«Բարին Տէրիցը շնորհք կ’ստանայ»

ԿՅԱՆՔԻ աղբյուրը Եհովան է (Սաղմոս 36։9)։ Այո՛, «մենք նորանով ենք ապրում եւ շարժվում եւ կանք» (Գործք 17։28)։ Մեր սրտերն արդյոք չե՞ն լցվում երախտագիտության զգացումով, երբ խորհում ենք այն պարգևատրության մասին, որ նա տալիս է բոլոր նրանց, ովքեր մտերիմ փոխհարաբերություններ են պահպանում իր հետ։ Անկասկած, «Աստուծոյ շնորհքը՝ յաւիտենական կեանք» է (Հռովմայեցիս 6։23)։ Ուրեմն՝ որքա՜ն կարևոր է Եհովայից ‘շնորհ ստանալ’, կամ՝ նրա հաճությանն արժանանալ։

Սաղմոսերգուն հավաստիացնում է մեզ, որ «Տէրը շնորհք.... է տալիս» (Սաղմոս 84։11)։ Իսկ ո՞ւմ։ Այսօր հաճախ մարդկանց պատիվ են տալիս՝ ելնելով նրանց կրթությունից, ունեցվածքից, մաշկի գույնից, էթնիկական ծագումից և այլն։ Իսկ ո՞ւմ է շնորհ տալիս Աստված։ Վաղեմի Իսրայելի Սողոմոն թագավորը պատասխանում է այդ հարցին. «Բարին Տէրիցը շնորհք կ’ստանայ, բայց նենգաւոր մարդին նա կ’դատապարտէ» (Առակաց 12։2)։

Տեսնում ենք, որ Եհովայի հաճությանն արժանանում է նա, ով բարի է՝ առաքինի։ Բարի անձնավորությանը հատուկ են այնպիսի հատկություններ, ինչպիսիք են՝ ինքնակարգապահությունը, անաչառությունը, խոնարհությունը, կարեկցանքը և խոհեմությունը։ Այդպիսի անհատի միտքը մաքուր է, խոսքերը՝ քաջալերական, իսկ գործերը՝ արդար ու օգտավետ։ Աստվածաշնչի «Առակաց» գրքի 12–րդ գլխի առաջին համարներում ցույց է տրվում, թե բարությունն ինչ ազդեցություն է թողնում մեր ամենօրյա կյանքի վրա, խոսվում է օգուտների մասին, որ բերում է այն դրսևորելը։ Այդ մտքերի շուրջ խորհրդածելը մեզ կօգնի ‘իմաստուն լինել և բարին գործել’ (Սաղմոս 36։3)։ Այդ իմաստուն խորհուրդները կիրառելով՝ մենք Աստծո հավանությանը կարժանանանք։

Խրատը կարևոր է

«Խրատ սիրողը գիտութիւն է սիրում,— նշում է Սողոմոնը,— բայց յանդիմանութիւն ատողը անխելք է» (Առակաց 12։1)։ Կամենալով բարելավվել՝ բարի անհատը խրատ է փնտրում։ Նա անմիջապես գործի է դնում ժողովի հանդիպումներից կամ առանձին զրույցներից ստացած խորհուրդները։ Աստվածաշնչում և աստվածաշնչային գրականության մեջ հանդիպած խոսքերը խթանի նման ուղղում են նրա ընթացքը։ Այդպիսի անհատը գիտություն է փնտրում և այն կիրառում է իր ճանապարհները ուղղելու նպատակով։ Այո՛, խրատ սիրող անհատը նաև գիտություն է սիրում։

Որքա՜ն կարևոր է խրատը ճշմարիտ երկրպագուների համար։ Խրատ սիրողին բնորոշ է հատկապես ինքնակարգապահությունը։ Հավանաբար ցանկանում ենք խոր գիտելիքներ ձեռք բերել Աստծո Խոսքից, ավելի արդունավետ լինել ծառայության մեջ և Աստծո Խոսքի ավելի լավ ուսուցիչներ լինել (Մատթէոս 24։14; 28։19, 20)։ Սակայն այդ ամենը իրականություն դարձնելու համար ինքնակարգապահություն է պահանջվում։ Այդ հատկությունը անհրաժեշտ է նաև կյանքի այլ բնագավառներում։ Օրինակ՝ այսօր մեծ տարածում ունեն շատ այնպիսի բաներ, որոնք մարդու մեջ սխալ ցանկություններ են առաջացնում։ Արդյոք ինքնակարգապահություն չի՞ պահանջվում մեզանից՝ մեր աչքերին հսկելու համար, որպեսզի անպատշաճ տեսարաններ չդիտենք։ Դեռ ավելին, քանի որ «մարդի սրտի խորհուրդը չար է իր մանկութիւնիցը», անբարո մտքերը կարող են առաջանալ հենց սրտում (Ծննդոց 8։21)։ Այդպիսի մտքերի շուրջ չմտածելու համար ինքնահսկում է պահանջվում։

