրտությունը։ Աստվածաշնչի «Գործեր» գրքի վերաբերյալ պրոֆեսոր Ռենդել Շորթը ասել է. «Հռոմեացիները սովորություն են ունեցել իրենց մեծ կայսրության բազմաթիվ պրովինցիաներում կառավարության տեղի համակարգ ստեղծել, այդ պատճառով այդ գավառների կառավարիչները կարող էին տարբեր ձևով կոչվել։ Միայն այդ վայրերում եղած ու գրավոր փաստաթղթերը մանրազնին ուսումնասիրած անհատը կարող էր ճշգրտորեն նշել այս կամ այն կառավարչի տիտղոսը։ Այս առնչությամբ Ղուկասը միշտ կատարյալ ճշգրտություն է պահպանում։ Որպես պատմիչ՝ նա ամենաբարձր գնահատականի է արժանի։ Նրա խոսքերի ճշմարտացիությունը հաճախ կարելի է ստուգել մետաղադրամների վրա եղած մակագրություններով, որոնք պարունակում են անհրաժեշտ տեղեկություններ։ Անգամ հայտնի հռոմեացի պատմիչները չեն համարձակվել անդրադառնալ այս բարդ հարցին։ Օրինակ՝ Ղուկասը Հերովդեսին ու Լյուսանիասին անվանում է չորրորդապետ, և այս տիտղոսը նրանց պարագայում կիրառում է նաև Հովսեպոսը։ Հերովդես Ագրիպասը, որը սրով սպանել էր տվել Հակոբոսին ու բանտ գցել Պետրոսին, կոչվում է թագավոր։ Հովսեպոսը տեղեկացնում է, որ Հերովդեսը ընկերացել էր Հռոմի կայսր Գայոսի հետ (Կալիգուլա) ու թագավորական տիտղոսի էր արժանացել, երբ վերջինս կայսր էր դարձել։ Կիպրոսի կառավարիչը՝ Սերգիոս Պողոսը, կոչվում է պրոկոնսուլ.... Դրանից կարճ ժամանակ առաջ Կիպրոսը եղել է կայսերական պրովինցիա ու կառավարվել է լեգատի կողմից, սակայն կիպրական մետաղադրամների հունարեն ու լատիներեն մակագրություններից տեսնում ենք, որ երբ Պողոսը այնտեղ էր, կառավարչին անվանել են պրոկոնսուլ։ Կիպրոսի հյուսիսային ափին գտնվող Սոլո քաղաքում հայտնաբերված հունարեն մի մակագրության մեջ նշվում է Պողոս անունով պրոկոնսուլի մասին.... Թեսաղոնիկեում քաղաքի իշխանները ունեցել են մի անսովոր տիտղոս՝ պոլիտարխ [այս բառը հանդիպում է Գործեր 17։6-ի բնագրում], տիտղոս, որը հայտնի չէ դասական գրականության մեջ։ Եթե չլինեին հին մակագրությունները, այս տիտղոսի մասին կիմանայինք միայն Ղուկասի արձանագրությունից.... Օգոստոս կայսեր ժամանակ Աքայիան եղել է սենատորական պրովինցիա, իսկ Տիբերիոս կայսեր ժամանակ այն եղել է անմիջականորեն կայսրի իշխանության տակ, սակայն Կլավդիոսի ժամանակ, ինչպես գրում է Տակիտոսը, այն կրկին անցել է սենատորական իշխանության տակ, այդ պատճառով Գալլիոնի ճիշտ տիտղոսը [Գործեր 18։12] եղել է պրոկոնսուլ.... Ղուկասը նույնպիսի ճշգրտությամբ նկարագրում է նաև աշխարհագրական տեղանքները և այն տեղերը, որտեղ նա եղել է»a։

