Կենսագրություն

Եհովան վարձատրում է նրանց, ովքեր քայլում են իր ուղիներով

ՊԱՏՄՈՒՄ Է ՌՈՄՈՒԱԼԴ ՍՏԱՎՍԿԻՆ

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, որը սկսվեց 1939 թ.–ին, Լեհաստանի հյուսիսում թեժ մարտեր էին ընթանում։ Ես ինը տարեկան էի ու հետաքրքրությունից մղված՝ գնացի պատերազմի մոտակա դաշտը, որ տեսնեմ, թե ինչ է կատարվում։ Տեսարանն ահավոր էր. շուրջբոլորը մեռածների մարմիններ էին ընկած, իսկ օդը լի էր հեղձուցիչ ծխով։ Թեև այդ պահին ես մտածում էի, թե ինչպես ապահով հասնեմ տուն, մտքումս հետևյալ հարցերը ծագեցին. «Ինչո՞ւ է Աստված թույլատրում, որ նման ահավոր բաներ տեղի ունենան։ Ո՞ւմ կողմից է նա»։

ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ավարտին երիտասարդներին ստիպում էին աշխատել գերմանական կառավարության համար։ Ցանկացած անձնավորության, որը համարձակվում էր հրաժարվել, կախում էին ծառից կամ կամրջից՝ կրծքին փակցնելով մի նշան, որի վրա գրված էր՝ «դավաճան» կամ «դիվերսանտ»։ Մեր քաղաքը՝ Գդինյան, գտնվում էր հակառակորդ բանակների միջև։ Երբ փոքր եղբորս՝ Հենրիկի հետ քաղաքից դուրս էինք գնում՝ ջուր բերելու, մեր գլխավերևում փամփուշտներ և նռնակներ էին սուրում։ Եղբայրս մահացավ դրանցից ստացած վերքերից։ Սարսափելի իրադրության պատճառով մայրս մեզ՝ իր չորս երեխաներին տեղափոխեց նկուղ, որտեղ ավելի ապահով էր։ Այնտեղ երկու տարեկան եղբայրս՝ Եվգենիոսը, մահացավ դիֆթերիայից։

Կրկին իմ մեջ հարցեր առաջացան. «Որտե՞ղ է Աստված։ Ինչո՞ւ է նա թույլատրում այս բոլոր տառապանքը»։ Թեպետ ջերմեռանդ կաթոլիկ էի և կանոնավորաբար հաճախում էի եկեղեցի, բայց այնտեղ ես չէի գտնում իմ հարցերի պատասխանները։

Ընդունում եմ ճշմարտությունը

Հարցերիս պատասխանները ստացա անակնկալ ձևով։ Պատերազմն ավարտվեց 1945 թ.–ին, իսկ 1947–ի սկզբին Եհովայի վկաներից մեկը թակեց Գդինիայում գտնվող մեր տան դուռը։ Մայրս սկսեց զրուցել այդ Վկայի հետ, և ես ինչ–​որ չափով լսեցի նրանց խոսակցությունը։ Այն, ինչ ասվեց, տրամաբանական էր, ուստի ընդունեցինք քրիստոնեական հանդիպումների գնալու հրավերը։ Մեկ ամիս անց, չնայած դեռ լիովին չէի հասկանում աստվածաշնչյան ճշմարտությունը, միացա տեղի Վկաների խմբին և նրանց հետ միասին սկսեցի քարոզել ավելի լավ աշխարհի մասին, որտեղ չեն լինի պատերազմներ և դաժանություններ։ Դա ինձ մեծ ուրախություն էր պատճառում։

