Կենսագրություն

Հոգևոր լույսը շողում է մերձավոր արևելքում

Պատմում է Նաջիբ Սալեմը

Մ.թ. առաջին դարում Աստծո Խոսքի լույսը շողաց Մերձավոր Արևելքից և հասավ աշխարհի հեռավոր անկյունները։ 20–րդ դարի ընթացքում այդ լույսը վերադարձավ՝ մեկ անգամ ևս լուսավորելու երկրագնդի այս մասը։Թույլ տվեք պատմել, թե ինչպես է դա կատարվել։

Ես ծնվել եմ 1913 թ.–ին Ամիուն քաղաքում (հյուսիսային Լիբանան)։ Դա հարաբերական կայունության և խաղաղության վերջին տարին էր, քանզի հաջորդ տարի բռնկվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը։ Երբ 1918 թ.–ին պատերազմն ավարտվեց, Լիբանանը, որին այն ժամանակ Մերձավոր Արևելքի մարգարիտ էին կոչում, մեծապես տուժել էր և՛ տնտեսապես, և՛ քաղաքականապես։

Երբ 1920 թ.–ին Լիբանանում փոստային ծառայությունները կրկին սկսեցին գործել, արտասահմանում ապրող լիբանանցիներից նամակներ ստացվեցին։ Մենք էլ նամակ ստացանք իմ քեռիներ Աբդուլլա և Ջորջ Ղանթուսներից։ Նրանք իրենց հորը՝ Հաբիբ Ղանթուսին՝ իմ պապին գրած նամակում պատմում էին Աստծո Թագավորության մասին (Մատթէոս 24։14)։ Հենց որ պապս իր համաքաղաքացիներին պատմեց որդիների գրած նամակների բովանդակության մասին, իսկույն արժանացավ նրանց ծաղրանքին։ Քաղաքում լուր տարածվեց, թե Հաբիբի որդիներն իրենց հորը խրախուսում են վաճառել հողը, էշ գնել և քարոզելու գնալ։

Լույսի վաղ տարածումը

Հաջորդ տարի՝ 1921 թ.–ին, Միշել Աբուդը, որն ապրում էր Բրուքլինում (Նյու Յորք, ԱՄՆ), վերադարձավ Տրիպոլի (Լիբանան)։ Նա դարձել էր Աստվածաշունչ ուսումնասիրող, ինչպես այն ժամանակ կոչվում էին Եհովայի վկաները։ Թեև եղբայր Աբուդի ընկերների և բարեկամների մեծ մասը չարձագանքեց աստվածաշնչյան լուրին, երկու հայտնի անձնավորություններ անտարբեր չմնացին՝ պրոֆեսոր Իբրահիմ Աթիյան և ատամնաբույժ Հանա Շամմասը։ Բժիշկ Շամմասն իր տունը և կլինիկան տրամադրեց քրիստոնեական հանդիպումներ անցկացնելու համար։

Ես դեռ պատանի էի, երբ եղբայրներ Աբուդն ու Շամմասը եկան Ամիուն՝ մեր քաղաքը։ Նրանց այցելությունը խորը հետք թողեց ինձ վրա, և ես սկսեցի ուղեկցել եղբայր Աբուդին քարոզչական գործում։ 40 տարի շարունակ մենք միասին ենք ծառայել՝ մինչև եղբայր Աբիուդի մահանալը 1963 թ.–ին։

1922–1925 թթ.-ին աստվածաշնչյան ճշմարտության լույսը լայնորեն տարածվեց հյուսիսային Լիբանանի բազմաթիվ գյուղերում։ 20–30 մարդ հավաքվում էին տներում, օրինակ, մեր տանը՝ Ամիունում, որպեսզի քննեին Աստվածաշունչը։ Հոգևորականները երեխաներին ուղարկում էին, որպեսզի նրանք թիթեղյա տուփերով զնզնգացնելով, բղավելով ու ճչալով խափանեին մեր հանդիպումները։ Այդ իսկ պատճառով մենք ստիպված էինք լինում երբեմն սոճու անտառում հանդիպել։

