Աստվածաշնչի գիրք համար 58. Եբրայեցիներ

Գրողը՝ Պողոս

Գրվելու վայրը՝ Հռոմ

Գրության ավարտը՝ մ.թ. մոտ 61թ.

1. Ինչո՞ւ զարմանալի չէ, որ Պողոսը եբրայեցիներին նամակ գրեց։

ՊՈՂՈՍԸ ամենից շատ հայտնի է որպես «ազգերի» առաքյալ։ Բայց արդյո՞ք դա նշանակում է, որ նա քարոզեց միայն ոչ հրեաներին։ Բոլորովի՛ն։ Երբ առաքյալը դեռ չէր մկրտվել և չէր ստացել իր նշանակումը, Տեր Հիսուսը Անանիային ասաց. «Այս մարդը [Պողոսը] ընտրյալ անոթ է ինձ համար, որ իմ անունը տանի մյուս ազգերին, ինչպես նաև թագավորներին և Իսրայելի որդիներին» (Գործ. 9։15; Գաղ. 2։8, 9)։ «Եբրայեցիներ» գիրքը փաստում է, որ Պողոսն իսկապես Հիսուսի անունը տարել է Իսրայելի որդիներին։

2. Ինչպե՞ս կարելի է հերքել այն փաստարկները, թե Պողոսը չի գրել «Եբրայեցիներ» նամակը։

² Սակայն որոշ քննադատներ կասկածի տակ են դնում այն, որ Պողոսն է գրել «Եբրայեցիներ» նամակը։ Առարկություններից մեկն այն է, որ Պողոսի անունը չկա այդ նամակում։ Բայց սա ամենևին էլ հիմնավոր փաստարկ չէ. շատ կանոնական գրքերում նույնպես չի հիշատակվում գրողի անունը, և նրա ով լինելը հաճախ բացահայտվում է տվյալ գրքի բովանդակությամբ։ Բացի այդ, ոմանք ենթադրում են, որ Պողոսը դիտավորյալ չի նշել իր անունը Հրեաստանում գտնվող եբրայեցի քրիստոնյաներին գրելիս, քանի որ տեղի հրեաները ատում էին նրան (Գործ. 21։28)։ Չի կարելի հիմնավոր համարել նաև այն առարկությունը, թե Պողոսը չի գրել «Եբրայեցիներ» նամակը, քանի որ այս ուղերձը նրա մյուս նամակներից տարբերվում է իր ոճով։ Անկախ այն բանից, թե Պողոսը ում էր դիմում՝ հեթանոսներին, հրեաներին թե քրիստոնյաներին, նա միշտ կարողանում էր «ամեն տեսակ մարդկանց համար ամեն ինչ լինել»։ «Եբրայեցիներ» նամակում, որը ուղղված է հրեաներին, առաքյալն իր դատողությունները ներկայացնում է հրեայի տեսակետից՝ բերելով այնպիսի փաստարկներ, որոնք նրանք կարող են լիովին հասկանալ և ընդունել (1 Կորնթ. 9։22)։

3. Ի՞նչ ապացույցներ կան, որ եբրայեցիներին ուղղված նամակը Պողոսն է գրել, և որ այն գրվել է հենց հրեաների համար։

³ Նամակն ինքն է փաստում, որ գրվել է Պողոսի կողմից։ Գրողի մասին ասվում է, որ նա Իտալիայում էր և համագործակցում էր Տիմոթեոսի հետ։ Այս փաստերը մատնացույց են անում Պողոսին (Եբր. 13։23, 24)։ Բացի այդ, այս նամակում խոսվում է այնպիսի ուսմունքների մասին, որոնք Պողոսը հաճախ գրել է մյուս նամակներում, թեև իր փաստարկները նա բերում է հրեայի տեսանկյունից՝ նպատակ ունենալով դիմել բացառապես հրեաներից բաղկացած ժողովին։ Մի աշխատությունում «Եբրայեցիներ» նամակի վերաբերյալ ասվում է. «Այն, որ դա հասցեագրված է եղել հրեաներին, երևում է ողջ ուղերձի կառուցվածքից։ Եթե այն հասցեագրված լիներ այլազգիներին, նույնիսկ տասը հազար մարդուց չէր գտնվի մեկը, որը կհասկանար նրա փաստարկները այն պարզ պատճառով, որ ծանոթ չէր հրեական համակարգին, ինչը գրողը ակնկալել է իր ընթերցողից»a։ Այս խոսքերը օգնում են հասկանալու, թե ինչու է Պողոսի այս նամակը ոճական առումով տարբերվում նրա մյուս նամակներից։

4. Ուրիշ ի՞նչ ապացույց կա, որ այս նամակը Պողոսն է գրել։

⁴ Մոտ 1930թ.-ին Չեստեր Բիատիի №2 (P⁴⁶) պապիրուսի հայտնաբերումը հավելյալ լույս սփռեց այն բանի վրա, որ Պողոսն է գրել «Եբրայեցիներ»-ը։ Այս պապիրուսե մատյանը գրվել է Պողոսի մահից մոտ մեկ ու կես դար անց։ Մեկնաբանելով նրա բովանդակությունը՝ Աստվածաշնչի ձեռագրերի ականավոր մասնագետ բրիտանացի Ֆրեդերիկ Քենյոնն ասել է. «Հատկանշական է, որ «Եբրայեցիներ» նամակը հաջորդում է անմիջապես «Հռոմեացիներ» նամակին (ինչը շատ անսովոր է)։ Սա վկայում է, որ վաղ շրջանում, երբ այս մատյանը գրվեց, «Եբրայեցիներ» նամակը, անկասկած, համարվել է Պողոսի կողմից գրված»b։ Այս հարցի վերաբերյալ «Մըքքլինթոքի և Սթրոնգի հանրագիտարանում» ասվում է. «Ո՛չ ուղերձի բովանդակության մեջ, ո՛չ էլ կողմնակի աղբյուրներում չկա որևէ ծանրակշիռ ապացույց, որ այն Պողոսից բացի մեկ ուրիշ անձնավորություն է գրել»c։

