Aniat’ Mamatpataud ti Parikut?
“DAGITI pagpagilian naipamaysada iti panangbutbuteng iti maysa ken maysa a sumuko iti pannakisalisal iti negosio,” kuna ti The New York Times nasapa pay iti daytoy a tawen. Ti Estados Unidos impalubosna a bimmaba pay ti doliarna no idilig iti Hapones a yen ken ti Aleman a mark gapu iti agpangpangato pay laeng a trade deficit. Gapuna ti padamag ti Times nagtultuloy: “Tunggal maysa ti mangpilpilit iti maysa a mangaramid iti panagbalbaliw kadagiti pamay-an ti panangtamingna kadagiti bambanag . . . [tapno] makatulong a mangiyeg iti negosio iti nasaysayaat a kinatimbeng.”
Apay a ti panagpababa ti doliar di nakaiyeg iti mainanama unay nga irarang-ay iti internasional a relasion iti negosio? Ania ti mamagbalin iti Estados Unidos nga agtultuloy a mangnayon iti kasta a nagdakkelan a trade deficit? Ken apay a dagiti pagpagilian a kas iti Japan ken ti Makinlaud nga Alemania agtultuloy ti panangtagiragsakda iti agpangpangato a surplus iti negosio no maidilig iti Estados Unidos nupay no agpangpangato ti gatad ti kuartada?
Dagitoy dagiti salsaludsod a sipipinget a sapsapulen dagiti kangrunaan nga ekonomista iti aglawlaw ti lubong ti sungbatda. Iti aniaman a kaso, nalawag nga adda ad-adu pay a banag a nairaman iti panangrisot kadagiti pakarigatan iti negosio iti lubong ngem ti panangpunno wenno panangpaadu ti gatad iti doliar. Kabayatanna, dagiti pammabasol ken dagiti pangbales a pammabasol iti nagbaetan dagiti agkakadua iti negosio ket nakagtengen iti punto a pakarbekan iti napolitikaan ken iti ekonomia.
Kumarkaro a Pagsusuppiatan iti Negosio
Adu a tattao idiay Estados Unidos, kas pangarigan, ti makarikna a nupay ti Estados Unidos linukatanna dagiti pagtagilakuanna kadagiti negosio dagiti sabali a nasnasion, dadduma a pagpagilian—ti Japan ken, iti basbassit a pamay-an, ti Makinlaud nga Alemania ken dadduma pay—dida simmungbat. Imbes ketdi, kunada, dagitoy a pagpagilian mangusarda kadagiti di umiso nga ar-aramid iti negosio tapno parang-ayenda ti panaglakoda iti sabali a daga wenno exports ket salaknibanda ti bukodda a pagtagilakuan manipud kadagiti gatangenda kadagiti sabali a daga wenno imports. Kas banagna, mariknada, mapukaw dagiti trabaho iti E.U. ken madadael dagiti pagsapulan. Daytoy ti nangpataud iti kasta unay a panagsusuppiat, uray pay panagginnura, iti nagbaetan ti Estados Unidos ken dagiti kakaduana iti negosio.
Ket adda met ti reklamo a dagiti kompania a Hapones bayadanda dagiti trabahadorda iti nababa a sueldo, no maidilig kadagiti katupagda iti E.U., ta mabalinda nga ibaba ti presio ti lakoda no idilig kadagiti kakompetensiada iti ballasiw-taaw. Iti kasumbangirna, tapno makastrekda iti pagtagilakuan a Hapones, dagiti ganggannaet a kompania ti masapul a mangtaming kadagiti tradisional ken pribado nga ugali iti panagnegosio, ti nakarikrikut a panagiwaras ken ti sistema ti panagbuis, ti estandarte ti kalidad, ti lapped iti pagsasao, ti panangmatmat ti Hapones iti pagayatan ken di pagayatan, ken ti panagkedked a mangawat kadagiti ganggannaet a bambanag. Amin dagitoy, kuna ti gangannaet a negosiante, ti mangipaay kadakuada iti dakkel a pakaikapisan.