Պատանեկան հասակում ես մեծ եռանդով մասնակցում էի ծառայությանն ու ներկա էի լինում քրիստոնեական ամեն մի հանդիպմանը, որի համար էլ վաստակեցի «Տիմոթեոս» մականունը։ Դպրոցի տնօրենը կարգադրեց ինձ այլևս չգնալ, իր բառերով ասած, «այդ հանդիպումներին»։ Բայց ես չհնազանդվեցի, և ինձ դպրոցից հեռացրին։

Քարոզում ենք աստվածաշնչյան վայրերում

Շուտով՝ 1933 թ.–ին մկրտվելուց հետո, սկսեցի ծառայել որպես ռահվիրա, ինչպես Եհովայի վկաները անվանում են լիաժամ ծառայողներին։ Թեև թվով քիչ էինք, սակայն մենք ոչ միայն քարոզեցինք հյուսիսային Լիբանանի գյուղերի մեծ մասում, այլև հասանք մինչև Բեյրութ և նրա արվարձանները, ինչպես նաև Լիբանանի հարավային շրջանները։ Այդ վաղ տարիներին մենք սովորաբար ոտքով կամ էշով էինք ճամփորդում, ինչպես Հիսուս Քրիստոսն ու առաջին դարի իր աշակերտները։

1936 թ.–ին լիբանանցի Վկա Յուսեֆ Ռախալը, որը տարիներ շարունակ ապրում էր ԱՄՆ–ում, այցեյեց Լիբանան։ Նա իր հետ բերեց ձայնային սարքավորում և երկու նվագարկիչ։ Մենք այդ սարքավորումը տեղադրեցինք 1931 թ. արտադրության «Ֆորդ» ավտոմեքենայի վրա և ճանապարհորդեցինք ողջ Լիբանանով և Սիրիայով մեկ՝ Թագավորության լուրը հասցնելով հեռավոր վայրերը։ Բարձրախոսի ձայնը լսվում էր ավելի քան 10 կմ–ից։ Մարդիկ բարձրանում էին տների կտուրները, որպեսզի լսեին, ինչպես իրենք էին ասում, երկնքից եկող ձայները։ Իսկ դաշտում աշխատողները թողնում էին աշխատանքը և լսելու նպատակով ավելի մոտ գալիս։

Յուսեֆ Ռախալի հետ իմ կատարած վերջին ճանապարհորդություններից մեկը 1937 թ. ձմռանը Հալեպ (Սիրիա) մեկնելն էր։ Նրա՝ Միացյալ Նահանգներ մեկնելուց առաջ մենք նաև գնացինք Պաղեստին։ Այնտեղ եղանք Հայֆա և Երուսաղեմ քաղաքներում, ինչպես նաև գյուղերում։ Մեզ հանդիպած մարդկանցից մեկը Իբրահիմ Շեհադին էր, որի հետ ավելի վաղ ծանոթացել էի նամակագրական կապի միջոցով։ Իբրահիմն այնքան էր ավելացրել իր աստվածաշնչյան գիտելիքները, որ միացավ մեզ տնետուն ծառայության մեջ (Գործք 20։20)։

Նաև ցանկանում էի տեսնել պրոֆեսոր Խալիլ Քոբրիսիին. մի նվիրված կաթոլիկի, որը Եհովայի վկաների հետ Աստվածաշունչ էր ուսումնասիրում նամակագրական կապի միջոցով։ Ինչպե՞ս էր նա իմացել Լիբանանում գտնվող Վկաների հասցեն։ Հայֆայի մի խանութում խանութպանը Խալիլի գնած նպարեղենը փաթաթել էր Եհովայի վկաների մի հրատարակությունից պոկված թղթով։ Հենց այդ թղթի վրա մեր հասցեն էր գրված։ Մենք հանդիպեցինք և հրաշալի ժամանակ անցկացրինք։ Ավելի ուշ՝ 1939 թ.–ին, նա եկավ Տրիպոլի՝ մկրտվելու։