5. «Եբրայեցիներ» նամակի բովանդակությունը ինչպե՞ս է փաստում, որ այն ներշնչված է Աստծուց։

⁵ Վաղ քրիստոնյաներն ընդունում էին, որ «Եբրայեցիներ» գիրքը ներշնչված է Աստծուց։ Սակայն այդ նամակի ներշնչյալ լինելը փաստվում է նաև հենց նրա բովանդակությամբ։ Գիրքը բազմաթիվ հղումների միջոցով ընթերցողի ուշադրությունը հրավիրում է Եբրայերեն Գրությունների մարգարեությունների վրա և նշում, թե դրանք ինչպես են կատարվել Հիսուս Քրիստոսի վրա։ Միայն առաջին գլխում Եբրայերեն Գրություններից արված է առնվազն յոթ մեջբերում՝ հիմնավորելու համար, որ Որդին այժմ բարձր է հրեշտակներից։ Նամակում անընդհատ մեծարվում է Եհովայի Խոսքը և նրա անունը։ Նշվում է, որ Հիսուսը կյանքի Գլխավոր Առաջնորդն է, իսկ Աստծու Թագավորությունը, որի Թագավորը Քրիստոսն է, մարդկության միակ հույսն է։

6. Ինչպե՞ս ենք իմանում, թե որտեղ և երբ է գրվել նամակը։

⁶ Ե՞րբ է գրվել «Եբրայեցիներ» նամակը։ Ինչպես արդեն նշվեց, նամակը գրել է Պողոսը Իտալիայում։ Նամակի վերջում առաքյալն ասում է. «Իմացեք, որ մեր եղբայր Տիմոթեոսը ազատ է արձակվել, և եթե նա շուտով գա, միասին կգանք ձեզ տեսնելու» (13։23)։ Այստեղից կարելի է եզրակացնել, որ Պողոսն ակնկալում էր շուտ դուրս գալ բանտից, և հույս ուներ միանալու Տիմոթեոսին, որը նույնպես բանտարկված էր եղել, բայց արդեն ազատվել էր։ Հետևաբար, կարելի է ասել, որ «Եբրայեցիներ» նամակը Պողոսը գրել է Հռոմում իր առաջին բանտարկության վերջին տարում՝ 61թ.-ին։

7. Ի՞նչ հակառակության էին բախվում Երուսաղեմում ապրող հրեա քրիստոնյաները, և ինչի՞ կարիք ունեին նրանք։

⁷ Հրեաստանի և հատկապես Երուսաղեմի քրիստոնյաների համար ծանր փորձությունների շրջան սկսվեց հրեական համակարգի վերջին օրերում։ Որքան ընդլայնվում էր բարի լուրի քարոզչությունը, այնքան հրեաները քրիստոնյաներին ավելի կատաղի կերպով ու մոլեռանդորեն էին հալածում։ Ընդամենը մի քանի տարի առաջ Պողոսի միայն հայտնվելը Երուսաղեմում խռովության ալիք բարձրացրեց։ Կրոնավոր հրեաները ամբողջ ձայնով բղավում էին. «Վերացրո՛ւ այսպիսի մարդուն երկրից, որովհետև դա արժանի չէ ապրելու»։ Ավելի քան 40 հրեաներ երդումով անեծքի տակ դրեցին իրենց, որ չեն ուտի և չեն խմի, մինչև որ Պողոսին չսպանեն։ Այդ պատճառով լավ զինված մեծ պահակախումբ պահանջվեց նրան գիշերով Կեսարիա իջեցնելու համար (Գործ. 22։22; 23։12–15, 23, 24)։ Այսպիսի կրոնական մոլեռանդության և ատելության մթնոլորտում հրեա քրիստոնյաները պետք է շարունակեին ապրել, քարոզել և հավատի մեջ ամուր մնալ։ Նրանք պետք է բավականաչափ գիտելիքներ և հասկացողություն ունենային, թե ինչպես Քրիստոսը կատարեց Օրենքը, որպեսզի չվերադառնային հուդայականությանն ու Մովսիսական օրենքով պահանջվող կենդանական զոհաբերություններին, որոնք արդեն անիմաստ ծեսեր էին դարձել։

8. Ինչի՞ շնորհիվ էր Պողոսը հիանալի կերպով պատրաստված գրելու «Եբրայեցիներ» նամակը, և ի՞նչ ապացույցներ նա բերեց դրանում։

