Bangkok—Naglaok a Napalabas ken Agdama
DAGITI tattao a Thai awaganda dayta ti Krung Thep, wenno “Siudad dagiti Anghel.” Dagiti bisita iti napalabas a taga Laud awaganda dayta iti Venice iti Daya. Kadagiti dadduma kadatayo, dayta ket Bangkok, ti kabisera iti Thailand, ti kadaanan a Pagarian iti Siam.
Idi damo a nakagteng dagiti taga Europa idiay Thailand idi maika-16 a siglo, ti Bangkok ket maysa laeng a bassit a bario a pagkalapan, a pagnanaedan dagiti negosiante ken dagiti artisano nga Insik. Itatta, dua a milion a turista iti tinawen masarakanda daytoy a rumangrang-ay a siudad dagiti nadumaduma a nasion a nasurok a lima a milion a tattao a makaawis a naglaok a napalabas ken agdama.
Siudad a Naidumduma
Idi 1782 ni Ari Rama I, ti umuna nga ari iti agdama a dinastia ti Chakri, inyakarna ti kabisera ti Siam manipud Thon Buri iti ballasiw iti Karayan Chao Phraya a napan idiay Bangkok. Ditoy, iti makindaya nga igid ti karayan iti maysa a nagsikkuan ti karayan, imbangonna ti naarian a pagtaenganna, nga itan isu ti patakder a Grand Palace. Naiyunnat iti tallo a sikigan ti karayan, ti siudad ti lasaten dagiti agkukuros a kanal—a maawagan khlongs—nga agserbi a kas pagnaan dagiti luglugan agraman suplay iti danum, pagdigos, ken pagtagilakuan. Ti “Venice iti Daya” ngarud ket pudno a maitutop a nagan.
Itatta, nupay kasta, ti maysa a bisita saanen a makasarak kadagiti makaawis a buya iti sibay dagiti nalitnaw, natalna a kanal. Awan, metten, dagiti kaaduan kadagiti balbalay a naibangon kadagiti poste ken dagiti kawayan a balsa. Imbes ketdi, ti masarakan isu ti nakapuspusek a metropolis a konkreto ken neon, ken ti awan patpatinggana a nakapuspusek a trapiko nga uray pay ti panangballasiw iti kalsada ket maysa a nakarikrikut a kapadasan. Kaaduan kadagiti kanal ket napnapno a nagbalin a sistema ti kalsada iti siudad. Ket dagiti “pagtagilakuan” nga addaan kadagiti dua, tallo wenno uppat a grado ti nangsukaten kadagiti pagtaengan iti igid ti kanal.
Kadagiti adu a pamay-an ti Bangkok innalanan ti kasasaad iti laud a naan-anay nga addaan kadagiti natatayag a patpatakder nga opisina ken dagiti sentro a paggatangan nga air-conditioned. Ngem iti abay ti nakaro a kinamoderno adda ti kadaanan a—templo dagiti Buddhist, dagiti altar, ken dagiti balay dagiti espiritu. Iti uneg ti monasterio a Buddhist, dagiti monghe agmennamennada ken agkantada, ket dagiti tattao padasenda ti mangsapul iti talna ken kinatalingenngen. Iti ruar, adda dagiti awan patpatinggana a linea dagiti kotse, dagiti naariwawa a samlors (silulukat, tallo-pilidna a taxis), dagiti motorsiklo, ken dagiti mangipugso iti asuk a bus ken trak a mangpusek kadagiti kalkalsada, a dadduma kadagitoy ti dalan dagiti elepante agarup sangagasut laeng a tawen iti napalabas.
Kadagiti lugar dagiti pagtaengan iti siudad, dagiti tattao agnanaedda kadagiti apartment nga air-conditioned, a ti estilona ket estilo iti laud. Ngem iti ruar ti siudad ken kadagiti luglugar iti siudad a napanglaw, dagiti pampamilia, a masansan a sumagmamano a kaputotan, ti agnaed kadagiti babassit a naaramid iti kayo a balbalay, nga addaan iti bassit laeng a muebles, nupay gagangay nga addaan iti antena iti TV iti atep.
