Ti Krus—Simbolo ti Kinakristiano?
ITI las-ud ti adu a siglo umariwekwek ti nangakseptar iti krus kas simbolo ti Kinakristiano. Ngem pudno kadi a simbolo ti Kinakristiano dayta? Adu a sipapasnek a mamati a kasta ti naklaat iti kasta unay a nakaammo a saan laeng a ti Kakristianuan ti mangus-usar iti dayta. Maisupadi ketdi, us-usaren dayta dagiti di-Kristiano a relihion iti intero a lubong.
Kas pangarigan, idi rugrugi ti 1500’s, bayat nga agsagsagana ni Hernán Cortés ken ti “Kristiano” a buyotna a rumaut iti Imperio dagiti Aztec, nagawitda kadagiti wagayway a mangiwarwaragawag, “Surotentayo ti pagilasinan a Nasantuan a Krus iti pudno a pammati, ta babaen dayta a pagilasinan mangparmektayo.” Naklaatda la ketdi a nakaammo nga agrukrukbab dagiti pagano a kabusorda iti krus a kas iti krusda. Kunaen ti libro a Great Religions of the World: “Karimon ni Cortés ken dagiti pasurotna ti panangidaton iti tao nga ar-aramiden dagiti Aztec ken ti kasla sataniko a panangtulad iti Kinakristiano: . . . panagrukbab kadagiti sinan-krus a simbolo ti angin ken dagiti dios ti tudo.”
Iti maysa nga editorial iti diario a La Nación, impakita ni mannurat a José Alberto Furque nga iti maikadua a paset ti maika-18 a siglo, rimsua “ti nabara ken nainget a panagsusupiat dagiti antropologo ken arkeologo maipapan kadagiti namunganayan ken kaipapanan dagiti sinan-krus a simbolo” a nasarsarakanda nangruna idiay Sentral ken Abagatan nga America. Nalabit kasta unay ti panangsalaknib dagiti dadduma iti kasasaad ti krus kas maysa a “Kristiano” a simbolo ta insingasingda ti teoria a napasuroten dagiti Americas iti Kinakristiano sakbay ti di malipatan a panaglayag ni Columbus! Nasken a maiwaksi daytoy a kapanunotan a kas awan pakaibatayanna.
Idi agangay, pinagpatingga dagiti kanayonan a duktal mainaig itoy a banag dagiti panagsusupiat. Kunaen ni Furque: “Iti maysa a libro nga impablaak ti Smithsonian Institution idi 1893, naipasdek a ti krus siguden a napagrukbaban . . . nabayag sakbay ti isasangpet dagiti immuna nga Europeo idiay Norte America, a mangpasingked iti teoria . . . a nagparang dayta a simbolo iti amin a disso kas paset ti panagdayaw kadagiti puersa a pagtaudan ti biag.”
Ipakita ti Biblia a saan pulos a natay ni Jesus iti kadawyan a krus, no di ket, iti maysa laeng a poste, wenno stau·rosʹ. Daytoy Griego a sao, nga agparang idiay Mateo 27:40, kayuloganna ti maysa laeng a nakatakder a bautek wenno poste, kas dagidiay mausar iti panangipasdek kadagiti pundasion. Gapuna, nikaanoman nga itakderan ti krus ti pudno a Kinakristiano. Inlasin ni Jesu-Kristo ti pudpudno a simbolo, wenno “marka,” ti pudno a Kinakristiano idi kinunana kadagiti adalanna: “Gapu itoy mailasindanto a dakayo ti adalak, no adda ayatyo iti maysa ken maysa.”—Juan 13:35.