Adda Aya Mangsipsiput Kenka?—Ti “Elektroniko nga Amo”

TI PANNAKASIPSIPUT dagiti empleado ti ad-adda a maar-aramiden babaen kadagiti makina,” ipadamag ti Technology Review. “Ad-adu pay ti maay-aywanan, ket ti pannakaaywan nagsaknapen manipud iti panagpataud a nagturong iti opisina.”

Maysa a panagadal ti Office of Technology Assessment idi 1987 ipalgakna nga adda manipud uppat agingga iti innem a milion nga Americano nga agtartrabaho iti opisina a mangar-aramid iti trabahoda nga addaan iti agbambantay a kompiuter a kankanayon a mangsipsiput kadakuada babaen iti video display terminal.

Ti mangsipsiput a kompiuter ket nasaknap nga us-usaren dagiti kompania ti seguro, banko, kompania ti serbisio, kompania ti telepono, ken dagiti industria ti eroplano ken otel. Kadagita a luglugar agtrabaho dagiti empleado iti sidong ti panangsiput ti maysa nga “elektroniko nga amo” maysa a sistema ti panangsiput a nadisenio a mangsiput no aniat’ ar-aramidenda iti trabaho ken no kasano kapartak ti panangtrabahoda.

Ti maysa nga “elektroniko nga amo” pulos a dina ikidem dagiti matana. Babaen iti agkakawing a kable ti kompiuterna, mangsiput a video, ken dagiti babassit a telepono a mangirekord ti pagsasaritaan a sililimed, mabalinna a siputan nga aggigiddan dagiti trabahador ket pakaammuanna ti manangimaton ti eksakto nga ar-aramiden ti tunggal maysa iti tunggal minuto iti aldaw a panagtrabaho. Babaen ti iyaadu ti mangsipsiput a kompiuter, umad-adu nga empleado ti masdaaw no adda tao—wenno banag—a mangsipsiput kadakuada.

Kasano ti panagrikna dagiti empleado ken manedyer iti baro nga “amo”? Ket kasanot’ panangapektar ti panangsiput ti kompiuter iti pagtrabahuan?

No Aniat’ Maaramidanda

Ti sistema ti kompiuter mabalinna a rukoden nga automatiko ti tiempo a busbosen ti trabahador iti opisina iti panagtelepono wenno mangirekord iti naglakuan iti cash register. Babaen ti panangitalmeg iti buton, ti maysa a manedyer nga adda iti adayo a lugar mabalinna nga ikeddeng ti kapartak ti panagmakinilia ti maysa nga empleado wenno ilista ti bilang ti kamali ti maysa a klerk iti naituding nga aldaw.

Dadduma a sistema a mangsiput ipalubosna pay ti panangrukod dagiti manangiyempleo iti “saan a nairekord a tiempo,” kayatna a sawen, ti kaadu ti tiempo a kaawan dagiti trabahador iti lamisaanda tapno mapan iti kubita wenno agsardeng bassit iti panagtrabaho. Dadduma ti mangipalubos iti manedyer nga umimdeng iti pagsasaritaan dagiti empleado kadagiti pagtrabahuanda. Mabalinda a denggen ti isuamin a sawenyo ken sawen dagiti kaarrubayo.

Impadamag ti Technology Review ti maysa a kompania a nangikabil kadagiti kompiuter kadagiti bunggoy dagiti trakna tapno masiputanna ti kapartak ti tsuper, ti panagkambiona, ken ti panagpallailangna. Ti kompiuter ipadamagna pay no kasano kabayag ti panagsardeng ti tsuper a mangaldaw wenno agkape!

Apay a Dadduma ti Mangitan-ok Kadakuada

Dadduma ti mangitandudo ti panangsiput ti kompiuter. Kunaenda a ti aramid ti mangipalubos kadagiti manangiyempleo a mangrukod iti panagtrabaho ti trabahador a siuumiso ken awan panangidumdumana ngem ti manedyer a tao, a mabalin nga adda iti impluensia iti bukodna a panangidumduma.

