Ինչպե՞ս հավասարակշռվածություն ունենալ դրամի հանդեպ
Փողասիրությունն ու նյութական բարիքներ ձեռք բերելու ցանկությունը նորություն չեն, և Աստվածաշունչն էլ չի լռում այդ մասին։ Այս երևույթը վերջերս չէ, որ հայտնվել է, այլ դեռևս հին ժամանակներից է գոյություն ունեցել։ Իր տված Օրենքում Աստված սովորեցնում էր իսրայելացիներին. «Մի ցանկանար քո դրացու տանը.... եւ քո դրացու ոչ մէկ բանին» (Ելից 20։17)։
Դրամի և ունեցվածքի հանդեպ սերը սովորական երևույթ էր Հիսուսի օրերում։ Նկատի առեք «չափազանց հարուստ» մի մարդու և Հիսուսի միջև կայացած զրույցի մասին հետևյալ արձանագրությունը. «Յիսուս[ը].... ասաց նրան. «Դեռ մի բան պակաս է քեզ. ինչ որ ունես, վաճառի՛ր եւ տո՛ւր աղքատներին եւ երկնքում գանձեր կ’ունենաս, եւ արի՛ իմ ետեւից»։ Երբ նա այս լսեց, տրտմեց, որովհետեւ չափազանց հարուստ էր» (Ղուկաս 18։18–23)։
Դրամի հանդեպ ճիշտ մոտեցում
Սխալ կլինի, սակայն, եզրակացնել, թե Աստվածաշունչը դատապարտում է դրամը կամ նրա հիմնական գործածությունը։ Աստվածաշունչը ցույց է տալիս, որ փողը չքավորության ու դրանից բխող խնդիրների դեմ գործնական պաշտպանության միջոց է, որի օգնությամբ մարդիկ կարողանում են հոգալ իրենց անհրաժեշտ կարիքները։ Սողոմոն թագավորը գրել է. «Իմաստութեան հովանաւորութիւնը արծաթին հովանաւորութեան պէս է», «Հացկերոյթը ուրախանալու համար կ’անեն, եւ գինին կ’զուարթացնէ կեանքը, եւ արծաթը պատասխան է տալիս ամենին» (Ժողովող 7։12, Արևմտ. Աստ., 10։19)։
Դրամի ճիշտ գործածումը ընդունելի է Աստծուն։ Օրինակ՝ Հիսուսն այդ մասին ասել է. «Անիրաւ մամոնայից ձեզ համար բարեկամներ արէք» (Ղուկաս 16։9)։ Սրա մեջ է մտնում Աստծո ճշմարիտ երկրպագության առաջընթացի համար գումար նվիրաբերելը, քանի որ, անշուշտ, ուզում ենք, որ Աստված մեր Բարեկամը լինի։ Սողոմոնը ինքն էլ, հետևելով իր հոր՝ Դավթի օրինակին, մեծ քանակությամբ փող և թանկարժեք իրեր նվիրաբերեց Եհովայի տաճարի կառուցման գործին։ Քրիստոնյաներին նաև մեկ այլ պատգամ է տրված՝ կարիքավորներին նյութապես օգնել։ «Հաղորդակից եղէք սրբերի կարիքներին,— ասաց Պողոս առաքյալը, ապա ավելացրեց,— հետամուտ եղէք հիւրասիրութեան» (Հռովմայեցիս 12։13)։ Սա անելու համար հաճախ հարկավոր է որոշակի գումար ծախսել։ Իսկ ի՞նչ կարելի է ասել փողասիրության մասին։
‘Արծաթասիրություն’
Իր երիտասարդ հավատակից Տիմոթեոսին նամակ գրելիս Պողոսը բազմակողմանիորեն քննարկեց «փողասիրությունը» (կամ բառացի՝ «արծաթասիրություն»)։ Պողոսի հանդիմանական խոսքերը գրի են առնված Ա Տիմոթէոս 6։6–19-ում։ Նյութականին վերաբերող իր մեկնաբանություններում Պողոսը ավելի մեծ տեղ է տալիս «փողասիրության» թեմային։ Լավ կլինի ուշադիր ուսումնասիրենք նրա ներշնչված մեկնաբանությունները՝ մտքում ունենալով այն, թե այսօրվա հասարակությունը ինչ նշանակություն է տալիս դրամին։ Այդպիսի քննությունն, ինչ խոսք, օգտակար է, քանի որ բացահայտում է այն գաղտնիքը, թե ինչպես ‘ձեռք բերել ճշմարիտ կյանքը’։