Dagita a reklamo ti ginupgop ti sekretario iti komersio iti E.U., ni Malcolm Baldridge, ti kasasaadna, idi kinunana iti palawagna iti bagi dagiti kangrunaan a negosiante a Hapones idiay Tokyo: “Ti Japan dina mabalin ti agtultuloy a makikadua kadagiti kakaduana iti negosio a maibatay laeng iti umad-adu a tagilakona ket nakapuy wenno di rumang-rang-ay ti panaggatangna. Iti aniaman a pamay-an, ti Japan addaan dakkel a pannakabalin iti ekonomia iti lubong ngem dina aw-awaten ti rebbengen a maipakuyog iti dayta a pannakabalin.”
Dagiti Bales a Pammabasol
Ti negosiante a Hapones, iti kasumbangirna, itudona ti dagus a ganansia a mentalidad ti katupagna iti E.U. Bayat a ti Hapones situtulok nga aguray iti napaut, ti negosiante ti E.U. ti masapul a mangaramid iti dagus a ganansia tapno pennekenna dagiti stockholdersna. Kas pangarigan, idi 1970 agpada dagiti kompania ti E.U. ken Japan a nangaramid iti nakangingngina a panagsirarak maipapan iti no kasano ti panangusar iti laser iti panagpataud tapno patokaren dagiti recordings iti musika ken mangpataud kadagiti ladawan. Di nagbayag, dagiti kompania ti E.U. simmardengdan gapu ta awan pay dagiti resulta. Ti maysa a kompania a Hapones, nupay kasta, intultuloyna ket nagbalin a kangrunaan a puersa iti bilion-doliar a digital compact disc a negosio.
Ti maysa a napateg a banag iti di panagtimbeng ti negosio, sigun iti Hapones, ket ti sosiedadda naisentro iti panagurnong, ket ti sosiedad ti E.U. naisentro iti panagusar. Iti promedio, ti Hapones agurnong iti mamimpat a daras ngem ti Americano, ket ti nakagupgopan ti maurnongda lab-awanna ti 30 porsiento iti intero (gross) a nasional a produkto.
Gagangay, marikna dagiti Hapones a ti beddeng ti pannakikompetensiada agpannuray, saan nga iti nababbaba a gatad ti panagpataud, no di ket ti ad-adu a patauden ken ti nasaysayaat a panangimaton. Maysa nga Americano a managpaliiw kunana a “ti kaadu ti mapataud idiay lima a kadadakkelan a kompania ti steel nga Americano, kas pangarigan, ket ngangngani mamitlo a nababbaba ngem kadagiti katupagda a Hapones. Dayta kaipapananna nga uray no agpada dagiti sueldo kadagiti dua a pagilian, dagiti Americano a managaramid iti steel saanda a makakompetensia kadagiti Hapones iti pagtagilakuan a pudno nga awan pakalappedan no maipapan iti presio (free market). Ket gapu iti dayta a banag, saan met a makakompetensia dagiti Americano a managaramid iti auto.”
No maipapan iti pammabasol nga agkedkedda a gumatang kadagiti ganggannaet a bambanag, adu a Hapones ti makarikna a daytoy ket basta saan a pudno. Kunaenda a kankanayon nga aw-awatenda dagiti ganggannaet a bambanag no la ketdi ta dagiti ganggannaet a managpataud ibagayda dagiti produktoda iti pagayatan dagiti Hapones. Kas pangarigan, maysa a managaramid iti ay-ayam iti E.U. ti nangulit a nangdisenio iti maysa a munieka, a nangipaay iti ad-adda a napintas a pigura, ab-ababa a saksaka, ken nasudi-a-kape a matmata. Minilion ti nalako iti dayta. Kasta met, ti maysa a kompania iti soft-drink iti E.U. nagun-odanna iti 60 porsiento iti paglakuan iti soft-drink idiay Japan babaen ti panangaramidna a nasamsam-it ti inumen nga inaramidna—apag-isu a dayta ti kayat dagiti Hapones. Dagiti ganggannaet a kompania a mangusar kadagiti kakasta a pamusposan iti panaglako ket kasta unay ti panagballigida.