“Ti kompiuter awan ti panangidumdumana,” insurat ni Vico E. Henriques, presidente iti Computer and Business Equipment Manufacturers Association. “Daytat’ mangtrato a padapada iti tunggal maysa aniaman ti seksoda, rasada, relihionda, pisikal a lappedda, napalabas a kapadasanda iti trabaho wenno dagiti dadduma a bambanag a mabalin a pakaibatayan iti darum ti panangidumduma a maibusor iti manangimaton.”

Makuna a kas resulta iti panangsiput dagiti kompiuter iti panagtrabaho ti tunggal indibidual, dagiti empleado nga addaan iti naisangsangayan a paglaingan ket saan a mabaybay-an dagiti amoda. “Ti panangrukod babaen iti makina, kas pangarigan, ipalubosna ti panangilasin ti maysa nga organisasion kadagiti adut’ maaramidanda nga empleado ket gunggonaanna ida a siuumiso,” insurat ni Henriques idiay Management World.

Ngem nupay no ti panangsiput ti kompiuter ket mabalin nga epektibo nga alikamen ti manangimaton, ipudno ni Henriques a dayta mabalin met a mausar iti “awan panangpampanunotna, ken iresponsable pay a pamay-an.” Kasano dayta?

Ti Awan-asina nga “Amo”

“Ti panangsipsiput ti kompiuter paaduenna ti panagdanag dagiti trabahador, pakapuyenna ti pannakapnek iti trabaho, ket kamaudiananna pakapuyenna ti kalat ti manangimaton a mismo nga ad-adu a mapataud,” kuna ni Karen Nussbaum ken Virginia duRivage iti magasin a Business and Society Review. Kinapudnona, adu nga empleado ti nagreklamo a ti panangsiput ti kompiuter ti mangpadanag iti kasta unay kadakuada. Ti “elektroniko nga amo” ket mangpatpataud iti grupo dagiti trabahador a madandanagan, kunada.

Dadduma a kompania ti nangusar kadagiti kompiuter a mangparang-ay iti kapartak iti panagpataud, a mangpilit kadagiti empleado nga agapura tapno makiaddang kadagiti makinada. Dadduma ti mangsiput a kankanayon kadagiti empleadoda ta daytat’ nakapataud iti atmospera iti panagamak. Impadamag ti magasin a Time ti maysa a kompania ti eroplano idiay West Coast a nagusar kadagiti kompiuter a mangsiput a naimbag no mano a segundo ti busbosen dagiti 400 a reservations clerk iti tunggal awag ti telepono ken no kasano kabayag ti nagbabaetan dagiti awag. Ti maysa nga empleado makagun-od iti demerit no kankanayon a ti awagda iti telepono labsanna ti 109 a segundos wenno no busbosenda ti nasurok a 12 minutos iti inaldaw a mapan iti kubita iti naituding nga oras ti pangngaldawda ken panagkapeda. Ti pannakagun-od iti 37 a demerit iti makatawen mabalin a kaipapananna ti panagpatingga iti trabaho.

Dagita a sistema pataudenda ti di nasayaat a relasion iti nagbatan dagiti trabahador ken ti manangimaton, kunaen dagiti kritiko, ket mangipaay iti pannakarikna dagiti trabahador a kasla dagiti manedyer adda a kankanayon a mangsipsiput kadakuada, a sisasagana a mangiparang iti sangkabassit a nagbaliwan ti kapartak ti panagtrabaho.

Mainayon iti dayta, maysa nga ‘amo a remote control’ ti mamagbalin a di natauan ti relasion ti trabahador ken ti manangimaton. Marikna dagiti empleado nga agtartrabahoda tapno ay-ayuenda ti maysa a makina—maysa a kapadasan a saan a makaparagsak. Imbes a parang-ayenna ti panagpataud, ti panangsiput ti kompiuter pudno a pabannayatenna dayta babaen ti panangikkatna iti panagpanunot a mismo ti empleado ken ti panagraemna ken panagtalekna iti bagina.

