MARFIL
Dagiti pamurawen a saong ti elepante, hipopotamo, walrus, ken dadduma pay nga animal. Nupay natangken, ken agarup tallo ket kagudua a daras a nasekseksek ngem iti natangkenanen a kayo ti sedro, naamnut dayta ken nalaka a makitikitan wenno masukog. Napino ti binggasna, isu a nalamuyot ken manayon ti kinasilengna. Saan laeng nga adu ti pakausaranna, no di ket nagpaiduma pay ti kinapintasna gapu kadagiti agsasallupang a binggasna a maaw-awagan iti dentin, a nagduduma ti marisda. Iti Hebreo, ti “marfil” ket natukoy babaen iti sasao a shen (iti literal, ngipen) ken shen·hab·bimʹ (naipatarus a “ngipngipen ti elepante” iti Griego a Septuagint). Ti Griego a termino nga e·le·phanʹti·nos ket kaipapananna ti “naaramid iti marfil.”
Ti marfil ket nainaig kadagiti kinaluho iti biag—napintas a partuat, elegante nga al-alikamen, napapateg a kinabaknang. Maminsan iti tunggal tallo a tawen, agisangpet dagiti barko ni Solomon iti nakaad-adu a marfil manipud adayo a luglugar. (1Ar 10:22; 2Cr 9:21) Mayataday iti dayag ken kinanaindaklan ni Solomon, “nangaramid iti dakkel a trono a marfil ket kinalupkopanna iti balitok a napasudi.” (1Ar 10:18; 2Cr 9:17) Dakamaten dagiti Salmo ti “naindaklan a marfil a palasio” a kadua dagiti adda kuerdasna nga instrumento iti musika. (Sal 45:8) Iti nagpintas a Kanta ni Solomon, ti marfil ket inaramat ti mannurat kas panangidilig ken panangyarig tapno iladawanna ti kinapintas: “Ti pus-ongna ket plata a marfil a nakalupkopan kadagiti safiro,” “Ti tengngedmo umasping iti maysa a torre a marfil.” (Sol 5:14; 7:4) Nangibangon met ni Ari Acab iti maysa a palasio a ti inaramatna ket nangina a marfil, isu a nagbalin dayta a kasla “balay a marfil.” (1Ar 22:39) Idi kaaldawan ni Amos, dagiti balay ken dagiti sopa ket naaramid iti marfil. (Am 3:15; 6:4) Paneknekan dagiti natakuatan ti arkeolohia ti nakasaksaknap a panangusar iti marfil ti nasion ti Israel ken dagiti kabangibangna a nasion.
Inaramat met ti Egipto daytoy pudpudno a “plastik” a pagaramid iti bambanag a kas iti sagaysay, putan ti paypay, pinggan, kahon ti sapsapo, saksaka ti tugaw, tapi a pagay-ayaman, babassit nga estatua, ken gapuanan ti kitikit. Gapu iti nasaknap a komersiona iti baybay, marfil ti inkalupkop ti siudad ti Tiro kadagiti purua dagiti barko. Ti marfil ket nailanad met a karaman kadagiti agkakangina a bambanag dagiti nagkauna a negosiante iti Tiro, kasta met kadagiti tagilako “dagiti agdaldaliasat a komersiante iti daga” nga agsangsangit gapu iti pannakadadaelen ti Babilonia a Dakkel.—Eze 27:6, 15; Apo 18:11, 12.