Ti Panangsapul iti Napaut a Biag

TI PANANGSAPUL iti napapaut a biag ket kas iti kalakayen iti biag a mismo. Gapuna saan a nakaskasdaaw a ti historia, agpadpada idi ugma ken ti moderno, aduan kadagiti estoria ken leyenda dagiti tattao nga agsapsapul ti sekreto iti napaut a biag.

Ti romantiko a historia ipapatina kadatayo, kas pangarigan, a ti Español a managsirarak a ni Juan Ponce de León ket agsapsapul ti ubbog iti kinaagtutubo idi nagbiahe a nagpaamianan manipud Puerto Rico idi tawen 1513. Ngem kinuna dagiti kapatadanna a nagbiahe tapno manggun-od kadagiti adipen ken baro a daga. Nasarakanna, saan a ti maysa nga ubbog iti kinaagtutubo, no di ket ti Florida itan. Nupay kasta, nagtultuloy dagiti leyenda.

No sumublitayo iti immun-una pay, ti epiko ni Gilgamesh iti Akkadia, a naala manipud kadagiti tableta a pitak a napetsaan sakbay ti maika-18 a siglo K.K.P., saritaenna no kasano a ni Gilgamesh kasta unay ti panagam-amakna iti ipapatay kalpasan ti ipapatay ti gayyemna a ni Enkidu. Dayta deskribirenna dagiti panagbiahena ken ti makabannog ngem awan gunggonana a panangikagumaanna a manggun-od iti imortalidad.

Iti nabibiit pay, idi 1933, iti nobelana a Lost Horizon, inladawan ni James Hilton ti arapaap a daga a managan Shangri-la. Sadiay tinagiragsak dagiti umili ti dandani perpekto ken napaut unay a biag iti sidong ti paraiso nga aglawlaw.

Uray pay itatta, addada dagidiay nangidedikar iti karkarna ken naisangsangayan a gakat a mangikari iti napasayaat ken napaut a biag. Dadduma, nupay kasta, alaenda ti ad-adda a praktikal a pamay-an. Surotenda dagiti nainget nga addang iti salun-at wenno surotenda ti nainget a dieta ken panagehersisio. Inanamaenda a makatulongto daytoy kadakuada nga aglanglanga nga ubing ken nasaysayaat ti riknada

Ket amin daytoy ipaganetgetna ti kangrunaan a tarigagay ti tao nga agbiag iti napapaut, naragragsak a biag.

Ti Sientipiko a Pamay-an

Ti panagadal iti panaglakay ken dagiti parparikut dagiti lallakay nagbalinen a napateg a siensia. Marikna dagiti mabigbigbig a sientista a dandanidan masarakan ti gapu iti panaglakay. Daddumat’ mangipagarup a ti panaglakay ket naiprograma kadagiti genes. Daddumat’ makarikna a daytat’ naur-urnong a resulta iti makadadael a saksakit ken dagiti makadangran a produkto iti metabolismo. Dadduma pay ipabiangda ti panaglakay kadagiti hormones wenno ti sistema ti pananglapped iti sakit. Marikna dagiti sientista a no ti gapu iti panaglakay ket mailasin, ngarud mabalin a pukawen dayta.

Iti pananggun-od iti imortalidad, rumigrigaten nga ilasin ti pagdumaan ti siensia ken ti arapaap a siensia. Ti cloning ti maysa a pangarigan. Ti panggep isu ti panangpataud babaen iti cloning, wenno panagpaadu, ti agpada a bagi ti maysa nga indibidual babaen iti panangbaliw iti selula ken ti gene. Kalpasanna, bayat ti panagsakit ken saanen a panagandar dagiti paspaset ti bagi, maala ti maysa nga organo manipud iti clone ket maisukat, a kas ti pannakasukat ti nadadael a paset iti maysa a kotse babaen iti baro nga spare part. Dadduma a sientista kunaenda nga iti teoria awan ti limitasion ti maaramidan babaen iti cloning.

No umaddangtay pay iti maminsan adda ti pamay-an a maawagan cryonics. No matay ti maysa a tao, ilawlawag dagiti nangiyuswat, ti bagi mabalin a maiyilado tapno maipreserbar dayta agingga iti tiempo a masarakan ti maysa nga agas a maipaay iti sakit a saan a maagasan itatta. Kalpasanna ti bagi mapalukneng, mapabiag, ken mainanama a maisubli—iti napapaut, naragragsak a biag.

