Panangidayaw ti Talna, Ngem Idaydayaw Met ti Gubat
Ania dagiti Pagbanaganna?
IDI ket Disiembre 1914. Idiay Europa, madaman ti Gubat Sangalubongan I. Nagrarangeten dagiti tropa kadagiti trensera, nga adda iti baetda ti no-man’s-land (daga nga awan makinteritoria). Ngem idin, iti Aldaw ti Krismas, Disiembre 25, maysa a banag a nakaskasdaaw ti napasamak.
Ti libro a The War in the Trenches ipakitana ti maysa a ladawan dagiti aggugubat a nainggayyeman ti panaglalangenda, nga addaan iti paulo a: “Dagiti tropa a Briton ken Aleman nainggayyeman ti panaglalangenda, Krismas, 1914.” Ti mannurat, ni Alan Lloyd, napaliiwna a dagiti tropa ti “pudno a nagsasabet iti No Man’s Land tapno agsisinnukat kadagiti pakalaglagipan.
“‘Daytat’ kasla maysa a panagsardeng iti baet dagiti panaglaban iti boksing,’ kuna ti maysa a nakigubat. . . . ‘Tunggal maysa agsasarita, agkakatawa ken agsapsapul kadagiti pakalaglagipan.’”
Apay adda daytoy a panagsardeng ti panagdadangadang? Agsipud ta dagitoy a soldado a Briton ken Aleman naisuroda a ni Kristo, ti Prinsipe ti Kappia, naipasngay iti Disiembre 25. Ket saan aya a dagiti anghel nagkantada iti pannakaipasngayna iti, “Talna iti rabaw ti daga ken naimbag a nakem kadagiti tattao”? (Lucas 2:14) Sigurado, ngarud, nga awan mamaay ti panagpipinnatay dagiti agkunkuna a paspasurot ni Kristo iti kasta a tiempo!
Kaskasdi, ti talna iti panawen ti Krismas saan nga anamongan dagiti amin. “Bayat a ti maikadua a Krismas napasamak iti Makinlaud a Paggugubatan,” inlawlawag ni Lloyd, adda “manen ti panaglalangen idiay No Man’s Land, nupay adda bilin a maibusor iti dayta a kababalin. Adda dua nga opisial a nakipaset a nangsango iti court-martial.”
Ti Sasaaden dagiti Ig-iglesia
Kasano ti panagrikna dagiti ig-iglesia iti pannakigubat dagiti miembroda kadagiti padada a manamati iti sabali a dagdaga? Bueno, iti panawen ti Krismas dagiti klero ulit-ulitenda ti mensahe iti talna nga impakaammo dagiti anghel idi naipasngay ni Kristo, ket indaydayawda ni Jesus kas ti Prinsipe ti Kappia. (Isaias 9:6) Kaskasdi, dida agkedked iti panangpapatay dagiti miembroda kadagiti tattao a kapammatianda kadagiti kagubatda a trensera, dayta man iti panawen ti Krismas wenno iti aniaman nga aldaw iti tawen!
Ti historiador iti iglesia a ni Roland H. Bainton ipadamagna ti kasasaad idi ti Estados Unidos simrek iti Gubat Sangalubongan I: “Dagiti tattao iti iglesia nga Americano iti amin a pammati nagkaykaysada ket addaanda iti kapanunotan ti pagilian. Daytoy ket nasantuan a gubat. Nakakawes ni Jesus iti khaki ket nailadawan a mangsirsirig iti paltog. Dagiti Aleman dagiti Huns wenno awan mamaayna a tao. Ti panangpapatay kadakuada isu ti panangdalus kadagiti higante ditoy daga.”—Christian Attitudes Toward War and Peace, panid 209, 210.
Wen, dagiti ig-iglesia nagserbida a maipaay iti talna babaen laeng iti bibig. Ngem maigiddato iti dayta dagiti pulpito ti nagbalin a lugar a pagsapulan kadagiti kabbaro a miembro ti armada iti nasion a maipaay iti pannakigubatna. Kinuna ti Briton a Brigadier Heneral a ni Frank P. Crozier maipapan iti kasasaad idi Gubat Sangalubongan I: “Dagiti Ig-iglesia a Kristiano manangbuangay a naderrep unay ti dara nga adda kadatayo, ket siwayawaya ti panangusartayo kadakuada.”
A ti sasaaden dagiti ig-iglesia ti pudno a kinamanaginsisingpet ti binigbig ti pimmusayen a klero a Protestante a ni Harry Emerson Fosdick. Inaminna: “Ti historia ti Laud ket agsasaruno a gubat. Nakapadakkeltayo kadagiti mannakigubat a lallaki, nangsanay kadagiti mannakigubat a lallaki; indaydayawtayo ti gubat; pinagbalintayo a banuartayo dagiti mannakigubat ken uray pay kadagiti simbaantayo inwagaywaytayo dagiti banderatayo iti gubat . . . Iti maysa a suli ti bibigtayo indayawtayo ti Prinsipe ti Kappia ket iti sabali indaydayawtayo ti gubat.”