Պողոսը զգուշացնում է. «Բոլոր չարիքների արմատը փողասիրութիւնն է, որին ոմանք ձգտելով՝ մոլորուեցին հաւատից եւ իրենք իրենց գցեցին բազում ցաւերի մէջ» (Ա Տիմոթէոս 6։10)։ Այս խոսքերը չեն նշանակում, թե փողը ինքնին չարիք է, և ոչ էլ Գրությունների ուրիշ մասերում է այդ մասին ակնարկվում։ Առաքյալը չի ասում, թե փողն է «չարիքների» բուն պատճառը, կամ թե՝ այն բոլոր խնդիրների հիմքն է հանդիսանում։ Ավելի ճիշտ, փողի հանդեպ սերն է, որ կարող է լինել նույնիսկ ոչ թե միակ, այլ ամեն տեսակ չարիքի պատճառը։
Զգուշացեք ագահությունից
Այն փաստը, որ Գրություններում չի դատապարտվում փողը, չպետք է մեղմացնի Պողոսի զգուշացումը։ Քրիստոնյաները, սկսելով սիրել փողը, իրենց ամեն տեսակ փորձանքների մեջ են գցում, և ամենից վատն էլ այն է, որ մոլորվում են հավատից։ Պողոսը հաստատում է այս ճշմարտությունը Կողոսայի քրիստոնյաներին գրած իր խոսքերով. «Սպանեցէ՛ք ուրեմն ձեր երկրաւոր ցանկութիւնները. դէ՛ն գցեցէք.... չար ցանկութիւն եւ ագահութիւն, որ կռապաշտութիւն է» (Կողոսացիս 3։5)։ Ինչպե՞ս կարող է ագահությունը կամ «փողասիրությունը» հավասարազոր լինել կռապաշտությանը։ Արդյոք սա նշանակո՞ւմ է, թե սխալ է ցանկանալ ավելի մեծ տուն, նոր մեքենա, ունենալ ավելի եկամտաբեր աշխատանք։ Ո՛չ, սրանցից ոչ մեկը իրենից չարիք չի ներկայացնում։ Հարցը նրանում է, թե ինչն է սրտին մղում ցանկանալ դրանցից որևէ մեկը, և իրո՞ք դրանք անհրաժեշտ են։
Բնական ցանկության և ագահության միջև տարբերությունը կարելի է նմանեցնել տարբերությանը փոքր խարույկի, որի վրա կերակուր են պատրաստում, և բռնկված հրդեհի միջև, որը կարող է մի ամբողջ անտառ մոխրի վերածել։ Խելամիտ և տեղին ցանկությունը կարող է օգտակար լինել։ Այն աշխատելու և արդյունավետ լինելու է մեզ մղում։ Առակաց 16։26 խոսքն ասում է. «Աշխատող անձն իրան համար է աշխատում. որովհետեւ բերանը պահանջում է նորանից»։ Բայց ագահությունը վտանգավոր է և կործանարար։ Այն անկառավարելի ցանկություն է։
Գլխավոր խնդիրը մեր ցանկությունը ղեկավարելու մեջ է։ Ուզում ենք, որ մեր հավաքած գումարը կամ նյութական իրե՞րը ծառայեն մեր կարիքներին, թե՞ մեր կարիքները ծառայեն փողին։ Ահա թե ինչու է Պողոսն ասում, որ ‘ագահ մարդը կռապաշտ է’ (Եփեսացիս 5։5)։ Մի բանի հանդեպ ագահություն դրսևորել իրականում նշանակում է՝ տրվել դրան, փաստորեն, ինչին որ ծառայում ենք, մեզ տեր ենք դարձնում, աստված։ Ի հակադրություն սրան՝ Աստված պահանջում է. «Բացի ինձանից ուրիշ աստուածներ չ’ունենաս» (Ելից 20։3)։