1947 թ. սեպտեմբերին՝ Սոպոտում կայացած շրջանային համաժողովներից մեկի ժամանակ, ես մկրտվեցի։ Հաջորդ տարվա մայիսից սկսեցի ծառայել որպես ընդհանուր ռահվիրա՝ ժամանակիս մեծ մասը նվիրելով աստվածաշնչյան պատգամը ուրիշներին հայտնելու գործին։ Տեղի հոգևորականությունը կատաղորեն հակառակվում էր մեր գործունեությանը և մարդկանց հրահրում բռնություն գործադրել մեր դեմ։ Մի անգամ խելագար ամբոխը, քարեր նետելով, հարձակվեց մեզ վրա և դաժանորեն ծեծեց։ Մեկ ուրիշ անգամ տեղի միանձնուհիներն ու հոգևորականությունը դրդեցին մի խումբ մարդկանց հարձակում գործել մեզ վրա։ Մենք ապաստան գտանք ոստիկանական բաժանմունքում, սակայն ամբոխը շրջապատեց այդ շենքը՝ սպառնալով ծեծի ենթարկել մեզ։ Ի վերջո, դեպքի վայր ժամանեցին այլ ոստիկաններ և պահակախմբի ուղեկցությամբ մեզ հեռացրին այդ ամբոխից։

Այն ժամանակ մեր քարոզչական տարածքում ժողովներ չկային։ Երբեմն գիշերում էինք անտառում՝ բաց երկնքի տակ։ Մենք ուրախ էինք, որ չնայած դժվար հանգամանքներին, կարող էինք քարոզել մարդկանց։ Այսօր այդ շրջանում ամուր ժողովներ կան։

Ծառայում եմ Բեթելում, այնուհետև ձերբակալվում

1949 թ.–ին հրավիրվեցի ծառայելու Լեհաստանի Բեթելում (Լոձ)։ Ինչպիսի՜ առանձնաշնորհում էր ծառայել այնտեղ։ Ցավոք, իմ ծառայությունը երկար չտևեց։ 1950 թ. հունիսին ինձ, ինչպես նաև Բեթելում ծառայող ուրիշ եղբայրների ձերբակալեցին։ Իսկ դրանից մեկ ամիս անց մեր գործունեությունը պաշտոնապես արգելվեց։ Ինձ տարան բանտ ու այնտեղ դաժան հարցաքննության ենթարկեցին։

Քանի որ հայրս աշխատել էր մի նավում, որը կանոնավորաբար Նյու Յորք էր ուղևորվում, քննիչները ձգտում էին ստիպել ինձ, որ ընդունեմ, թե հայրս Միացյալ Նահանգների համար լրտեսություն է արել։ Ես անողորմ հարցաքննության ենթարկվեցի։ Բացի այդ, չորս սպաներ աշխատում էին այնպես անել, որ վկայություն տամ եղբայր Վիլհելմ Շչայդերի դեմ, որն այն ժամանակ գլխավորում էր մեր գործունեությունը Լեհաստանում։ Նրանք հաստ փայտերով խփում էին կրունկներիս։ Արյունաշաղախ վիճակում հատակին ընկած, զգալով, որ այլևս չեմ դիմանում՝ աղաղակեցի. «Եհովա՛, օգնիր ինձ»։ Ինձ ծեծողները զարմացան և դադարեցին հարվածել։ Մի քանի րոպե անց նրանք քնեցին։ Ես թեթևացած շունչ քաշեցի և որոշ չափով ուժերս վերագտա։ Այս դեպքն ինձ համոզեց, որ Եհովան սիրով պատասխանում է իր նվիրված ծառաներին, որոնք նրանից օգնություն են խնդրում։ Այն նաև ամրացրեց հավատս և սովորեցրեց լիովին ապավինել Աստծուն։

Հարցաքննության վերջում կազմված արձանագրության մեջ քննիչները ներառել էին կեղծ ցուցմունքներ, որոնք իբրև թե ես էի տվել։ Երբ առարկեցի, մի սպա ասաց. «Դու դատարանո՛ւմ կբացատրես դա»։ Ինձ հետ միևնույն բանտախցում գտնվող մի մարդ խորհուրդ տվեց, որ չանհանգստանամ, քանի որ այդ արձանագրությունը պետք է ստուգվեր զինվորական դատախազի կողմից, որն ինձ հնարավորություն էր տալու հերքել կեղծ ցուցմունքները։ Այդպես էլ եղավ։