Ti kasasaad saan a nagbaliw bayat ti Gubat Sangalubongan II. Pangngaasiyo ta basaenyo ti artikulo ti New York Times a naiprenta iti daytoy a panid a nagparang bayat ti umuna a bulan dayta a gubat. Dayta pabilgenna ti binigbig kamaudiananna ni Friedrich Heer, maysa a propesor a Romano Katoliko idiay Vienna University, iti librona a God’s First Love:
“Kadagiti kinapudno iti historia nga Aleman, ti Krus ken ti swastika ti nagbalin a nakasingsinged, agingga a ti swastika impakaammonan ti mensahe iti balligi manipud kadagiti torre ti katedral nga Aleman, dagiti bandera a swastika nagparangda iti aglikmut dagiti altar ket dagiti teologo, papastor a Katoliko ken Protestante, tattao iti iglesia ken estadista inabrasada ti pannakikadua ken Hitler.”—Panid 247.
Dagiti Nagbanaganna
Maysa kadagiti banag iti naimpusuan a panangsuportar ti iglesia iti pannakigubgubat ti nasion a ta ti Kinakristiano ti matmatan dagiti minilion iti saan a Kristiano a dagdaga kas ti relihion a mananggargari iti gubat, ket dida kayat ti makibiang iti dayta. A ti panangmatmatda adda pategna ket nalawag saan laeng a kadagiti panangsuportar dagiti ig-iglesia kadagiti napalabas a gubgubat no di ket uray pay kadagiti kababalinda iti gubat ita. Ti The Christian Century ipadamagna:
“Maysa a 20-tawen a surbey iti kababalin iti gubat ipalgakna a dagiti Kristiano idiay E.U., Canada ken Makinlaud nga Alemania ad-adda nga anamonganda ti gubat ngem dagiti saan a Kristiano. . . . Sigun iti panagadal, iti uneg ti komunidad a Kristiano kadagitoy a pagpagilian dagidiay a mangibilang iti bagbagida a napinget a paspasurot iti Nakristianuan a pammati ti ad-adda a manganamong iti gubat ngem dagidiay ad-adda a liberal ti kababalinda.”—Disiembre 31, 1980, panid 1289.
Iti pagarupyo kasano ti panangapektar ti sasaaden ti ig-iglesia maipapan iti gubat kadagiti adu iti uneg ti makunkuna a Kristiano a nasnasion? Insalaysay ni Reo M. Christenson, maysa a propesor iti political science daytoy, iti The Christian Century. “A dagiti Kristiano itandudoda ti pammati ti naasi a Manangisalakan bayat nga iti sabali a bangir suportaranda a sibabara dagiti relihiuso wenno nasionalistiko a gubgubat,” insuratna, “adayon ti dinanonna a nangdadael iti pammati ken panagpataud iti kasla pananglais iti relihion a nasaknapen kadagiti managpanunot a tattao iti adun a siglo.”—Mayo 25, 1983.
Ti kasta a pananglais iti relihion no dadduma ti maiyebkas iti makasair unay a pamay-an. Kas pangarigan, idi napan a tawen idi ti maysa a Marino di mapan idiay Lebanon gapu ta isu ket maysa a Muslim ket papatayennanto ti sabali a Muslim, ti kolumnista a ni Mike Royko nangaramid iti makaipalgak a sao. Insuratna a ti Marino “padpadasenna a pagbalinen a biddut dagiti pagalagadan ken tradision idi ugma maipapan iti pannakigubat,” yantangay dagiti Kristiano pulos a dida “narikna ti basol iti pannakigubatda kadagiti dadduma a Kristiano.” Kinunana pay: “No nariknada koma ti basol, kaaduan kadagiti kapipingetan a gubat iti Europa saan koman a pulos a napasamak.”
Iti panangitudona kadagiti kinapudno iti historia, intuloy pay ni Royko: “Aduan ti Alemania kadagiti Kristiano iti amin a denominasion. Ngem masansan mariknana ti pannakasapul iti panangraut iti Francia, Poland ken dadduma pay a Kristiano a nasnasion. Ti Francia, iti kangitingitan ti panawen ni Napoleon, di nagkedked a mangpapatay kadagiti amin a dadduma nga Europeo a Kristiano.
“Imbes ketdi, ti pammati pagburekenna ti darada, nupay no pagduaduaan nga inranta ni Kristo a mausar ti mensahena iti kasta a pamay-an. . . . No ti panagpampanunot ti isuamin ket kas iti panagpampanunot dayta a korporal ti Marino, ti Gubat Sangalubongan I ken II, isu a nangaramid iti rekord iti isuamin a tiempo a panangpapatay dagiti Kristiano kadagiti padada a Kristiano, ti pulos a saan koman a napasamak. . . .
“Kinapudnona,” innayon pay ni Royko a buyogen ti pananglais, “addada gunggona iti pananggubat kadagiti kapammatian. Ti maysa ket, no makayawanka ket matayka, adda gundawaymo a makagun-od iti pompon a Kristiano, isu a nasaysayaat ngem ti basta maibellengka a kadua dagiti tedtedda. Ket kadagiti relihiuso a ngilin, dagiti guardia ti pagbaludan ti mabalin a maparegta iti espiritu iti aldaw ket nasaysayaat bassit ti panangtratoda.”
