Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Normalakto Aya No Maymaysa ti Nagannakko?

SAKBAY ti maika-18 a kasangayna, nasurok a kagudua kadagiti amin nga ubbing idiay Estados Unidos ti mangbusbosto iti dadduma kadagiti tawtawenda iti maymaysa a nagannak a pagtaengan. Itatta, 12 milion nga agtutubo—1 iti 5 idiay Estados Unidos—ti addan iti kasta a kasasaad. Ti maymaysa a nagannak a pamilia ngarud ket napanaganan “ti kapapartakan nga umadu nga estilo ti pamilia” idiay Estados Unidos. Babaen iti estadistika dagiti dadduma a nasnasion a maud-udi bassit, daytoy mabalin a mapaspasamak pay iti sangalubongan.

Ti kasaknap iti maymaysa a nagannak a pampamilia adun ti naaramidanna a mangpabassit iti pakasarsaritaan nga ibakbaklayda iti napalabas a tiempo. Kaskasdi, kas kunaen ti maysa nga agtutubo, adu nga agtutubo ti “nangparmeken kadagiti adu a rikrikna” tapno makapagballigida iti biag iti maymaysa-pamilia a pagtaengan. Dadduma maamakda pay a mabalin a marigatandanto wenno abnormalda gapu ta addaanda laeng iti maymaysa a nagannak a pagtaengan. Nainkalintegan kadi dagita a panagamak?

Apay nga Adda ti Maymaysa a Nagannak a Sangakabbalayan

Sumagmamano ti mangilibak a ti kaadda iti naayat nga ama ken ina idiay pagtaengan ket maysa a nagsayaatan a kasasaad. Ti Namarsuatayo pinanggepna a kastoy ti pamay-an. (Genesis 1:27, 28) Pinagbalin pay ti Efeso 6:1 daytoy a nalawag babaen ti panagkunana: “Annak agtulnogkayo kadagiti dadakkelyo gapu iti Apo, ta daytoy nalinteg: ‘Dayawem ni amam ken ni inam.’”

Ngem maigapu iti maysa a rason wenno iti sabali, mabalin a naikedked kadakayo daytoy a nagsayaatan a kasasaad. Gapu kadagiti di napakpakadaan a pasamak, mabalin a natay ti maysa kadagiti dadakkelyo. (Eclesiastes 9:11) Dagita a didigra napasamakda uray idi panawen ti Biblia, ta ti termino nga “ulila nga anak” agparang iti 40 a daras iti Kasuratan. (Idiligyo iti Deuteronomio 24:19-21.) Wenno maysa kadagiti nagannakyo ti mabalin a temporario nga awan iti pagtaengan gapu iti panagtrabaho iti sabali a daga. Iti kasumbangirna, dagiti dadduma a kasasaad, kas iti di kinamatalek iti kari iti panagasawa, mabalin a nakaigapuan iti panagsina wenno diborsio. (Mateo 19:3-6, 9) Mabalin a ni nanangyo, sakbay ti panagbalinna a maysa a Saksi ni Jehova, nagsikog bayat a di pay naikasar ket pinilina a padakkelennakayo a solsolona.

Iti aniaman a pasamak, awan ti pakaibianganyo iti naasawaan a kasasaad dagiti dadakkelyo, ket awan ti rason nga ibaklayyo ti basol a kas ket dakayo ti mapabasol; wenno di masapul a mabainankayo no dakayo ket naipasngaykayo a bastardo. No ni nanangyo ket maysa a dedikado nga adipen ni Jehova a Dios, ti napalabas a biddutna ket nabayagen a napakawan kenkuana. (Idiligyo iti Efeso 2:2, 4.) Ket uray no isu dina dinawat ti pammakawan ti Dios, daytoy di manglapped kadakayo nga agbalin a nadalus iti imatang ti Dios.—1 Corinto 8:3.

Ipapantayon, iti idadakkel iti maymaysa a nagannak a pagtaengan mabalin a sanguenyo dagiti naisangsangayan a parikut ken dagiti karit. Ngem ti libro a How to Live With a Single Parent kunana: “Adu a rigrigat dagiti ubbing iti [maymaysa a nagannak] a pamilia . . . mabalin nga agtaud iti negatibo ken makadangran iti bagi met laeng a panangiladawanda iti bagbagida.” Sadino ti pagtaudan dagita a negatibo a kapanunotan, ken kasano ti panangikkat iti dayta?