Շրջանային ծառայություն, ապա կրկին ազատազրկում

1951 թ. հունվարին ինձ ազատ արձակեցին։ Դրանից մեկ ամիս անց սկսեցի ծառայել որպես շրջագայող վերակացու։ Չնայած պետական արգելքին՝ ես համագործակցում էի եղբայրների հետ՝ ժողովներն ամրացնելու և մեր հավատակիցներին օգնելու համար. անվտանգության ծառայությունների գործունեության պատճառով նրանք ցրված էին երկրով մեկ։ Մենք քաջալերում էինք եղբայրներին շարունակել ծառայությունը։ Հետագա տարիների ընթացքում այդ եղբայրները խիզախորեն աջակցում էին շրջագայող վերակացուներին և գաղտնաբար տպագրում ու տարածում աստվածաշնչյան գրականությունը։

1951 թ. ապրիլին՝ մի օր՝ ժողովի հանդիպումից հետո, փողոցում ձերբակալվեցի անվտանգության ծառայության աշխատակիցների կողմից, որոնք ուշադրությամբ հետևել էին ինձ։ Քանի որ հրաժարվում էի պատասխանել հարցերի, նրանք ինձ տարան Բիդգոշչում գտնվող մի բանտ, որտեղ հենց նույն գիշերը սկսեցին հարցաքննել։ Հրամայեցին վեց օր ու գիշեր չուտել, չխմել, կանգնել դեմքով դեպի պատը, ընդ որում մի սենյակում, որտեղ օդը հեղձուցիչ էր սպաների օգտագործած ծխախոտների պատճառով։ Ինձ մահակով ծեծում էին, նաև ծխախոտ էին հանգցնում վրաս, այնպես որ շատ այրվածքներ ստացա։ Երբ ուշաթափ էի լինում, նրանք ջուր էին լցնում վրաս ու կրկին սկսում հարցաքննել։ Ես աղերսում էի Եհովային, որ ուժ ունենամ տոկալու, և նա ինձ թիկունք կանգնեց։

Բիդգոշչի բանտում մնալն իր դրական կողմերն ուներ։ Այնտեղ ես կարողանում էի աստվածաշնչյան ճշմարտությունը հայտնել այն մարդկանց, որոնց այլապես դժվար էր հանդիպել։ Եվ իսկապես, այնտեղ վկայություն տալու բազմաթիվ հնարավորություններ կային։ Գտնվելով վատ, հաճախ անհույս վիճակում՝ բանտարկյալները պատրաստակամորեն լսում էին բարի լուրը։

Երկու կարևոր փոփոխություններ

1952 թ.–ին ազատ արձակվելուց որոշ ժամանակ անց հանդիպեցի Նելային՝ մի եռանդուն ռահվիրա քրոջ, որը ծառայում էր Լեհաստանի հարավում։ Հետագայում նա աշխատեց նաև «հացի փռերում». մենք այդպես էինք անվանում այն վայրերը, որտեղ գաղտնաբար աստվածաշնչյան գրականություն էինք տպագրում։ Դա ծանր աշխատանք էր, որը պահանջում էր զգոնություն և անձնազոհություն։ Մենք ամուսնացանք 1954 թ.–ին և շարունակեցինք լիաժամ ծառայությունը մինչև մեր աղջկա՝ Լիդիայի ծնվելը։ Այնուհետև որոշեցինք, որ Նելան դադարեցնի լիաժամ ծառայությունը, վերադառնա տուն և խնամի մեր աղջկան, իսկ ես շարունակեմ շրջագայական ծառայությունը։

