Կարո՞ղ է ոգեգիտությունը իսկապես բավարարել հոգևորի մեր կարիքը

Մեզանից յուրաքանչյուրն ունի ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ հոգևոր կարիքներ։ Դա է պատճառը, որ շատերը հարց են տալիս՝ ո՞րն է կյանքի իմաստը, ինչո՞ւ են մարդիկ տառապանք կրում, ի՞նչ է տեղի ունենում մահից հետո։ Շատ անկեղծ մարդիկ այս և նման հարցերի պատասխանները որոնում են ոգեհարցական սեանսներում, որտեղ դիմում են ոգեմիջնորդների օգնությանը (կոչվում են նաև մեդիումներ)՝ հույս ունենալով հաղորդակցվել մահացածների ոգիների հետ։ Այս հավատը կոչվում է ոգեգիտություն։

Ոգեգիտության հետևորդներ կան շատ երկրներում. նրանք ժողովներ են կազմում և հավաքվում են եկեղեցիներում։ Ենթադրվում է, որ, օրինակ, Բրազիլիայում ոգեգիտության 4 000 000 կողմնակիցներ են հետևում XIX դարի ֆրանսիացի գործիչ, փիլիսոփա Հիպոլիտ Լեոն Դենիզար Ռիվայի (գրել է Ալան Կարդեք ծածկանվան տակ) դասակարգած ուսմունքներին։ Կարդեքն առաջին անգամ ոգեգիտությամբ սկսել էր հետաքրքրվել 1854–ին։ Ավելի ուշ նա հարցեր էր ուղղել տարբեր վայրերում բնակվող ոգեհարցներին, և նրանց տված պատասխանները հավաքել իր՝ «Ոգիների գիրքը» աշխատության մեջ, որը լույս է տեսել 1857–ին։ Նրա երկու այլ աշխատություններն են՝ «Գիրք ոգեհարցների» և «Ավետարան ըստ ոգեգիտության» գրքերը։

Ոգեգիտությունը զուգորդվում է կրոնական այնպիսի սովորությունների հետ, ինչպիսիք են կախարդությունը, մոգությունը, վհուկությունը կամ սատանիզմը։ Սակայն Ալան Կարդեքի ուսմունքներին հետևողներն ասում են, որ իրենց հավատալիքները բոլորովին ուրիշ են։ Նրանց գրականության մեջ հաճախ է վկայակոչվում Աստվածաշունչը, և նրանք Հիսուսին համարում են «մարդկության ուղեցույցն ու օրինակը»։ Ասում են նաև, որ Հիսուսի ուսմունքները «Աստծո օրենքի ամենապարզ արտահայտումն են»։ Ալան Կարդեքը ոգեհարցական գրությունները համարում էր մարդկությանն ուղղված Աստծո երրորդ հայտնությունը՝ առաջին երկուսը համարելով Մովսեսի, և ապա՝ Հիսուսի գրությունները։

Ոգեգիտությունը շատերին գրավում է, քանի որ մեծ տեղ է տալիս մերձավորի հանդեպ սեր ցուցաբերելուն և բարեգործությանը։ Ահա կողմնակիցներից մեկի խոսքերը. «Առանց բարեգործության չկա փրկություն»։ Ոգեգիտության շատ հետևորդներ աշխույժ մասնակցություն են ունենում հասարակական գործերում՝ իրենց հովանավորության տակ առնելով հիվանդանոցներ, դպրոցներ ու այլ հիմնարկություններ։ Այդ ամենը գովասանքի է արժանի։ Սակայն ոգեգիտության կողմնակիցների համոզմունքները ինչո՞վ կարելի է համեմատել Աստվածաշնչում արձանագրված Հիսուսի ուսմունքների հետ։ Ահա երկու օրինակ. մահացածների համար գոյություն ունեցող հույսը և տառապանքի պատճառը։

