Ti Magunggona iti Arkeolohia

DAGITI estudiante ti Biblia ket interesadoda iti arkeolohia. Apay? Agsipud ta, iti adu a gundaway, nakatulong dagiti takuat dagiti arkeologo tapno maparang-ay ti pannakaawattayo maipapan iti kasasaad ti biag kadagidi tiempo iti Biblia ken maipapan kadagiti orihinal a pagsasao a nakaisuratan ti Kasuratan.

No dadduma, dagiti takuat iti arkeolohia pinagulimekda pay dagidiay mangkueskuestionar iti kinaumiso ti sumagmamano a pasamak wenno sasao a nailanad iti Biblia. Kas pagarigan, adda kadi ari ti Babilonia nga agnagan Belsazar ken ari ti Asiria nga agnagan Sargon? Agingga idi maika-19 a siglo, dagitoy a nagan ket naammuan laeng manipud iti rekord ti Biblia. (Isa 20:1; Da 5:1) Ngem dagiti takuat iti palasio ni Sargon idiay Khorsabad ken ti nalatak ita a Cronica ni Nabonido suportaranda ti kinaumiso ti pakasaritaan maipapan kadagitoy nga agtuturay.

Saan a kayat a sawen daytoy a ti pammaneknek iti kinaumiso ti Biblia ket agpannuray kadagiti takuat ti arkeolohia. Kinuna ti Israeli nga arkeologo a ni Yohanan Aharoni: “No maipapan iti panangted kayulogan iti pakasaritaan wenno iti nagtipon a geograpia ken pakasaritaan, ti arkeologo rummuaren iti masakupan dagiti apag-isu a siensia, ket masapul nga agpannuray kadagiti nabukel a kapanunotan ken kadagiti panangipapan tapno makagteng iti nalawa ti saklawna a ladawan ti pakasaritaan.” Gapuna, no tingitingenda dagiti takuatda, dagiti arkeologo no dadduma saanda nga umanamong iti ibagbaga ti Biblia.

Daytoy kadi ket pakaigapuan ti panagduadua iti kinaumiso ti Biblia? Saan a pulos. Ti pammati nga agpannuray laeng iti panangted kayulogan kadagiti takuat iti arkeolohia ket pudpudno a nakapuy. Ti pammaneknek a ti Biblia impaltiing ti Dios ket adda iti uneg ti Biblia a mismo, saan nga iti arkeolohia.