Իսկ «յանդիմանութիւն ատողը» ո՛չ խրատ է սիրում, ո՛չ գիտություն։ Հանդիմանությունը մերժելու՝ մարդու հակվածությանը տեղի տալով՝ անհատը իրեն հավասարեցնում է բանականությունից զուրկ կենդանու, որը չունի բարոյական արժեքներ։ Մենք պետք է պայքարենք այդ հակվածության դեմ։

Նրանց «արմատը չի սասանիլ»

Բարի անհատը, ինչ խոսք, չի կարող անիրավ կամ անարդար լինել։ Ուստի Եհովայի հավանությանն արժանանալու համար կարևոր պայման է նաև արդարությունը։ Դավիթ թագավորը սաղմոսներից մեկում ասել է. «Դու օրհնում ես արդարին, ով Տէր, դու հաճութիւնով պատում ես նորան ինչպէս վահանով» (Սաղմոս 5։12)։ Արդարին ու ամբարշտին հակադրելով՝ Սողոմոնն ասում է. «Մարդս չի հաստատուիլ ամբարշտութիւնով, իսկ արդարների արմատը չի սասանիլ» (Առակաց 12։3)։

Գուցե թվա, թե ամբարիշտը բարգավաճում է։ Քննենք սաղմոսերգու Ասափի օրինակը։ «Քիչ էր մնացել որ ոտներս ծռուէին,— ասում է նա,— եւ բան չէր մնացել որ գնացքս սահէր»։ Ինչո՞ւ է նա այսպիսի խոսքեր ասում։ Ասափն ինքն էլ պատասխանում է. «Նախանձով լցուեցայ հպարտների վերայ՝ ամբարիշտների խաղաղութիւնը տեսնելիս» (Սաղմոս 73։2, 3)։ Սակայն մտնելով Աստծո սուրբ տաճարը՝ նա հասկացավ, որ Եհովան նրանց սայթաքուն տեղում է դրել (Սաղմոս 73։17, 18)։ Ամբարշտի կարծեցյալ հաջողությունները ժամանակավոր են։ Հետևաբար ինչո՞ւ նախանձել նրանց։

Իսկ Եհովայի հաճությանն արժանացած անհատը հաստատուն է։ Դա ցույց տալու համար Սողոմոնը ծառի ամուր արմատների օրինակն է գործածում որպես փոխաբերություն՝ ասելով. «Արդարների արմատը չի սասանիլ» (Առակաց 12։3)։ Վիթխարի ծառերի արմատները, որ մեր աչքի համար անտեսանելի են, կարող են զբաղեցնել մոտ 1,5 հեկտար տարածություն ու այդպիսով ամուր խարիսխ լինել հեղեղատների ու մրրիկների ժամանակ։ Այդպիսի ծառերը կարող են կանգուն մնալ նույնիսկ ուժեղ երկրաշարժի ժամանակ։

Հողի սնուցող շերտում գտնվող այդ արմատների նման, մեր միտքն ու սիրտը ևս պետք է «խորասուզվի» Աստծո Խոսքի մեջ, որպեսզի խմի նրա կենսատու ջրերից։ Այսպիսով մեր հավատը խորը արմատներ է ձգում և ամրանում, իսկ մեր հույսը դառնում է հաստատ ու անսասան (Եբրայեցիս 6։18բ, 19)։ Մենք այլևս չենք լինի «երերուած ու տատանուած [կեղծ] վարդապետութեան ամեն քամուցը» (Եփեսացիս 4։14)։ Իհարկե մենք չենք կարող խուսափել մրրկանման փորձություններից, գուցե նույնիսկ սարսափ ապրենք։ Այնուամենայնիվ, մեր ‘արմատները չեն սասանվի’։

«Առաքինի կինը իր մարդի պսակն է»

Այսպիսի մի ասացվածք կա. «Տղամարդու հաջողությունը իր առաքինի կնոջ մեջ փնտրիր»։ Շեշտելով այն, որ կինը պետք է աջակից լինի իր ամուսնուն՝ Սողոմոնն ասում է. «Առաքինի կինը իր մարդի պսակն է. բայց նորա ոսկորների մէջ փտութեան պէս է նախատինք բերողը» (Առակաց 12։4)։ Կնոջ առաքինությունը, ինչպես մանրամասնորեն նկարագրվում է «Առակաց» գրքի 31–րդ գլխում, իր մեջ ընդգրկում է աշխատասիրություն, հավատարմություն և իմաստություն։ Նման հատկություններով օժտված կինը իր ամուսնու պսակն է, քանի որ նրա բարի վարքը պատիվ է բերում ամուսնուն ու նրան բարձրացնում է ուրիշների աչքին։ Առաքինի կինը երբեք չի ձգտում իր ամուսնուց առաջ անցնել կամ մրցակցել նրա հետ։ Ընդհակառակը՝ նա իր ամուսնու օգնականն է։