Dadduma idiay Japan ti makarikna a ti interamente a trade deficit ti immadu iti kasta unay a ti Estados Unidos met laeng ti mapabasol gapu iti bukodda a nakapuy a panagaramid. Agsipud ta ti Japan ket kagudua laeng ti populasionna iti Estados Unidos, itudoda, a nalabit dagiti Hapones saanda a makausar kadagiti bambanag nga inaramid dagiti Americano a kas ti kaadu iti mausar dagiti Americano a bambanag nga inaramid dagiti Hapones. Kasta met, mariknada a dagiti bilang a masansan a maibaga ti makaallilaw ta dagitoy dida iraman ti pateg dagiti bambanag ken serbisio nga ilako dagiti kompania a kukua ti E.U. wenno tengtenglenda a kompania idiay Japan. Maysa a pagkonsultaan a kompania ipadamagna nga addada 3,000 a kakasta a negosio idiay Japan ket idi 1984 ti 300 a kangrunaan kadakuada ti nakalako iti 44 bilion a doliar a gatad ti produkto idiay Japan.
Daytoy a panagbaliw dagiti negosio ti E.U. iti sabali a daga tapno magundawayan iti nalaklaka a pagsueldo ti mangpakaro iti di panagtimbeng ti magatang ken mailako. Ket umad-adu, dagiti TV, dagiti kompiuter, dagiti kotse, ken dadduma pay a produkto nga addaan kadagiti etiketa ti E.U. a maar-aramiden idiay Japan, Mexico, Taiwan, ken iti sadinoman, ket mailaklakoda iti pagtagilakuan ti E.U. Daytoy ti mangilawlawag saan laeng a ti pannakapukaw ti trabaho iti E.U., kuna dagiti Hapones, no di ket ti adu unay a bilang ti “import” wenno ginatangda.
Agparang a tunggal dasig ket addaan iti nainkalintegan a rason nga agreklamo a maibusor iti sabali wenno mangikalintegan iti bukodna a panagtignay. Nupay kasta, bayat ti panagtultuloy dagita nga adu a panagpinnabasol ti maysa ken maysa, bassit laeng ti pagilasinan a ti panagsinnalisal iti negosio, wenno ti saan a panagtimbeng ti mailako ken magatang, ket mapasardeng. Nalabit dagiti nasnasion basta matmatmatanda laeng dagiti sintomas. Ti pudpudno a gapu iti saan a nasayaat a relasion iti negosio narikrikut pay.
Ti Pudpudno a Makagapu?
Kas pangarigan ad-adu a tagilako ti aggapu iti maysa nga estado a mapan iti sabali iti uneg ti Estados Unidos wenno manipud iti maysa a teritoria a mapan iti sabali idiay Japan. Dayta kadi pataudenna ti panagsalisal iti negosio wenno krisis iti ekonomia? Saan. Ti makagapu ket dagiti managusar saanda nga ikankano no sadino ti paggapuan dagiti bambanag no la ketdi no magun-odanda ti nasayaat ti kalidadna iti nababa a presio. Ania, ngarud, ti pagdumaanna no maipapan iti internasional a negosio?
“Ti nasionalismo ti ekonomia” kasta ti panangilawlawag ti Asahi Shimbun, maysa a kangrunaan a pagiwarnak a Hapones. Imbes a maseknan maipapan iti kinasalun-at iti ekonomia ti lubong, tunggal nasion ti nangnangruna a maseknan iti bukodna a pagimbagan. “Ti panangmatmat dagiti Hapones a dagiti laeng maaramid a lokal a produkto ti nasayaat ti kalidadna . . . ti napateg ken kangrunaan,” kuna ti pangulo iti American Telephone and Telegraph International idiay Tokyo. Kasta met laeng ti maikuna kadagiti Americano, kadagiti Aleman, kadagiti Briton, ken kasta met kadagiti dadduma a tattao. Dagiti nasnasion nabingaybingayda iti saan laeng a maymaysa a pamay-an.
Kinapudnona, dagiti pakarigatan iti negosio ken ti bumabbaba a pateg ti doliar ket sintomas laeng iti maysa a sistema a nasaplit iti gubat, kinaranggas, nasionalismo, naagum nga ambision, ken, kangrunaan ngem amin, kinaawan ti namnama. Adda kadi aniaman a makaikkat iti lubong kadagitoy a nakaam-amak a lapped ket isubli ti salun-at saan laeng nga iti ekonomia ti lubong no di ket ti amin a paspaset iti panagbiagtayo?
[Ladawan iti panid 7]
Ti kadi ad-adu a patauden dagiti trabahador a Hapones maysa a makagapu iti trade deficit iti Japan?