Panangallilaw iti Siensia—No Apay Umad-adu
“NARUNGSOT ti kompetision. Agani dagiti nangabak kadagiti malaglagip a gunggona; sanguen dagiti naabak ti pannakalipat. Daytat’ kasasaad a ti saan a legal a panglakagan ket di maliklikan no dadduma—masansan gapu ta kankanayon a magargari ti Establisimiento iti pannakaisarang nga agaramid iti dakes.” Kastat’ panglukat ti artikulo a “Publish or Perish—or Fake It” iti U.S.News & World Report. Tapno malisianda ti pannakapukaw, adu a sientipiko a managsirarak ti mangpalsipikar iti dayta.
Ti pannakapilit dagiti sientista a mangipablaak kadagiti sientipiko a pagiwarnak ket nakasaksaknapen. No at-atiddog ti listaan dagiti naipablaak a papeles iti nagan ti managsirarak, ad-adu ti gundawayna a maiyempleo, umasenso, maisaad iti maysa nga unibersidad, ken maikkan iti tulong ti gobierno a manggasto iti panagsirarakna. Ti pederal a gobierno “konkontrolenna ti kadadakkelan a gubuayan iti pundo ti panagsirarak, $5.6 bilion iti tinawen manipud iti National Institutes of Health.”
Agsipud ta “ti sientipiko a komunidad awan turedna a mangsaranget iti parikut iti kababalin,” “kasta unay ti panagkedkedna a mangsukimat a naimbag kadagiti narigat a maawatan nga impormasion maipapan iti umiso a kababalin,” ken “saan a nasiglat a mangdalus iti bagina wenno mangsukimat a naimbag kadagiti dakes nga ar-aramid,” nangaramid dagiti komite iti kongreso kadagiti panangbista ket inusigda ti mangipaulog iti linteg a mangdalus kadakuada. (New Scientist; U.S.News & World Report) Daytoy a panginanamaan ket mangibunga iti panagsennaay ken panagrurod kadagiti sientista. Kaskasdi, maysa a pagiwarnak ti siensia ti nagimtuod ken nangsungbat iti saludsod: “Nadalus kadi ken naurnos ti balay iti siensia? Ti sangkabassit a pammaneknek a makagteng iti publiko gargarienna dagiti nakaro a panagduadua.”
Dadduma a managsirarak ikkatenda dagiti impormasion a saan a mangsuportar iti kayatda a paneknekan (a maawagan iti panangpalsipikado); mangireportda kadagiti ad-adu a panangsukimat ken panangsubok ngem ti pudno a naaramid (a maawagan panangkusit); alaenda tapno usarenda dagiti impormasion wenno kapanunotan dagiti dadduma a managsirarak (a maawagan panangkopia); ken mangipaayda kadagiti eksperimento a pulos a dida inaramid wenno pinataud (a maawagan panangulbod). Maysa a cartoon iti pagiwarnak ti siensia ti nangang-angaw iti daytoy maudi a taktika, maysa a sientista ti makisarsarita iti sabali ket kunkunaenna maipapan iti maikatlo: ‘Nakaipablaak iti adu nanipud idi nangala iti kurso a creative writing.’
“Ania ti kangrunaan a produkto iti sientipiko a panagsirarak kadagitoy nga al-aldaw? Sungbat: Papeles,” kinuna ti U.S.News & World Report. “Ginasgasut a baro a pagiwarnak ti maiparang iti tinawen a manglaon iti panaglayus dagiti papeles ti panagsirarak nga inruar dagiti sientista a makaammo a ti dalan nga agturong iti balligi iti akademia isu ti maysa nga atiddog a listaan dagiti artikulo a pakaidayawanda.” Ti kinaadu, saan a ti kualidad, ti kalat. Uppat a pulo a ribo a pagiwarnak a maipablaak iti tinawen ti mangpataud iti maysa milion nga artikulo, ket paset daytoy a layus “isut’ pagilasinan iti kangrunaan a pagkapuyan, agraman ti mangipablaak wenno mapukaw a kababalin kadagiti managsirarak a nabilbileg itan ngem idi ken paregtaenda ti nakapuy, maulit-ulit, awan mamaayna wenno uray pay makaallilaw a trabaho.”