Այդ նույն տարի հարկ եղավ, որ կայացնենք ևս մի կարևոր որոշում։ Ինձ խնդրեցին ծառայել որպես մարզային վերակացու Լեհաստանի մեկ երրորդ մասը կազմող տարածքում։ Մենք աղոթքով խորհրդածեցինք այդ հարցի շուրջ։ Ես հասկանում էի, թե որքան կարևոր էր ամրացնել մեր եղբայրներին, որոնք ծառայում էին արգելքի տակ։ Շատերին ձերբակալում էին, ուստի հոգևոր քաջալերանքի մեծ կարիք էր զգացվում։ Նելայի աջակցությամբ ես ընդունեցի այդ նշանակումը և Եհովայի օգնությամբ կատարեցի այդ ծառայությունը 38 տարի։

Պատասխանատու եմ «հացի փռերի» համար

Այն օրերում մարզային վերակացուն պատասխանատու էր «հացի փռերի» համար, որոնք գտնվում էին խուլ վայրերում։ Ոստիկանությունը մշտապես մեզ հետևում էր՝ ձգտելով գտնել մեզ և վերջ դնել տպագրական մեր գործունեությանը։ Երբեմն դա նրանց հաջողվում էր, սակայն մենք երբեք զուրկ չենք եղել անհրաժեշտ հոգևոր սննդից։ Պարզ երևում էր, որ Եհովան հոգ է տանում մեր մասին։

Տպագրության դժվարին և վտանգավոր աշխատանքը կատարելու համար հրավիրում էին այն անհատներին, ովքեր նվիրված էին, շրջահայաց, անձնազոհ և հնազանդ։ Այս հատկությունների շնորհիվ էին «հացի փռերն» անվտանգ գործում։ Ընդհատակյա տպագրական աշխատանքի կատարման համար տեղ գտնելը նույնպես դժվար էր։ Որոշ վայրեր հարմար էին, սակայն այնտեղ ծառայող եղբայրներն այնքան էլ խոհեմ չէին։ Մյուս վայրերում ընդհակառակը՝ տեղը հարմար չէր, սակայն եղբայրները շատ խոհեմ էին։ Նրանք պատրաստ էին բացառիկ զոհողությունների գնալ։ Ես իսկապես գնահատում եմ բոլոր նրանց, ում հետ առանձնաշնորհում եմ ունեցել աշխատելու։

Պաշտպանում ենք բարի լուրը

Այդ դժվար տարիներին մեզ մշտապես մեղադրում էին անօրինական, պառակտիչ գործունեություն անցկացնելու մեջ և մշտապես դատական գործեր հարուցում մեր դեմ։ Սա մեծ խնդիր էր, քանի որ չունեինք փաստաբաններ, որոնք կկարողանային պաշտպանել մեզ։ Որոշ փաստաբաններ թեև կարեկցում էին մեզ, սակայն նրանց մեծ մասը վախենում էր հասարակական կարծիքից և չէր ցանկանում տհաճություն պատճառել իշխանություններին մեզ պաշտպանելու հետևանքով։ Սակայն Եհովան տեղյակ էր մեր կարիքներին և ճիշտ ժամանակին գործերը կարգավորում էր հարկ եղած ձևով։

Հարցաքննության ժամանակ Ալոիս Պրոստակի՝ կրակովցի մի շրջագայող վերակացուի հետ այնքան դաժանորեն էին վերաբերվել, որ նա ընկել էր բանտի հիվանդանոցը։ Մտավոր և ֆիզիկական տանջանքների ժամանակ ամուր մնալով՝ նա արժանացել էր հիվանդանոցում գտնվող մյուս բանտարկյալների հարգանքին ու հիացմունքին։ Եղբայր Պրոստակի քաջությունը հատկապես տպավորել էր նրանցից մեկին՝ Վիթոլդ Լիս–Օլզևսկուն, որն աշխատել էր որպես փաստաբան։ Օլզևսկին մի քանի անգամ զրուցել էր Ալոիսի հետ և վերջում խոստացել. «Հենց որ ազատվեմ և վերսկսեմ աշխատել որպես փաստաբան, կուզեմ պաշտպանել Եհովայի վկաներին»։ Նա արեց այն, ինչ խոստացել էր։

