Agimtuod dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Makumbinsirko dagiti Dadakkelko a Sisasaganaakon nga Agmaneho?

Nakapasakan! O, gagangay laeng ti panagnerbiosmo. Ket ti nabisked a trooper iti estado a mangipapaay iti pannakasubokyo pulos a saan nga immisem iti intero a tiempo. Nupay kasta, nabaelam nga imparada ti kotse ni tatangmo iti naituding a pakaiparadaanna a kas maysa a propesional. Wen, itan maysakan a makapagpannakkel iti kaadda ti lisensiam nga agmaneho!

Ngem, nupay kasta, dagiti dadakkelmo saanda a makipagragsak iti panagragsakmo. No dawatem ken tatangmo ti panangusarmo iti kotse iti daytoy a ngudot’ lawas, ti laeng nagun-odam isu ti mapagduaduaan a, “Panunotek pay dayta.” Ket isu pinilitmo a sumungbat, kinunana, “Saan!”

“Saan a nainkalintegan dayta!” kunaenyo. “Addaanakon iti lisensia!”

BABAEN ti kaadda ti baro a lisensia a sitatalged a naidulin iti pitakam, dagiti arapaapmo nga agmaneho iti kotse ti pamilia ket ngangngani matungpalen. Ngem no dagiti dadakkelyo ti kasla saan a maragsakan iti pananginanama iti dayta, dayta ket makaupay. Kas kunaen ti maysa a kadaanan a proverbio: “Ti inanama a maitantan pagsakitenna ti puso, ngem no umapay ni kalikagum isu ti maysa a kayo ti biag.” (Proverbio 13:12) Kasano ti pannakakumbinsiryo kadagiti dadakkelyo a sisasaganakayon nga agmaneho?

Ti Punto de Vista dagiti Dadakkelyo

Ti pannakagun-od iti lisensia nga agmaneho ket makaay-ayo. Ngem ti panagmaneho ket saan a maysa a kalintegan. Daytat’ maysa a pribilehio, a mabalin nga ipato saan laeng a dagiti lokal nga autoridad no di ket dagiti met dadakkelyo. Ket dagiti dadakkelyo mabalin a maamakda iti panagbalinyo a sabali a biktima iti matmatay iti haywey nga adda iti estadistika. Kinuna ti maysa nga ina: “Idi napan a lawas naipasá ti anakko a lalaki ti pannakasubokna nga agmaneho. Nanipud idin, diakon makaturturog. Idi kalman, damdamo a minanehona a bukbukodna ti kotsek. Daytat’ kabayagan a panagbiahe iti intero a panagbiagko.”

Dagiti pakaseknan a pinansial sumrekda met iti ladawan. Dagiti kompania ti seguro ti kotse automatiko nga ipangatoda dagiti premiums no ti maysa a tin-edyer ket mainayon iti listaan dagiti tsuper ti pamilia. Ti sabali pay a tsuper kaipapananna ti kanayonan a pannakarunot ti kotse​—ken ad-adu a pannakatarimaan. Ket nupay no ti salun-atyo ken ti kinatalgedyo ti kangrunaan a pakaseknan dagiti dadakkelyo, ti mabalin a pannakakuppit ti nasileng a sungo ti kotseda awan duadua a mapanunotda.

Panangpaneknek a Mapagtalkan kadagiti Babassit a Bambanag

Ti prinsipio nga imbaga ni Jesu-Kristo ket pudno a napateg: “Ti mapagtalkan iti bassit unay mapagtalkan met iti adu, ket ti nakillo iti bassit unay nakillo met iti adu.” (Lucas 16:10) Ibaga dagiti nagannak iti The Family Handbook of Adolescence: “Ti kasayaatan a mangipamatmat iti kinamapagtalkan nga agmaneho ket isu ti historia ti barito/balasitang iti kinamapagtalkan kadagiti dadduma a bambanag. No ti maysa a tin-edyer ket mapagtalkan a sumurot kadagiti paglintegan ket kaaduanna mapagpiaran, mabalin a dagitoy met laeng a kababalin ti mangtengngelto iti kababalinna no isut’ agmaneho.” Gapuna sakbay ti panangdawatyo a ‘kasapulanyo ti kotse iti rabii ti Sabado,’ imtuodenyo ti bagiyo met laeng no anian a rekord ti kinamapagtalkan ken kinamapagpiaran ti naibangonyo iti imatang dagiti dadakkelyo.