Իսկ ի՞նչ արարքներով կինը կարող է նախատինք բերել, և ի՞նչ հետևանքներ դա կարող է ունենալ։ Նախատինք բերող վարքի դրսևորումները շատ են՝ սկսած վիճաբանություններից, վերջացրած ամուսնական անհավատարմությամբ (Առակաց 7։10–23; 19։13)։ Կնոջ այդպիսի արարքները կործանարար են ամուսնու համար։ Ինչպես նշվում է մի աշխատության մեջ, նա «ոսկորների մէջ փտութեան պէս է» այն իմաստով, որ «կործանում է բերում իր ամուսնուն, ինչպես հիվանդությունն է թուլացնում մարդու օրգանիզմը»։ Իսկ մեկ այլ աշխատություն նշում է, որ դրա «ժամանակակից համարժեք կարելի է համարել քաղցկեղը. հիվանդություն, որն աստիճանաբար թուլացնում է մարդու դիմադրողականությունը»։ Թող որ քրիստոնյա կանայք, առաքինի կնոջը բնորոշ հատկություններ դրսևորելով, ձգտեն Աստծո հավանությանն արժանանալ։

Մտքերին հաջորդում են գործերը, գործերին՝ հետևանքները

Մտքերը մղում են գործերի, իսկ գործերն իրենց հետ բերում են հետևանքներ։ Սողոմոնը ներկայացնում է նման մի անցում և արդարին համեմատում է ամբարշտի հետ։ Նա գրում է. «Արդարների մտածողութիւնները իրաւունք են. իսկ ամբարիշտների խորհուրդները՝ նենգութիւն։ Ամբարիշտների խօսքը արիւնի դարանամուտ լինել է, բայց ուղիղների բերանն իրանց կ’ազատէ» (Առակաց 12։5, 6)։

Բարի մարդկանց մտքերը բարոյապես մաքուր են։ Խոսելիս նրանք անաչառ են ու արդար։ Իսկ ամբարիշտները գործում են եսասիրությունից մղված։ Հետևաբար նրանց ծրագրերը՝ իրենց նպատակներին հասնելու միջոցները, նենգ են։ Նրանց գործերը խարդախ են։ Նրանք, առանց վարանելու, թակարդ են լարում անմեղ մարդկանց դեմ՝ թերևս դատավարությունների ժամանակ նրանց կեղծ մեղադրանքներ ուղղելով։ Նրանք իրենց խոսքերով «արիւնի դարանամուտ» են լինում, քանի որ ցանկանում են վնաս հասցնել անմեղ մարդկանց։ Արդարները կարողանում են խուսափել նման թակարդներից, քանի որ տեղյակ են նրանց չար նպատակներին և իմաստություն ունեն, որն անհրաժեշտ է զգուշություն ցուցաբերելու համար։ Նրանք նույնիսկ կարող են դյուրահավատներին զգուշացնել ամբարշտի նենգ ծրագրերի մասին։

Ի՞նչ կպատահի արդարին և ամբարշտին։ «Ամբարիշտները կ’կործանուին ու կ’չքանան,— ասում է Սողոմոնը.— բայց արդարների տունը կ’մնայ» (Առակաց 12։7)։ Մի աշխատություն նշում է, որ «տունը» «մատնացույց է անում ընտանիքը և ամեն բան, ինչ թանկ է անհատի համար, և հնարավորություն է տալիս նրան ապրելու»։ «Տունը» բառի տակ այստեղ կարելի է նաև հասկանալ արդարի ժառանգներին։ Ինչպիսին էլ լինի պարագան, առակի իմաստը պարզ է. արդարը հաստատուն կմնա դժվարությունների հանդիպելիս։

Խոնարհության օգուտները

Շեշտելով խոհեմության արժեքը՝ Իսրայելի թագավորն ասում է. «Իր խոհեմութեան չափ կ’գովուի մարդս. բայց ծուռ սիրտ ունեցողը կ’անարգուի» (Առակաց 12։8)։ Խոհեմ անհատը թույլ չի տալիս, որ անմտածված խոսքեր դուրս գան իր բերանից։ Նա մտածում է խոսելուց առաջ և խաղաղ փոխհարաբերություններ է պահպանում ուրիշների հետ, քանի որ «խոհեմութ[յունը]» նրան մղում է զգուշորեն ընտրել իր խոսքերը։ Երբ անմիտ կամ վերացական հարց են ուղղում խոհեմ անհատին, նա կարողանում է ‘զսպել իր խոսքերը’ (Առակաց 17։27)։ Այդպիսի մարդը պատվի է արժանանում և հաճելի է Եհովային։ Որքա՜ն է նա տարբերվում այն անհատից, որի մտքերն աղավաղված են, քանի որ ‘կեղծ սրտից’ են բխում։ Այո, խոհեմ անհատը պատվի է արժանանում։

