Ti Sinagoga—Ti Lugar a Nangasabaan ni Jesus ken Dagiti Adalanna
“Kalpasanna linikmutna ti intero a Galilea, a nangisursuro kadagiti sinagogada ken nangikaskasaba iti naimbag a damag ti pagarian.”—MATEO 4:23.
KADAGITI Ebanghelio, kanayon a madakamat nga adda ni Jesus iti sinagoga. Adda man ni Jesus idiay Nazaret a dimmakkelanna nga ili, idiay Capernaum a nagbalin a pagdagusanna a siudad, wenno iti sadino man nga ili ken purok bayat ti tallo ket kagudua a tawen ti ministeriona, ti sinagoga ti masansan a pinilina a pangikasabaan ken pangisuruan iti Pagarian ti Dios. Kinapudnona, kinuna ni Jesus mainaig iti ministeriona: “Kankanayon a nangisuroak iti sinagoga ken idiay templo, a paguurnongan dagiti amin a Judio.”—Juan 18:20.
Kas ken Jesus, dagiti apostol ken dadduma pay a nagkauna a Kristiano masansan a nangisuroda kadagiti sinagoga dagiti Judio. Ngem kasano nga inangay dagiti Judio ti panagdayawda iti sinagoga? Ken ania a kita a pasdek dagita a lugar a pagdayawan idi panawen ni Jesus? Usigentayo a naimbag.
Napateg a Paset ti Biag Dagiti Judio Mamitlo kada tawen nga agdaliasat dagiti lallaki a Judio nga agturong idiay Jerusalem tapno dar-ayanda dagiti piesta a maangay iti sagrado a templo. Nupay kasta, dagiti lokal a sinagoga ti nagserbi kas regular a pagdaydayawanda, agnanaedda man iti Palestina wenno iti maysa kadagiti kolonia dagiti Judio iti ruar ti Palestina.
Kaano a nausar ti sinagoga? Patien ti dadduma a nausar dayta idi nakautibo dagiti Judio idiay Babilonia (607-537 K.K.P.), idi a nadadael ti templo ni Jehova. Wenno mabalin a dayta ket di nagbayag kalpasan a nagsubli dagiti Judio manipud iti pannakautibo, idi a ti padi a ni Esdras ginutugotna dagiti tattao a gumun-od iti ad-adu a pannakaammo ken pannakaawat iti Linteg ti Dios.—Esdras 7:10; 8:1-8; 10:3.
“Gimong” wenno “kongregasion” ti orihinal a kayat a sawen ti sao a “sinagoga.” Kasta ti pannakausarna iti Septuagint, ti Griego a patarus ti Hebreo a Kasuratan. Ngem idi agangay, nausar daytan a mangtukoy iti pasdek a pagtataripnongan para iti panagdayaw. Idi umuna a siglo K.P., addaanen iti sinagoga ti dandani amin nga ili a napanan ni Jesus; adda sumagmamanon kadagiti siudad; ken adun idiay Jerusalem. Ania a kita a pasdek dagidi?
Simple a Balay a Pagdayawan No mangibangon dagiti Judio iti maysa a sinagoga, gagangay a mangsapulda iti nangato a disso ken iplanoda tapno ti pagserkan ti pasdek ket (1) nakasango idiay Jerusalem. Ngem saan a kanayon a kasta yantangay adda dagiti gundaway a narigat a suroten ti kasta a pagannurotan.
Simple laeng ti sinagoga no malpas, nga addaan kadagiti sumagmamano nga alikamen. Nupay kasta, adda iti pasdek ti maysa a nakapatpateg a lakasa (2) wenno baul a pagidulinan kadagiti lukot ti Sagrado a Kasuratan nga isu ti kapatgan a sanikua ti komunidad. Mairuar ti lakasa no maangay dagiti gimong, sa kalpasanna, maidulin dayta iti maysa a natalged a siled (3).
Iti asideg ti lakasa a sumango kadagiti naguummong, adda dagiti makinsango a tugawan a (4) para kadagiti mangidadaulo nga opisial iti sinagoga ken siasinoman a mararaem a bisita. (Mateo 23:5, 6) Iti asideg ti tengnga ti pasdek, adda plataporma ken pagtugawan ti agpalawag (5). Iti tallo a sikigan, adda dagiti pagtugawan ti kongregasion a nakasango iti plataporma (6).
Gagangay a ti lokal a kongregasion ti mangay-aywan ken mangipapaay kadagiti kasapulan iti sinagoga. Mamanmantener ken matartarimaan ti pasdek babaen ti boluntario a kontribusion ti amin, nabaknang man wenno napanglaw. Ngem kasano ti pannakaangay idi dagiti gimong iti sinagoga?