⁸ Պողոս առաքյալից բացի, ուրիշ ոչ ոք չէր կարող ավելի լավ հասկանալ, թե ինչ ճնշումների ու հալածանքների էին ենթարկվում հրեա քրիստոնյաները։ Պողոսը նախկինում փարիսեցի էր եղել, ուստի նրանից բացի, ոչ ոք չէր կարող ավելի համոզիչ փաստեր ներկայացնել ընդդեմ հրեական ավանդության։ Հիմնվելով Մովսիսական օրենքի իր խոր գիտելիքների վրա, որոնք ստացել էր Գամաղիելի ոտքերի մոտ՝ նա անառարկելի ապացույցներով փաստեց, որ Քրիստոսը Օրենքի, նրա կանոնների և նրա զոհաբերությունների կատարումն է։ Առաքյալը ցույց տվեց, թե ինչպես են դրանք փոխարինվել շատ ավելի փառավոր իրողություններով, որոնք նոր և ավելի լավ ուխտի ներքո բերում են անգնահատելի օգուտներ։ Նրա սուր միտքը մեկը մյուսի հետևից բերում է համոզիչ և տրամաբանական ապացույցներ։ Օրենքի ուխտի ավարտը և նոր ուխտի ուժի մեջ մտնելը, Քրիստոսի քահանայության գերազանցությունը Ահարոնի քահանայության նկատմամբ, Քրիստոսի զոհաբերության մեծ արժեքը՝ ցլերի և այծերի զոհաբերությունների համեմատությամբ, նրա մուտքը բուն երկինք՝ Եհովայի առաջ, և ոչ թե ինչ-որ խորան մտնելը երկրի վրա, բոլորովին նոր ուսմունքներ էին, որոնք բուռն ատելություն էին առաջացրել անհավատ հրեաների մեջ։ Սակայն «Եբրայեցիներ» նամակում Եբրայերեն Գրություններից վերցված այնքան շատ ապացույցներ են բերվում, որ ոչ մի տրամաբանող հրեա չէր կարող դրանք հերքել։

9. Ի՞նչ զորեղ գործիք դարձավ եբրայեցիներին ուղղված նամակը, և ինչո՞ւ էր այն Պողոսի կողմից սիրո դրսևորում։

⁹ Զինված այս գիտելիքներով՝ եբրայեցի քրիստոնյաներն այժմ կարող էին փակել հալածող հրեաների բերանները, ինչպես նաև անվիճելի փաստարկների շնորհիվ համոզել և իրենց հավատին բերել Աստծու ճշմարտությունը փնտրող ազնվասիրտ հրեաներին։ Նամակից երևում է, որ Պողոսը շատ էր սիրում իր եբրայեցի հավատակիցներին և փափագում էր օգնել նրանց, երբ դրա կարիքը շատ ունենային։

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ

10. Քրիստոսի դիրքի մասին ի՞նչ են նշում «Եբրայեցիներ» նամակի առաջին խոսքերը։

¹⁰ Քրիստոսի բարձր դիրքը (1։1–3։6)։ Առաջին խոսքերը ուշադրությունը հրավիրում են Քրիստոսի վրա. «Աստված, որը վաղուց ի վեր բազում առիթներով և բազմաթիվ կերպերով խոսեց մեր նախահայրերի հետ մարգարեների միջոցով, այս օրերի վերջում մեզ հետ խոսեց Որդու միջոցով»։ Այս Որդին ամեն ինչի վրա նշանակված Ժառանգն է և իր Հոր փառքի արտացոլանքը։ Մեզ մեղքերից մաքրելուց հետո նա «նստել է Մեծության աջ կողմը բարձր տեղերում» (1։1–3)։ Իրար հետևից աստվածաշնչյան համարներ մեջբերելով՝ Պողոսը ցույց է տալիս, որ Հիսուսը հրեշտակներից ավելի բարձր դիրք ունի։

11. ա) Ինչո՞ւ է Պողոսը խորհուրդ տալիս առավել ուշադրություն դարձնել այն ամենին, ինչ լսեցինք։ բ) Իր չարչարանքների և բարձր դիրքի շնորհիվ Հիսուսը ի՞նչ կարող է իրագործել։

¹¹ Պողոսը գրում է, որ «անհրաժեշտ է, որ մենք առավել ուշադրություն դարձնենք այն ամենին, ինչ լսեցինք»։ Ինչո՞ւ։ Քանի որ, ինչպես տրամաբանում է Պողոսը, եթե «հրեշտակների միջոցով ասված խոսքին» անհնազանդ գտնվելու համար խստորեն հանդիմանություն արվեց, «ապա մենք ինչպե՞ս կազատվենք, եթե արհամարհեցինք այսչափ մեծ փրկությունը, որի մասին սկզբից խոսվեց մեր Տիրոջ միջոցով»։ Աստված «մարդու որդուն» հրեշտակներից փոքր-ինչ ցածրացրեց, բայց հիմա տեսնում ենք նրան «փառքով ու պատվով պսակված, քանի որ մահը հանձն առավ, որպեսզի Աստծու անզուգական բարությամբ մահ ճաշակի ամեն մարդու համար» (2։1–3, 6, 9)։ Բազում որդիների փառքի բերելու նպատակով Աստված նախ փրկության այս Գլխավոր Առաջնորդին «չարչարանքների միջոցով կատարյալ» դարձրեց։ Նա է, որ ոչնչի է վերածելու Բանսարկուին և ազատագրելու է «բոլոր նրանց, ովքեր մահվան վախից իրենց ամբողջ կյանքի ընթացքում ստրկության մեջ են եղել»։ Հիսուսը «ողորմած ու հավատարիմ քահանայապետ» է։ Ու քանի որ փորձության ենթարկվելիս նա չարչարվեց, «կարող է օգնության հասնել փորձության մեջ լինողներին» (2։10, 15, 17, 18)։ Ուստի Հիսուսը ավելի մեծ փառքի է արժանի, քան Մովսեսը։

