Panagipablaak​—Ti Nabileg a Mangallukoy

TI PANAGIPABLAAK punnuanna ti pakasapulan a mabalin a matunton nga agsubli nanipud idi naggatgatangen ken naglaklakon ti tao. Dayta ket maysa nga arte a napataud bayat dagiti adun a tawtawen.

Ti moderno a panagipablaak ti pudno nga immadu kalpasan ti Gubat Sangalubongan II. Nagtultuloy ti panagrang-ay ti industria ken ti panagaduna idi 1950’s agingga iti tawtawen a 1960’s. ‘Di pay pulos simmayaat iti kasta!’ kinuna ni Harold Macmillan, primero ministro iti Britania iti dayta a tiempo. Ti kapaliiwanna napaneknekan a pudno.

Ti kinarang-ay kaipapananna ti dakdakkel a pannakabalin a gumatang, isu a mangiturong iti ad-adu a panagpataud ken ti pannakasapul iti ad-adu a paglakuan. Ti panagrikos ti suplay ken ti panagkalikagum naan-anay, nga agrikrikosda amin iti pagrikosan​—ti panagipablaak.

Itatta, ti panaglako ket maysa nga arte a naisinggaluten iti iyaadu dagiti credit cards​—22.6 milion ti inaldaw a maus-usar idiay Britania, ti pagilian nga addaan iti kadadakkelan a bilang idiay Europa.

Bayat ti panaglabas ti siglo, ti espasio iti pagiwarnakan ken magasin ti mailako kadagiti kliente a basta mangpunno iti dayta iti kangrunaan a kinapudno nga addaanda iti produkto nga ilako. “Ti Kamera ti Eastman Kodak” ti mangiyilustrar iti daytoy. Sangagasut a tawenen ti napalabas, ti tinawen a binayadan ti Kodak a maipaay iti panagipablaak iti magasin idiay Estados Unidos ket $350! Ngem itan idiay Estados Unidos, ad-adu pay ngem daytoy a gatad ti magasto iti komersial a panagipablaak iti tunggal tao, iti tinawen!

Ti Estados Unidos ti di masuppiat a nagtaudan iti moderno a panagipablaak. Nanipud idi maikadua a gubat sangalubongan, kaaduan a Makinlaud a nasnasion ti sinurotda dayta a panangidaulo, ket itan dagiti rumangrang-ay a pagpagilian sumursurotdan. Dagiti adu a nasion a korporasion makatulongda bayat nga isaknapda ti impluensiada.

Ti panagipablaak saan laeng a maysa a dakkel a negosio no di ket maysa a dakkel-bilegna nga industria​—dadduma ti mangawag pay iti dayta a maysa a siensia. Iti aniaman a pasamak, nakarigrigaten ti mangliklik iti pannakibiangna iti panagbiagtayo. Sadinoman ti kitaentayo, aniaman ti aramidentayo, ti panagipablaak un-unaannatayo, nga adda sadiay a mangkablaaw kadatayo. Mangallukoy, manggargari, makirinnason, agikkis. Sipapanunottayo man wenno saan, datay amin apektadotayo, maipaay iti pagsayaatan wenno pagdaksan, babaen iti panagipablaak.

Siasino ti makinkukua ken mangimaton itoy a nabileg ken mangallukoy a komersial a makina? Kasano ti panagandarna?

Kasano ti Panangikabilyo iti Maysa a Pablaak?

No kayatyo ti mangisingit ti pablaak iti lokal a pagiwarnakyo, nakalaklaka ti umawag iti opisina ti pagiwarnakan. Ngem ti panangikabil iti pablaak iti telebision wenno kadagiti billboards iti intero a pagilian ket sabali pay a singasing. Maipaay iti dayta, kasapulanyo ti serbisio ti ahensia ti panagpablaak. Iti aglawlaw ti lubong addadan adu a pagpilianyo, ngem kumitatayo nga umuna idiay Madison Avenue iti Nueva York, ti Ad Alley kas masansan a pangawag iti dayta, a sadiay ti rinuaran dagiti immuna nga ahensia.