Պրն. Օլզևսկին իրավաբանների խումբ ուներ։ Մեզ օգնելու գործում նրանց ցուցաբերած նվիրվածությամբ իսկապես կարելի էր հիանալ։ Երբ հակառակությունը շատ ուժգին էր, նրանք ամեն ամիս մոտ 30 դատի էին մասնակցում՝ պաշտպանելով եղբայրներին ամեն օր։ Քանի որ պրն. Օլզևսկին պետք է քաջատեղյակ լիներ բոլոր դեպքերին, ինձ նշանակել էին նրա հետ աշխատելու։ Մենք միասին համագործակցել ենք մոտ յոթ տարի՝ 1960–1970-ական թվականներին։

Այդ տարիներին ես շատ բան սովորեցի իրավաբանական աշխատանքի մասին։ Հաճախ եմ տեսնել, թե ինչպես են ընթանում դատերը, ուշադրություն եմ դարձրել իրավաբանների դրական ու բացասական մեկնաբանություններին, պաշտպանության մեթոդներին և մեղադրվող հավատակիցների տված վկայությանը։ Դա շատ օգտակար եղավ եղբայրներին աջակցելու հարցում, հատկապես նրանց, ովքեր դատարանում պետք է վկաներ լինեին։ Ես նրանց օգնում էի հասկանալ, թե ինչ կարող էին ասել և երբ պետք է լռեին դատարանում։

Երբ դատական պրոցեսը ընթացքի մեջ էր լինում, պրն. Օլզևսկին հաճախ մնում էր Եհովայի վկաների տներում։ Ոչ թե այն պատճառով, որ նա չէր կարող հյուրանոցում սենյակ վարձել, այլ ինչպես նա մի անգամ ասաց. «Դատից առաջ ուզում եմ մի փոքր ձեռք բերել ձեր ոգուց»։ Շնորհիվ նրա աջակցության՝ մենք բազմաթիվ դատեր շահեցինք։ Անձամբ ինձ նա մի քանի անգամ պաշտպանել է, սակայն երբեք դրամ չի վերցրել ինձնից։ Իսկ մի անգամ նա հրաժարվեց 30 իրավական գործերի դիմաց գումար վերցնելուց։ Ինչո՞ւ։ Նա ասաց. «Ես ուզում եմ գոնե որոշ չափով աջակցել ձեր գործունեությանը»։ Այն, ինչից նա հրաժարվեց, փոքր գումար չէր։ Թեև պրն. Օլզևսկու և նրա համագործակիցների գործունեությունը իշխանությունների աչքից չվրիպեց, սակայն դա պատճառ չեղավ, որ նա դադարեր մեզ օգնելուց։

Դժվար է նկարագրել, թե ինչ լավ վկայություն տվեցին մեր եղբայրները դատերի ժամանակ։ Շատերը գալիս էին տեսնելու, թե ինչպես են ընթանում դատերը, և զորացնելու մեղադրվող եղբայրներին։ Երբ դատարաններում քննվող գործերի թիվը շատ մեծ էր, մի տարվա մեջ այնտեղ եկած եղբայրների ու քույրերի թիվը հասավ մոտ 30 000–ի։ Անշուշտ, սա Վկաների մեծ բազմություն էր։

Նոր նշանակում

1989 թ.–ին մեր գործունեության վրա դրված արգելքը հեռացվեց։ Եղբայրները սկսեցին կառուցել մի նոր մասնաճյուղ, և երեք տարի անց տեղի ունեցավ նվիրումը։ Ինձ հրավիրեցին աշխատելու Հիվանդանոցային տեղեկատվական ծառայությունում, և ես ուրախությամբ ընդունեցի այդ նշանակումը։ Մենք աշխատում էինք երեքով և աջակցում այն հավատակիցներին, որոնք բախվում էին արյան փոխներարկման խնդրին։ Մենք նրանց օգնում էինք պաշտպանել քրիստոնեական խղճի հիման վրա իրենց բռնած դիրքը (Գործք 15։29)։