12. Ինչպիսի՞ ընթացքից պետք է քրիստոնյաները խուսափեն, եթե ուզում են մտնել Աստծու հանգստի մեջ։

¹² Աստծու հանգստի մեջ մտնել հավատով և հնազանդությամբ (3։7–4։13)։ Բոլոր քրիստոնյաները պետք է սովորեն անհավատարիմ իսրայելացիների նախազգուշական օրինակից, որպեսզի «կենդանի Աստծուց հեռանալով.... չար ու անհավատ սիրտ» չզարգացնեն (Եբր. 3։12; Սաղ. 95։7–11)։ Անհնազանդության և անհավատության պատճառով իսրայելացիները, ովքեր դուրս եկան Եգիպտոսից, չմտան Աստծու հանգստի, կամ՝ շաբաթի մեջ, որի ընթացքում Աստված ոչինչ երկրի վրա չի արարում։ Սակայն Պողոսը բացատրում է. «Աստծու ժողովրդի համար դեռ հանգստի շաբաթ է մնում։ Այն մարդը, ով մտավ Աստծու հանգստի մեջ, ինքն էլ հանգստացավ իր գործերից, ինչպես որ Աստված՝ իր գործերից»։ Մենք չպետք է հետևենք իսրայելացիների անհնազանդության օրինակին։ «Աստծու խոսքը կենդանի է ու զորեղ և ավելի սուր է, քան ցանկացած երկսայրի սուր.... և կարող է քննել սրտի մտքերն ու մտադրությունները» (Եբր. 4։9, 10, 12)։

13. ա) Ինչպե՞ս Քրիստոսը դարձավ «հավիտենական քահանա»՝ պատասխանատու հավիտենական փրկության համար։ բ) Ինչո՞ւ է Պողոսը եբրայեցիներին հորդորում ձգտել հասունության։

¹³ Հասուն տեսակետ Քրիստոսի քահանայության գերազանցության վերաբերյալ (4։14–7։28)։ Պողոսը հորդորում է եբրայեցիներին դավանել Հիսուսին՝ մեծ Քահանայապետին, որն անցել է երկինքներով, որպեսզի ողորմություն ստանան։ Քրիստոսը ինքն իրեն չփառավորեց, այլ Հայրն էր, որ ասաց. «Դու հավիտենական քահանա ես՝ Մելքիսեդեկի կարգի պես» (Եբր. 5։6; Սաղ. 110։4)։ Նախ Քրիստոսը կատարյալ դարձավ քահանայապետի դիրք ստանձնելու համար՝ իր կրած չարչարանքներից հնազանդություն սովորելով, որպեսզի պատասխանատու դառնա բոլոր իրեն հնազանդվողների հավիտենական փրկության համար։ Պողոսը «շատ բան ունի ասելու, և դրանք դժվար է բացատրել», սակայն եբրայեցիները դեռ նման են նորածին երեխայի, որը կաթի կարիք ունի, մինչդեռ իրականում պետք է արդեն ուսուցիչներ լինեին։ «Պինդ կերակուրը հասուն մարդկանց համար է, նրանց, ովքեր իրենց ըմբռնողականությունը գործադրելով՝ այն մարզել են ճիշտն ու սխալը զանազանելու համար»։ Առաքյալը հորդորում է նրանց «շարունակել ձգտել հասունության» (Եբր. 5։11, 14; 6։1)։

14. Ինչպե՞ս կարող են հավատացյալները ժառանգել խոստումը, և ինչպե՞ս է նրանց հույսը հաստատվել։

¹⁴ Անհնար է, որ նրանք, ովքեր ճաշակել են Աստծու խոսքը և հեռացել, կրկին զղջման բերվեն, «որովհետև նրանք Աստծու Որդուն նորից ցցին են գամում և հրապարակորեն խայտառակում նրան»։ Միայն հավատով և համբերությամբ են հավատացյալները ժառանգում Աբրահամին տրված խոստումը, խոստում, որ հաստատվեց երկու անփոփոխ բաներով՝ Աստծու խոսքով և նրա երդումով։ Նրանց հույսը «խարսխի նման է հոգու համար. այն թե՛ հուսալի է, թե՛ հաստատ» և հաստատվեց, երբ Հիսուսը մտավ «վարագույրի ներսի կողմը»՝ որպես Նախակարապետ և Քահանայապետ՝ Մելքիսեդեկի կարգի պես (6։6, 19)։

15. Ի՞նչն է ցույց տալիս, որ Հիսուսի քահանայությունը գերազանցում է Ղևիի քահանայությունը։

¹⁵ Մելքիսեդեկը և՛ «Սաղեմի թագավորն» էր, և՛ «Բարձրյալ Աստծու քահանան»։ Անգամ ընտանիքի գլուխ Աբրահամը նրան ամեն ինչի տասներորդ մասը հատկացրեց, և նրա միջոցով նույնիսկ Ղևին, որը դեռ Աբրահամի երանքում էր, նույնպես այդպես վարվեց։ Ուստի այսպիսով Աբրահամին ուղղված Մելքիսեդեկի օրհնությունը փոխանցվեց նաև դեռևս չծնված Ղևիին, ինչը ցույց տվեց, որ Մելքիսեդեկի քահանայությունը գերազանցում էր ղևտական քահանայությունը։ Բացի այդ, եթե կատարելությունը իրոք լիներ Ահարոնի ղևտական քահանայության միջոցով, էլ ի՞նչ կարիք կար, որ մեկ ուրիշ քահանա հայտնվեր «Մելքիսեդեկի կարգի պես»։ Ավելին, քանի որ քահանայությունը փոխվում է, «անհրաժեշտություն է առաջանում փոխելու նաև օրենքը» (7։1, 11, 12)։