Ni Rosser Reeves nangaramid iti kangrunaan a panagbalbaliw iti pamay-an ti industria ti panagipablaak idi 1954, agarup sangapulo a tawtawen kalpasan ti itutulongna a nangirugi ken nangparang-ay iti Ted Bates & Company idiay Ad Alley. Manipud iti bassit a pangrugian, nangibangon iti manglikmut iti globo nga ahensia iti 50 a pagpagilian, nga aggatad iti $3 bilion idi 1984. Simmaruno dagiti dadduma a negosiante, a manggun-od iti adu a kinabaknang bayat a ti industria simrek iti panagrang-ayna kalpasan iti gubat.

Agingga idi lima a tawenen a napalabas, kaaduan a Briton a kompania a managipablaak isuda dagiti supsuportaran ti Estados Unidos, ngem dayta saan a pudno itan. Idi a ti Saatchi & Saatchi iti Britania ginatangna ti Ted & Bates Company idi 1986, dayta ti nagbalin a kadadakkelan nga ahensia ti panagipablaak iti lubong. Uray pay no kasta, ti Estados Unidos pay laeng ti makimbiang iti kagudua iti nakagupgopan ti kuarta a gasgastuen ti lubong iti tinawen iti panagipablaak.

Ania a kita ti bilang ti sarsaritaentayo? Saan a nakurkurang ngem $150 bilion iti tinawen, a manipud iti dayta, sigun iti The Economist, dagiti komision ti ahensia ti panagipakaammo ti asideg iti $23 bilion.

Ngem ti pudno a pannakabalin ti panagipablaak saan a gapu iti kuarta. Kas kuna ni Bill Bernbach, maysa kadagiti manangipaay iti kabbaro a pamay-an iti Madison Avenue: “Datay amin a mangusar iti pagiwarnak ti mangmolmolde iti sosiedad. Mabalin a pagbalinentayo a nalatak dayta a sosiedad. Mabalin a padaksentayo. Wenno mabalin nga ipangatotayo.” Adda sadiay ti nakaskasdaaw a pannakabalin ti panagipablaak. Ngem kasano a mapagtalkan ti panangitag-aytay iti dayta?

Ti “Hard Sell”

Ti “hard sell” wenno nalaka a makaawis, sigun iti Assosasion ti Panagipablaak iti Britania, ket “makatignay, makaallukoy, nakarot’ panangpilitna a panagipablaak.” Ngem ti depinasion nga Americano, nga “agresibo a nakarot’ panangpilitna a panaglako,” ti mabalin a direkta. Dayta ti naan-anay a maibusor iti “naalumamay a panangallukoy” iti “soft sell” wenno saan a madmadlaw a panangawis. Ania ti nairaman, ken kasano ti panangapektarna kadatayo?

No ti pagtagilakuan napuseken, ti agresibo a panaglako sumublaten bayat a dagiti managpataud makidangadangda a mangtaginayon wenno mangpalawa iti pasetda iti dayta. Kadagiti adu a Makinlaud a pagpagilian, dagiti kotse, telebision, ken dagiti pumada a bambanag mapadpadasandan ti hard sell iti sidong ti adu unay a tagilako.

Maysa a makapainteres a medikal a kasasaad ti adda idiay Estados Unidos a mangiyilustrar ti motibo iti likudan ti nakarot’ panangpilitna a panagipablaak. “Dagiti Ospital Suruenda ti ‘Hard Sell’ wenno Agresibo a Panaglako,” kasta ti paulo ti magasin a Time. Gaput’ sangsanguenda ti umad-adu a bilang dagiti bakante a kama a kas met kadagiti ospital ken klinika, ti agresibo a panagipablaak sumublaten. Maysa a pablaak ti sentro medikal idiay California imtuodenna: “Bato iti Bekkel? Sino ti Awaganyo . . . Ti Nalaing a Mangikkat iti Bato!”

