Panangmatmat iti Lubong
Dinadadael ti Alipugpog
Idi Mayo 24 maysa nga alipugpog ti nangdadael kadagiti nababa a dagdaga iti makin-abagatan a daya iti Bangladesh. Ti presidente iti pagilian, ni Lieutenant General H. M. Ershad, kinunana a mamati a ti bagyo ti nangpapatay iti agarup 5,000 a tattao. (Ti naud-udi a pattapatta inkabilna ti bilang dagiti natay a 10,000.) Ti bagyo ti nangpaadalem iti danum iti 10 agingga iti 15 pie (3 agingga iti 5 m) ti kaadalemna isu a nanglapunos iti bassit nga isla nga adda iti Bay of Bengal. Babaen iti angin a 100-milia-iti-tunggal-oras (160 km/hr), dagiti dalluyon ti nangibati iti pannakadadael dagiti tattao, animal, ken ti daga.
Kinaranggas iti Soccer
Ti Brussels, ti napintas a kabisera ti Belgium, isu ti eksena iti naalas a ginagara a panangpawad ken panangpapatay bayat a dagiti agrayo kadagiti managay-ayam iti soccer nga Ingles ti nangatake kadagiti managrayo kadagiti Italiano. Bayat a dagiti minilion a maam-amak a managbuya iti telebision agbuybuyada nga awan ti maaramidanda, 38 a tattao ti napapatay ket nasurok a 250 ti nasugatan iti derraaw idi Mayo. “Ti kasta a pagam-amkan iti panaglaban iti soccer saan pay a nakita iti historia iti Europa,” kuna ni Ruprecht Eser, ti anchorman wenno maudi iti programa iti telebision iti channel Z.D.F. Ti panagderraaw napasamak sakbay a mangrugi ti maudi a European Cup of Champions a panaglaban iti soccer iti nagbaetan dagiti grupo manipud Inglatera ken Italia.
Ti nagbanaganna kalpasanna, ti England’s Football Association pinaritanna dagiti innem a klab iti soccer a kualipikado a maipaay iti panaglalaban nga Europeo manipud iti pannakisalisal idiay Europa iti makatawen. Ti pangngeddeng “inay-ayona ti Primero Ministro a ni Margaret Thatcher isu a nagkuna: “Adda nakaad-adu a natay a tattao ken adu a nasugatan kas banag iti panagtignay dagiti umilitayo ta kasapulanna ti nakaing-inget nga addang.” Daytoy ti sinaruno ti pangngeddeng dagiti 34 a nasnasion iti European Union of Football Associations tapno paritanda dagiti grupo ti klab nga Ingles manipud kadagiti ay-ayam nga Europeo iti saan a nakedngan a tiempo.
Balligi iti Sullat iti Talged
Dagiti sullat a maipaay iti talged kadagiti botelia iti droga ti mabalin a narigat nga ikkaten dagiti nataengan, ngem dagitoy mangisalakanda iti biag. Sigun kadagiti pattapatta manipud iti CDC (Centers for Disease Control) idiay Atlanta, Georgia, dagiti sullat ti nangisalakan kadagiti 86,000 nga ubbing idiay Estados Unidos manipud iti aksidente a pannakasabidong idi nagbaetan ti 1974 ken 1981. Nupay kasta, ti pannakasabidong dagiti ubbing agtultuloy a pudno a parikut, ta adu a nataengan ti saan a mangidulin iti sabidong iti umiso a pamay-an wenno makaammo ti aramidenda no tumaud ti emerhensia. Nasurok a 110,000 nga ubbing a nababbaba ngem lima ti tawenna ti naawat iti pannakaagas iti kuarto ti emerhensia gapu iti pannakasabidong idi 1983.
Pannakapnek iti Trabaho
Ania ti napatpateg iti pannakapnek iti trabaho—kuarta wenno panagwaywayas? No kunaenyo panagwaywayas, umisokayo, sigun ken Dr. Jeylan T. Mortimer, propesor iti sosiolohia idiay University of Minnesota. Iti reportna iti tinawen a gimong ti American Association for the Advancement of Science, kinunana a “ti panagwaywayas iti trabaho”—ti pagpatinggaan ti panangaramid dagiti empleado iti bukodda a pangngeddeng ken mangimpluensia iti mapasamak iti trabaho—ad-adda nga umuna ngem ti sapul kas ti kangrunaan a pannakapnek iti trabaho.