Kas pangarigan, ania a kita ti grado ti nagunggun-odanyo? Mabalin a kasla bassit ti pakainaiganna ti pannakaruaryo iti math ken ti pananggun-odyo kadagiti tulbek ti kotse. Ngem no dikay serioso iti panageskuelayo, kasano a panunoten dagiti dadakkelyo a seriosokayo iti panangtungpalyo kadagiti paglintegan ti trapiko? Usigenyo met, dagiti naituding a rebbengenyo iti pagtaengan. No didakay mapagtalkan dagiti dadakkelyo a mangibelleng iti basura iti umiso a tiempo, mabalin kadi a mapagtalkandakayo nga agawid iti umiso a tiempo manipud iti ekskursion a nakalugan iti kotseda? Ket ti met ngay kuartoyo? No ni nanangyo dina makita ti datar gapu ta nakawara dagiti kawesyo, palubosannanto kadi ti panangmanehoyo iti nakadaldalus a kotsena?

No kasano a sipapanunotkayo iti kinatalged kadagiti babassit a bambanag ket mabalin nga adda met ti pakainaiganna iti pannakaiggemyo iti kotse ti pamilia. No nadarasudoskayo iti skateboard, bisekleta, wenno iti basketball court, agpanunot a naimbag dagiti dadakkelyo sakbay ti panangitalekda kadakayo ti mabalin nga instrumento iti ipapatay. Wen, mabalin a kasapulan ti panangalayo kadagiti kangrunaan a panagbalbaliw sakbay ti panangpanunot dagiti dadakkelyo iti panangitedda kadakayo kadagiti tulbek ti kotse.

Ti Managpungtot a Tsuper

Kuna ti libro a Licensed to Kill: “Manipud iti likudan ti manibela ti . . . auto ket mairuar dagiti dadduma a kadadaksan a rikrikna ti tao​—ti pungtot, kinaawan ti anus, kinaawan ti konsiderasion ken ti kinaagum, tapno inaganan ti sumagmamano. . . . Agparang a no ti maysa adda iti likudan ti manibela ti kotsena, mariknana a kasla isut’ nasalakniban manipud iti pannakadangran, ket ngarud isut’ siwayawaya a mangiruar iti namedmedan a pungtotna ken pannakapaayna a di agdandanag maipapan iti panangibales.”

Ngem masansan, nupay kasta, dagiti nauyong a tsuper sanguenda ti panangibales​—iti porma ti nasugsugat nga im-ima ken saksaka, nasugsugat a ruprupa, natukkol ken narumek a tultulang, ken no dadduma ipapatay. Kasano, ngarud, ti panagtignayyo no ti sabali a tsuper agsardeng a bigla iti sanguananyo, di makaan-anus a mangbusina kadakayo, wenno nakain-inayad ti panagmanehona no agap-apurakayo? Dagiti Kristiano nabilinda nga “ikawesda ti baro a personalidad.” Daytoy kaipapananna ti panangipalubosyo “kadagiti amin a pait ken gura ken unget ken ariwawa ken dakes a panagsao a maikkat koma kadakayo.”​—Efeso 4:24, 31.

Ngem no nalakakayo nga agpungpungtot wenno di makaan-anus, umiso ti panagamak dagiti dadakkelyo a mabalin nga iruaryo dagita a rikrikna iti kalsada.

Parang-ayenyo ti Laingyo nga Agmaneho

Agimtuod ni Dr. Robert B. McCall kadagiti nagannak: “Komportablekay kadi iti paglaingan, kababalin, kinaanus, kinapartak, kinamanagrason, ken ti risgo nga al-alaen [dagiti tin-edyeryo]?” Adu a nagannak ti saan a komportable.

Ngarud masapul a parang-ayenyo ti paglainganyo nga agmaneho malaksid ti panangsursuroyo no kasano ti agparada a makiabay. No mabalinyo a magun-odan, serioso kadi a nagsanaykayo iti aniaman a naitukon a panagmaneho iti eskuelaan? Masapul nga ammoyo dagiti paglintegan iti kalsada​—saan laeng a basta ammuenyo tapno makapasákayo iti panangsubok. Laglagipenyo, met, a no kasano a ti pannakabalin ti maysa nga agpanunot ket masanay “babaen ti panangusar,” ti paglaingan nga agmaneho ket maparang-ay met babaen iti kapadasan. (Hebreo 5:14) “Ti panagsanay, panagsanay, panagsanay,” imbalakad ti propesional a tsuper a ni Lyn St. James iti magasin a Seventeen. “Ikkanyo ti bagiyo met laeng ti adu a tiempo a komportable ti riknayo nga agmaneho.”

