ONIX
Bato a sumegunda ti pategna a maar-aramat iti alahas, natangken a kita ti agata; ti termino agaplikar met iti maysa a kita ti kalsedonia nga adda ugesna. Ti onix ket agsasaruno a palunapin a puraw a naballaballaetan iti nangisit, kayumanggi, nalabaga, dapul, wenno berde. Ti nakusnaw a marisna nga epekto ti panagkakadua dagiti nalabaga a palunapin nga aganninaw kadagiti nasin-aw a puraw a palunapin daytoy a bato ket nabatad nga impalagipna kadagiti Griego ti kuko ti ramay, nga aw-awaganda iti oʹnyx. Idi pay un-unana, maipatpategen ti onix kas arkos, batbatek, ken kas bato ti singsing. Gapu kadagiti palunapinna a nagduduma ti marisda, kaykayatda a pangikitikitan iti ladawan.
Ti “daga ti Havila” ket nalatak a gubuayan ti onix kadagidi nagkauna a tiempo ti Biblia. (Ge 2:11, 12) Karaman dagiti bato nga onix kadagiti napateg a bambanag a naikontribusion a maipaay iti panagaramid kadagiti masapsapul iti tabernakulo ti Israel. (Ex 25:1-3, 7) Naikitikit iti rabaw ti dua a bato nga onix “dagiti nagan ti annak [ni] Israel . . . sigun iti panagsasaganad dagiti pannakayanakda” (innem a nagan iti tunggal bato), a dagita a bato ket naiparabaw kadagiti pedaso a pangabaga ti efod ti nangato a padi “kas pakalaglagipan a batbato maipaay iti annak ti Israel.” Naikitikit pay iti sabali a bato nga onix ti nagan ti maysa kadagiti 12 a tribu ti Israel sa naitampok dayta iti tengnga ti maikapat nga intar dagiti bato iti “pektoral ti panangukom” ti nangato a padi.—Ex 28:9-12, 15-21; 35:5, 9, 27; 39:6-14.
Idi agangay, nangisagana a mismo ni David iti adu a napapateg a banag, pakairamanan ti batbato nga onix, maipaay iti pannakaibangon ti nakaplano a templo idiay Jerusalem. (1Cr 29:2) Karaman met ti onix kadagiti napateg a batbato a nagpaay kas piguratibo nga ‘abbong’ ti “ari ti Tiro” iti dung-aw nga inlanad ni Ezequiel. (Eze 28:12, 13) Kas panangbigbig ni Job iti kinapateg ti sirib, kinunana a ti di magatadan a nadiosan a sirib ket saan a mabalin a gatangen ti tao babaen iti “manmano a bato nga onix” ken dadduma pay a napateg a banag.—Job 28:12, 16.