16. Ինչո՞ւ է Հիսուսի քահանայությունը առավել Օրենքի տակ եղող քահանայությունից։

¹⁶ Իրականում, Օրենքը ոչ մի բան կատարյալ չդարձրեց, այն թույլ և անօգուտ էր։ Շատ քահանաներ կային, որովհետև նրանք մահանում էին, բայց Հիսուսը «հավիտյան կենդանի է, իր քահանայության մեջ հաջորդ չունի։ Հետևաբար, նա կարող է նաև լիակատար փրկություն տալ նրանց, ովքեր մոտենում են Աստծուն իր միջոցով, որովհետև նա միշտ կենդանի է, որպեսզի բարեխոսի նրանց համար»։ Քահանայապետ Հիսուսը «նվիրված, անխարդախ, անպիղծ, մեղավորներից զատված» է, մինչդեռ Օրենքի կողմից նշանակված քահանայապետները թույլ էին և ժողովրդի համար բարեխոսելուց առաջ պետք է զոհեր մատուցեին նախ իրենց սեփական մեղքերի համար։ Ուստի Աստծու երդման խոսքը «Որդուն է նշանակում, որը կատարյալ է դարձել հավիտյան» (7։24–26, 28)։

17. Ինչո՞վ է նոր ուխտը գերազանց։

¹⁷ Նոր ուխտի գերազանցությունը (8։1–10։31)։ Հիսուսը «միջնորդ է ավելի լավ ուխտի, որն օրինականապես հաստատվել է ավելի լավ խոստումների վրա» (8։6)։ Պողոսը ամբողջությամբ մեջբերում է Երեմիա 31։31–34 համարները՝ ցույց տալով, որ նոր ուխտի մեջ եղողների մտքերում ու սրտերում գրված են Աստծու օրենքները, որ նրանք բոլորը պիտի ճանաչեն Եհովային, և որ Եհովան «նրանց մեղքերն այլևս չի հիշի»։ Այս «նոր ուխտը» ժամանակավրեպ է դարձնում նախորդը (Օրենքի ուխտը), որը «մոտ է անհետանալուն» (Եբր. 8։12, 13)։

18. Պողոսն ինչպե՞ս է համեմատում երկու ուխտերի հետ կապված զոհաբերությունները։

¹⁸ Պողոսը նկարագրում է խորանում մատուցվող նախկին ուխտի տարեկան զոհաբերությունները որպես «օրենքի պահանջներ.... [որոնք] ուժի մեջ էին, մինչև որ գար նշանակված ժամանակն ու ամեն բան շտկվեր»։ Սակայն Քրիստոսը եկավ որպես Քահանայապետ ոչ թե այծերի ու ցլիկների արյունով, այլ իր իսկ թանկագին արյունով։ Նախորդ ուխտը ուժի մեջ մտցնելու և խորանը մաքրելու համար, որը երկնային բաների նախապատկերն էր, Մովսեսը շաղ տվեց կենդանիների արյունը, սակայն որպեսզի բուն երկնայինները մաքրվեին, և նոր ուխտը ուժի մեջ մտներ, հարկավոր էին ավելի լավ զոհեր։ «Որովհետև Քրիստոսը մտավ ոչ թե ձեռակերտ սուրբ վայր, որը իրականության օրինակն է, այլ բուն երկինք, որպեսզի հիմա մեզ համար ներկայանա Աստծու երեսի առաջ»։ Քրիստոսը կարիք չունի ամեն տարի զոհեր մատուցելու, ինչպես Իսրայելի քահանայապետն էր անում, քանի որ «հիմա՝ այս ժամանակի ավարտին, նա միայն մեկ անգամ հայտնվեց, որպեսզի իրեն զոհաբերելով՝ մեղքը հեռացնի» (9։10, 24, 26)։

19. ա) Ի՞նչ չէր կարող անել Օրենքը և ինչո՞ւ։ բ) Սրբացվելու առնչությամբ ո՞րն է Աստծու կամքը։

¹⁹ Ամփոփելով՝ Պողոսը ասում է՝ «քանի որ Օրենքն ունի գալիք օրհնությունների ստվերը», ապա անընդհատ մատուցվող զոհերը չեն կարող վերացնել «մեղավորության զգացումը»։ Սակայն Հիսուսը եկավ աշխարհ, որ կատարի Աստծու կամքը։ Պողոսը նշում է. «Այդ «կամքով» էլ մենք սրբացվեցինք, քանի որ Հիսուս Քրիստոսը մեկընդմիշտ մատուցեց իր մարմինը»։ Ուստի եբրայեցիները պետք է անդադար և առանց տատանվելու հրապարակորեն հռչակեն իրենց հավատի մասին և «ուշադիր լինեն միմյանց հանդեպ, որ սիրո ու բարի գործերի մղեն»՝ բաց չթողնելով հավաքույթները։ Եթե ճշմարտությունը ստույգ իմանալուց հետո նրանք հոժար կամքով շարունակեն մեղք գործել, ապա «մեղքերի համար այլևս զոհ չի մնա» (10։1, 2, 10, 24, 26)։