Ti Panagdayaw iti Sinagoga Ti panagdayaw a programa iti sinagoga ket ramanenna ti panangitan-ok iti Dios, panagkararag, panagbasa iti Kasuratan, panangisuro, ken panangasaba. Mangrugi ti programa babaen ti panangyebkas iti Shema, ti katupag ti ar-aramiden dagiti Judio a panangyebkas iti pammati. Nagtaud dayta a nagan iti umuna a sao ti umuna a kasuratan a mabasa: “Imdengam [Shema], O Israel: Ni Jehova a Diostayo ket maymaysa a Jehova.”—Deuteronomio 6:4.
Kalpasanna, adda mabasa ken mailawlawag manipud iti Torah, ti umuna a lima a libro ti Biblia nga insurat ni Moises. (Aramid 15:21) Sarunuen dayta ti sabali pay a panagbasa kadagiti sursurat dagiti mammadto (haftarahs) sa mailawlawag ken maipaay ti aplikasion dagita. No dadduma, ti bimmisita nga ispiker ti mangiparang iti dayta a paset ti programa, kas iti inaramid ni Jesus a nailanad iti Lucas 4:16-21.
Siempre, saan a kas iti Bibliatayo ita, awanan pay iti kapitulo ken bersikulo ti lukot nga inusar idi ni Jesus iti dayta a gimong. Mailadawantayo ngarud ti makannigid ken makannawan nga ima ni Jesus bayat nga uk-ukraden ken luklukotenna ti agsumbangir a murdong ti lukot agingga a madanonna ti birbirokenna a sasao. Kalpasan ti pannakabasana, mailukot met laeng dayta agingga iti rugrugina.
Kaaduan a mabasa dagitoy iti orihinal a Hebreo sa maipatarus iti Aramaiko. Kadagiti kongregasion nga agsasao iti Griego, ti Septuagint ti nausar.
Nakapatpateg iti Inaldaw a Panagbiag Nakapatpateg unay ti sinagoga iti inaldaw a panagbiag dagiti Judio ta nagduduma ti nakausaran dayta, agraman ti dadduma a pasdek a naikamang iti dayta wenno karaman iti grupo dagiti pasdek. No dadduma, iti dayta a maangay dagiti bista, agraman ti panagtataripnong ti komunidad ken uray dagiti asamblea a ti pannangan ket maangay kadagiti nakasilpo a siled a panganan. No kasapulan, adda met dagiti siled kadagiti pasdek ti sinagoga a mausar a pagdagusan dagiti agdaldaliasat.
Iti dandani amin nga ili, adda eskuelaan iti sinagoga a kaaduanna a masarakan iti isu met laeng a pasdek. Mailadawantayo iti panunottayo ti maysa a siled a napno kadagiti ubbing nga agsursuro a mangbasa iti dadakkel a letra nga insurat ti mannursuroda iti tapi a nakalupkopan iti allid. Dagita nga eskuelaan ti kangrunaan a makagapu no apay a nalalaing dagiti nagkauna a Judio nga agbasa ken agsurat, nga uray dagiti ordinario a tattao ket pamiliarda iti Kasuratan.
Nupay kasta, dagiti sinagoga ket kangrunaan a nausar para iti regular a panagdayaw. Saan ngarud a pakasdaawan nga adu ti pagpadaan dagiti gimong dagiti Kristiano idi umuna a siglo ken dagiti gimong iti sinagoga dagiti Judio. Panggep met dagiti gimong dagiti Kristiano a dayawen ni Jehova babaen kadagiti kararag, kanta ti panagdayaw, ken ti panangbasa ken panangusig iti Sao ti Dios. Saan laeng a dagita ti pagpadaanda. Kadagita a lugar a pagdayawan, agpada a maaramid ti boluntario a panagdonar para iti agduduma a kasapulan ken paggastuan; saan laeng a dagiti klase klero ti naaddan iti pribilehio a mangbasa ken mangilawlawag iti Sao ti Dios; ken agpada nga adda dagiti mapagpiaran a lallakay a mangorganisar ken mangidaulo kadagiti gimong.
Dagiti Saksi ni Jehova iti agdama ikagkagumaanda met a suroten ti pagwadan nga impasdek ni Jesus ken dagiti pasurotna idi umuna a siglo. Dagiti ngarud gimongda iti Kingdom Hall ket adda nakaipadaanda kadagiti nagkauna a gimong iti sinagoga. Kangrunaan iti amin, kas iti kanayon a panggep ti panaguummong dagiti managayat iti kinapudno, aggigimong met dagiti Saksi tapno ‘umadanida iti Dios.’—Santiago 4:8.
[Ladawan iti panid 16, 17]
Daytoy a panagibangon manen ket naibasar iti disenio ti ‘Gamla Synagogue’ idi umuna a siglo
[Ladawan iti panid 18]
Dagiti pageskuelaan kadagiti sinagoga insuroda dagiti ubbing a lallaki nga agtawen iti 6 agingga iti 13