20. Ինչպե՞ս են Պողոսի գրածները ճշգրտորեն արտացոլում իր ժամանակների իրավիճակը։

²⁰ Պողոսի նամակները ճշգրտորեն արտացոլում են այն իրավիճակը, որ գոյություն ուներ իր օրերում, և ցույց են տալիս, որ նա իր նկարագրած իրադարձությունների ականատեսն է եղել։ Նկատի առնենք մի քանի օրինակ։ Փիլիպպեն ռազմական գաղութ էր, որի բնակիչները հատկապես հպարտ էին, որ Հռոմի քաղաքացիություն ունեին։ Պողոսը այնտեղ ապրող քրիստոնյաներին հիշեցրեց, որ նրանց քաղաքացիությունը երկնքում է (Գործ. 16։12, 21, 37; Փիլիպ. 3։20)։ Եփեսոս քաղաքը մոգության ու ոգեհարցության կենտրոն էր։ Պողոսը եփեսացի քրիստոնյաներին բացատրեց, թե ինչպես է հարկավոր պաշտպանել իրենց դևերի ազդեցությունից։ Նա նաև ճշգրտորեն նկարագրեց հռոմեացի զինվորի սպառազինությունը (Գործ. 19։19; Եփես. 6։13–17)։ Մեկ այլ առիթով առաքյալը որպես օրինակ բերեց հռոմեական այն սովորությունը, որի համաձայն՝ հաղթական երթ էր կազմակերպվում, ու գերիները, նրանցից ոմանք մերկ, անցնում էին այդ երթի ժամանակ (2 Կորնթ. 2։14; Կող. 2։15)։ 1 Կորնթացիներ 1։22-ում նշված են հրեաների և հույների տարբեր հայացքների մասին։ Ինչպես տեսնում ենք, քրիստոնյա գրողների գրքերը գրվել են այնպիսի ճշգրտությամբ, ինչպիսին որ գրվել է Մովսեսի Հնգամատյանը, որի մասին Ջորջ Ռաուլինսոնը ասել է. «Ինչ վերաբերում է Հնգամատյանի վարքաբանական ճշգրտությանը Արևելքի ավանդույթներն ու սովորությունները լուսաբանելիս, ապա ընդհանուր առմամբ այն երբեք կասկածի տակ չի դրվել»b։

21. ա) Բեր օրինակներ, որոնք վկայում են գրողների անկեղծության մասին։ բ) Ինչպե՞ս է այս հանգամանքը ազդում Աստվածաշնչի հանդեպ մեր վերաբերմունքի վրա։

²¹ 7) Աստվածաշնչի գրողների անկեղծությունը։ Աստվածաշունչը գրողների բացարձակ անկեղծությունը ամրացնում է մեր վստահությունը այդ գրքի նկատմամբ։ Օրինակ՝ Մովսեսը բացահայտորեն գրել է իր մեղքի մասին, որի պատճառով Աստված թույլ չտվեց իրեն ու իր եղբորը՝ Ահարոնին, մտնել Ավետյաց երկիր (Թվեր 20։7–13; 2 Օրենք 3։23–27)։ Աստվածաշնչում նշվում է նաև Դավթի մեղքերի ու նրա որդի Սողոմոնի հավատուրացության մասին (2 Սամ., գլ. 11, 12, 24; 1 Թագ. 11։1–13)։ Հովնանը գրել է իր անհնազանդության մասին և անկեղծորեն նշել, թե դա ինչ հետևանքներ բերեց։ Եբրայերեն Գրությունների գրեթե բոլոր գրողները, որոնք հրեաներ էին, դատապարտել են Իսրայել ազգին Աստծու հանդեպ անհնազանդ գտնվելու համար։ Այդուհանդերձ, հրեաները բարձր էին գնահատում այդ գրվածքները ու դրանք համարում Աստծուց ներշնչված գրություններ, որոնցում ճշգրտորեն ներկայացված է իրենց ազգի պատմությունը։ Քրիստոնեական Գրությունները գրողները նույնպես անկեղծ են եղել։ Բոլոր չորս ավետարանագիրները գրել են, թե ինչպես Պետրոսը ուրացավ Քրիստոսին։ Պողոսը գրել է Պետրոսի լուրջ սխալի մասին, որը, գտնվելով Անտիոքի ժողովում, հրեաների ներկայությամբ խույս էր տալիս այլազգի մարդկանցից։ Երբ գիտակցում ենք, որ Աստվածաշնչի գրողները չեն թաքցրել ո՛չ իրենց, ո՛չ ուրիշների սխալները, մեր վստահությունը Սուրբ Գրքի նկատմամբ որպես ճշմարտության աղբյուրի մեծանում է (Մատթ. 26։69–75; Մարկ. 14։66–72; Ղուկ. 22։54–62; Հովհ. 18։15–27; Գաղ. 2։11–14; Հովհ. 17։17)։