Maysa kadagiti parikut iti hard sell, nupay kasta, ket masansan a narigat ti makidangadang iti dayta. Ti pannakabalin iti panangallukoy mabalin a nagdakkelan ta mabalin a mapilitka a gumatang iti maysa a banag a dikanto kasapulan wenno mangaramid iti maysa a banag a saantayo a pagimbagan. Alaentayon ti dua a nalalatak a pangarigan.

Panangpasuso Babaen iti Bote Kontra Panagpasuso

Ti pagalagadan iti World Health Organization iparitnan ti pannakaiwaras dagiti libre a sample ti namaga a gatas kadagiti inna. Ti panggepna isu ti panangsalaknib iti panagpasuso gapu ta ti gatas ti suso addaan kadagiti antibodies a tumulong a mangsalaknib a maibusor iti sakit. Dayta lapdanna met ti ovulation, nga agserbi a kas maysa a porma iti pananglapped iti panagsikog, ket dayta makatulong kadagiti pagpagilian a sadiay dagiti dadduma a porma iti pananglapped iti panagsikog ket saan a magun-odan.

Ti nabiit pay a pannakaiwaras dagita a sample kadagiti dadduma nga ospital iti National Health iti Britania ti nangisubli kadagiti adu a pakalaglagipan ken pagbutbutngan. Ti nagbanagan iti lima-tawen a surbey idiay Liverpool, Inglatera, impalgakna a “dagiti inna dida maawatan ti instruksion iti etiketa [dagiti taraon nga artipisial a gatas] ket dagiti bote ken dagiti tsupon saan a nadalus ti pannakaidulinda.” Ti managsirarak a ni Dr. A. J. H. Stephens nainkalintegan ti pananginayonna: “Dagiti kasukat ti gatas iti suso natalgedda no la ketdi ta umiso ken nadalus ti pannakalaokda.” [Kuami dagiti italiko.] Ngem umadu dagiti parikut no dagitoy saan nga umiso ken saan a nadalus ti pannakalaokda.

Idi 1983 maysa a makapakigtot a report idiay Africa Now ipalgakna a ti napattapatta a sangapulo milion a kaso iti makaakar a sakit ken ti malnutrision iti tinawen ti pinataud ti panagpasuso babaen iti bote. Nasaksakbay pay, idi 1974, ti naasi a Pannakidangadang iti Panagkurang kunaenna a kadagiti rumangrang-ay a pagpagilian minilion nga ubbing iti tinawen ti natay kas banag iti nalako a polbo a gatas. Ti rason? “Ti agresibo a panaglako ken panangitandudo iti kasukat ti gatas iti suso,” kuna ti Africa Now.

Ti The Observer deskribirenna ti trahedia para kadagidiay nga agkurang ti abilidad a mangsaranget kadagiti nasken a kasapulan iti panagdalus iti panangisagana kadagiti kakasta a pagtaraon: “Ti kaadu ti pammaneknek manipud kadagiti napanglaw a pagpagilian [ket] ti panagipablaak al-allukoyenna dagiti awan ti edukasionna nga inna a dagiti kasukat a gatas ket kas met laeng iti kasayaat ti gatas ti suso, ket dagiti ubbing ti matmatay kas banag iti nakapuy a pannakadalus dagiti bote.” Kadagiti dadduma a kaso, kalpasan ti pannakaawat kadagiti libre a sample, dagiti inna saandan a mabaelan ti gumatang iti produkto. Iti dayta a tiempo awanton ti gatas ti susoda. Ti makaawis a panaglako wenno hard sell addaan iti nakalkaldaang a resulta.