Dadduma ti mamalakad a ti maysa a tin-edyer makagun-od ti agingga iti innem a bulan a kapadasan iti panagmaneho sakbay ti pannakagun-odda iti di malaplapdan a lisensia. Kalpasanna, adda adu a paglaingan a masapul a sanayenyo a naimbag: panagsikko, panaglusotlusotyo iti trapiko, panaglisiyo, kasta met ti panangtamingyo ti kotse iti nagalis a dalan, panagsalog ken panagsang-at, ken ti nakaro a trapiko. No agbalinkayo a nalalaing nga agmaneho, ad-adda nga agtalek dagiti dadakkelyo kadakayo.

Mabalin a maawis dagiti dadakkelyo no ipakitayo ti bagiyo met laeng a sipapanunot iti kinatalged. Nupay no matmatanyo ti sinturon iti tugaw a kas isturbo, dadduma ti mangikuna a pabassitenna ti ipapatay iti aksidente iti 50 porsiento! Nainsiriban met ti mangpataud iti kankanayon a panangsukimat a maipaay iti kinatalged (dagiti sarming, angin ti goma, tulbek ti ruangan, panagtedted ti pluido, ken dadduma pay) sakbay ti panangpaandaryo.

“Mabalinko Kadi nga Usaren ti Kotse Inton Rabii, Tatang?”

No napaneknekanyon ti bagiyo a maysa a natalged a tsuper, dagiti dadakkelyo mabalin (nalabit buyogen ti panagkedked) itedda ti pammalubos nga usarenyo ti kotse. Ti kasta a panangusar, nupay kasta, ket mabalin a limitado​—siempre iti damo. Maysa pay, kasapulan dagiti dadakkelyo ti lugan, ket dikay inanamaen a kanayon a kanselarenda ti planoda tapno maikkan laeng ti lugar dagiti planoyo.

Adu ti agpannuray met iti no kasano ti panangsalimetmetyo iti kabbaro a wayawayayo. Ti panangisubli iti kotse ti pamilia nga awan ti gasolinana wenno nakawara iti datar ti kotse dagiti lata ti soda ken dagiti supot a papel ket sigurado a mangipaay iti pannakaikkat dagiti pribilehioyo. Mabalin a tarigagayan dagiti dadakkelyo ti panangibaga nga espesipiko (a naisurat no kasapulan) dagiti kasasaad iti panangusaryo iti kotse. Iti biangyo, nalabit umanamongkayo nga ugasanyo ken ikkan ti wax ti kotse, kargaanyo ti gasolina, ken sukimatenyo dagiti goma ken kaadu ti pluidona kas subad iti panangusaryo iti kotse iti maysa a rabii. No addaankayo iti trabaho kalpasan ti panageskuela, mabalin nga itukonyo ti itutulong iti panangbayad ti seguro wenno dadduma pay a paggastosan ti kotse.

Iti pannakaammo a kondenaren ti Biblia ti “panangbaybay-a” iti anak a lalaki wenno babai, mabalin nga umiso a tarigagayan dagiti dadakkelyo nga ammuen no sadino ti papananyo, no sino dagiti kaduayo, ken no kaano ti isasangpetyo. (Proverbio 29:15) Ta ngamin, ti lisensia nga agmaneho ket saan a lisensia a panagaramid iti kaykayatyo wenno ti di umiso a pannakilangen kadagiti kasungani a sekso. Gapuna agbalinkayo a napudno kadagiti dadakkelyo, nga ipakaammoyo nga awan ti ilimlimedyo kadakuada. Ket no ibagayo nga agsublikayo iti kasta nga oras, tungpalenyo ti saoyo. (Mateo 5:37) Daytoy adu ti maaramidanna iti gundawayyonto manen a mangbulod iti kotse.

Laglagipenyo, nupay kasta: Addaankayo ti rebbengen iti imatang dagiti dadakkelyo ken iti Dios iti panangtungpalyo kadagiti linlinteg ti trapiko. (Roma 13:1-5) Ti napatpateg pay, addaankayo ti rebbengen a mangipakita iti panagraemyo iti biag​—ti biagyo ken ti biag dagiti dadduma. (Salmo 36:9; 55:23) Gapuna lapdanyo ti panagregget nga agparammag wenno mangala kadagiti minamaag a risgo. Dikay pulos paglalaoken ti panaginum ken panagmaneho.a Mapagtalkankayo iti panagmaneho, nasimbeng, natalged​—ket mabalin a maragsakan dagiti dadakkelyo a mangited kadakayo iti nainkalintegan a panangusar iti kotse ti pamilia!

[Dagiti Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 23]

Kanayon nga isubliyo ti kotse dagiti dadakkelyo a nasayaat ti kasasaadna