22. Ուրիշ ի՞նչն է համոզիչ կերպով փաստում, որ Աստվածաշունչը Աստծու Խոսքն է։

²² 8) Ներդաշնակությունը։ Աստվածաշունչը, որ գրվել է ավելի քան 1600 տարիների ընթացքում մոտ 40 մարդկանց կողմից, աչքի է ընկնում զարմանալի ներդաշնակությամբ։ Չնայած Սուրբ Գիրքը տարածելու և նույնիսկ վերացնելու բոլոր ջանքերին՝ այսօր այն առկա է գրեթե բոլորի տներում։ Սա համոզիչ ապացույց է այն բանի, որ Աստվածաշունչը Ամենակարող Աստծու Խոսքն է, որը «օգտակար է սովորեցնելու, հանդիմանելու, ուղղելու, արդարությամբ խրատելու համար» (2 Տիմոթ. 3։16)c։

23. Ուրիշ ի՞նչ փաստ կա գրքի ներշնչված լինելու վերաբերյալ։ Բեր օրինակ։

²³ Ներշնչված լինելու մասին է վկայում նաև այն փաստը, որ ողջ գրքով անցնում է մեկ թեմա՝ Եհովայի անվան սրբացումը Թագավորության միջոցով Քրիստոսի գլխավորությամբ։ Ահա մի քանի օրինակ։

Մաղ. 1։11 Աստծու անունը մեծ կլինի ազգերի մեջ

24. ա) Ինչո՞ւ կարող ենք համոզված լինել, որ վաղ քրիստոնյաների վկայությունը հուսալի է եղել։ բ) Ինչի՞ց է երևում, որ Աստվածաշունչը գրողները փաստեր են արձանագրել, ոչ թե առասպելներ։

²⁴ 9) Վաղ քրիստոնյաների վկայության հուսալիությունը։ Այն, թե ինչ կշիռ ունի վաղ քրիստոնյաների, ինչպես նաև Քրիստոնեական Գրությունները գրողների վկայությունը, երևում է Ջորջ Ռաուլինսոնի խոսքերից. «Նա, ով առաջին դարում քրիստոնյա էր դառնում, գիտեր, որ իր համոզմունքների համար ցանկացած պահի կարող էր հրաժեշտ տալ կյանքին.... Ցանկացած գրող, ով ուղղակի հանդես էր գալիս որպես քրիստոնյաների պաշտպան, իր վրա էր հրավիրում իշխանությունների ուշադրությունը և իր կյանքը նույնպես վտանգի էր ենթարկում։ Եթե նոր հավատի պատճառով մարդիկ կարող են իրենց կյանքը կորցնել, ապա հապճեպորեն չեն ընդունի իրենց դուր եկած հայացքները։ Ոչ ոք չի դառնա հալածվող աղանդի անդամ, մինչև ծանրութեթև չանի այդ կրոնի ուսմունքները, որը այն դավանում է, ու չհամոզվի, որ դա է ճշմարտությունը։ Ակնհայտ է, որ այն ժամանակ նորահավատները ավելի շատ հնարավորություն ունեին համոզվելու քրիստոնեական գրվածքների պատմական ճշգրտության մեջ, քան այսօր մենք։ Նրանք կարող էին քննել ականատեսների ցուցմունքները և անձամբ նրանց հարցուփորձ անել, համեմատել նրանց տված վկայությունները իրար մեջ, իմանալ, թե ինչպես են հակառակորդները վերաբերվում նրանց խոսքերին, դիմել այն ժամանակվա աշխարհիկ աղբյուրներին և ցրել այն ամենը, ինչը անգամ աննշան կասկածի տեղիք էր տալիս.... Այս բոլոր փաստերը միասին կազմում են ապացույցների մի ամբողջական մարմին։ Հնագույն իրադարձությունները ուսումնասիրելիս այսպիսի ծավալի ապացույցներ մեր ձեռքի տակ շատ հազվադեպ են լինում։ Այդ պատճառով քրիստոնեական գրվածքների իսկության հարցում ոչ մի կասկած չի մնում։ Այս գրվածքների ոչ մի ոլորտ.... չունի առասպելական բնույթ։ Դա մեկ ամբողջական պատմություն է, որը փոխանցվել է առանց աղավաղվելու։ Մինչդեռ առասպելները մշտապես փոփոխվում են և կարող են գոյություն ունենալ մի քանի տարբերակով։ Իսկ այս պատմությունը ընդհանուր առմամբ համընկնում է այն ժամանակվա պատմությանը, որը միշտ նկարագրվում է զարմանալի ճշգրտությամբ, մինչդեռ առասպելները աղավաղում են կամ լրիվ հանում են պատմությունը։ Այս պատմությունը լի է պրոզաիկ մանրամասներով, մի բան, որը բացակայում է առասպելներում։ Այն պարունակում է օգտակար խորհուրդներ, որոնք շարադրված են պարզ, մատչելի լեզվով, մինչդեռ առասպելները լի են այլաբանություններով.... Հավատարմությունը, ազնվությունը, մանրակրկիտությունը և ճշմարտության հանդեպ սերն են բնորոշել Նոր Կտակարանը գրողներին, ովքեր հիմնվել են փաստերի և ոչ թե երևակայության վրա.... Նրանք գրել են, որպեսզի մենք լիովին համոզվենք այն իրադարձությունների ճշգրտության մեջ, որոնք այն ժամանակ հայտնի են եղել բոլորին»d (համեմատի՛ր Ղուկաս 1։1, 4)։