Di pagduaduaan ti kasla pananglais daytoy a komento. Ngem mailibakyo aya ti kinapudno? Ket dikay kadi umanamong a maiparbeng kadagiti ig-iglesia ti kasta a pannakalais gapu iti kinamanaginsisingpetda iti panangibagi iti Prinsipe ti Kappia, ni Jesu-Kristo?
‘Ngem ditay mabalin ti agbiag a maitunos kadagiti sursuro ni Kristo iti daytoy moderno a lubong,’ mabalin nga ireklamo dagiti klero. Ngem, no usigen ti kasta a panangbusor, insurat ni Propesor Christenson iti immunan a nadakamat nga artikulo: “Diak patien a di umiso ti panangiyaplikar iti ammotayo maipapan kadagiti sursuro ken ulidan ni Jesus iti gubat—nangnangruna iti moderno a gubat.
“Adda kadi siasinoman a sipapasnek a mangpanunot a ni Jesus ti mangibatbato kadagiti granada kadagiti kabusorna, a mangusar iti machine gun, mangiturturong iti flame-thrower, mangitinnag ti bomba nuklear wenno mangipatayab iti ICBM a mangpapatay wenno mangpilay kadagiti rinibo nga inna ken ubbing? Awan mamaay ti saludsod ta saan a maiparbeng a sungbatan. No saan a mabalin nga aramiden ni Jesus daytoy ket agbalin a napudno iti kababalinna, ngarud kasano a maaramidtayo dayta ket agbalintayo a napudno kenkuana?”
No sipupudno a sanguenyo dayta a salsaludsod, makitayo no apay a ti editor iti relihion iti The Toronto Star nagsurat maipapan iti nabiit pay a Rabii ti Krismas: “Maysa a panaginsisingpet ti Krismas ti di pannakabigbig a ti agdama, naan-anay nga agmauyongen a panagpaadu ti Estados Unidos ken ti Union Soviet iti nuklear nga ig-igam ket maysa a panagtabbaaw a maibusor ken Kristo ken iti sangatauan a makarimon unay.”
Maigiddato iti dayta, dagiti parparikut a sangsanguen ti lubong ti pudno a nakarikrikutda. Daytoy kadi kaipapananna a ti pudno a talna ditoy daga saanto a pulos a maibanag? Ti kadi kaitungpalan ti angheliko a pakaammo maipapan iti ‘talna ditoy daga’ pudno a tagtagainep laeng? Wenno adda kadi sigurado a pakaibatayan iti panamati a dagiti tattao iti amin a rasa ken nasionalidad makapagbiagda a sangsangkamaysa iti talna, a didanto makapadasen iti pagam-amkan iti gubat?
[Kahon iti panid 5]
THE NEW YORK TIMES
Lunes, Setiembre 25, 1939.
German Soldiers Rallied by Churches
Protestant and Catholic Exhort to Reich Victory and Just Peace
Wireless to The New York Times
FRANKFORT-ON-THE-MAIN, Germany, Sept. 24—Periodicals of the German Protestant and Catholic Churches are now publishing many exhortive articles explaining the duties of soldiers fighting in the defense of their country and admonishing the German soldiers to fight in the spirit of Saint Michael for a German victory and a just peace.
The archangel is shown, brandishing a battlesword and piercing a dragon with a holy lance, on the front page of Catholic papers.
In the western and southern German Catholic dioceses, the clergy headed by the Archbishop and Bishops, are actively engaged in work for the welfare of refugees evacuated from the western frontier districts. Many cloisters have been transformed into hospitals and the monks and nuns are working under the direction of the Red Cross.
The Catholic Bishops of Germany have issued a pastoral letter stating:
“In this decisive hour we admonish our Catholic soldiers to do their duty in obedience to the Fuehrer and be ready to sacrifice their whole individuality.
“We appeal to the faithful to join in ardent prayers that the Divine Providence of God Almighty may lead this war to blessed success and peace for our fatherland and nations.”
Each Bishop in addition has issued a special message to his own diocese, including the Bishop of Rottenburg in Wuerttemberg, who was expelled from his diocese last year for refusing to vote in a national Socialist election.
Cardinal Archbishop Bertram, head of the German Episcopal Congregation, has similarily issued a patriotic message to his flock urging that all “be strong in your heart, all you who confide in God Almighty.”
[Ladawan iti panid 4]
Dagiti klero idayawda ti Prinsipe ti Kappia, ngem bendisionanda ti gubat
[Credit Line]
El Comercio, Quito, Ecuador
[Dagiti ladawan iti panid 6]
“No saan a maaramid ni Jesus daytoy ket agbalin a napudno iti kababalinna, ngarud kasano ti panangaramidtayo iti dayta ket agbalintayo a napudno kenkuana?”
[Credit Line]
Ladawan ti U.S. Army
[Picture Credit Line iti panid 3]
Manipud ladawan ti U.S. Army