“Dagiti makina saanda a matignay dagiti trabahador, saanda a maawatan dagiti parikut dagiti empleado, ket dida maparang-ay ti kinasungdo ti kompania,” inrason ni Nussbaum ken duRivage.

Panangibtur iti Kasta nga “Amo”

Yantangay saan a ti ayat ti masansan a mangpapaandar iti lubong, saan a pampanunoten ti empleado wenno ti nangiyempleo ti kasayaatan a pagimbagan ti maysa ken maysa. Gapuna, ti “elektroniko nga amo” nagbalinen a pudno. Nupay kasta, agpadpada dagiti trabahador ken ti manangimaton umanamongda nga adut’ maaramidan tapno pagbalinen ti panangsiput ti kompiuter nga ad-adda nga epektibo ken saan unay a mangpadanag.

Kas pangarigan, mabalin dagiti manangiyempleo ti mangipaay kadagiti empleado ti umun-una a pakaammo iti panangsiput tapno di marikna dagiti empleado nga isudat’ maes-espiaan nga awan ti pakdaar. Dadduma a manedyer irekomendarda a dagiti empleado mabalinda a kitaen ti aniaman a data a nakolekta maipapan kadakuada.

Isingasing ni Henriques a “ti panawen ti pannakasiput dagiti empleado ket masapul a nainkalintegan, ket masapul a maikkanda iti alawans iti gagangay a siklo ti kinaalibtak ken kinaawan ti ganaygayda.” Maitunos iti daytoy, dadduma a manangiyempleo nasarakanda a nainsiriban ti mangsiput iti matrabahuan ti maysa a trabahador iti mabayag a tiempo, a mangipaay ti panagpromedio dagiti nasayaat nga al-aldaw ken dakes nga al-aldaw a saklawenna dagiti adu a lawlawas wenno bulbulan.

Mapabassit met ti panagdanag no mapalubosan dagiti trabahador a tumulong a mangikeddeng kadagiti napudno a pagalagadan iti matrabahuan, imbes a palubosan ti kompiuter a mangidiktar no kasano kapartak ti pannakaaramid ti trabaho. “Dadduma a kompania ti mangdawat ti itutulong dagiti empleado a mangipasdek kadagiti padron iti kababalin idiay trabaho ket iti kasta pabassitenna ti pannakasapul iti panangsiput,” kuna ti Technology Review.

Makapainteres, kuna ti Biblia a ti panagtrabaho “ket regalo ti Dios” ket “tunggal tao mangan koma ken uminum ken agrag-o iti kinaimbag iti amin a pagbannoganna.” Ket innayonna pay: “Awan ti aniaman a naim-imbag ngem ti panagrag-o koma ti maysa a tao kadagiti gapuananna, ta dayta ti apagna.” (Eclesiastes 3:13, 22) Gapuna, makapagtalektayo nga iti baro a lubong ti Dios, awanto ti lugar ti makaikkat-rag-o a mangsipsiput nga alikamen a kas dagiti “elektroniko nga amo.”

Nupay kasta, agingga ti panagbannawag ti baro nga aldaw, ti panangsaranget iti “elektroniko nga amo” iti inaldaw-aldaw ket nakabutbuteng. Ngem makatulong kadakayo nga agballigi ti positibo a kababalin. Maysa nga opereytor ti telepono ti nagkuna a tinamingna ti panagdanag iti panagtrabaho iti sidong ti elektroniko a pannakasipsiput babaen ti kaadda iti “kinatibker ken ti panagangaw.” Gapuna no maobligarka nga agtrabaho iti sidong ti kasta nga awan-asina nga “amo,” agbalin a positibo ken nalaka a pakibagayan. Padasenyo ti inggat’ kabaelanyo a makibagay iti “amoyo” a saan a pulos nga agsardeng a mangsipsiput kadakayo.