Narelihiusuan a Panagbiagna
Agarup 95 porsiento kadagiti tattao a Thai ti Buddhist, gapuna ti umuna a banag a madlaw dagiti bisita isu ti nakaad-adu a rumimrimat a templo, wenno wats, nga addaan kadagiti adu a kolor, natirad ken napintas ti pannakaarkosna nga atep. Agarup 400 kadagiti 30,000 a monasterio dagiti Buddhist ti adda idiay Bangkok. Ti kalalatakan kadakuada isu ti Templo iti Emerald Buddha. Dayta ti Naarian a Kapilia, ket dayta ti ayan dagiti madaydayaw unay a bambanag iti Thailand, maysa a 61-centimetro ti katayagna a ladawan ni Buddha a naaramid iti berde a bato a crystalline. Daytat’ maibilang a sagrado unay ta ti ari a mismo sukatanna ti tallo a nagduduma a kawesna iti pangrugian iti panagtutudo, ti kalam-ekna, ken iti panawen ti pudot.
Iti maysa kadagiti kaaduan ti taona a pagsasangaan ti dalan iti siudad adda ti kalalatakan nga altar iti Bangkok, nga addaan iti ladawan iti uppat-ulona a Hindu a didiosen a Brahma. Ditoy, ti Buddhismo nalaokan iti Hinduismo nanipud pay idi punganay.
Ti sabali pay a paset iti misterio iti Dumaya isu ti kaadda dagiti adu a balbalay dagiti espiritu iti isuamin a siudad. Kadagiti Thais, tunggal pedaso iti daga ket pagnanaedan ti agbambantay nga espiritu a masapul a pakikappiaan. Gapuna, ti balay ti espiritu ket masapul a maibangon iti sibay ti ngangngani tunggal patakder, dayta man ti pagtaengan, maysa nga otel, maysa a banko, maysa nga opisina, wenno uray pay maysa a monasterio.
Dagiti aglalaok a relihiuso a pammati ti nangmolde iti kababalin ken kapanunotan dagiti tattao iti adu a pamay-an. Nupay matmatmatan dagiti Buddhista iti panagbiag a buklen a nangnangruna ti panagsagaba, dagiti Thais mamatida iti sanuk (ragragsak wenno panagrag-o). Daytoy ti mangpataud iti siwayawaya ken awan pagdandanaganna nga espiritu. Nupay makatulong daytoy iti dadduma a bambanag, pudno nga awan ti maaramidanna iti naurnos a trapiko wenno panangalagad kadagiti nasken a linlinteg. Dagiti kababalin a kas iti mai pen rai (‘saan a bali; awan aniamanna’) ken tam sabai (dika agdanag) bassit laeng ti maitulongna iti panangikkat kadagiti parparikut a kas iti panagrugit, ket saan met a mangparegta iti panagplano iti masanguanan.
Iti kasumbangirna, ti panangawat kadagiti epekto dagiti napalabas a karma (naaramidan) a makimbiang kadagiti kinadaksanggasat ti kasla mangilawlawag iti panagan-anus dagiti Thais kadagiti di nasayaat a kasasaad. Saan laeng nga agparang a kontento dagiti mannalon iti narigat a kasasaad iti biag no di ket ti gagangay a motorista iti siudad ket mammano a maupay no adda ti bigla nga agpreno iti sanguananna. Dagiti pasahero iti napuspusek a bus saanda a masimron uray pay no dayta ti agsardeng a nakabaybayag iti maysa kadagiti nakapuspusek a trapiko iti nakasalsalimuot a malem. Daytoy maitutop a matukoy a kas jai yen (nalamiis nga ulo).
