Ti Panangmatmat ti Biblia
Ti “Kalintegan a Matay”—Makin-pangngeddeng?
‘BAYBAY-ANDAKON a matay!’ inyikkis ti 88-años a ni Clara manipud iti kamana idiay ospital. Kalpasan ti pannakapasubli ti angesna iti namitlo iti maysa a lawas, tarigagayanna laengen nga agpatingga a sitatalna ti biagna. Kasta ti mapaspasamak kadagiti naikeddengen a matay a pasiente; agpakpakaasida a matay. Para kadagiti dodoktor ken hues daytoy ti mapagsusuppiatan a saludsod—kadagiti kakabagian daytat’ nasaem a pili. Ngem makin-pangngeddeng dayta?
Apay a Parikut?
No dadduma, sigun iti libro nga Awareness of Dying, adda ti “awan mamaayna a panangpapaut iti biag iti uneg ti ospital babaen ti medikal a teknolohia.” No ti talaga nga ipapatay ti maitantan babaen kadagiti ekstraordinario a medikal a pamay-an, adda tumaud a parikut maipapan iti kalintegan a matay nga addaan dayaw. Saan kadi a dagiti pasiente addaanda ti panagpili iti kita ti ipapatay—agrigat wenno natalna? Kas ilawlawag ti The New Encyclopædia Britannica: “Ti nasaknap a mapagsasaritaan a parikut a moral ti imparang ti pasiente nga artipisial a mabibiag babaen iti makina. Ti parikut ngarud ket no ti makina ti maiddep.” Maysa a siruhano manipud iti dakkel a medikal center iti E.U. nagimtuod: “Ti kadi panangiddep iti pagpaanges panangpapatay? Adda kadi aniaman a moral wenno maitunos iti kababalin a nagdumaan iti panangpaandar iti pagpaanges, no idilig iti panangiddep iti dayta apaman a napaandaren?”
Kumaro ti parikut ta adda ti agpapada a depinasion iti termino a kas ti “sibibiag” ken “natay,” ket awan ti panangipanamnama iti pagarup a kas iti “di maagasan,” “ngangnganin matay,” wenno “matmatay.” Ti “ekstraordinario” nagduduma kadagiti nagduduma a lugar, tiempo, ken laing ti espesialista. Ket mabalin a tumaud ti suppiat iti nagbaetan ti pagayatan ti pasiente, dagiti kakabagian, ken ti kameng dagiti mangngagas. Kasta met, iti maysa a gimong maipapan iti kababalin a medikal nga inaramid ti The College of Medicine, University of Lagos, Nigeria, idi 1982, ni Dr. Oladapo Ashiru inaminna a “ti pannakaammo iti ipapatay narigat nga adalen nga addaan panggep.”
Dagitoy a parparikut ti mangkarit iti konsiensia dagiti dodoktor a makarikna a mapilit a mangsurot iti moral, maitunos iti kababalin, ken relihiuso a pammati. Kuna ni Dr. Ashiru: “Ti kasta unay nga atension, panagraem, medikal a pangngeddeng ken panagkedked agraman ti kinatibker ti kasapulan iti panangtaming iti tunggal kasasaad.”
Ania ti Kunaen ti Biblia
Ti biag ket sagrado a sagut manipud iti Namarsua. (Salmo 36:9) Dayta maipatpateg. Gapu iti panagraem iti panangmatmat ti Dios iti biag, gapu iti panagraem iti sekular a linteg, ken tapno maaddaan iti nadalus a konsiensia, ti Ktistiano dina gagaraen nga aramiden ti pakaigapuan ti ipapatay ti siasinoman.—Exodo 20:13; Roma 13:1, 5.
Aminen dagiti dodoktor a ti “kasta unay a panangikagumaan a mangtaginayon iti biag mabalin, ken kinapudnona, agbanag a panangpapaut iti ipapatay, imbes a panangpapaut iti panagbiag.” Gapuna, ania ngay no kunaen dagiti dodoktor a ti kasayaatan a maaramidanda isu ti panangpapautda iti ipapatay babaen kadagiti mekanikal nga alikamen? No siguradon ti ipapatay wenno din maliklikan, ti Biblia dina sapulen ti artipisial a panangpapaut iti ipapatay. Ti panangipalubos a mapasamak ti ipapatay iti gagangay a pamay-an iti sidong dagita a kasasaad dina labsingen ti aniaman a linteg ti Dios.