Հաջորդ առակը խոսում է խոնարհության արժեքի մասին. «Լաւ է աննշան լինող՝ բայց ծառայ ունեցողը, քան թէ ինքն իրան մեծացնող ու հացի կարօտ եղողը» (Առակաց 12։9)։ Կարծես Սողոմոնն ուզում է ասել, որ ավելի լավ է խոնարհ լինել՝ բավարարվելով քչով, ինչպես օրինակ՝ միայն մեկ ծառա ունենալ, քան հասարարական դիրք ձեռք բերելու նպատակով ինքն իրեն զրկել կյանքի համար անհրաժեշտ բաներից։ Ի՜նչ հրաշալի խորհուրդ է մեզ համար՝ ապրել ըստ մեր ունեցած միջոցների։

Բարության դրսևորում գյուղատնտեսական կյանքում

Սողոմոնը բարության հետ կապված երկու դաս է սովորեցնում մեզ՝ վերցված գյուղատնտեսական կյանքից։ «Արդարը գիտէ իր անասունի հոգսը,— ասում է նա,— բայց ամբարիշտների աղիքները անգութ են» (Առակաց 12։10)։ Արդարը իր կենդանիների հետ բարությամբ է վերաբերվում։ Նա գիտի նրանց կարիքները և մտահոգվում է նրանց բարօրությամբ։ Ամբարիշտը կարող է ասել, թե հոգ է տանում իր կենդանիներին, սակայն անտարբեր լինի նրանց կարիքներին։ Նրա մղումները եսասիրական են, իսկ կենդանիների մասին նա հոգ է տանում զուտ իր շահերից ելնելով։ Նա կարող է կարծել, թե բավարար չափով հոգ է տանում կենդանիների մասին, բայց իրականում այդպիսի հոգատարությունը դաժանության դրսևորում լինի։

Բարություն պետք է դրսևորել նաև ընտանի կենդանիների նկատմամբ։ Որքան դաժան կլիներ կենդանի բերել տուն, իսկ հետո տառապանք պատճառել նրան՝ անտեսելով նրան կամ վատ վերաբերվելով։ Այն դեպքում, երբ կենդանին տառապում է լուրջ հիվանդությամբ կամ վնասվածքից, կենդանու տիրոջ կողմից գուցե բարության դրսևորում լինի նրա կյանքին վերջ դնելը։

Գյուղատնտեսության մեկ այլ բնագավառից՝ հողագործությունից խոսելով՝ Սողոմոնն ասում է. «Իր երկիրը գործողը կ’կշտանայ հացով»։ Ինչ խոսք, քրտնաջանորեն աշխատելը շատ օգտակար է։ «Բայց դարտակների [«դատարկ բաների», ԷԹ] հետեւողը պակասամիտ է» (Առակաց 12։11)։ Ողջախոհությունից զուրկ անհատը ‘պակասամտորեն’ զբաղվում է անօգուտ, վտանգավոր և անարժեք ձեռնարկումներով։ Այս երկու համարներից երկու հստակ դաս ենք քաղում՝ լինել ողորմած և աշխատասեր։

Արդարը բարգավաճում է

«Ամբարիշտը փափագում է չարերի աւարին»,— ասում է իմաստուն թագավորը (Առակաց 12։12ա)։ Ինչպե՞ս է ամբարիշտը անում դա։ Ակնհայտորեն, չար ճանապարհով ձեռք բերված ավարը ցանկանալով։

Իսկ ի՞նչ կարելի է ասել բարի անհատի մասին։ Նա խրատ է սիրում և ամուր հավատ ունի։ Նա արդարամիտ է, խոհեմ է ու խոնարհ, կարեկից է և աշխատասեր։ «Արդարների արմատը,— ասում է Սողոմոնը,— ճիւղեր կ’տայ» (Առակաց 12։12բ)։ «Բարեպաշտների արմատները հաստատուն [են]»,— ասվում է արևելահայերեն նոր թարգմանության մեջ (ԷԹ)։ Այսպիսի անհատը հաստատուն է և ապահով։ Այո՛, «բարին Տէրիցը շնորհք կ’ստանայ»։ Ուրեմն՝ եկեք ‘Տիրոջը հուսանք և բարի գործենք’ (Սաղմոս 37։3)։

[նկարներ 31–րդ էջի վրա]

Արդարի հավատը վիթխարի ծառի նման ամուր արմատներ ունի։