Ես ու կինս շատ երախտապարտ ենք Եհովային, որ պատիվ ունենք ծառայելու նրան։ Նելան միշտ աջակցել ու քաջալերել է ինձ։ Ես շնորհակալ եմ նրանից, որ երբ զբաղված եմ եղել աստվածապետական նշանակումներում կամ բանտարկվել եմ, նա երբեք չի տրտնջացել, թե բացակայել եմ տնից։ Ծանր ժամանակներում նա մխիթարել է ուրիշներին և ոչ թե կենտրոնացել իր դժվարությունների վրա։

Օրինակ՝ 1974 թ.–ին ինձ ուրիշ շրջագայող վերակացուների հետ միասին ձերբակալեցին։ Որոշ եղբայրներ, որոնք իմացել էին այդ մասին, ցանկացել էին նուրբ ձևով տեղյակ պահել կնոջս։ Տեսնելով նրան՝ եղբայրները հարցրել էին. «Քույր Նելա, պատրա՞ստ ես վատ լուր լսել»։ Սկզբում նա վախեցել էր՝ մտածելով, թե մահացել եմ։ Իսկ երբ իմացել էր, թե ինչ է տեղի ունեցել, թեթևությամբ շունչ էր քաշել՝ ասելով. «Կարևորը՝ նա կենդանի է։ Ոչինչ, սա նրա առաջին բանտարկությունը չէ»։ Հետագայում եղբայրներն ինձ ասացին, որ Նելայի դրական տրամադրվածությունը մեծապես տպավորել էր նրանց։

Թեպետ անցյալում որոշ ցավալի դեպքեր են տեղի ունեցել մեզ հետ, սակայն Եհովան առատորեն վարձատրել է մեզ իր ուղիները պահելու համար։ Մենք այնքա՜ն ուրախ ենք, որ մեր դուստրը՝ Լիդիան և նրա ամուսինը՝ Ալֆրեդ Դեռուշան, օրինակելի քրիստոնեական զույգ են։ Նրանց երեխաները՝ Քրիստոֆերն ու Ջոնաթանը, իրենց ծնողների շնորհիվ այսօր Եհովայի նվիրված ծառաներից են, ինչն էլ ավելի է մեծացնում մեր ուրախությունը։ Եղբայրս՝ Ռիզարդը և քույրս՝ Ուրսուլան, նույնպես տարիներ շարունակ հավատարմորեն ծառայում են Աստծուն։

Եհովան երբեք չի լքել մեզ, և մենք ցանկանում ենք շարունակել ծառայել նրան ամբողջ սրտով։ Մենք անձամբ զգացել ենք Սաղմոս 37։34 խոսքերի ճշմարտացիությունը. «Սպասիր Տիրոջը եւ պահիր նորա ճանապարհը, եւ նա կ’բարձրացնէ քեզ՝ որ երկիրը ժառանգես»։ Մենք սրտանց սպասում ենք այդ ժամանակվան։

[նկար 17–րդ էջի վրա]

Համաժողովի ժամանակ, որն անցկացվել է մի եղբոր պարտեզում (Կրակով, 1964 թ.)

[նկար 18–րդ էջի վրա]

Կնոջս՝ Նելայի և աղջկաս՝ Լիդիայի հետ (1968 թ.)

[նկար 20–րդ էջի վրա]

Վկա տղայի հետ սրտի անարյուն վիրահատությունից առաջ

[նկար 20–րդ էջի վրա]

Բժիշկ Վայտսի՝ սրտի անարյուն վիրաբուժության գծով գլխավոր մանկական վիրաբույժի հետ Կատովիցեի հիվանդանոցում

[նկար 20–րդ էջի վրա]

Նելայի հետ, 2002 թ.