Ագահություն դրսևորելով նաև ցույց ենք տալիս, որ չենք հավատում, թե Աստված կկատարի մեր կարիքներն ապահովելու մասին իր տված խոստումը (Մատթէոս 6։33)։ Այսպիսով՝ լինել ագահ՝ նշանակում է երես թեքել Աստծուց։ Այս իմաստով ևս դա «կռապաշտություն» է։ Զարմանալի չէ, որ Պողոսը հստակորեն զգուշացնում է մեզ հեռու մնալ դրանից։
Հիսուսը նույնպես ագահությունից զերծ մնալու հստակ զգուշացում տվեց մեզ։ Նա պատվիրեց, որ զգուշանանք մեր չունեցածը խիստ ցանկանալուց. «Տեսէք, որ զգոյշ լինէք ամէն տեսակ ագահութիւնից, որովհետեւ մարդու կեանքը իր կուտակած հարստութեան մէջ չէ» (Ղուկաս 12։15)։ Այս խոսքերից, ինչպես նաև դրանից հետո Հիսուսի պատմած առակից կարելի է հետևություն անել, որ ագահության հիմքում ընկած է այն բանի գիտակցությունը, թե ունեցվածքն է որոշիչ դեր խաղում կյանքում։ Դա կարող է լինել փողը, հասարակական դիրքը, իշխանությունը և նմանատիպ այլ բաներ։ Ագահությունը կարող է դրսևորվել այն ամենի հանդեպ, ինչը հնարավոր է ձեռք գցել։ Կարող ենք մտածել, թե տվյալ իրն ունենալով՝ գոհունակություն կզգանք։ Սակայն, ինչպես ցույց են տալիս Աստվածաշունչը և մարդու կենսափորձը, միայն Աստված է, որ կարող է բավարարել և կբավարարի մեր իսկական կարիքները, ինչպես Հիսուսը վստահեցրեց իր հետևորդներին (Ղուկաս 12։22–31)։
Այսօրվա հասարակությունը, որը լայն սպառման ապրանքների առուծախով է զբաղված, ագահության կրակն ավելի է բորբոքում։ Շատերը թեև աննկատ, սակայն զորեղ ազդեցությունների տակ սկսում են հավատալ, թե իրենց ունեցածը բավական չէ. նրանք կարիք ունեն ավելի շատի, մեծի և լավի։ Թեպետ մենք չենք ակնկալում, որ կկարողանանք փոխել այս աշխարհը, սակայն ինչպե՞ս կարող ենք անձամբ դեմ կանգնել այս ճնշմանը։
Գոհունակությունն ընդդեմ ագահության
Պողոսը ագահության փոխարեն մեկ ուրիշ բան է առաջարկում՝ գոհունակություն։ Նա ասում է. «Այլ ունենք կերակուր եւ հանդերձներ ու դրանցով էլ բաւականանք» (Ա Տիմոթէոս 6։8)։ Այս խոսքերը, թե իրականում ինչի կարիքն է, որ մենք ունենք, կարող են չափազանց պարզ ու հասարակ հնչել։ Շատ մարդիկ իրենց ազատ ժամանակն անց են կացնում հեռուստատեսային ծրագրեր դիտելով, որոնցում ցուցադրվում են, թե ինչպես են հանրաճանաչ մարդիկ ապրում իրենց շքեղ տներում։ Ինչ խոսք, սա գոհունակություն ձեռք բերելու միջոց չէ։
Իհարկե, Աստծո ծառաներից չի պահանջվում ինքնահարկադրաբար ապրել աղքատության մեջ (Առակաց 30։8, 9)։ Այնուամենայնիվ, Պողոսը հիշեցնում է մեզ, թե իրականում ինչ է աղքատությունը՝ ուտելիքի և հանդերձի պակաս, ինչպես նաև ապրելու համար անհրաժեշտ կացարանի բացակայություն։ Ուստի, եթե ունենք այս ամենը, ապա գոհ մնալու հիմք էլ ունենք։