1937 թ.–ին Պետրոս Լագակոսը կնոջ հետ միասին ժամանեց Տրիպոլի։ Հաջորդ մի քանի տարվա ընթացքում մենք երեքով քարոզեցինք գրեթե ողջ Լիբանանում և Սիրիայում՝ մարդկանց հետ իրենց տներում խոսելով Թագավորության լուրի մասին։ Եղբայր Լագակոսի՝ 1943 թ.–ին մահանալու պահին Վկաները հոգևոր լույսը հասցրել էին Լիբանանի, Սիրիայի և Պաղեստինի քաղաքների և գյուղերի մեծ մասը։ Երբեմն մոտ 30 մարդ իր ծառայությունը սկսում էր գիշերվա ժամը երեքին, որպեսզի կարողանար ավտոմեքենայով կամ ավտոբուսով հասնել հեռավոր վայրերը։

1940–ականներին Իբրահիմ Աթիյան «Դիտարանը» թարգմանում էր արաբերեն, իսկ ես պետք է դրանից չորս օրինակ արտագրեի և ուղարկեի Պաղեստինում, Սիրիայում և Եգիպտոսում գտնվող Վկաներին։ Այդ օրերին՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին, մեր քարոզչությանը մեծ հակառակություն էր ցույց տրվում, բայց մենք միշտ կապ էինք պահպանում Մերձավոր Արևելքում ապրող բոլոր նրանց հետ, ովքեր սիրում էին աստվածաշնչյան ճշմարտությունը։ Ես ինքս քարտեզներ էի կազմում, և մենք նախանշում էինք, թե որ քաղաքը կամ գյուղը պիտի տանեինք բարի լուրը։

1944 թ.–ին, երբ դեռ մոլեգնում էր Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, ամուսնացա Էվլինի՝ իմ ռահվիրա–​ուղեկից Միշել Աբուդի աղջկա հետ։ Մենք ունեցանք երեք երեխա՝ մեկ աղջիկ և երկու տղա։

Ծառայում ենք միսիոներների հետ

Պատերազմի ավարտից շատ չանցած՝ միսիոներական «Գաղաադ» դպրոցի առաջին շրջանավարտները ժամանեցին Լիբանան։ Արդյունքում՝ հիմնադրվեց առաջին ժողովը Լիբանանում, իսկ ես նշանակվեցի նախագահող վերակացու։ 1947 թ.–ին Նաթան Նորն ու իր քարտուղար Միլթոն Հենշելը եկան Լիբանան և եղբայրներին մեծապես ոգևորեցին։ Շատ չանցած ավելի շատ միսիոներներ եկան։ Նրանք մեծ ներդրում ունեցան մեր ծառայությունը կազմակերպելու և ժողովի հանդիպումներն անցկացնելու մեջ։

Մի անգամ այցելել էինք Սիրիայի հեռավոր վայրերից մեկը, որտեղ հանդիպեցինք տեղի եպիսկոպոսի հակառակությանը։ Նա մեզ մեղադրում էր, ինչպես ինքն էր ասում, սիոնիստական գրականություն տարածելու մեջ։ Որքան էլ որ տարօրինակ է, 1948 թ.–ից առաջ հոգևորականները հաճախ մեզ պիտակում էին «կոմունիստներ» անունը։ Մեզ ձերբակալեցին և երկու ժամ հարցաքննեցին, որի ընթացքում գերազանց վկայություն տվեցինք։

Ի վերջո, մեր դատը վարող դատավորն ասաց. «Չնայած ես անիծում եմ այդ մորուքին (այլաբանություն, որը վերաբերում էր եպիսկոպոսին), որ ձեր դեմ գործ է հարուցել, պետք է նրան շնորհակալություն հայտնեմ, որ ինձ այսպիսի հնարավորություն տվեց հանդիպելու ձեզ և իմանալու ձեր ուսուցումների մասին»։ Հետո նա ներողություն խնդրեց պատճառված անհարմարությունների համար։

Այս դեպքից տասը տարի անց ավտոբուսով գնում էի Բեյրութ։ Սկսեցի զրուցել կողքիս նստած մարդու հետ, որը ինժեներ–​գյուղատնտես էր։ Մի քանի րոպե մեր համոզմունքների մասին լսելուց հետո նա ասաց, որ նման զրույց ունեցել է Սիրիայում իր ընկերոջ հետ։ Ո՞վ էր այդ ընկերը։ Այն դատավորը, որը մեր գործը լսել էր տասը տարի առաջ։