Kabbaro a Tulagan
Ti Romano Katolicismo saanen nga isu ti relihion ti estado idiay Italia. Idi Hunio 3, ti gobierno ti Italia ken ti Vaticano binalbaliwanda ti historiko a kabbaro a katulagan a nangipatingga iti dadduma kadagiti kalintegan iti Iglesia Katolika a naaramid idiay Italia. Daytoy ti nangsukat iti Lateran Treaty idi 1929 a pinirmaan ni Benito Mussolini ken ti kardinal a sekretario iti estado a maipaay iti papado, isu a nangbigbig iti Siudad ti Vaticano kas maysa nga agwaywayas nga estado ken ti Romano Katolicismo kas ti kakaisuna a relihion ti estado. Ti kabbaro a katulagan tinaginayonna ti kasasaad ti kinaagwaywayas ti Vaticano ngem impatinggana ti kasasaad ti Roma kas ti “sagrado a siudad,” agraman ti panangipatinggana ti inkapilitan nga edukasion iti Katoliko kadagiti eskuelaan publiko. “Ita naluktanen ti kabbaro a panawen iti nagduma nga institusion a relasion iti nagbaetan ti iglesia ken ti estado idiay Italia,” kinuna ni Papa Juan Paulo II.
Saan a Nalatak a Resita
Ngangngani pito kadagiti sangapulo a maisurat a resita idiay Texas ti magun-odan iti isuamin a porma ket mabalin a magun-odan dagiti managusar a makaekonomia iti agingga iti 40 a porsiento. Nupay kasta, ti kinaawan pannakaammo iti biang dagiti mangngagas, parmasiutika, ken dagiti managusar ti nanglimitar kadagitoy a maekonomia, sigun iti maysa a panagadal a nabiit pay nga inaramid ti University of Texas idiay Austin nga inaramid ni Dr. Marvin D. Shepherd. “Dagiti managusar mabalin a saanda a naan-anay a naammuan a mabalin a makaekonomiada manipud kadagiti saan a nalatak a resita,” kuna ni Shepherd. “Iti panagadalmi nasarakanmi a ti promedio a paglakuan a maipaay iti nalatak a nagan ti produkto a resita ket $12. No mausar ti saan a nalatak a resita kaaduanna a masarakan a ti presiona ket agarup $7.50.”
Kangatuan a Panagtakaw ti Kotse
Ti Britania ken Europa ti umuna iti panagtakaw iti kotse, sigun iti Federation Internationale de lʹAutomobile, ti adda idiay Paris nga organisasion maipapan iti managmaneho. Idi napan a tawen, iti tunggal 10,000 a kotse a mairehistro idiay Britania, 22 ti matakaw. Ti Francia ti sumaganad a 13 a kotse ti matakaw iti tunggal 10,000 a mairehistro, kalpasanna ti Sweden a 12, España nga addaan iti 11, Italia nga addaan iti 6, Belgium nga addaan iti 4, ken ti Pederal a Republika ti Alemania nga addaan iti 3.5. Idi napalabas a tawen ti Estados Unidos addaan iti 9 a kotse a natakaw iti tunggal 10,000 a nairehistro. Ti Scotland Yard awaganna daytoy a kriminal a kinamauyong a maipaay iti tnakaw a kotse a “serioso unay.”
Kissayan ti Gastos
“Dagiti Americano iti amin nga edad punpunuendan dagiti kuartoda ken dagiti kuarto iti baba kadagiti saan nga umak-akar a bisekleta, makina a paggaod, pagpedalan ken dagiti dadduma pay a nangingingina nga alikamen a mangikari a mangikkat kadagiti luyloy ken nalukay a piskel,” kuna ti The Wall Street Journal. “Ti daan a pamay-an: Panagtaray, pananglangoy—uray pay panaghardin—ti mangbusbos iti isu met laeng a calorie a busbosen ti maysa a makina,” kuna ti Journal, “ket nalaklaka pay.” Ti kanayon a panagehersisio nataltalged pay. Ti pannakadunor a gapu iti nakapuy a pannakaaramid ti alikamen, di umiso a pannakausar, ken saan nga umiso a pannakaaywan ti immadu iti kasta unay kadagiti kallabes a tawtawen.
Dagiti Ubbing ken Bitamina
Ti gagangay a nagannak mabalin a patienna a “dagiti bitamina isuda dagiti natalged ken nalaka a pamay-an nga agpaay kadagiti ubbing kas ‘seguro iti nutrision.’” Nupay kasta, maysa a panagadal a naipablaak iti Canadian Medical Association Journal ipakitana a “ti nalabes a matomar nga adu a bitamina ti mabalin a mangipaay iti ad-adda a peggad kadagiti agtutubo ngem dagiti nutrisional a parparikut a mabalin a lapdanda koma,” kuna ti serbisio ti pagiwarnak a Canadian Press. Ti panagadal ipamatmatna a ti di umiso a kapanunotan dagiti nagannak maipapan iti kinapateg dagiti bitamina ti mangiturong iti sobra a matomar. Gagangay a biddut ti mangpanunot a no ti maysa a banag adda pagimbaganna kadakayo, ti ad-adu iti dayta nasaysayaat.