Կարո՞ղ էր Պողոսը անկեղծ լինել գոհունակության մասին իր բերած նկարագրության մեջ։ Արդյոք հնարավո՞ր է բավարարվել միայն հիմնական բաներով՝ ուտելիքով, հագուստով և տանիքով։ Պողոսը պետք է որ դա լավ իմանար։ Ժամանակին լինելով հրեական համայնքի բարձր խավի ներկայացուցիչ և հռոմեական քաղաքացի՝ նա հարստություն և հատուկ արտոնություններ էր ունեցել (Գործք 22։28; 23։6; Փիլիպպեցիս 3։5)։ Բայց նաև դաժան զրկանքներ էր կրել իր միսիոներական ծառայության մեջ (Բ Կորնթացիս 11։23–28)։ Այս ամենը նրան օգնեց հասկանալ, թե ինչպես կարելի է գոհ մնալ։ Իսկ ինչպե՞ս։
«Ամենին լավ տեղեկացած եմ»
Պողոսն իր նամակներից մեկում բացատրում է. «Գիտեմ պակասութիւն քաշել, եւ աւելութիւնով լինելն էլ. ամեն բանի մէջ ամենին լավ տեղեկացած եմ՝ կշտանալն էլ սովելն էլ. աւելութիւնով ունենալն էլ, պակասութիւն քաշելն էլ» (Փիլիպպեցիս 4։12, ԱԹ)։ Պողոսն այնքա՛ն վստահ ու լավատեսորեն է խոսում, ասես թե այս խոսքերը գրելիս իդեալական կյանքով էր ապրում։ Բայց դա այդպես չէր։ Այդ ժամանակ նա Հռոմում կալանքի տակ էր գտնվում (Փիլիպպեցիս 1։12–14)։
Եթե հաշվի առնենք այդ փաստը, ապա Աստվածաշնչի այս հատվածը ազդու կերպով խոսում է ոչ միայն նյութական ունեցվածքից, այլ նաև հանգամանքներից գոհ լինելու մասին։ Մեծ հարստությունը կամ նեղությունները կարող են փորձության ենթարկել մեր նախապատվությունները։ Պողոսը խոսեց հոգևոր ուժի մասին, որը օգնեց նրան գոհունակություն հանդես բերել՝ անկախ նյութական վիճակից. «Ամէն ինչի կարող եմ նրա՛ [Աստծո] շնորհիւ, ով ինձ զօրացրեց» (Փիլիպպեցիս 4։13)։ Փոխանակ իր ուշադրությունը կենտրոնացնելու իր ունեցվածքի շատ թե քիչ, կամ իր հանգամանքների բարենպաստ թե անբարենպաստ լինելու վրա՝ իր կարիքները բավարարելու հարցում Պողոսն ապավինում էր Աստծուն։ Արդյունքում՝ նա գոհունակություն դրսևորել սովորեց։
Պողոսի օրինակը հատկապես կարևոր էր Տիմոթեոսի համար։ Առաքյալը հորդորում էր այդ երիտասարդին աստվածապաշտությամբ ապրել և կյանքում առաջնությունը տալ Աստծո հետ մտերիմ փոխհարաբերությանը, ոչ թե հարստությանը։ Պողոսը նրան ասաց. «Իսկ դու, ո՛վ մարդ Աստծու, փախի՛ր այդ բաներից եւ գնա՛ արդարութեան, աստուածապաշտութեան, հաւատի, սիրոյ, համբերութեան եւ հեզութեան ետեւից» (Ա Տիմոթէոս 6։11)։ Այս խոսքերն ուղղված են Տիմոթեոսին, սակայն դրանք կիրառելի են նաև բոլոր նրանց համար, ովքեր ցանկանում են պատվել Աստծուն և իրապես երջանիկ լինել կյանքում։
Ինչպես ցանկացած քրիստոնյայի, այնպես էլ Տիմոթեոսին հարկավոր էր զգուշանալ ագահությունից։ Ըստ երևույթին՝ Եփեսոսի ժողովում, որտեղ գտնվում էր Տիմոթեոսը, երբ Պողոսը գրեց նրան, հարուստ հավատացյալներ կային (Ա Տիմոթէոս 1։3)։ Պողոսը բարի լուրով էր եկել առևտրի այս հարուստ կենտրոն, որտեղ և շատերին էր հավատի բերել։ Անկասկած, նորահավատների որոշ մասը հարուստ էին, ինչպես որ է այսօրվա քրիստոնեական ժողովներում։
