YODH

[י].

Ti maikasangapulo a letra ti Hebreo nga alpabeto. Isu ti kabassitan kadagiti Hebreo a letra. Ti nagan ti kabassitan a letra ti Griego nga alpabeto, i·oʹta, ket nabatad nga umasping iti Hebreo a yodh. Yantangay ti Linteg ni Moises sigud a naisurat ken kalpasanna nataginayon iti Hebreo, nalabit ti Hebreo a yodh ti tuktukoyen ni Jesus idi kinunana a saan nga aglabas ti “kabassitan a letra [Gr., i·oʹta]” a di naibanag ti naikeddeng a kaitungpalanna. (Mt 5:18) Isu daytoy ti damo a letra iti Tetragrammaton, wenno sagrado a nagan a Jehova (mabasa manipud kannawan nga agpakannigid: יהוה), ket kasta ti nagtultuloy a pannakailanadna kadagiti kaunaan a kopia ti Griego a Septuagint. Ti maysa a binulong a vellum a naaramid idi maikatlo a siglo K.P. (P. Oxyrhynchus vii. 1007) a naglaon iti maysa a paset ti Septuagint a patarus ti Genesis inlanadna ti nadibinuan a nagan a Jehova babaen iti naulit a yodh.​—Ge 2:8, Rbi8 ftn.

Gapu iti panagkaasping ti letra a yodh (י) ken waw (ו), no dadduma mariro kadagita dagiti managkopia. Iti Hebreo, ti tunggal bersikulo iti Salmo 119:73-80 ket mangrugi iti letra a yodh.