Pangasawa ti Ubing
Nupay no nalapdanen nanipud 1929, ti aramid a panagasawa dagiti ubbing agtultuloy pay laeng idiay India. Maysa a nabiit pay a surbey ipakitana nga agarup 13 porsiento kadagiti ubbing a babbai kadagiti barbario ti agasawa iti nagbaetan ti edad a 10 ken 14. Sigun iti tradision, mamati dagiti Hindus a ti Aldaw ti Akha Teej ti kasayaatan a maipaay iti panagasawa. Ti The Times of India ipadamagna a ti bilang a 40,000 nga ubbing a nobia ken nobio ti makasar iti dayta nga aldaw iti estado ti Rajasthan. Dagidiay a maiyasawa iramanna dagiti di pay naipasngay, a ti seksoda ti makuna nga ikeddeng dagiti mago.
Bileg kadagiti Ibleng
Dagiti ibleng manipud kagudua milion a tattao iti lugar ti Greater Bristol iti Inglatera ti maus-usar a naimbag. Inaldaw ti lokal nga autoridad iti danum iti planta ti Avonmouth ti mangipaay iti 530,000 pie kubiko (15,000 cu m) a gas manipud iti ibleng. Kalpasanna, ti gas ti mangpaandar iti makina a mangpataud iti koriente. Ti The Times iti Londres ipadamagna nga ad-adu bassit ngem kakapat ti inaldaw a mapataud a gas manipud iti planta ti makatulong a mangipaay iti umdas a koriente tapno ipaayanna ti amin a kasapulan ti maysa a bassit a bario. Ti methane manipud iti planta ti ibleng mangipaay met iti koriente iti 12 a luglugan iti autoridad iti danum isu a naaramid tapno agandar babaen iti gas.
Seminar Maipapan iti Panaglakay
Ti makagapu iti panaglakay isu ti topiko ti panagsasarita iti nabiit pay nga internasional a kumbension a naaramid idiay Roma, Italia. Dagiti molekular a biologo, pisiologo, biokemiko, ken pisiopatologo manipud Italia ken Israel nagtitiponda. Ti La Repubblica, isu a nagipadamag maipapan iti seminar, kinunana nga “adu a managsirarak, iti isuamin a lubong, ti makumbinsir a ti pakaibatayan iti banag nga awagantayo a panaglakay ti masarakan babaen iti panagadal iti selula.” Babaen ti pannakabigbig iti kabaelan ti selula ti bagi ti tao nga agpabaro, dadduma a managsirarak ti nagkonklusion nga “iti kasasaad ti selula, datayo nadiseniotayo nga agbiag iti at-atiddog pay ngem ti pagaruptayo.”
Baliktad a Tignay
Ti asin ti mangpatpataud iti panaglati dagiti patibker a maikabil iti konkreto kadagiti naipangato a rangtay ken kalkalsada, isu a mamagbalin kadagiti landok a dumakkel, a mangrikki kadagiti semento wenno mangpataud pay iti pannakatipping. Sigun iti magasin a New Scientist, ti asin ti mangpataud iti koriente isu a mangpataud iti panagberri. Ti solusionna, kuna dagiti managsirarak idiay Queens University iti Kingston, Ontario, isu ti mangbaliktad iti pannakapataud ti koriente babaen ti panangipaay iti koriente. Dagiti motorista saanda a madangran ta uppat laeng a voltahe ti kasapulan. Idiay Norte America agarup sangagasut a rangtay ti naikkan iti kasta. Dagiti kabbaro a mabangbangon pay ti masalakniban babaen ti panangikabil iti pintura nga epoxy kadagiti landok.
Patauden ti Emosion a Rigat
Ti panangagas iti rigat a patauden ti emosion kas naan-anay a pisikal a sakit, kuna ti Dutch a doktor a ni Wouter Oosterhuis, mabalin nga agbanag iti di maagasan ken nakaro ti sakitna a pasiente. Iti panagadal kadagiti kaso iti 500 a pasiente a di masarakan ti pisikal a makagapu iti rigatda, ni Dr. Oosterhuis nasarakanna ti nakaro a relasion iti nagbaetan ti emosional a parikut ken ti lugar ti sakit. Kas naipadamag iti Sunday Times iti Londres, ngangngani amin dagiti agsagsagaba manipud iti pannakarikna iti pannakaraut makapadasda iti ut-ot iti tengnged. Dagidiay nga addaan iti buteng ket agreklamoda iti sakit ti tian. Ket ti sakit ti likud—iti ngatuen laeng ti patong—isu ti reklamo ti kaaduan kadagidiay a maup-upay. Ti sikolohikal a panangsuporta ken tulong iti panangrisot kadagiti parparikut ket kasapulan, kinuna ti doktor.
Agpangato ti Krimen
Ti Canadian Banker, iti reportna maipapan iti “Naarmasan a panangloob idiay Norte America,” kunaenna: “Kasanoman ti panangpattapattada, ti estadistika paneknekanna a ngimmato ti krimen iti kasta unay kadagiti nabiit pay a tawtawen.” Nanipud 1962 agingga iti 1980, ti kaadu ti panangloob iti tunggal 100,000 nga umili nagbalin a namimpat a daras idiay Canada ken idiay Estados Unidos.