Ի՞նչ հույս գոյություն ունի մահացածների համար

Ոգեգիտության հետևորդներից շատերը հավատում են վերամարմնավորմանը։ Ոգեգիտական մի հրատարակություն ասում է. «Վերամարմնավորման գաղափարը միակն է, որ համապատասխանում է Աստծո արդարության վերաբերյալ մեր ունեցած պատկերացմանը։ Սա միակ ուսմունքն է, որ կարող է բացատրել ապագան ու ամրապնդել մեր հույսերը»։ Ոգեգիտության կողմնակիցները բացատրում են, որ մահվան պահին հոգին կամ «մարմնավորված ոգին» լքում է մարմինը, ինչպես որ թիթեռն է բոժոժից դուրս գալիս։ Նրանք հավատում են, որ այս ոգիները հետագայում վերամարմնավորվում ու մարդ են դառնում՝ մաքրվելու համար ինչ–​որ նախկին կյանքում իրենց կատարած մեղքերից։ Սակայն, միևնույն ժամանակ, նրանք չեն հիշում նախկինում կատարված այդ մեղքերը։ «Աստված հարմար է գտել, որ անցյալը երբեք չմտաբերվի»,— ասվում է «Ավետարան ըստ ոգեգիտության» աշխատության մեջ։

«Ժխտել վերամարմնավորման գաղափարը՝ նշանակում է մերժել նաև Քրիստոսի խոսքերը»,— գրել է Ալան Կարդեքը։ Սակայն Հիսուսը երբեք չի արտասանել «վերամարմնավորում» բառը և երբեք չի հիշատակել նման գաղափար։ Նա սովորեցրել է մահացածների հարության մասին։ (Տեսեք «Վերամարմնավորման գաղափարը Աստվածաշնչի ուսմունքների՞ց է» վերնագրով հատվածը, էջ 22)։ Իսկ իր երկրային ծառայության ընթացքում Հիսուսը երեք մահացածի է հարություն տվել՝ Նային քաղաքի այրի կնոջ որդուն, ժողովարանի պետի աղջկան և իր մտերիմ ընկեր Ղազարոսին (Մարկոս 5։22–24, 35–43; Ղուկաս 7։11–15; Յովհաննէս 11։1–44)։ Այժմ անդրադառնանք այդ երեք հրաշալի դեպքերից մեկին և տեսնենք, թե Հիսուսն ինչ էր նկատի ունեցել «հարություն» ասելով։

Ղազարոսի հարությունը

Հիսուսը լսել էր, որ իր բարեկամ Ղազարոսը հիվանդ է։ Լուրը ստանալուց երկու օր հետո նա իր աշակերտներին ասաց. «Մեր բարեկամ Ղազարոսը ննջել է, սակայն ես գնում եմ, որ նրան արթնացնեմ»։ Աշակերտները չհասկացան, թե ինչ նկատի ունի Հիսուսը, ուստի նա պարզ խոսեց՝ «Ղազարոսը մեռաւ»։ Երբ Հիսուսը վերջապես տեղ հասավ, Ղազարոսի դին արդեն չորս օր էր, ինչ գերեզման էր դրվել։ Չնայած դրան՝ Հիսուսը հրահանգ տվեց, որ գերեզմանի մուտքը փակող քարը մի կողմ տարվի։ Ապա կանչեց. «Ղազարո՛ս, վե՛ր կաց, դո՛ւրս արի»։ Եվ հրաշք տեղի ունեցավ. «Մեռելը ելաւ՝ կապուած ոտքերով, ձեռքերը երիզով ամրացուած եւ երեսը վարշամակով պատած։ Եւ Յիսուս նրանց ասաց. «Արձակեցէ՛ք դրան եւ թողէ՛ք, որ գնայ»» (Յովհաննէս 11։5, 6, 11–14, 43, 44)։

Պարզ է, որ դա վերամարմնավորում չէր։ Հիսուսն ասաց, որ Ղազարոսը քնած է, այսինքն՝ անգիտակից վիճակում է։ Ինչպես Աստվածաշունչն է մահացածների մասին ասում՝ մահվան օրը «նրանց բոլոր մտածումները կ’անհետանան», նրանք «ոչինչ չգիտեն» (Սաղմոս 145։4, ԷԹ; Ժողովող 9։5, ԷԹ)։ Հարություն առած Ղազարոսը վերամարմնավորված ոգով մեկ այլ անձնավորություն չէր։ Նա նույն անձն էր՝ նույն տարիքի և նույն հիշողություններով։ Նա շարունակեց այն կյանքը, որը ժամանակից շուտ թողել էր, և վերադարձավ իր մահը ողբացող սիրելի մարդկանց մոտ (Յովհաննէս 12։1, 2)։