Maysa a senior nga editor idiay The Journal of the American Medical Association, ni Dr. Drummond Rennie, nagkomento maipapan iti kinakurang iti kualidad: “Kasla awan ti panagadal a kasta unay ti pannakasinasinana, awan ti teoria nga awan ti mamaayna, awan ti naibaga iti literatura a kasta unay ti panangidumdumana wenno kinatangsitna, awan ti disenio a kasta unay ti kinakillona, awan ti pamay-an a nakakapkapuy, awan dagiti naiparang a resulta a kasta unay a di umiso, nalidem, ken agsusuppiat, awan ti panangusig a kasta unay ti panagserbina iti bagi met laeng, awan ti panagrason a kasta unay ti pannakaisaknapna, awan dagiti konklusion a bassiusit wenno kasta unay a di nainkalintegan, ken awan ti gramatika ken syntax a di unay pagay-ayat a maipaay iti diario tapno agtungpal iti pannakaimprentana.”
Padakkelenda dagiti Babassit a Bambanag
Ti pagannayasan a mangipablaak wenno mapukaw ti namagbalin kadagiti adu a managsirarak a managpanunot unay iti panangipablaakda iti kalalainganna a kaadu dagiti artikulo a nakaskasdaaw ti bilangda. Mangisuratda iti maysa nga artikulo, kalpasanna bingaybingayenda dayta a pagbalinen nga uppat a babbabassit—maawagan salami slicing iti pagsasao dagidiay adda iti propesion. Iti kastoy a pamay-an, imbes a mapadayawanda iti maysa nga artikulo, addaanda iti uppat nga artikulo a nainayon iti listaanda ti publikasion. Kalpasanna mabalin nga ipatulodda ti isu met laeng nga artikulo kadagiti sumagmamano a pagiwarnak, ket tunggal maipablaak dayta, mabilang manen. Ngem masansan, ti maysa nga artikulo ti mabalin a mangipakita kadagiti sumagmamano a sientista kas autor, ket tunggal autor inayonda ti artikulo iti listaan dagiti naipablaakna nga artikulo. Maysa a dua- wenno tallo-panid nga artikulo ti mabalin a mangipakita kadagiti 6, 8, 10, 12, wenno ad-adu pay nga autor.
Iti programa a NOVA a napauluan “Agkusit Aya dagiti Sientista?” a naipablaak iti telebision idi Oktubre 25, 1988, maysa a sientista ti nagkomento maipapan itoy nga aramid: “Padpadasen nga inaig dagiti tattao iti nagnaganda kadagiti adu a publikasion agingga a mabalinanda, ta gagangayen a makasarakkayo iti nagdakkelan a grupo a sadiay dagiti 16 a tattao ipirmada amin ti nagnaganda iti partikular a publikasion, a nalabit iti damo pay laeng saan met a maitutop nga ipablaak. Ngem daytoy ket paset iti makariro unay a panangikagumaan, maysa a pannakisalsalisal, maysa a nadnadlaw a panangbilbilang ti kinaadu ti maipablaak a mentalidad a naan-anay a paregtaen ti kasasaad iti siensia idiay Estados Unidos itatta.” Dadduma a nailista a kakadua nga autor mabalin a bassit laeng ti pakainaiganda iti artikulo, mabalin a dida pay nabasa dayta, kaskasdi inayonda ti artikulo iti listaan dagiti naipablaakda. Dayta a napnapno a listaan impluensiaanna ti pannakaited dagiti kalikagum a panagsirarak a mangiraman kadagiti ginasut a ribo a doliar a pundo ti publiko.
Panangrepaso ti Kapatadan, Salaknib Maibusor iti Panangallilaw?
Dagiti editor dagiti pagiwarnak iti siensia masansan—ngem saan a kanayon—a mangitedda kadagiti papeles kadagiti dadduma a sientista a maipaay iti repaso sakbay ti panangipablaakda kadakuada. Daytoy nga aramid, a maawagan panangrepaso ti kapatadan, iti teoria dalusanna dagiti di umiso ken makaallilaw nga artikulo. “Ti siensia korehirenna ti bagina iti pamay-an a di maparisan ti aniaman a tay-ak ti kinasirib,” kuna ni Isaac Asimov. “Ti siensia pasayaatenna ti bagina met laeng iti pamay-an a saan a maaramid ti sabali a tay-ak.” Pagsiddaawanna a “mammano ti eskandalo.”
