BUL
[nagtaud iti sao a kaipapananna ti “agbunga; mangpataud”].
Ti maikawalo a lunar a bulan iti sagrado a kalendario dagiti Israelita a katupag ti maikadua a bulan iti sekular a kalendario. (1Ar 6:37, 38; Ge 7:11) Saklawenna ti maud-udi a paset ti Oktubre agingga iti umun-una a paset ti Nobiembre. Kalpasan ti pannakaidestiero idiay Babilonia, daytoy a bulan naawagan Marheshvan wenno Marchesvan, idi agangay napaababa iti Hesvan. Dagitoy a nagan kalpasan ti pannakaidestiero saan nga agparang iti Biblia ngem masarakan iti Judio a Talmud, iti sursurat ni Josephus, ken dadduma pay a gapuanan.
Ti Bul dimteng iti agarup panangrugi ti panagtutudo iti otonio. (De 11:14; Joe 2:23; San 5:7) Bulan dayta ti panagmumula iti sebada ken trigo, ket iti makin-amianan a Galilea naburas dagiti olibo. Dagiti pastor pagsubsubliendan dagiti arban ti karneroda manipud kadagiti nawayang a tay-ak tapno maisalinong ida bayat ti kalam-ekna a bulbulan ti lamiis ken tudo.
Sigun iti Genesis 7:11 ken 8:14, ti Layus idi kaaldawan ni Noe nangrugi iti maika-17 nga aldaw “iti maikadua a bulan,” ket iti isu met laeng a bulan kalpasan ti maysa a lunar a tawen ken sangapulo nga aldaw nagmaga ti daga. Maipapan itoy, inkomento ni Josephus (Jewish Antiquities, I, 80 [iii, 3]): “Daytoy a didigra napasamak iti maikanem a gasut a tawen ti kinaturay ni Noe, iti sigud idi a maikadua a bulan, nga inawagan dagiti taga Macedonia iti Dius ken dagiti Hebreo iti Marsuan, sigun iti urnos ti kalendario nga inannurotda idiay Egipto.” Ngarud, sigun ken Josephus, ti maikadua a bulan idi tiempo ni Noe katupag ti bulan a Bul, wenno Marheshvan.
Kalpasan ti Ipapanaw iti Egipto, ti Bul nagbalin a maikawalo a bulan iti sagrado a kalendario, ket bayat daytoy a bulan a ni Solomon inringpasna ti panangibangon iti templo idiay Jerusalem. (1Ar 6:38) Ni Jeroboam, ti namunganay iti suminsina a makin-amianan a pagarian ti Israel, impilitna a pinagbalin daytoy a bulan kas bulan ti piesta, kas paset ti planona a panangibaw-ing iti asikaso ti tattao manipud iti Jerusalem ken kadagiti piesta dayta.—1Ar 12:26, 31-33.