Mabalin a masarakan ti maysa a Kristiano ti panangpanunot kadagitoy a salaysay ti Biblia: Agpada ni Job ken ni Ezekias ti kasla ngangnganin matay, ngem naagasanda. (Job 7:5, 6; 42:16; 2 Ar-ari 20:1-11) Ngarud, dikay dagdagus kunaen a matayen ti maysa a tao. Ti nagbanaganna, nupay kasta, naiduma ken ni Ben-adad. (2 Ar-ari 8:7-15) Ti nagawit iti igam ni Saul nagkedked iti kalikagum ti ari a tumulong kenkuana tapno ‘matay iti nadayaw a pamay-an,’ ket ni David pinatayna ti sabali a tao kas maysa a nakabasol iti dara ti maysa a tao a nagkuna a nangaramid iti dayta a ‘panangpapatay gapu iti asi.’ (1 Samuel 31:4; 2 Samuel 1:6-16) Ngarud, saan nga anamongan ti Biblia ti panangpapardas iti ipapatay.
Dagitoy a pangarigan ti mangipakita iti pannakasapul iti panagannad iti panangtaming kadagiti kaso a kasta ita. Tunggal maysa addaan iti bukodna a kasasaad ket masapul a maikeddeng dayta a buyogen iti panagkararag a mapakuyogan iti panagraem iti panangmatmat ti Dios iti kinapateg ti biag. Iti daytoy, addaantayo iti nagsayaatan a pagarigan ni Rebecca, isu nga, idi madanagan maipapan iti biagna, “napan nakiuman ken Jehova.”—Genesis 25:22.
Sino ti Mangikeddeng?
Ti gagangay a saludsod ket: ‘Ngarud, makin-biag iti dayta?’ Ti pangngeddeng ket pangngeddeng a nangnangruna ti pasiente ta isu ti nakaitalkan ti sagut ti Namarsua a biag. (Aramid 17:28) Nupay kasta, no ti maysa a pasiente dina kabaelan nga aramiden dayta, ti kaasitgan a kabagian wenno ti natudingan nga ahente ti agserbi kas mangikeddeng. Iti aniaman a kaso ti kasuno masapul a padayawanna ken iyebkasna ti kalintegan ti pasiente, saan a ti bukodna a kalintegan. Kasta met, iti kaso dagiti menor de edad nga annak, dagiti nagannak ti addaan iti inted-Dios a rebbengen ken legal a kalintegan a mangikeddeng a maipaay kadagiti annakda.—Salmo 127:3.
Iti kasumbangirna, kas naibaga iti Columbia Law Review, “nasaknap a mabigbig a ti korte saan nga umiso a lugar a pakaaramidan ti panagpili iti pannakaagas. . . . Dagiti korte saanda a nakabalan a naimbag a mangakem iti kasuno a mangikeddeng.” No maipapan iti mangngagas, saan kadi a maikontra iti nasayaat a kababalin ti panangipilitna iti narelihiusuan a pammatina iti pasiente? Masapul nga isu koma ti agtignay a maitunos iti relihion ti pasiente wenno agkedked a mangagas no ti relihiuso a pammatina pataudenna ti serioso a panagsuppiat ti konsiensia. Masansan ti panangtaming ti grupo ti kasayaatan, a ti mangngagas, ministro, ken ti pamilia ti makitunos iti pasiente a mangikeddeng iti kasayaatan a pagimbaganna.
Aniaman ti pagbanagan ti pangngeddeng, dagiti Kristiano agpannurayda iti kari ti Namarsua a tiempo nga awanton ti agkuna, “Masakitak.” (Isaias 33:24) Para iti ngangnganin matay, adda nakaskasdaaw a kari ti Dios a panagungar nga agturong iti maysa a paraiso iti salun-at ken biag iti sidong ti Pagarian ti Dios. (Aramid 24:15; Apocalipsis 21:1-4) Asidegen dayta a tiempo inton, babaen ken Jesu-Kristo, ni Jehova a Dios ipaaynanton iti natulnog a sangatauan ti kalintegan nga agbiag, nga agnanayon!—Juan 3:36.
[Ladawan iti panid 13]
Ania ti pagbalbalinen a napaut—ti panagbiag wenno ti ipapatay?