1950–ականներին ես այցելում էի Իրաքում ապրող Վկաներին և նրանց հետ միասին ծառայում տնից տուն։ Նաև բազմիցս եղել եմ Հորդանանում և նույնանուն գետի արևմտյան ափի շրջանում։ 1951 թ.–ին չորս Վկաներով մեկնեցինք Բեթլեհեմ։ Այնտեղ մենք նշեցինք Տիրոջ ընթրիքը։ Այդ օրը վաղ առավոտյան բոլորը, որ ներկա էին այդ առիթով, ավտոբուսով գնացին դեպի Հորդանան գետ, որտեղ 22 հոգի մկրտվեցին՝ ի նշան Եհովա Աստծուն իրենց նվիրման։ Այդ տարածքում երբ հակառակության էինք հանդիպում, սովորաբար ասում էինք. «Մենք եկել ենք ձեզ հայտնելու, որ ձեր հայրենակիցներից մեկը դառնալու է ողջ աշխարհի Թագավորը։ Ինչո՞ւ եք տխուր։ Դուք պիտի ուրա՛խ լինեք»։

Քարոզում ենք դժվարությունների ներքո

Մերձավոր Արևելքում ապրող մարդիկ ընդհանուր առմամբ բարեսիրտ են, խոնարհ և հյուրասեր։ Շատերը հետաքրքրությամբ են լսում Աստծո Թագավորության լուրը։ Ոչինչ այնպես չի զորացնում, որքան իմանալը, որ շուտով հետևյալ աստվածաշնչյան խոստումը կիրագործվի. «Աստուած [իր ժողովրդի] հետ կ’լինի.... Եւ պիտի սրբի նրանց աչքերից ամէն արտասուք. եւ այլեւս մահ չկայ. ո՛չ սուգ, ո՛չ աղաղակ, ո՛չ ցաւ» (Յայտնութիւն 21։3, ԱԹ, 4)։

Ես նկատել եմ, որ մեր գործունեությանն ընդդիմացող մարդկանց մեծ մասը իրականում չի հասկանում, թե ինչ են իրենից ներկայացնում մեր աշխատանքն ու բերած բարի լուրը։ Քրիստոնեական աշխարհի հոգևորականներն այնքա՜ն բան են արել հասարակության առջև մեզ կեղծ լույսի ներքո ներկայացնելու համար։ Դրա պատճառով 1975 թ.–ին Լիբանանում սկսված և ավելի քան 15 տարի տևած քաղաքացիական պատերազմի ընթացքում Վկաները բազմաթիվ դժվարություններ են տեսել։

Մի ժամանակ Աստվածաշնչի ուսումնասիրություն էի անցկացնում մի ընտանիքի հետ, որն ակտիվորեն հաճախում էր եկեղեցի։ Նրանք հոգևորապես աճում էին աստվածաշնչյան ճշմարտության մեջ, ինչը գրգռում էր հոգևորականներին։ Եվ մի գիշեր տեղի կրոնականները դրդեցին եկեղեցու անդամներին հարձակվելու այդ ընտանիքի խանութի վրա, և... նրանք առնվազն 10 000 ամերիկյան դոլարի ապրանք այրեցին։ Այդ նույն գիշեր նրանք եկան և առևանգեցին ինձ։ Ինձ հաջողվեց նրանց առաջնորդի հետ խոսել և ասել, որ եթե նրանք իրոք քրիստոնյաներ են, ապա չպետք է բարբարոսաբար վարվեին։ Այդ խոսքի վրա նա հրամայեց կանգնեցնել մեքենան և ինձ իջեցրեց։

Մեկ ուրիշ անգամ ինձ առևանգեցին չորս միլիցիոներ։ Բազմաթիվ սպառնալիքներից հետո նրանց առաջնորդը, որ ասում էր, թե սպանելու է ինձ, անսպասելիորեն փոխեց մտադրությունը և ինձ ազատ արձակեց։ Այժմ այդ մարդկանցից երկուսը բանտարկված են սպանություն և կողոպուտ կատարելու համար, իսկ մյուս երկուսը մահապատժի են ենթարկվել։