Տարիներ անց Ղազարոսը դարձյալ մահացավ։ Ուստի, հարց է առաջանում՝ ի՞նչ նպատակի տվյալ դեպքում ծառայեց իր հարությունը։ Հիսուսի տված հարության մյուս դեպքերի հետ միասին վերջինս նույնպես ամրացնում է մեր վստահությունն Աստծո տված խոստման հանդեպ՝ այն, որ նրա հավատարիմ ծառաները իր կամեցած պահին հարություն կառնեն մեռելներից։ Հիսուսի կատարած հրաշքներով նոր իմաստ են ստանում նրա այս խոսքերը՝ «ես իսկ եմ յարութիւն եւ կեանք. ով հաւատում է ինձ, թէպէտ եւ մեռնի, կ’ապրի» (Յովհաննէս 11։25)։

Ապագայում տեղի ունենալիք հարության մասին Հիսուսն ասաց. «Կը գայ ժամանակ, երբ բոլոր նրանք, որ գերեզմաններում են, կը լսեն [իմ] ձայնը եւ դուրս կը գան. ովքեր բարի գործեր են արել՝ կեանքի յարութեան համար, իսկ ովքեր չար գործեր են արել՝ դատաստանի յարութեան համար» (Յովհաննէս 5։28, 29)։ Ինչպես Ղազարոսի պարագայում, սա նույնպես մահացած մարդկանց հարություն է լինելու և ոչ թե՝ վերամիավորում գիտակից ոգիների ու մարմինների, որոնք վաղուց արդեն քայքայված կլինեն ու թերևս նույնիսկ այլ կենդանի օրգանիզմների վերածված։ Անսահման իմաստության ու զորության տեր, երկնքի ու Երկրի Արարիչը իրականում ի վիճակի է հարություն տալու մահացածներին։

Մի՞թե Հիսուսի ներկայացրած հարության ուսմունքը չի խոսում յուրաքանչյուր մարդու հանդեպ Աստծո ունեցած խոր սիրո մասին։ Այդ դեպքում ի՞նչ կարելի է ասել մեր բարձրացրած երկրորդ հարցի վերաբերյալ։

Ո՞րն է տառապանքի պատճառը

Մարդկության տառապանքը մեծամասամբ անմիտ քայլերի, անփորձության ու երբեմն էլ չարամետ մարդկանց գործերի արդյունքն է։ Սակայն ի՞նչ կարելի է ասել այն դժբախտ պատահարների մասին, որոնց համար չի կարելի ուղղակիորեն մեղադրել մարդկանց։ Ինչո՞ւ են դժբախտ պատահարներ ու տարերային աղետներ տեղի ունենում։ Ինչո՞ւ են երեխաները երբեմն բնածին արատներով լույս աշխարհ գալիս։ Ալան Կարդեքը դրանք համարում էր պատիժ. «Եթե պատժվում ենք, ուրեմն ինչ–​որ սխալ ենք գործել։ Եթե այդ սխալը ներկա կյանքում չի կատարվել, ուրեմն այն կատարվել է նախկին գոյության ժամանակ»,— գրում է նա։ Ոգեգիտության հետևորդներին սովորեցնում են աղոթել. «Տեր, Դու ամենաարդար ես։ Եթե ուղարկել ես ինձ այս հիվանդությունը, ուրեմն արժանի եմ դրան.... Այն ընդունում եմ որպես քավություն իմ անցյալի, որպես փորձություն իմ հավատի և ի ապացույց իմ հպատակության՝ Քո օրհնյալ կամքին» («Ավետարան ըստ ոգեհարցության»)։