25. Ի՞նչն է ամենահամոզիչ ապացույցը, որ Աստվածաշունչը վավերական է։

²⁵ Անչափ հետաքրքրական են աստվածաշնչյան մարգարեությունները։ Ոչինչ այդպես չի ապացուցում Աստվածաշնչի վավերականությունը, որքան կատարված բազմաթիվ մարգարեությունները, որոնք մատնացույց են անում ապագան կանխատեսելու Եհովայի ապշեցնող ունակությունը։ Այս մարգարեական Խոսքը իսկապես «լույս է տալիս մութ տեղում»։ Ուստի եթե ուզում ենք տեսնել, թե ինչպես են իրագործվում Թագավորության հետ կապված բոլոր մարգարեությունները և Աստծու արդար նոր աշխարհում հավիտյան ապրել, պետք է ուշադրություն դարձնենք մարգարեական այդ Խոսքին ու ամրացնենք մեր հավատը։ Հաջորդ երեք աղյուսակներում բերվում են լրացուցիչ ապացույցներ, որ Աստվածաշունչը վավերական է։ Ցույց է տրվում, թե ինչպես են բազում մարգարեություններ կատարվել, ինչպես նաև կան ապացույցներ Եբրայերեն և Հունարեն Գրությունների լիակատար ներդաշնակության վերաբերյալ։ Ժամանակի ընթացքում աստվածաշնչյան ճշմարտությունը ավելի ու ավելի պայծառ է շողում, և մենք ավելի շատ ենք համոզվում, որ Աստվածաշունչը իրոք «ներշնչված է Աստծուց և օգտակար է» (2 Պետ. 1։19; 2 Տիմոթ. 3։16)։

[ծանոթագրություններ]

10) ՆՇԱՆԱԿԱԼԻՑ ՄԱՐԳԱՐԵՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՀԻՍՈՒՍԻ ՄԱՍԻՆ ԵՎ ԴՐԱՆՑ ԿԱՏԱՐՈՒՄԸ

Մարգարեություն Իրադարձություն Կատարում

Օս. 11։1 Կանչվեց Եգիպտոսից Մատթ. 2։15

Ես. 61։1, 2 Նշանակում ստացավ Աստծուց Ղուկ. 4։18–21

Սաղ. 78։2 Խոսեց առակներով Մատթ. 13։11–13, 31–35

Ես. 53։4 Տարավ մեր հիվանդությունները Մատթ. 8։16, 17

Հարցեր «Նշանակալից մարգարեություններ Հիսուսի մասին և դրանց կատարումը» աղյուսակի համար։

ա) Հիսուսի ծննդի հետ կապված ո՞ր մարգարեություններն են մատնացույց անում, որ նա է Մեսիան։

