ZIPORA
[Tumatayab; wenno, mabalin a, Bassit a Tumatayab].
Ti asawa ni Moises. Damo a nagkita da Zipora ken Moises iti maysa a bubon, idi a ni Zipora ken ti innem a kakabsatna a babbai papainumenda dagiti arban ni amada. Idi adda simmangpet a papastor ket ginandatda a pagtalawen dagiti babbai, kas ugalida nga aramiden, tinulongan ni Moises dagiti babbai, a pinainumna pay a mismo dagiti arban. Gapu iti daytoy a kinaimbagna, naawis ni Moises iti pagtaengan ni Zipora, ket idi agangay, ni Zipora inyasawa ti padi nga amana a ni Jetro ken ni Moises. (Ex 2:16-21) Nangipasngay ni Zipora iti dua nga annak a lallaki ken Moises—da Gersom ken Eliezer.—Ex 2:22; 18:3, 4.
Idi a ni Jehova imbaonna ni Moises nga agsubli idiay Egipto, nagluas a kumuyog kenkuana ni Zipora ken ti dua nga annakda. Iti dalan, napasamak ti maysa a serioso unay a banag, a kastoy ti di unay nalawag a pannakaisalaysay dayta: “Ita naaramid iti dalan idiay disso a pagdagusan nga isu nasabet ni Jehova [“anghel ni Jehova,” LXX] ket sinapsapulna ti pamay-an a panangpapatay kenkuana. Kamaudiananna nangala ni Zipora iti maysa a pamulinawen ket gineppasna ti makinsango a kudil ti anakna ket insagidna dayta kadagiti sakana ket kinunana: ‘Agsipud ta maysaka a nobio iti dara kaniak.’ Gapu itoy isu binaybay-anna. Iti dayta a tiempo kinunana: ‘Maysa a nobio iti dara,’ gapu iti pannakakugit.”—Ex 4:24-26.
Adu a kayulogan daytoy a teksto ti indatag dagiti eskolar, a ti sumagmamano kadagitoy ket nairaman kadagiti moderno a patarus ti Biblia. (Kitaenyo ti CC, JB, Kx, La, NE, RS, kasta met ti Aleman a Zürcher Bibel, ti Espaniol a Bover-Cantera ken ti Pranses a Crampon, Lienart, ken dagiti bersion a Segond.) Dagita a kayulogan padpadasenda a risuten dagiti saludsod no ti biag ni Moises wenno biag ti ubing ti agngangabit, no ti saksaka ni Moises wenno saksaka ti ubing wenno saksaka ti anghel ti nangisagidan ni Zipora iti makinsango a kudil. Pinadasda met ti mangidatag kadagiti kapanunotan no apay a kinuna ni Zipora (ken no siasino ti nangibagaanna), “Maysaka a nobio iti dara kaniak.”
Agparang a ti biag idi ti ubing ti agpegpeggad no ibatay iti kunaen ti linteg ti panagkugit sigun iti Genesis 17:14; a kinugit ni Zipora ti ubing agsipud ta naamirisna no ania ti kasapulan tapno mailinteg ti bambanag; a ti makinsango a kudil impuruakna iti saksaka ti anghel, a mangipangpangta iti biag ti ubing, iti kasta maiparangarang ni Zipora ti panagtulnogna iti linteg ni Jehova; a ni Jehova babaen iti pannakabagina nga anghel ti nangibagaan ni Zipora iti: “Maysaka a nobio iti dara kaniak,” nga inaramidna ti kasta tapno ipakitana ti panangawatna iti saad a kasla asawa a babai mainaig iti panagpakugit a tulag ken Jehova kas ti asawa a lalaki.—Kitaenyo ti Jer 31:32.
Ngem awan ti sigurado a sungbat manipud Kasuratan a pangrisut kadagita a saludsod. Ti literal a pannakabasa ti kadaanan a Hebreo iti daytoy a teksto ket naitalimeng kadagiti pagkukuna a naaramat gistay 3,500 a tawen ti napalabasen. Daytoy ti makagapu no apay a saan a nalawag ti pannakadakamat dagitoy a banag kadagiti literal a patarus (NW, Ro, Yg) ken ti dadduma pay (AS, KJ, Da, Dy, JP, Mo, Le), a pakairamanan ti kadaanan a Griego a Septuagint.
Kaawatan a nagsubli ni Zipora tapno sarungkaranna dagiti nagannakna, ta, kalpasan ti Ipapanaw, kimmuyog ken Jetro ni Zipora ken ti dua nga annakna iti isusublida ken Moises idiay pakarso iti let-ang. (Ex 18:1-6) Ti nabatad nga isasangpet ni Zipora sadiay ti nakaigapuan ti panagimon ti kabsat ni Moises a ni Miriam, ket isu (agraman ni Aaron) ginundawayanna nga aramaten ti kina-Cusita ni Zipora tapno makapagreklamo maibusor ken Moises. (Nu 12:1) Saan nga ipakita daytoy a natayen ni Zipora ket nangasawa manen ni Moises iti babai nga Etiope, kas kadawyan nga iruprupir ti dadduma, ta nupay dagiti Etiope ti gagangay a maaw-awagan iti “Cusita,” mayawag met dayta kadagiti taga Arabia.—Kitaenyo ti CUS Num. 2; CUSITA.