Սովորեցրե՞լ է Հիսուսը նման բան։ Ո՛չ։ Հիսուսին քաջ հայտնի էին Աստվածաշնչի խոսքերը՝ «ժամանակ եւ դիպուած է պատահում ամենքին» (Ժողովող 9։11)։ Նա գիտեր, որ երբեմն պատահականության բերումով դժբախտ դեպքեր են տեղի ունենում։ Դա չի նշանակում, որ դրանցով մարդիկ պատժվում են իրենց գործած մեղքերի համար։

Ահա մի դեպք Հիսուսի կյանքից։ «Մինչ [Հիսուսը] անցնում էր, ի ծնէ կոյր մի մարդու տեսաւ. իր աշակերտները հարցրին նրան եւ ասացին. «Ռաբբի՛, մեղքը ո՞ւմն է, որ կոյր է ծնուել, սրա՞նն է, թէ՞ հօրն ու մօրը»»։ Հիսուսի տված պատասխանը մեծ լույս սփռեց եղելության վրա. «Ո՛չ դրա մեղքն է,— ասաց նա,— եւ ոչ էլ իր հօր ու մօր, այլ՝ որպէսզի դրա վրայ Աստծու գործերը յայտնի լինեն։ Երբ այս ասաց, թքեց գետնին եւ թքով կաւ շինեց, եւ կաւը ծեփեց կոյրի աչքերի վրայ ու ասաց նրան. «Գնա՛ լուացուիր Սիլովամի աւազանի մէջ»....Գնաց լուացուեց, եկաւ եւ տեսնում էր» (Յովհաննէս 9։1–3, 6, 7)։

Հիսուսի խոսքերը ցույց տվեցին, որ ոչ այդ մարդու ծնողներն էին մեղավոր նրա ի ծնե կուրության համար, ոչ էլ՝ այդ մարդն անձամբ։ Այսպիսով՝ Հիսուսը ոչ մի կերպ չպաշտպանեց այն գաղափարը, թե այդ մարդը պատժվել էր ինչ–​որ նախկին կյանքում կատարած իր մեղքերի համար։ Ճիշտ է, Հիսուսը գիտեր, որ բոլոր մարդիկ մեղքով են ծնվում։ Սակայն դա Ադամի մեղքն է, և ոչ թե նախքան մարդու ծնվելը իր իսկ կատարած մեղքերը։ Ադամի գործած մեղքի պատճառով բոլոր մարդիկ ծնվում են ֆիզիկապես անկատար՝ հիվանդության ու մահվան ենթակա (Յոբ 14։4; Սաղմոս 51։5; Հռովմայեցիս 5։12; 9։11)։ Եվ քանի որ դա այդպես է, Հիսուսը երկիր էր ուղարկվել ստեղծված իրավիճակը փոխելու համար։ Հովհաննես Մկրտիչը Հիսուսին կոչեց «Գառն Աստուծոյ, որ վերացնում է աշխարհի մեղքը» (Յովհաննէս 1։29)։a

Ուշադրություն դարձրեք նաև այն պահի վրա, որ Հիսուսը չասաց, թե Աստված դիտավորյալ այնպես է արել, որ այդ մարդը կույր ծնվի, որպեսզի Հիսուսը հետագայում մի օր նրան բժշկի։ Ի՜նչ դաժան ու խայտառակ արարք կլիներ։ Մի՞թե դա փառք կբերեր Աստծուն։ Ո՛չ, իսկ կույրի այդ հրաշքով բժշկվելը հիմք ծառայեց, որպեսզի «Աստծու գործերը յայտնի լինեն»։ Ինչպես և Հիսուսի մնացած բժշկումները, սա ևս արտացոլեց Աստծո անկեղծ սերը տառապող մարդկության հանդեպ և մեկ անգամ ևս հաստատեց նրա խոստման արժանահավատությունը, թե իր պատեհ ժամանակին վերջ պիտի դնի մարդկության հիվանդություններին ու տառապանքին (Եսայիա 33։24)։

Մխիթարական չէ՞ արդյոք իմանալ, որ, տառապանք պատճառելու փոխարեն, մեր երկնային Հայրը բարիքներ է տալիս նրանց, ովքեր խնդրում են իրենից (Մատթէոս 7։11)։ Ի՜նչ փառք կտրվի Բարձրյալին, երբ կույրի աչքերը ու խուլի ականջները բացվեն, և երբ կաղը քայլի, ցատկի ու վազի (Եսայիա 35։5, 6)։