Agbalbaliwen a Siudad
Ti kadaanan nga estilo iti panagbiag agin-inuten a mapukpukaw. Kaskasdi, ti panagraem kadagiti dadakkel ti maysa ti maipagpaganetget pay laeng manipud pay iti naganus nga edad. Maysa a makaay-ayo ti makakita kadagiti agtutubo nga estudiante a mangkablaaw kadagiti mannursuroda iti wai, nga iruknoyda ti uloda a nakapetpet ti dakulapda a naikabil iti timidda.
Dagiti nakakawes iti saffron a mongha nga agpalpalimos iti nasapa pay nga agsapa ket maysa a pamiliar a buya idiay Bangkok. Adu nga agtutubo a lallaki ti mangdayaw pay laeng iti tradision ket alaenda ti kinamongha iti ababa a tiempo—bayat ti panagsardengda iti trabaho ket interamente a suelduan ida dagiti nangiyempleo kadakuada.
Amin dagiti kalkalsada idiay Thailand agturongda amin iti kabisera, isu a mangiyeg kadakuada ti awagan ti Bangkok Post a “ti kapupusekan a trapiko iti Asia—nalabit iti lubong.” Adu kadagitoy a kalkalsada ti naibangon babaen ti panangpunno kadagiti adda a kanal. Ti resultana isu ti parikut iti estero, ti pagurnongan kadagiti rugit manipud iti kubita, ken ti masansan a panaglayusna, nangnangruna kadagiti tinawen a panagtutudo.
Ti mangpakaro pay iti parikut, lumlumned ti Bangkok—iti kapartak a nasurok nga uppat a centimetro iti tinawen! Gapuna, agbalinto aya ti “Venice iti Daya,” a makaay-ayo unay a naglaok a napalabas ken agdama, iti din agbayag a ti “Atlantis iti Daya”?
[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 18]
Tumtumpaw a Tiendaan iti Bangkok
Panunotenyo laengen ti ipapan iti tiendaan a nakatugaw iti atiddog ti sungona, akikid a bilog ket, no makasangpetkayon, gumatangkayo kadagiti prutas ken natnateng manipud kadagiti kakasta met laeng a bilog. Naisangsangayan? Saan no agnanaedkayo iti ganggannaet a Bangkok ken iti Tumtumpaw a Tiendaanna.
Pudno, daytoy a rumangrang-ay a kabisera a siudad addaan met kadagiti moderno-estilo a titiendaan, ngem awan ti ad-adda a makaawis ngem ti tiendaan kadagiti khlongs iti Bangkok, wenno kanal iti Bangkok, isu a mangisilpo itoy a kabisera a siudad kadagiti nadanum a kankanal.
Idiay Tumtumpaw a Tiendaan, makita dagiti babbai a nakalugan kadagiti bilog a nakawes iti kadawyan a kawesda, a kompleto iti kasla nalawa ti linongna a lamp shades a naituon kadagiti ul-uloda. Dagitoy a nakallugongan iti kawayan a managlako itukonda dagiti tagilakoda kadagiti magagaran a managgatang. Maysa a bilog ti napnapno iti nalasbang, tropikal a prutas; ti sabali iti nagduduma a natnateng; ti sumaganad kadagiti nadumaduma a taraon iti baybay.
Dikay agdanag no amin daytoy a panaggatang ti mangpabisin kadakayo. Basta aggaodkayo a mapan iti maysa a bilog. Sadiay ti ‘chef de cuisine’ adda a mangbambantay iti agluluag a wok a mangipapaay iti makaawis, aduan rekado a banglo. Isut’ aglutluto kadagiti makaawis a makan. Padasenyo ti maysa! Napankami iti bilog a bimmallasiw iti khlong a sadiay ti pakailakuan dagiti nalamiis nga inumen manipud kadagiti prutas. Dagitoy ti mangpennek iti wawyo bayat ti nabannayat a panangpanawyo kadagiti nakaad-adu a bilog.
[Credit Line]
Tourism Authority of Thailand
[Picture Credit Line iti panid 16]
Ladladawan: Tourism Authority of Thailand