բ) Ո՞ր մարգարեությունները կատարվեցին Հիսուսի երկրային ծառայության սկզբում։

գ) Ո՞ր մարգարեությունները Հիսուսը կատարեց իր քարոզչությամբ։

դ) Ո՞ր մարգարեությունները կատարվեցին Հիսուսի դատին նախորդող օրերին։

ե) Ո՞ր մարգարեությունները կատարվեցին նրա դատի ժամանակ։

զ) Ի՞նչ էր կանխագուշակված նրան ցիցը հանելու, նրա մահվան ու հարության մասին։

[աղյուսակ 376-րդ էջի վրա]

11) ԱՅԼ ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉՅԱՆ ՄԱՐԳԱՐԵՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐՈՒՄՆԵՐ

Մարգարեություն Իրադարձություն Կատարում

[ծանոթագրություններ]

ա) Ի՞նչ մարգարեություններ կատարվեցին այն բանից հետո, երբ Իսրայել ազգը մտավ Քանանի երկիր։

բ) Ի՞նչ մարգարեական դատավճիռներ իրագործվեցին Իսրայելի ու Հուդայի դեմ և ե՞րբ։

գ) Ի՞նչ վերականգնման մասին էր մարգարեացվել, և արդյո՞ք այդ մարգարեությունը կատարվեց։

դ) Ո՞ր ազգերի դեմ դատավճիռներ հայտարարվեցին, և ինչպե՞ս դրանք կատարվեցին։

ե) Ի՞նչ կարևոր պատմական դեպքերի մասին մարգարեացավ Դանիելը։ Եվ ի՞նչ պատմական դեպքերի մասին մարգարեացավ Հիսուսը։

12) ՈՐՈՇ ՄԵՋԲԵՐՈՒՄՆԵՐ ԵԲՐԱՅԵՐԵՆ ԳՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ ԵՎ ԴՐԱՆՑ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ ՀՈՒՆԱՐԵՆ ԳՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ

(Ուշադրություն. այս ցուցակում չկան այն համարները, որոնք թվարկվում են «Նշանակալից մարգարեություններ Հիսուսի մասին և դրանց կատարումը» (10) աղյուսակում)

