Dagiti Panagkasangay a Nangyeg iti Ipapatay
DAGITI panagkasangay ket ibilang ti kaaduan a tattao ita kas maysa laeng nga awan pagdaksanna a kaugalian. Ngem saan a nasayaat ti panangiladawan ti Biblia iti daytoy a tradision. Pulos nga awan ti pammaneknek iti Kasuratan a rinambakan dagiti matalek nga adipen ti Dios dagiti kasangay.
Dagiti laeng dua a panagkasangay a dinakamat ti Biblia ket agpaay kadagiti agtuturay a kabusor ti Dios. Iti tunggal parambak, nainaig ti pammapatay, tapno malinglingay dagiti sangaili iti ipapatay ti maysa a tao a namagpungtot iti ari. Iti umuna a gundaway, pinapapatay ni Faraon nga ari ti Egipto ti pangulo a panadero. (Genesis 40:2, 3, 20, 22) Inaramid dayta ti agturay ti Egipto kabayatan ti parambak agsipud ta nakapungtot unay iti adipenna. Iti maikadua a gundaway, ni Herodes, ti imoral nga agturay iti Galilea, pinaputolanna ni Juan a Mammautisar kas pabor iti maysa a balasitang a nakaay-ayuanna gapu iti panagsalana iti padayá. Anian a nakaal-alingget a pasamak dagitoy!—Mateo 14:6-11.
Kaskasdi, di met aya inturong ti Biblia ti atension iti dua a naisangsangayan unay a kasangay? Saan. Impakita ti nagkauna a historiador a Judio a ni Josephus a saan a naisangsangayan dagitoy a pasamak. Nangilanad [ni Josephus] kadagiti dadduma pay a pagarigan dagiti pammapatay a napasamak kabayatan dagiti panagkasangay kas paglinglingayan.
Kas pagarigan, napasamak dagiti dadduma kalpasan ti pannakadadael ti Jerusalem idi 70 K.P., idi a 1,000,000 a Judio ti natalipupos ket 97,000 ti nakalasat ken naipanaw kas balud. Idi agturong idiay Roma, impan ti Romano a heneral a ni Tito dagiti Judio a nakayawanna iti kaparanget a puerto ti Cesarea.
Insurat ni Josephus: “Bayat nga adda ni Tito idiay Cesarea, rinambakanna ti kasangay ni kabsatna a Domitian a buyogen ti kasta unay a kinaranga, a pinapapatayna ti nasurok a 2,500 a balud kadagiti ay-ayam ti narungsot nga ayup ken iti apuy. Kalpasanna, immakar idiay Berytus [Beirut], maysa a kolonia ti Roma idiay Fenicia, a sadiay rinambakanna ti kasangay ni amana babaen ti panangpapatayna iti adu pay a nakayawan kadagiti naranga a panangipabuya.”—The Jewish War, VII, 37, impatarus ni Paul L. Maier iti Josephus: The Essential Writings.
Di pakasdaawan a kuna ti The Imperial Bible-Dictionary: “Minatmatan dagiti naud-udi a Hebreo dagiti panagkasangay kas maysa a paset ti panagrukbab kadagiti idolo, maysa a panangmatmat a siwawadwad a pinasingkedan ti napaliiwda kadagiti kadawyan a panagrambak a nainaig kadagitoy nga aldaw.”
Saan la ketdi a kayat dagiti matalek a Kristiano idi umuna a siglo ti makiraman iti maysa a kaugalian a di makaay-ayo ti pannakailadawanna iti Biblia ken nakaal-alingget a rinambakan dagiti Romano. Itatta, bigbigen dagiti napasnek a Kristiano a dagiti salaysay iti Biblia maipapan kadagiti panagkasangay ket karaman kadagiti banag a naisurat a pakasursuruanda. (Roma 15:4) Saanda a rambakan dagiti kasangay agsipud ta dagiti kasta a pasken ikkanda ti maysa a tao iti di maiparbeng nga importansia. Napatpateg pay, nainsiriban a sipapanunot dagiti adipen ni Jehova iti di makaay-ayo a pannakailadawan dagiti panagkasangay iti Biblia.
[Ladawan iti panid 25]
Arena idiay Cesarea