Gapu iti kasta a panangikagumaan ken ti gastos a nakaad-adu a milion a doliar iti panagsirarak, aniat’ nagbanaganna? As-asidegtay kadi iti pannakalapsut iti sangol ti ipapatay ngem dagidiay rinibo a milion a tattao a nagbiag ken natay nga immun-una ngem datayo?

Ania dagiti Panginanamaan?

No ipatotayo kadagiti optimistiko a panangiwaragawag ken pammadto dagidiay a mangar-aramid iti kasta a panagsirarak, kasla ti biag nga at-atiddog ngem ti nakairuamantayo ket adda iti aglawlaw. Adtoy ti sumagmamano a pangarigan a naala manipud idi naladawen a 1960’s.

“Ti pannakaammo a magun-odantayo iti kasta a panagsirarak mangipaay iti armas a kasapulantayo a makidangadang iti maudi a kabusor—ni Patay—isu a pagaammotayo a naimbag. Daytat’ mangikabil iti imortalidad a nalaka a magun-odantayo . . . Mabalin a dumteng iti tiempotayo.”—Alan E. Nourse, mangngagas ken mannurat.

“Punasentay a naan-anay ti parikut a panaglakay, tapno ti aksidente isunto laengen ti kangrunaan a makagapu iti ipapatay.”—Augustus B. Kinzel, presidente idi ti Salk Institute for Biological Studies.

“Ti imortalidad (a kaipapananna ti napaatiddog iti agnanayon a biag) ket teknikal a magun-odan, saan laeng a maipaay kadagiti kaputotantayo no di ket maipaay kadatayo a mismo.”—Robert C. W. Ettinger iti The Prospect of Immortality.

Nupay idi saan nga amin dagiti gerontologo ken managsirarak ket addaan iti kasta a regget, ti kaaduan a kapanunotan dagiti eksperto agparang nga inton mangrugi ti maika-21 a siglo, ti panaglakay ket matimbengton ket ti biag umatiddogton iti kasta unay.

Itan ta as-asidegtayo iti pangrugian ti maika-21 a siglo, ania ti ladawan? At-atiddog kadi ti biag, wenno magun-odan pay ketdin ti imortalidad? Usigenyo dagitoy a kapaliiwan.

“Umanamong dagiti adu a gerontologo a dagitoy ket nariribuk unay a tiempo para kadatayo. Ditay ammo no ania ti pudno a makagapu iti panaglakay, ket ditay met ammo a rukoden ti kapartak iti panaglakay kadagiti umiso a biokemikal a termino.”—Journal of Gerontology, Setiembre 1986.

“Awan ti eksakto a makaammo no ania ti panaglakay wenno apay a naiduma dayta kadagiti nagduduma a tattao. Ket awan met ti makaammo no kasano a paaduen ti kapaut ti biag ti tao, nupay adda ti masansan a manangallilaw ken no dadduma napeggad a panagkuna dagiti mananggundaway iti ‘iyaatiddog iti biag’ ken dagiti dadduma a mangilako iti panagbuteng ken saksakit dagiti lallakayen.”—FDA Consumer, ti opisial a pagiwarnak iti U.S. Food and Drug Administration, Oktubre 1988.

Dagiti padpadto idi napalabas maipapan iti panangparmek iti ipapatay ken ti panangpapaut iti biag iti agnanayon ket nalawag nga aglablabes a kinaregget. Nupay kasta naka-adadayo pay nga arapaap ti imortalidad babaen iti siensia. Daytoy kadi kaipapananna nga agingga nga adda dakkel a panagbalbaliw iti siensia wenno teknolohia, awan ti maaramidan a mangpapaut wenno uray laeng mangpasayaat iti biag?

At-atiddog, Naragragsak a Biag Itan?

Nupay saan pay a nasarakan dagiti managsirarak ti sekreto iti atiddog a biag, adut’ nasursuroda maipapan iti biag ken panaglakay. Ket dadduma kadagiti impormasion a nagun-odanen mabalin a maiyaplikar iti pagimbagan.

Dagiti eksperimento kadagiti an-animal, kas pangarigan, ti nangipalgak a ti natimbeng a saan unay a panangbussog mabalin a papautenna ti kaatiddoganen a tiempo ti panagbiagda babaen iti nasurok a 50 por siento ken itantanna ti panagparang ken kinakaro dagiti adu a parparikut a mainaig iti panaglakay,” kuna ti Times iti London. Daytoy ti nangiturong kadagiti panagadal tapno maammuan no pudno met dayta kadagiti tattao.