Ngem adu a dadduma ti di makiraman itoy a kapanunotan. Ti panangrepaso ti kapatadan ket “maysa a nakapuy a pamay-an iti panangilasin iti panangallilaw,” kinuna ti kaad-adaw a ni Dr. Drummond Rennie. Kinuna ti American Medical News: “Dagiti pagiwarnak a repasuen dagiti kapatadan, a naminsan naibilang a di agbiddut, masapul nga aminenda a saanda a nabaelan a pinukaw iti panangallilaw.” “Nakalablabes ti panagtalek iti panangrepaso ti kapatadan,” kinuna ti maysa a mannurat iti medisina ken kolumnista maipaay iti The New York Times.
Ipadamag ti pagiwarnak a Science a maysa a managsirarak a naituding a mangrepaso iti papeles ti sabali a managsirarak ti napabasol iti panangkopia. “Innala[na] dagiti impormasion manipud iti papeles a rinepasona ket inusarna dayta maipaay iti trabahona met laeng,” sigun iti NIH (National Institutes of Health). Ti kasta a kababalin ket “pananglabsing iti panagtalek a rumbeng nga adda koma kadagiti pamuon iti sistema ti panangrepaso ti kapatadan,” ket iti daytoy a partikular a kaso, ti mangrepaso maibilang a “di kualipikado a maipaay iti masanguanan a pananggastos ti pederal a gobierno.”
“Gapu ta nakarot’ kinaturedna a mangiwaragawag iti kinadalus ti kababalinna, nabayagen a magunggunggonaan ti sientipiko a komunidad,” kinuna ti magasin a New Scientist. Ti pagtangtangsitda a sistema iti panangrepaso ti kapatadan nga iti teoria ikkatenna dagiti amin a panangkusit ket marikna dagiti adu a dayta ket panagpampammarang laeng. “Iti kinapudnona,” kinuna ti New Scientist, “ket mammano laeng a dakes a sientista ti matiliw, ngem, no matiliwda, masansan a dagitoy ti mapalubosan a mangaramid iti kaykayatda iti adu a tawtawen, a mangipablaakda kadagiti palsipikado nga impormasion kadagiti mabigbigbig a pagiwarnak, nga awan maiyimtuod a salsaludsod.”
Idi napalabas, kinunat’ maysa nga opisial iti NIH, kas impadamag ti The New York Times: “Pagarupek a nagpatinggan ti panawen iti kinakuneng. Idi napalabas impagarup dagiti tattao a di aramiden dagiti sientista daytoy a banag. Ngem mangrugin a mabigbig dagiti tattao a dagiti sientista ket saan a natantan-ok ti moralda ngem ti siasino man.” Impadamag pay ti Times: “Nupay kadagiti napalabas a sumagmamano a tawen mammano a makaawat ti National Institutes of Health iti maysa a reklamo iti makuna a panangallilaw iti uneg ti makatawen, kinunana, itan addan dua a serioso a panangdakamat iti makabulan.” Kuna ti magasin a Science: “Maulit-ulit nga impasigurado dagiti sientista iti publiko a mammano ti panangallilaw ken ti dakes a kababalin iti panagsirarak . . . Ngem kaskasdi, nga adda dagiti tumataud a napapateg a kaso.”
Ti tsirman iti maysa a komite ti kongreso a mangus-usisa, ni John Dingell, idi naminsan kinunana kadagiti sientista: “Ibagak kadakayo a makitak a nakakapkapuy ti pamay-an ti panangipaalagadyo ket ti panagkusit kasla agbalballigi ngem iti kinadayaw kadagiti adu a paspasamak iti pamay-an a makitak a naan-anay a diak awaten. Manginanamaak a kastakay met.”
Ti programa ti NOVA maipapan iti “Agkusit Aya dagiti Sientista?” nagserra nga addaan itoy a panangbigbig ti maysa kadagiti adda sadiay a sientista: “Masapul a rummuar dagiti nakalemmeng, masapul a madadael ti propesion dagiti mangiturturay no daytat’ kasapulan, awanen ti pamusposan. Daytoy ket sapulen ti umiso a kababalin, daytoy ket nainkalintegan a kasapulan, ket pudno unay a daytat’ kasapulan iti moral.”
[Blurb iti panid 6]
“Sangapulo ket innem a tattao ipirmada amin ti naganda iti partikular a publikasion”
[Blurb iti panid 7]
“Daytoy ket sapulen ti umiso a kababalin, daytoy ket nainkalintegan a kasapulan, ket pudno unay a daytat’ kasapulan iti moral”