Ti Apit iti Tabako

Idi 1980’s, nakabalballigi ti panagipablaak iti sigarilio kadagiti babbai idiay Britania ta nupay mabigbigbig a daytat’ mamagpeggad iti salun-at, ti panagsigarilio kadagiti babbai ti bimmaba laeng iti kakalima kadagiti babbai idi napalabas a 15 a tawtawen, no idilig iti kakatlo a binabaanna kadagiti lallaki.a Kas banagna, “ti kanser iti bara ti mangpatpatayen itatta iti ngangani kaadu ti babbai a matmatay iti kanser iti suso, ken umad-adu a babbai ti agsagsagaba iti sakit ti ‘lalaki’ a saksakit ti puso ken barukong,” kuna ti The Sunday Times iti Londres.

Ti Health Education Council iti Britania ket maseknan unay, ngem ania ti maaramidanna iti badyet ti panagipablaak a £1.5 milion no idilig iti badyet iti tabako a £100 milion?

Ti maysa a kapanunotan isu ti pananglapped iti panagipablaak iti tabako. Dadduma a pagilian ti nangipaulogen iti naan-anay a pannakaiparit​—ti Norway idi 1975, ti kaarubana a Finland tallo a tawen kalpasanna, ken ti Sudan idi 1983, kas pangarigan. Kadagiti adu a dadduma a dagdaga, kas iti Makinlaud nga Alemania, ti Estados Unidos, ken ti Republika iti Sud Africa, dagiti mangpilpilit a grupo ti kankanayon a mangdawdawat iti kanayonan a pannakalapped iti panagipablaak iti sigarilio.

Ngem idiay Britania, a sadiay dagiti managpataud iti sigarilio aglakoda iti “mannakikompetensia a paglakuan,” agtultuloy ti hard sell kadagiti naimaldit a porma, nangnangruna kadagiti magasin dagiti babbai. Apay a sadiay? Agsipud ta “dagiti babbai buklenda iti kasta unay a gubuayan iti pagsapulan,” kuna ti The Sunday Times. No ti managipablaak maiyempleo a mangilako iti maysa a banag, saanen a nasken a mairaman iti dayta ti moralidad.

Panangusar ti Panagipablaak iti Panagay-ayam?

Nainkalintegan ti panangsuportar dagiti managpataud kadagiti ay-ayam a nakainaiganda​—dagiti goma ken petrol iti motor racing, kas pangarigan. Ngem kasano a dagiti kompania ti tabako mairamanda kadagita a promosion, agingga iti £8.2 milion idiay Britania idi 1985? “Ti panagay-ayam rumbeng a pasalun-atenna dagiti tattao ket ti panagsigarilio ti mangipaay iti sakit kadakuada,” kuna ti maysa a Miembro iti Parliamento, “gapuna ti panangsuportar ti tabako ket saan a maitunos iti kapanunotan a panangitandudo iti nasalun-at a panagbiag babaen iti panagay-ayam.” Kaskasdi dagita a promosion ket adut’ masapulanna a puonan. Usigenyo no apay.

Umuna ngem amin, adda ti dagus a pananginaig iti paay-ayam iti naipablaak a nagan ti produkto, ngem dayta ket pangrugian laeng. Babaen kadagiti dadakkel a pagilasinan, a nakasaysayaat ti pannakaikabilna iti aglawlaw ti lugar a sadiay ti pasamak maipabuya iti telebision, ti pablaak ti sigarilio ti agparang kadagiti minilion nga iskrin ti telebision, ket dagiti kompania ti tabako saanda a pulos nga agbayad iti sentimo iti dayta a pribilehio. Iti kastoy a pamay-an pinarmekda ti 20-tawenen a panangiparit a naikabil kadagiti amin a panagipablaak iti tabako iti telebision idiay United Kingdom.