Kas banagna, iti librona a The 120-Year Diet, irekomendar ni Dr. Roy Walford ti nababa ti caloriena, nababa ti tabana, ken nasustansia a taraon a mapakuyogan iti nasayaat a programa iti ehersisio. Intudona dagiti tattao iti Okinawa kas pangarigan. No idilig iti taraon dagiti gagangay a Hapones, ti taraonda ket agarup 40 porsiento a nababbaba ti caloriena; ngem “adda 5 agingga iti 40 a daras a bilang dagiti sangagasut ti edadda ngem dagiti dadduma nga isla iti Japan.”

Dagiti umili iti Caucasus iti makinlaud nga Union Soviet ti sabali pay a masansan a maisitar nga ulidan iti kinapaut ti biag. Ni Sula Benet, a nakipagnaed kadagiti Caucasian, impadamagna iti librona a How to Live to Be 100 a ti di gagangay a nangato a bilang dagidiay a tattao ti nagbiag iti nasalun-at ken aktibo a panagbiag a nalabsanda ti edad a 100, ket sumagmamano ti makuna a nagbiag iti at-atiddog pay ngem 140 a tawen. Napaliiwna a “dua a banag ti nagtalinaed a kankanayon iti taraon dagiti Caucasian: 1. Awan ti nalabes a pannangan . . . 2. Ti kasta unay a pannangan iti natural a bitamina kadagiti presko a natnateng.” Mainayon pay, “ti trabahoda saan laeng a mangipaay iti pisikal nga ehersisio no di ket ti pannakaammo iti bukodda a makagunggona a kontribusion iti komunidadda.”

Ti Mabalin a Maaramidanyo

Ti kadi iyaakar idiay Okinawa wenno iti Caucasus wenno dagiti dadduma a luglugar a sadiay dagiti umili tagiragsakenda ti napapaut a biag ti solusion? Mabalin a saan. Ngem addada bambanag a mabalinyo nga aramiden. Mabalinyo a tuladen dagiti nasayaat nga ug-ugali dagidiay napaut ti panagbiagda a tattao ken suroten ti balakad dagiti mapagtalkan a dodoktor, nutrisionista, ken dagiti eksperto iti salun-at.

Iti dandani sapasap dagitoy irekomendarda ti kalalainganna a panagbiag. Daytoy kaipapananna saan laeng a ti panagbalin a sipapanunot iti kaadu ti kanenyo no di ket sipapanunot iti pannangan kadagiti nasustansia ken makapasalun-at a taraon a magun-odanyo. Dagiti nasayaat nga epekto iti kanayon a panagehersisio ket nalatak met. Ti nainkalintegan a panangikagumaan a mangiyaplikar kadagitoy a prinsipio ken ti panangpukaw kadagiti makadangran nga ug-ugali iti moderno a kagimongan, kas iti panagsigarilio ken panangabuso iti alkohol, pudno a pasayaatenna ti riknayo.

Nainkalintegan, no nasaysayaat ti panangtratotayo iti bagitayo, nasalsalun-attayo. Ket no nasalsalun-attayo, ad-adu ti gunadwaytayo nga agbiag a napapaut. Nupay kasta, aniaman ti aramidentayo, ti promedio a kapaut ti biag agtalinaed a ti 70 wenno 80 nga adda iti Biblia. (Salmo 90:10) Adda kadi aniaman a namnama nga umatiddog pay daytoy a kapaut ti biag, ket no kasta, kasano kapaut?

[Kahon iti panid 5]

KASANO KALAKAYYON?

Mabigbigyo man dayta wenno saan, laklakaykayon ngem ti pagarupenyo. Ibaga ti biolohikal a siensia kadatayo nga iti pannakaipasngaytayo, dagiti obario ti babai addaandan kadagiti amin nga ova, wenno itlog, a pataudenna. Daytoy kaipapananna a no agedad iti 30 ti nanangyo idi innginawnakayo, ti itlog a kamaudiananna nagbalin a dakayo ket 30 añosnan.

Nalabit diyo marikna a laklakaykayo, ngem inaldaw-aldaw, lumaklakaykayo. Agtutubo man wenno nataengan, lumaklakaytay amin, ket datay amin interesadotayo a mangpabannayat iti dayta—no saan a pudno a pasardengen pay dayta.