Վկայելու այլ հնարավորություններ

Ես հաճախ եմ առիթ ունեցել ինքնաթիռով թռչել մի երկրից մյուսը։ Մի անգամ Բեյրութից ԱՄՆ էի թռչում, և իմ կողքին նստած էր Չարլզ Մալեկը՝ Լիբանանի արտաքին գործերի նախկին նախարարը։ Նա ինձ լսում էր մեծ ուշադրությամբ՝ շնորհակալություն հայտնելով Աստվածաշնչից իմ կարդացած ամեն մի տեքստի համար։ Նա ասաց, որ Տրիպոլիում հաճախել է այն դպրոցը, որտեղ իրեն դասավանդել է Իբրահիմ Աթիյան. հենց նա, որին իմ աները պատմել էր աստվածաշնչյան ճշմարտության մասին։ Պրն Մալեկն ասաց, որ Իբրահիմը սովորեցրեց իրեն հարգել Աստվածաշունչը։

Մեկ ուրիշ թռիչքի ժամանակ նստել էի ՄԱԿ–ում Պաղեստինի ներկայացուցչի կողքին։ Այսպիսով հնարավորություն ունեի նրան պատմել Աստծո Թագավորության բարի լուրը։ Արդյունքում՝ նա ինձ ծանոթացրեց Նյու Յորքում ապրող իր եղբոր ընտանիքի հետ, և ես հաճախ էի այցելում նրանց։ Նաև ունեի մի բարեկամ, որն աշխատում էր ՄԱԿ–ի շենքում (Նյու Յորք)։ Մի անգամ այցելեցի նրան և երեք ժամ մնացի իր գրասենյակում, որի ընթացքում Աստծո Թագավորության մասին վկայություն տվեցի։

Հիմա 88 տարեկան եմ, բայց առայժմ կարողանում եմ ակտիվորեն պատասխանատվություններ վերցնել ժողովում։ Կինս՝ Էվլինը, մինչև հիմա ինձ հետ միասին ծառայում է Եհովային։ Մեր դուստրը ամուսնացել է շրջանային վերակացուի հետ, որն այժմ ծառայում է որպես երեց Բեյրութի ժողովներից մեկում։ Նրանց աղջիկը նույնպես Վկա է։ Մեր կրտսեր որդին և նրա կինը Վկաներ են, նրանց աղջիկն էլ է ճշմարտության մեջ։ Ինչ վերաբերում է մեր ավագ որդուն, ապա նրա սրտում սերմանվել է քրիստոնեական հավատը, և ես հույս եմ փայփայում, որ ժամանակի ընթացքում նա կընդունի այն։

1933 թ.–ին ռահվիրայի նշանակում ստացա՝ առաջինը Մերձավոր Արևելքում։ Ես չէի կարող կյանքի ավելի լավ ուղի ընտրել, քան որպես ռահվիրա ծառայել Եհովային այս բոլոր անցած 68 տարիների ընթացքում։ Ես վճռականորեն տրամադրված եմ քայլելու այն հոգևոր լույսի մեջ, որը նա է տալիս։

[նկար 23–րդ էջի վրա]

Նաջիբը 1935 թ.–ին

[նկար 24–րդ էջի վրա]

Ձայնային սարքավորումով մեքենան Լիբանանի լեռներում, 1940 թ.

[նկարներ 25–րդ էջի վրա]

Վերևում. ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ՝ վերին ձախ անկյունից սկսած. Նաջիբը, Էվլինը, նրանց դուստրը, եղբայր Աբուդը և Նաջիբի ավագ որդին, 1952 թ.

Ներքևում (առաջին շարքում)՝ եղբայրներ Շամմասը, Նորը, Աբուդը և Հենշելը Նաջիբի տանը, Տրիպոլի, 1952 թ.

[նկար 26–րդ էջի վրա]

Նաջիբը կնոջ՝ Էվլինի հետ