Dagiti Nasinasina a Pagtaengan—Nasinasina a Panagbiag?

‘Dagiti produkto iti nasinasina a pagtaengan,’ ‘nasinasina a pamilia,’ ‘nagudua a pamilia,’ ‘nawarawara a pamilia’—nalabit nangngeganyon dagitoy a negatibo a pakasarsaritaan a naiyaplikar iti pamiliayo. Ket nupay no nabibinegkayon babaen iti masansan a pannakausarna, dagita a komento mabalin a saktannakayo iti kasta unay.

Ti pamay-an ti panangtrato ti dadduma kadakayo sindianna dagiti negatibo a rikrikna maipapan iti pamiliayo. Dadduma a mannursuro, kas pangarigan, nangipakitadan iti kasta unay a di panangikankano kadagiti estudiante a maymaysa ti nagannakna. Dadduma ti mangipagarup pay a dagita nga agtutubo ket automatiko nga addaanda iti abnormal a biag ti pamilia ket dagdagus nga ipabasolda ti aniaman a parikut iti kababalin iti kasasaad ti pagtaenganda. Ti kankanayon a pannakaiparikna kadakayo nga abnormal ti pamiliayo ket kaawatan a pagdanagennakayo maipapan iti emosional a pagimbaganyo.

Ngem automatiko kadi nga agpeggadkayo nga agbalin a nakapkapuy iti mental ken emosional gapu laeng ta agnanaedkayo iti maymaysa a nagannak a pagtaengan? Nikaanoman! Ti The Journal of Marriage and the Family bigbigenna a ti “ipupusay ti maysa a naganak mabalin a mangiyeg iti panawen iti nabannayat a panagdakkel” iti damo. Nupay kasta, daytoy ket masansan a “sarunuen ti tiempo a ti ubing abutennanton dagiti kapatadna, wenno lab-awanna pay ida.” (Kuami dagiti italiko.) Nagserra ti artikulo: “Ti sapasap a panangipagarup a ti maymaysa a nagannak a pamilia kaaduanna addaan iti dakes, napaut nga epekto kadagiti annak ket saan a nainkalintegan.” Ti sabali nga artikulo iti daytoy met laeng a pagiwarnak impadamagna a ti panagsirarak dina suportaran ti panangipapan a ‘dagiti nasinasina a pagtaengan pataudenna ti nadadael a biag dagiti agtutubo.’”

Nupay dagita a kinapudno mabalin nga adda pammaregtana, dagiti negatibo a rikrikna mabalin a rumsuada pay laeng sagpaminsan. Kasano a sibaballigi a labananyo ida?

Panangparmek kadagiti Negatibo a Rikrikna

Ti umuna nga addang isu ti panangsuro nga umawat iti kasasaadyo. Pudno, ti kinaliday ken ti pannakarikna iti pukaw ket gagangay laeng no dagiti dadakkelyo ket nagsinada wenno no ti maysa nga inay-ayatyo a naganak ket natay. Ti sangapulo ket tallo ti tawenna a ni Sarah, a nagdiborsio dagiti nagannakna idi isut’ agtawen iti sangapulo, irekomendarna: “Dikay pakadanagan ti kasasaadyo, a paglidayanyo ti ‘ania ngay no’ a kasasaad, wenno marikna a dagiti parikutyo ket gapu iti maymaysa a nagannak a pagtaenganyo, wenno dagiti ubbing iti dua a nagannak a pagtaengan addaanda iti nanam-ay a biag.”

Maysa pay, uray ti “pagulidanan” a pamilia ket narigat a maikkatan kadagiti parikut. Ket imbes a matmatanyo ti pamiliayo kas abnormal, mabalin a makitayo dayta a basta pakaidumaan, kas maysa a banag a saan met a dakes no di ket basta naiduma. Ket napateg met ti di panangipalubos a dagiti komento dagiti nasayaat ti panggepna a tattao—wenno ti kinaawan—ti mangtignay kadagiti dakes a rikrikna. Dadduma, kas pangarigan, mabalin nga agkedkedda a mangusar kadagiti sasao a kas iti “ama,” “panagasawa,” “diborsio,” wenno nalabit “ipapatay” no mangmangngegyo, a maamakda a dagitoy a sasao saktannanto ti nakemyo wenno pabainannakayo. Dikay tultuladen ida. Ti sangapulo ket uppat ti tawenna a ni Tony, a pulos a di nakaammo iti pudno nga amana, kunaenna: “No addaak iti nagtengngaan dagiti dadduma a kasla medmedanda dagiti dilada no maipapan kadagiti dadduma a sasao, un-unaak idan ket usarek ida.” Innayonna pay: “Kayatko a maam-ammo ida ket diak mabain iti kasasaadko.”