Ուրեմն՝ հատկապես Ա Տիմոթէոս 6։6–10 խոսքերը լույս են սփռում այն հարցի վրա, թե ինչ պետք է անեին ունեցվածքի տեր մարդիկ, եթե ուզում էին պատվել Աստծուն։ Պողոսի խոսքերի համաձայն՝ նրանք նախ պետք է իրենց վերաբերմունքը քննության ենթարկեին։ Սովորաբար փողը մարդուն ավելի ինքնավստահ է դարձնում։ Պողոսը գրում է. «Այս աշխարհի հարուստներին պատուիրի՛ր, որ չհպարտանան եւ չապաւինեն սնոտի հարստութեանը, այլ՝ Աստծուն, որ մեզ առատապէս ամէն ինչ տալիս է վայելելու համար» (Ա Տիմոթէոս 6։17)։ Հարստության տեր մարդիկ պետք է սովորեն փողից այն կողմ էլ նայել. նրանց հարկավոր է Աստծուն ապավինել՝ ամեն հարստության սկզբնաղբյուրին։
Բայց փողի հանդեպ վերաբերմունքը քննության առնելը դեռևս գործի կեսն է։ Վաղ թե ուշ հարուստ քրիստոնյաները պետք է սովորեն իմաստությամբ գործածել իրենց հարստությունը։ Պողոսը խրատում է՝ «բարիք գործել, բարի գործերով հարստանալ, լինել առատաձեռն, բարեսէր, իրենց ունեցածից ուրիշին էլ բաժին հանել» (Ա Տիմոթէոս 6։18)։
«Ճշմարիտ կյանքը»
Պողոսի խորհրդի իմաստն այն է, որ միշտ հիշենք՝ նյութականի արժեքը հարաբերական է։ Աստծո Խոսքն ասում է. «Հարուստի ստացուածքն իր ամուր քաղաքն է, եւ բարձր պարսպի նման է նորա երեւակայութիւնումը» (Առակաց 18։11)։ Այո՛, պաշտպանությունը, որ կարող է տալ հարստությունը, վերջին հաշվով, միայն երևակայություն է և հետևաբար՝ խաբկանք։ Սխալ է՝ Աստծո հավանությունը փնտրելու փոխարեն՝ կյանքի տարիները վատնել հարստություն ձեռք բերելու վրա։
Նյութական հարստության ոչ մնայուն լինելը մեզ հուշում է, որ պետք չէ հույսը նրա վրա դնել։ Իսկական հույսը ամուր, իմաստալից և հարատև ինչ–որ բանի վրա պետք է հաստատված լինի։ Քրիստոնյաների հույսը հիմնված է մեր Արարչի՝ Եհովա Աստծո և հավիտենական կյանքի մասին նրա տված խոստման վրա։ Որքան որ ճշմարիտ է իրողությունը, որ փողով հնարավոր չէ երջանկություն գնել, այնքան ավելի ճշմարիտ է այն, որ փողով անհնար է փրկություն գնել։ Միայն Աստծո հանդեպ մեր հավատն է, որ կարող է մեզ նման հույս տալ։
Ասպիսով՝ հարուստ ենք մենք, թե աղքատ, եկե՛ք այնպես ապրենք, որ ‘հարըստանանք Աստծով’ (Ղուկաս 12։21)։ Ոչինչ առավել արժեքավոր չէ, քան Արարչի հավանությունն ունենալը։ Դա պահպանելու համար ներդրված մեր բոլոր ջանքերը նպաստում են, որ ‘մեզ համար բարի հիմք դնենք հանդերձյալում [ապագայում, ՆԱ], որպեսզի ձեռք բերենք ճշմարիտ կյանքը’ (Ա Տիմոթէոս 6։19)։
[նկար 7–րդ էջի վրա]
Պողոսը հասկացավ, թե ինչպես կարելի է գոհ լինել
[նկարներ 8–րդ էջի վրա]
Մենք կարող ենք երջանիկ լինել և գոհանալ նրանով, ինչ որ ունենք