20. ա) Ի՞նչ է հավատը։ բ) Հավատի ի՞նչ ակնառու օրինակներ է բերում Պողոսը։

²⁰ Հավատի սահմանումը և օրինակներ (10։32– 12։3)։ Այժմ Պողոսը ասում է եբրայեցիներին. «Շարունակ հիշեք առաջվա օրերը, երբ լուսավորվելուց հետո դուք տառապանքներ կրեցիք ու դիմադրեցիք մեծ պայքարում»։ Նրանք չպետք է հանձնվեն, այլ պետք է շարունակեն համարձակությամբ խոսել, ինչը մեծ վարձատրություն է բերում։ Նրանք պետք է տոկան, որպեսզի ստանան խոստացվածը և «հավատ ունենան՝ իրենց հոգին կենդանի պահելու համար»։ Հավա՛տ։ Այո՛, հենց դա է նրանց անհրաժեշտ։ Նախ Պողոսը տալիս է դրա սահմանումը՝ ասելով. «Հավատը լիակատար համոզվածությունն է այն բանում, որ հույսերը կիրականանան, և ակնհայտ ապացույցն է այն իրողությունների, որոնք տեսանելի չեն»։ Հետո ընդամենը մեկ ոգեշնչող գլխում Պողոսը ընթերցողների մտքում արագ արթնացնում է հնում ապրած մարդկանց կերպարները՝ համառոտ պատմելով, թե ինչպես են նրանք իրենց հավատի շնորհիվ ապրել, ջանքեր թափել, պայքարել, տոկացել և դարձել արդարության ժառանգներ։ «Հավատով» Աբրահամը վրաններում բնակվեց Իսահակի ու Հակոբի հետ, քանի որ սպասում էր «իսկական հիմքեր ունեցող քաղաքին», որի Կառուցողը Աստված է։ «Հավատով» Մովսեսը շարունակեց հաստատուն մնալ, «ասես տեսնում էր Նրան, ով անտեսանելի է»։ «Սրանից ավել էլ ի՞նչ ասեմ,— հարցնում է Պողոսը,— ժամանակը չի հերիքի, եթե շարունակեմ պատմել Գեդեոնի, Բարակի, Սամսոնի, Հեփթայեի, Դավթի, ինչպես նաև Սամուելի և մյուս մարգարեների մասին, որոնք իրենց հավատով թագավորությունների հաղթեցին, արդարություն գործադրեցին, խոստումներ ստացան»։ Մյուսները նույնպես փորձության ենթարկվեցին ծաղրուծանակով ու խարազանվելով, կապանքներով ու չարչարանքներ կրելով, սակայն մերժեցին ազատություն ձեռք բերել, «որպեսզի հասնեն ավելի լավ հարությանը»։ Իսկապես, «աշխարհը արժանի չէր» նրանց։ Բոլորը իրենց հավատի շնորհիվ վկայություն ստացան իրենց մասին, սակայն դեռ պետք է ստանան խոստացվածը։ «Ուստի,— շարունակում է Պողոսը,— քանի որ մեր շուրջը վկաների այսպիսի մեծ բազմություն ունենք, եկեք մենք էլ մեր վրայից հանենք ամեն ծանրություն, ինչպես նաև մեղքը, որը հեշտությամբ խճճում է մեզ, և եկեք տոկունությամբ վազենք այն մրցավազքը, որ դրված է մեր առաջ, մինչ մեր աչքերը հառել ենք մեր հավատի Գլխավոր Առաջնորդին ու Կատարելագործողին՝ Հիսուսին» (10։32, 39; 11։1, 8, 10, 27, 32, 33, 35, 38; 12։1, 2)։

21. ա) Ինչպե՞ս կարող են քրիստոնյաները տոկալ հավատի պայքարում։ բ) Աստծու նախազգուշացումը լսելու ի՞նչ հիմնավոր պատճառ է բերում Պողոսը։

²¹ Տոկունություն հավատի պայքարում (12։4–29)։ Եբրայեցի քրիստոնյաներին Պողոսը հորդորում է տոկալ հավատի պայքարում, քանի որ Եհովան նրանց խրատում է, ինչպես որդիների։ Ժամանակն է եկել զորացնելու թուլացած ձեռքերը ու տկարացած ծնկները և շարունակ ուղղելու ոտքերի ճանապարհները։ Նրանք պետք է ուշադիր հսկեն, որ ոչ մի թունավոր արմատ չաճի, և որ ոչնչով չպղծվեն, ինչի հետևանքով կարող են մերժվել, ինչպես որ եղավ Եսավի պարագայում, որը չգնահատեց սուրբ բաները։ Շոշափելի լեռան մոտ ահազդու տեսարանի՝ վառվող կրակի, թուխ ամպերի ու ձայնի պատճառով Մովսեսն ասաց. «Սարսափից դողում եմ»։ Սակայն նրանք մոտեցել են ավելի մեծ ակնածանք ներշնչող բանի՝ Սիոն լեռանը և երկնային Երուսաղեմին, բյուրավոր հրեշտակներին, Առաջնեկի ժողովին, ամենքի Դատավորին և նոր ու ավելի լավ ուխտի Միջնորդին՝ Հիսուսին։ Այժմ ավելի՛ հիմնավոր պատճառ կա լսելու Աստծու նախազգուշացումը։ Մովսեսի օրերում Աստծու ձայնը ցնցեց երկիրը, բայց հիմա նա խոստացել է շարժել երկինքն ու երկիրը։ Պողոսը հորդորում է. «Հետևաբար, տեսնելով, որ ստանալու ենք մի անսասան թագավորություն՝ եկեք.... ընդունելի կերպով սուրբ ծառայություն մատուցենք Աստծուն՝ աստվածավախությամբ և ակնածանքով, որովհետև մեր Աստվածը նաև սպառող կրակ է» (12։21, 28, 29)։