Բավարարել հոգևորի մեր կարիքը

Հիսուսն ասաց. «Միայն հացով չի ապրի մարդ, այլ՝ այն ամէն խօսքով, որ դուրս է գալիս Աստծու բերանից» (Մատթէոս 4։4)։ Այո՛, մենք բավարարում ենք մեր հոգևորի կարիքը, երբ կարդում ենք Աստծո Խոսքը և նրան ներդաշնակ կյանք վարում։ Ոգեմիջնորդների օգնությանը դիմելով՝ չենք կարող իսկապես բավարարել այդ կարիքը։ Իրականում, ոգեհարցներին դիմելու սովորությունը բացահայտորեն դատապարտվում է այն գրքում, որը Ալան Կարդեքն անվանել է Աստծո օրենքի առաջին հայտնությունը (Երկրորդ Օրինաց 18։10–13)։

Շատերը, այդ թվում նաև ոգեհարցները, ընդունում են, որ Աստված Գերէակ է, մշտագո, անսահմանորեն կատարյալ, բարի ու արդար։ Սակայն Աստվածաշունչը շատ ավելին է ի հայտ բերում։ Այն տեղեկացնում է, որ Աստված անձնական անուն ունի։ Նրա անունը Եհովա է, և մենք այն պետք է պատվենք այնպես, ինչպես որ Հիսուսն արեց (Մատթէոս 6։9; Յովհաննէս 17։6)։ Աստվածաշունչն Աստծուն ներկայացնում է որպես իրական անձնավորություն, որի հետ մարդիկ կարող են մտերիմ փոխհարաբերություններ ունենալ (Հռովմայեցիս 8։38, 39)։ Կարդալով Աստվածաշունչը՝ իմանում ենք, որ Աստված գթառատ է և մեզ հետ չի վարվում «մեր մեղքերի համեմատ. եւ չէ հատուցանում մեզ մեր անօրէնութիւնների համեմատ» (Սաղմոս 103։10)։ Իր գրավոր Խոսքի միջոցով՝ Ամենակալ Տեր Եհովան հայտնում է իր սերը, գերիշխանությունն ու ողջամտությունը։ Նա ղեկավարում և պաշտպանում է հնազանդ մարդկանց։ Եհովային ու Նրա Որդուն՝ Հիսուս Քրիստոսին ճանաչելը մեզ համար «յաւիտենական կեանք» է նշանակում (Յովհաննէս 17։3)։

Աստվածաշունչը պարունակում է այն ամենը, ինչ մեզ հարկավոր է իմանալ Աստծո նպատակների մասին, և հայտնում է մեզ, թե ինչ պետք է անենք, եթե ցանկանում ենք գոհացնել նրան։ Աստվածաշնչի ուշադիր ուսումնասիրությունը ճշմարիտ ու բավարարող պատասխաններ է տալիս մեր հարցերին։ Աստվածաշունչը նաև առաջնորդություն է տալիս այն հարցում, թե ինչն է ճիշտ և ինչը՝ սխալ, ինչպես նաև հիմնավորված հույս է առաջարկում մարդկությանը։ Այն հավաստիացնում է մեզ, որ մոտ ապագայում Աստված «պիտի սրբի [մարդկանց] աչքերից ամէն արտասուք. եւ այլեւս մահ չկայ. ո՛չ սուգ, ո՛չ աղաղակ, ո՛չ ցաւ եւ ո՛չ չարչարանք, քանի որ առաջինն անցաւ» (Յայտնութիւն 21։3, 4)։ Հիսուս Քրիստոսի միջոցով Եհովան կազատագրի մարդուն իր ժառանգած մեղքից ու անկատարությունից, և հնազանդ մարդիկ կժառանգեն հավիտենական կյանքը դրախտ–​երկրի վրա։ Այնժամ լիովին բավարարված կլինեն մարդու թե՛ ֆիզիկական և թե՛ հոգևոր կարիքները (Սաղմոս 37։10, 11, 29; Առակաց 2։21, 22; Մատթէոս 5։5)։

[ծանոթագրություն]