Մեջբերում Միտք Կիրառություն

Ծննդ. 2։7 Ադամը դառնում է կենդանի հոգի 1 Կորնթ. 15։45

Ծննդ. 15։5 Աբրահամի սերունդը շատանալու է Հռոմ. 4։18

Ծննդ. 18։10, 14 Սառային որդի է խոստացվում Հռոմ. 9։9

Ծննդ. 18։12 Սառան Աբրահամին «տեր» է կոչում 1 Պետ. 3։6

Ելք 13։2, 12 Առաջնեկներին պետք է նվիրել Եհովային Ղուկ. 2։23

Ղևտ. 11։44 «Սուրբ եղեք, քանի որ ես սուրբ եմ» 1 Պետ. 1։16

Ղևտ. 12։8 Աղքատների ընծան որդի ունենալուց հետո Ղուկ. 2։24

Ղևտ. 18։5 Օրենքը պահողը դրա շնորհիվ կապրի Գաղ. 3։12

Ղևտ. 26։12 Եհովան Իսրայելի Աստվածն է 2 Կորնթ. 6։16

2 Օրենք 23։21 «Կատարիր Եհովային տված խոստումներդ» Մատթ. 5։33

2 Օրենք 32։35, 36 Վրեժխնդրությունը Եհովայինն է Եբր. 10։30

2 Տար. 20։7 Աբրահամը կոչվեց Աստծու «ընկերը» Հակ. 2։23

Սաղ. 5։9 «Նրանց կոկորդը բաց գերեզման է» Հռոմ. 3։13

Սաղ. 10։7 «Նրանց բերանը լի է անեծքով» Հռոմ. 3։14

Սաղ. 14։1–3 «Արդար մարդ չկա» Հռոմ. 3։10–12

Սաղ. 18։49 Ուրիշ ազգերի մարդիկ կգովեն Աստծուն Հռոմ. 15։9

Սաղ. 22։22 «Ես կհռչակեմ քո անունը իմ եղբայրներին» Եբր. 2։12

Սաղ. 24։1 Եհովայինն է երկիրը 1 Կորնթ. 10։26

Սաղ. 44։22 «Մորթվելու ոչխարներ են մեզ համարում» Հռոմ. 8։36

Սաղ. 78։24 Հաց՝ երկնքից Հովհ. 6։31–33

Սաղ. 82։6 «Դուք աստվածներ եք» Հովհ. 10։34

Սաղ. 104։4 «Նա իր հրեշտակներին ոգիներ է դարձնում» Եբր. 1։7

Սաղ. 116։10 «Ես հավատացի, ուստիև խոսեցի» 2 Կորնթ. 4։13

Սաղ. 118։6 «Եհովան է իմ օգնականը, ես չեմ վախենա» Եբր. 13։6

Սաղ. 140։3 «Իժերի թույն կա նրանց շուրթերի տակ» Հռոմ. 3։13

Առակ. 26։11 «Շունը վերադառնում է իր փսխածին» 2 Պետ. 2։22

Ես. 10։22, 23 Միայն Իսրայելի մնացորդը կփրկվի Հռոմ. 9։27, 28

Ես. 25։8 «Մահը կլանվեց հավիտյան» 1 Կորնթ. 15։54

Ես. 40։6–8 Աստծու Խոսքը մնում է հավիտյան 1 Պետ. 1։24, 25

Ես. 40։13 Ո՞վ դարձավ Եհովայի խորհրդատուն Հռոմ. 11։34

Ես. 42։6; 49։6 «Ես քեզ ազգերի լույս նշանակեցի» Գործ. 13։47

Ես. 45։23 Ամեն ծունկ կխոնարհվի Եհովայի առաջ Հռոմ. 14։11

Ես. 52։15 Բարի լուրը հռչակվում է այլազգիներին Հռոմ. 15։21

Երեմ. 5։21 Աչքեր ունեն, բայց չեն տեսնում Մարկ. 8։18

Դան. 9։27; 11։31 «Ամայացում բերող պղծությունը» Մատթ. 24։15

Օս. 13։14 «Մա՛հ, ո՞ւր է քո խայթոցը» 1 Կորնթ. 15։54, 55

Ամբ. 1։5 «Տեսե՛ք, արհամարհողնե՛ր, զարմացե՛ք» Գործ. 13։40, 41

Անգե 2։6 Երկինքն ու երկիրը ցնցվելու են Եբր. 12։26, 27

Մաղ. 1։2, 3 Հակոբը սիրված է, Եսավը՝ ատված Հռոմ. 9։13

Հարցեր «Որոշ մեջբերումներ Եբրայերեն Գրություններից և դրանց կիրառումը Հունարեն Գրություններում» աղյուսակի համար։

ա) Ինչպե՞ս են Հունարեն Գրությունների հղումները «Ծննդոց» գրքին հաստատում արարչագործության մասին արձանագրությունը։

բ) Ի՞նչ համատեքստում են օգտագործվում Աբրահամի ու նրա սերնդի մասին խոսքերը՝ արձանագրված «Ծննդոց» գրքում։

գ) Ի՞նչ մեջբերումներ են արվում «Ելք»-ից Տասը պատվիրանների և այլ օրենքների առնչությամբ։

դ) Որտե՞ղ են ի սկզբանե գրվել երկու ամենակարևոր պատվիրանները՝ սիրել Եհովային ամբողջ սրտով ու ամբողջ հոգով և սիրել մերձավորին քո անձի պես։

ե) Նշիր Հնգամատյանում գրված մի քանի հիմնական սկզբունքներ, որ մեջբերվել են Հունարեն Գրություններում։ Ինչպե՞ս են դրանք կիրառվում։

զ) Հունարեն Գրություններում «Սաղմոսներ» գրքից մեջբերված ո՞ր հատվածներն են գովաբանում Եհովային ⁽¹⁾ որպես Արարիչ ու երկրի Տեր, ⁽²⁾ որպես Մեկը, ով հետաքրքրված է արդար մարդկանցով և հոգ է տանում նրանց մասին։

է) Հունարեն Գրություններում ինչպե՞ս են Եսայիայի և այլ մարգարեների խոսքերը վերաբերում ⁽¹⁾ բարի լուրի քարոզչությանը, ⁽²⁾ այն բանին, որ ոմանք կմերժեն բարի լուրը, ⁽³⁾ այլ ազգերի մարդկանց, որոնք, Իսրայելի մնացորդի նման, նույնպես կդառնան հավատացյալ, ⁽⁴⁾ այն բանին, որ կարևոր է հավատ դրսևորել բարի լուրի հանդեպ։