Idi 1982 ti napattapatta a 350 milion a managbuya kadagiti 90 a pagpagilian nakitada ni Martina Navratilova a nangabak iti Wimbledon Lawn Tennis Championship a nakasuot iti kawes a kas ti kolor iti adda iti nalatak a kaha ti sigarilio. “Dayta awan ti pakainaiganna kadagiti sigarilio. Siasino koma dagiti madanagan?” kuna ti maysa kadagiti manangitandudo, iti imatang ti panagprotesta ti BBC Television. Dagiti adu-adu pay a naing-inget a pannakalapped ti naipaulog a mangsaranget itoy a kita iti karit ti panagay-ayam, ngem saan a nalaka ti panangtaginayon iti dayta iti kasta a nakasiksikap a panangallukoy.

Positibo a Panangallukoy

Ti panagipablaak makaipaay iti trabaho ken makatignay iti ekonomia​—awatenna ti kontribusion ti sosiedad. Ti panagipablaak makapataud pay ti paglakuan no awan ti paglakuan. Usigenyo ti epekto dayta kadagiti briliante iti Japan.

Saan a kas iti Makinlaud a lubong a sadiay ti engagement ring a brilliante ti gagangay a pagpatinggaan iti naballigi a panaginnarem, ti sosiedad a Hapones naibangonda iti ugali. Idi 1968 nakurkurang a 5 porsiento kadagiti Hapones a babbai ti nakaawat iti engagement ring. Ngem ti kampania a mangitandudo iti briliante nangrugi iti dayta a tawen, ket kas banagna, 60 porsiento a Hapones a nobia ti mangisusuoten ti briliante idi 1981. “Iti laeng 13 a tawtawen, ti 1,500 tawen a tradision iti Japan ti nabalbaliwan nga interamente,” kuna ni E. J. Epstein iti librona a The Diamond Invention. Kasta ti pannakabalin ti panagipablaak a mangallukoy.

Ti panangipablaak mabalin met a mausar a mangpaalerto kadagiti tattao iti peggad. Idi 1986 tinudingan ti gobierno a Briton ti maysa nga ahensia ti panagipablaak a mangpakdaar iti pagilian iti nakaro a peggad nga ipaay ti AIDS. Tunggal pagtaengan iti pagilian ti nakaawat iti libre a polieto, a nalaokan iti pablaak iti radio ken telebision, ken iti pagiwarnak ken kadagiti magasin.

Ngem ti kadadakkelan a rekord iti epektibo a publisidad ti agsubli iti ngangngani dua ribo a tawenen, kadagiti immuna a natured a paspasurot ni Jesu-Kristo. Ammoyo kadi no kasano a nakalalaing dagidiay nga immuna a Kristiano iti panagipablaak? Dayta ket makasukisok nga estoria.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 6]

Aniat’ Mangilako iti Ad?

TI MODERNO a panagipablaak nangina. Dagiti komersial iti telebision mabalin nga aggatad iti pinulpullo a ribo a doliar, a kas ti panangisaknap ti pagiwarnak ken ti magasin. Basaento kadi dagiti tattao ida? Malagipdanto kadi ida? Agtignaydanto kadi kadakuada? Tapno ipasigurado maaramidan dayta, agbalbalinen a napateg ti paset ti siensia iti panangisagana ti panangipablaak. Dagiti makaawis iti mata nga alikamen, a mangiturong iti mata ti managbuya babaen kadagiti infrared a silnag, ti dagus a mangipalgak iti paset iti naisagana a layout ti nangnangruna a makaawis iti atension. Ngem uray pay no kasta, ti panangilako agpannuray iti panangtignay iti tarigagay ti gumatang. Dagiti psychopisiologo kunaenda nga addaanda iti sungbat bayat ti panangsukimatda iti panagtignay ti utek. Ngem ti simple a kinapudno agtalinaed: “No ad-adda a kaykayatda ti komersial iti TV, ad-adda met ti panangpilit dayta,” kuna ti Ogilvy Center for Research & Development.

[Ladawan iti panid 8]

Ti panagipablaak dakkel ti naipaayna a pagdumaan iti panaglako kadagiti singsing a briliante idiay Japan