[շրջանակ 22–րդ էջի վրա]

ՎԵՐԱՄԱՐՄՆԱՎՈՐՄԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐԸ ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԻ ՈՒՍՄՈՒՆՔՆԵՐԻ՞Ց Է

Արդյո՞ք վերամարմնավորման ուսմունքը ունի աստվածաշնչյան որևէ հիմնավորում։ Ահա մի քանիսն այն համարներից, որոնք՝ որպես ապացույց իրենց պաշտպանած ուսմունքի, վկայակոչում են վերամարմնավորման գաղափարի կողմնակիցները։

««Քանի որ ամբողջ Օրէնքը եւ մարգարէները մարգարէացան մինչեւ Յովհաննէսը.... Յովհաննէ՛սն է Եղիան, որ գալու է»» (Մատթէոս 11։13, 14)։

Արդյո՞ք Հովհաննես Մկրտիչը նորից ծնունդ առած Եղիան էր։ Երբ նրան հարցրին՝ «ո՞վ ես, Եղիա՞ն ես», նա պարզ ասաց՝ ո՛չ (Յովհաննէս 1։21)։ Սակայն մինչ այդ կանխագուշակվել էր, որ Հովհաննեսը գալու էր Մեսիայից առաջ «Եղիայի հոգով եւ զօրութեամբ» (Ղուկաս 1։17; Մաղաքիա 4։5, 6)։ Այլ կերպ ասած՝ Հովհաննես Մկրտիչը Եղիան էր այն առումով, որ նրա կատարած գործը կարելի էր համեմատել ժամանակին Եղիայի կատարածի հետ։

«Եթէ մէկը վերստին չծնուի, չի կարող Աստծու արքայութիւնը տեսնել։ Մի՛ զարմացիր, որ քեզ ասացի՝ պէտք է ձեզ վերստին ծնուել» (Յովհաննէս 3։3, 7)։

Առաքյալներից մեկն ավելի ուշ գրել է. «Օրհնեա՜լ է Աստուած եւ Հայրը մեր Տէր Յիսուս Քրիստոսի, որ իր առատ ողորմութեամբ մեզ վերստին ծնեց կենդանի յոյսի համար՝ մեռելներից Յիսուս Քրիստոսի յարութեամբ» (Ա Պետրոս 1։3, 4; Յովհաննէս 1։12, 13)։ Պարզ է, որ Հիսուսի նկատի ունեցած «վերստին ծնունդը» դա ծնունդ էր հոգևոր առումով, որն իր հետևորդներն առնելու էին իրենց կենդանության օրոք, ոչ թե ապագայում վերամարմնավորվելիս։

«Մեռած մարդը հավիտյան է ապրում. երբ լրանան իմ երկրային կյանքի օրերը, կսպասեմ, որպեսզի դարձյալ ետ դառնամ» («Ավետարան ըստ ոգեգիտության» գրքում մեջբերվող Յոբ 14։14–ի «թարգմանություն հունարենից»)։

Էջմիածնի թարգմանության մեջ այս համարն այսպես է հնչում. «Մարդը թէ մեռնի՝ կապրի՞ նա դարձեալ՝ ամբողջացնելով օրերն իր կեանքի։ Պիտի սպասեմ, մինչեւ որ կրկին գոյութիւն առնեմ»։ Ուշադրություն դարձրեք այս համարի համատեքստին։ Կտեսնեք, որ մահացածները գերեզմաններում են սպասում իրենց «կրկին գոյություն առնելուն» (13–րդ համար)։ Իսկ այդ սպասողական դրության մեջ նրանք ողջ չեն, այլ չգոյության վիճակում են։ «Մահկանացուն՝ վախճանուած մարդը գնում է եւ է՛լ գոյութիւն չունի»,— կարդում ենք Յոբ 14։10–ում (ԷԹ)։

[նկար 21–րդ էջի վրա]

Հարության հույսն ի հայտ է բերում Աստծո խոր հետաքրքրվածությունը մեզանից յուրաքանչյուրի հանդեպ

[նկարներ 23–րդ էջի վրա]

Աստված վերջ է դնելու մարդկային ողջ տառապանքին