22. Ի՞նչ օգտակար խորհուրդներով է Պողոսը եզրափակում «Եբրայեցիներ» նամակը։

²² Երկրպագության վերաբերյալ տարբեր հորդորներ (13։1–25)։ Պողոսը եզրափակում է իր նամակը՝ քրիստոնյաներին օգտակար խորհուրդներ տալով այն մասին, որ հարկավոր է հարատևել եղբայրասիրության մեջ, չմոռանալ հյուրասիրությունը, ամուսնությունը պատվական համարել, փողասիրությանը տեղ չտալ, հնազանդ լինել նրանց, ովքեր առաջնորդություն են վերցնում, և չշեղվել օտար ուսմունքներով։ Իսկ վերջում ասում է. «Հիսուսի միջոցով եկեք միշտ Աստծուն գովաբանության զոհ մատուցենք, այսինքն՝ շուրթերի պտուղը, որոնք հրապարակորեն հռչակում են նրա անունը» (13։15)։

ԻՆՉՈՎ Է ՕԳՏԱԿԱՐ

23. Ի՞նչ է ասում Պողոսը Օրենքի մասին և ինչպե՞ս է հիմնավորում իր փաստարկները։

²³ Ասես մի իրավական փաստաթուղթ՝ «Եբրայեցիներ» նամակը գլուխգործոց է, որում անհերքելի փաստարկներ են բերվում՝ ի պաշտպանություն Քրիստոսի։ Այն պարունակում է բազում ապացույցներ, որոնք հիմնված են Եբրայերեն Գրությունների վրա։ Նամակը շոշափում է Մովսիսական օրենքի զանազան երեսակներ՝ ուխտ, արյուն, միջնորդ, երկրպագության խորան, քահանայություն, ընծաներ, և ցույց է տալիս, որ դրանք ընդամենը եղել են գալիք ավելի մեծ բաների օրինակը։ Այդպես Աստված մատնացույց արեց Հիսուս Քրիստոսին ու նրա զոհաբերությունը, այսինքն՝ Օրենքի կատարմանը։ Օրենքը, որ «հնացած է ու ժամանակավրեպ, մոտ է անհետանալուն», ինչպես ասում է Պողոսը։ Բայց «Հիսուս Քրիստոսը նույնն է երեկ, այսօր և հավիտյան» (8։13; 13։8; 10։1)։ Կարելի է պատկերացնել եբրայեցիների ուրախությունը Պողոսի նամակը կարդալուց հետո։

24. «Եբրայեցիներ» նամակում ի՞նչ ուխտի մասին է խոսվում, որի շնորհիվ մենք անհաշիվ օրհնություններ ունենք։

²⁴ Այժմ, երբ ապրում ենք բոլորովին այլ իրավիճակներում, ի՞նչ արժեք ունի այդ նամակը մեզ համար։ Քանի որ մենք Օրենքի տակ չենք, կարո՞ղ ենք որևէ օգտակար բան գտնել Պողոսի բերած փաստարկներում։ Անկասկա՛ծ։ «Եբրայեցիներ» նամակում խոսվում է նոր ուխտի մասին, որը հիմնված է այն խոստման վրա, որ Եհովան հնում տվեց Աբրահամին։ Այդ խոստման կատարումը՝ օրհնել մարդկությունը Աբրահամի Սերնդի՝ Հիսուս Քրիստոսի միջոցով, կյանքի մեր հույսն է, մեր միակ հույսը։ Թեև Օրենքի տակ չենք, լինելով Ադամի ժառանգներ՝ ծնվել ենք մեղքով, ուստի կարիք ունենք մի ողորմած քահանայապետի, որի մատուցած մեղքի ընծան օրինական ուժ ունի, որը կարող է մտնել բուն երկինք, ներկայանալ Եհովայի առաջ և բարեխոսել մեզ համար։ «Եբրայեցիներ» նամակը ցույց է տալիս, որ Հիսուսը այն Քահանայապետն է, ով կարող է մեզ կյանքի առաջնորդել Եհովայի նոր աշխարհում, ցավակից լինել մեր թուլություններին։ Նա «մեզ նման փորձվել է բոլոր առումներով» և հրավիրում է մեզ «խոսելու ազատությամբ մոտենալ անզուգական բարության գահին, որպեսզի Աստված ողորմություն և անզուգական բարություն ցուցաբերի, երբ մենք օգնության կարիք ունենանք» (4։15, 16)։

25. Ի՞նչ ենք հասկանում՝ տեսնելով, թե ինչպես է Պողոսը կիրառում Եբրայերեն Գրությունները։

