Ti Kinadayag Dagiti Parsua ni Jehova

“Ti Aglaplapusanan a Kinabaknang Dagiti Baybay”

ITI ilelennek ti init, mapul-oyan ti baybay, ket sibabannayat dagiti allon nga agtapliak iti aplaya. Ti makapabang-ar nga uni dagiti agtapliak nga allon ket kaay-ayo unay ti adu nga agpasiar iti aplaya tapno aginana ken maaddaan iti kinatalinaay.a

Rinibribu a kilometro ti kaatiddog dagiti kasta nga aplaya iti nadumaduma a paset ti daga. Daytoy di agbalbaliw a dibision ti kadaratan ken danum markaanna ti beddeng ti baybay. Kasta ti panangdisenio ti Namarsua iti dayta. Maipapan kenkuana, ipakpakaammo ti Dios nga ‘impasdekna ti darat kas beddeng maipaay iti baybay.’ Inayonna: “Nupay agpallangatok a mismo dagiti dalluyonna, kaskasdi a saanda nga agballigi; ket nupay agbalinda a naariwawa, kaskasdi a saanda a maballasiw dayta.”​—Jeremias 5:22; Job 38:8; Salmo 33:7.

Talaga a nadanum ti planetatayo, saan a kas iti dadduma a planeta iti sistema solar. Nasurok a 70 a porsiento iti lubong ti naabungotan iti danum. Idi a ni Jehova isagsaganana ti daga tapno pagnaedan ti tao, imbilinna: “Ti dandanum iti sirok ti langlangit mapagtitipon koma iti maysa a disso ket agparang koma ti namaga a daga.” Ket “naaramid a kasta.” Inayon ti salaysay: “Ti Dios rinugianna a pinanaganan ti namaga a daga iti Daga, ngem ti pannakapagtitipon ti dandanum pinanagananna a Dagiti Baybay. Kanayonanna, nakita ti Dios a nasayaat dayta.” (Genesis 1:9, 10) Ania ti magapuanan ti kaadda dagiti baybay?

Iti adu a nakaskasdaaw a pamay-an, nadisenio dagiti danum iti baybay tapno mangsustiner iti biag. Kas pagarigan, addaan ti danum iti kapasidad a mangurnong iti pudot. Gapuna, agserbi dagiti baybay kas dakkel a pagurnongan iti pudot, a mangtimbeng iti temperatura no tiempo ti nakaro a lam-ek.

Ti danum ket mangsustiner iti biag iti sabali pay a pamay-an. Saan a kas iti dadduma a likido, nalaklaka a runawen ti danum ti dadduma a substansia. Yantangay posible dagiti proseso ti biag babaen dagiti reaksion ti kemikal, napateg ti kaadda ti danum tapno marunaw dagiti substansia ket mapataud ti sabali a kemikal manipud kadagiti molekulada. Naglaon iti danum ti adu kadagiti kemikal a masarakan kadagiti nabiag a tisyu. Kuna ti libro a The Sea: “Amin a kita ti biag agkasapulan iti danum​—a ti baybay ti paggubuayanna, uray ti danum para kadagiti mula ken animal nga agbibiag iti daga.”

Nagpateg met ti maaramidan dagiti baybay iti pannakadalus ti atmospera. Dagiti plankton [babassit nga ikan ken mula iti baybay] agsependa ti carbon dioxide ken mangiruarda iti oksihena. Sigun iti maysa a managsirarak, “70 porsiento ti oksihena a mainaynayon iti atmospera kada tawen ti aggapu kadagiti plankton iti baybay.”

Dagiti baybay mabalinda met ti mangipaay kadagiti natural nga agas. Iti sinigsiglo, maus-usar kas agas dagiti produkto manipud iti ikan. Nabayagen a mau-usar ti lana ti dalem ti bakalaw. Itay nabiit, dagiti kemikal manipud kadagiti ikan ken dadduma pay a parsua iti baybay ket naaramat a pangagas iti angkit ken manglaban kadagiti virus ken kanser.

Naaramid dagiti panagregget a mangpattapatta iti praktikal a pateg dagiti produkto ken serbisio a nainaig iti baybay. Nupay awan dagiti sierto a konklusion, pattapattaen dagiti managsirarak a ti baybay ti pagtaudan ti dandani dua a kakatlo iti pateg dagiti maaramidan ti ekolohikal a sistema iti sangalubongan. Daytoy ti mangpatalged iti kinapudno a ti baybay ket naparsua nga addaan panggep​—tapno mangipaay kadagiti kasapulan ti biag. Anian a maitutop unay dayta iti awagan ti Biblia a “ti aglaplapusanan a kinabaknang dagiti baybay”!​—Deuteronomio 33:19.

Maitan-ok ni Jehova kas ti Naindaklan a Nangdisenio ken Nangaramid iti daytoy a kinabaknang. Natignay ni Nehemias a mangidayaw kenkuana babaen dagitoy a sasao: “Siksika ti Jehova; sika met laeng inaramidmo ti langlangit, . . . dagiti baybay ken ti isuamin nga adda kadakuada; ket taginayonem amin ida a sibibiag; ket agruknoy kenka ti buyot ti langlangit.”​—Nehemias 9:6.

[Footnote]

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 9]

Ti Danum, Angin, ken Dalluyon

Ti danum ken angin mamataud iti dadakkel a dalluyon a makatitileng ti ungorna no agtapliak iti sakaanan dagiti nabato a teppang, kas kadagitoy a maimatangan idiay California, Estados Unidos. Dagiti dalluyon ket kanayon a nakaskasdaaw a paset ti baybay, a mangipakpakita iti nakaam-amak a bilegna. Iti naisangsangayan a pamay-an, ipalagipda met ti naindaklan a bileg ti Namarsua. Ni Jehova daydiay “agtalaytay kadagiti nangato a dalluyon ti baybay.” “Babaen iti pannakabalinna kiniburna ti baybay, ket babaen iti pannakaawatna rinangrangkayna ti manangduklos.” (Job 9:8; 26:12) Iti kinapudnona, “iti ngatuen dagiti timek ti nakalawlawa a dandanum, dagiti nadaeg nga agdissuor a dalluyon ti baybay, ni Jehova nadaeg idiay kangatuan.”​—Salmo 93:4.

Dagiti Eskultura iti Kadaratan

Ti aplaya ket pasaray a pakasarakan iti napintas nga eskultura a darat, kas kadagiti karuburoban a makita ditoy iti kosta ti Namibia, idiay makin-abagatan nga Africa. Ti angin ti kangrunaan a puersa a mangipapaay iti naiduma a sukog ti kadaratan. Nupay dadduma a karuburoban ket mabalin nga agparang a kasla babassit laeng a bungkatol, dadduma ti agtayag iti agingga 400 a metro. Dagiti kasta a kaadu ti darat tulongannatayo a mangtarus kadagiti sasao iti Biblia a “dagiti binukel ti darat nga adda iti aplaya.” Nausar dayta a mangipasimudaag iti banag a di mabilang, narigat a marukod. (Genesis 22:17) Agamangatayo gapu iti Namarsua, a nangdisenio iti kasta a nakaskasdaaw a baluarte a kadaratan a maikontra iti nadawel a dalluyon.

[Ladawan iti panid 9]

Ti kosta bayat ti ilelennek ti init, Bight of Biafra, Cameroon