²⁵ Բացի այդ, Պողոսի նամակը վառ կերպով փաստում է, թե ինչ հրաշալի կերպով են կատարվել Եբրայերեն Գրություններում արձանագրված վաղեմի մարգարեությունները։ Այդ ամենը մեր ուսուցման և մխիթարության համար է։ Օրինակ՝ Պողոսը Թագավորության մասին Սաղմոս 110։1-ում գրված մարգարեությունը հինգ անգամ վերագրում է Հիսուս Քրիստոսին՝ որպես Թագավորության Սերնդի, որը «նստեց Աստծու գահի աջ կողմը»՝ սպասելով, «մինչև որ իր թշնամիները իր ոտքերի համար որպես պատվանդան դրվեն» (Եբր. 12։2; 10։12, 13; 1։3, 13; 8։1)։ Այնուհետև մեջբերում է Սաղմոս 110։4-ը՝ բացատրելու համար, թե ինչ կարևոր դիրք է զբաղեցնում Աստծու Որդին՝ որպես «հավիտյան քահանա՝ Մելքիսեդեկի կարգի պես»։ Մելքիսեդեկի պես, որի մասին Աստվածաշնչում նշվում է, որ «հայտնի չէ, թե ովքեր են նրա հայրը, մայրը, գրված չէ նրա տոհմաբանության մասին, թե երբ է ծնվել ու մահացել»՝ Հիսուսը և՛ Թագավոր է, և՛ «մշտնջենապես քահանա», որպեսզի իր քավիչ զոհաբերության հավիտենական օգուտները տա բոլոր նրանց, ովքեր կհնազանդվեն իր իշխանությանը (Եբր. 5։6, 10; 6։20; 7։1–21)։ Հենց այս Թագավոր-Քահանայի մասին է խոսում Պողոսը Սաղմոս 45։6, 7-ը մեջբերելիս. «Աստված քո գահն է հավիտյանս հավիտենից, և քո թագավորության գավազանը արդարության գավազան է։ Դու սիրեցիր արդարությունը և ատեցիր անօրենությունը։ Այդ պատճառով Աստված՝ քո Աստվածը, օծեց քեզ ցնծության յուղով առավել, քան քո ընկերներին» (Եբր. 1։8, 9)։ Մեջբերումներ անելով Եբրայերեն Գրություններից և բացատրելով, որ դրանք կատարվում են Հիսուս Քրիստոսի վրա՝ Պողոսը օգնում է մեզ ավելի լավ հասկանալու Աստծու կամքի իրագործումը։

26. Ինչպե՞ս է «Եբրայեցիներ» նամակը քաջալերում մեզ, որ հավատով ու տոկունությամբ վազենք մրցավազքը։

²⁶ «Եբրայեցիներ» նամակից պարզ երևում է, որ Աբրահամը անհամբեր սպասում էր Թագավորությանը՝ «իսկական հիմքեր ունեցող քաղաքին, որի կառուցողն ու ստեղծողը Աստված է», քաղաք, որն «առնչություն ունի երկնքի հետ»։ «Հավատով» նա ձգտեց Թագավորությանը և մեծ զոհողություններ արեց, որպեսզի հասնի նրա օրհնություններին «ավելի լավ հարության» միջոցով։ Ի՜նչ հիանալի օրինակ են Աբրահամը և հավատի տեր մյուս տղամարդիկ ու կանայք՝ «վկաների այսպիսի մեծ բազմությունը», որի մասին խոսում է Պողոսը Եբրայեցիներ 11-րդ գլխում։ Երբ ընթերցում ենք այս նամակը, մեր սիրտը ցնծում է ուրախությունից, որ մենք էլ, անարատություն պահած այդ մարդկանց պես, ունենք Աստծուն փառավորելու առանձնաշնորհում և ապագայի ամուր հույս։ Ուստի մեզ հորդոր է տրվում «տոկունությամբ վազել այն մրցավազքը, որ դրված է մեր առաջ» (Եբր. 11։8, 10, 16, 35; 12։1)։

27. Թագավորության հետ կապված ի՞նչ հրաշալի հեռանկարի մասին է խոսվում «Եբրայեցիներ» նամակում։

²⁷ Պողոսը, Անգեի մարգարեությունից մեջբերում անելով, մեր ուշադրությունը հրավիրում է Աստծու հետևյալ խոստման վրա. «Եվս մեկ անգամ պիտի շարժեմ ոչ միայն երկիրը, այլև երկինքը» (Եբր. 12։26; Անգե 2։6)։ Բայց Աստծու Թագավորությունը, որի գլուխը Հիսուս Քրիստոսն է՝ Սերունդը, կմնա հավիտյան։ «Հետևաբար, տեսնելով, որ ստանալու ենք մի անսասան թագավորություն՝ եկեք շարունակենք օգտվել անզուգական բարությունից, որի միջոցով կկարողանանք ընդունելի կերպով սրբազան ծառայություն մատուցել Աստծուն՝ աստվածավախությամբ և ակնածանքով»։ Այս խոսքերը վստահեցնում են մեզ, որ Քրիստոսը երկրորդ անգամ կհայտնվի «ոչ թե մեղքը վերացնելու համար, այլ նրանց համար, ովքեր փափագով սպասում են նրան՝ իրենց փրկության համար»։ Ուստի «Հիսուսի միջոցով եկեք միշտ Աստծուն գովաբանության զոհ մատուցենք, այսինքն՝ շուրթերի պտուղը, որոնք հրապարակորեն հռչակում են նրա անունը»։ Թող որ Եհովա Աստծու սուրբ անունը հավիտյան սրբացվի իր Թագավոր-Քահանայի՝ Հիսուս Քրիստոսի միջոցով (Եբր. 12։28; 9։28; 13։15)։

[ծանոթագրություններ]