Pannakakita kadagiti Pagimbaganna

Napateg met ti panangliklik iti kankanayon a panangpampanunot no ania ti kasasaadto wenno ania ti kasasaad idi. (Eclesiastes 7:10) Ipamaysayo ketdi kadagiti positibo a paset iti panagbiagyo. Kas pangarigan, masapul a mapan agtrabaho ti inayo.a Kas banagna, mabalin nga ibaklayyo ti adu a responsabilidad iti pagtaengan. “Ti panangibaklay iti responsabilidad iti pagtaengan,” kuna ni 17-años a ni Melanie, “makatulong iti naparpartak a panagmataenganyo ngem dagiti ubbing a kaedadyo iti dua a nagannak a pamilia, a mabalin a basbassit ti responsabilidadda.” Umanamong dagiti eksperto. Kunaen ti sosiologo a ni Robert S. Weiss iti Harvard University a dagiti agtutubo manipud iti maymaysa a nagannak a pagtaengan “kasla ad-adda a nataenganda, agwaywayas,” ken “disiplinadoda.” Dagitoy a napapateg a kualidad, ken ti kasasaad ti pamiliayo mabalin a makatulong kadakayo a manggun-od kadakuada.

Mabalin a tagiragsakenyo met ti dakdakkel a timek iti pangngeddeng ti pamilia, ta dagiti maymaysa a nagannak masansan a matmatanda dagiti annakda a kas mapagtalkan a pagipudnuan kadagiti bambanag. No dadduma, nupay kasta, mabalin a maipalagipyo iti naganak kadakayo nga ubingkay pay ket dagiti nadadagsen a bambanag nasaysayaat a mapagsasaritaan a kadua ti maysa nga aduan kapadasan, kas ti maysa a Kristiano a panglakayen. Kaskasdi, addada adu a bambanag a mabalin a maitutop a pagsasaritaan, agraman dagiti personal a parikut a mabalin a sanguenyo. Ti panangaramid iti kasta iyadaninakayo iti nagannakyo ket mabalin nga ikkatenna dagiti negatibo a rikrikna. Ni Melanie, a nadakamat a nasaksakbay, kunaenna: “Nanipud idi panagdiborsio dagiti dadakkelko, pudno a nakapagsaritakami iti inak; nagbalinkami a nakasingsinged nga aggayyem.”

Daytoy dina kayat a sawen a dikay maipasango kadagiti parikut. Ngem magunggonaankayo babaen iti panangsangoyo kadagiti pakarigatan. Kunaen ti Biblia: “Naimbag iti lalaki [wenno babai] nga awitenna ti sangol iti kinaagtutubona.” (Un-unnoy 3:27) Ti panangawityo iti sangolyo, wenno parparikutyo, mabalin a ramanenna ti panangtamingyo kadagiti pakarigatan a sanguenyo iti maymaysa a nagannak a pagtaengan. Laglagipenyo, nupay kasta, a dikay agmaymaysa a mangawit iti sangolyo. Kinuna ti matalek nga Ari David: “No da ama ken ina baybay-andak, ni ngad Jehova pidutennakto.”—Salmo 27:10.

Makapainteres, ti kasta a nadiosan a tulong mabalin a maipaay babaen iti nabati a naganak kadakayo. Babaen iti panangipangag iti kasta a panangikagumaan, mabalin a dumakkelkayo a normal ken makapagbiagkayo iti makagunggona a Nakristianuan a panagbiag. Malagip ni Wayne, nga ita maysan a Kristiano a panglakayen: “Walo ti tawenko idi natay ni tatangko, ket ni Nanang masapul a mapan agtrabaho. Masansan agawid a nabannog ken agkakapuy. Ngem kankanayon a siguraduenna nga addaankami iti regular a panagadal iti Biblia ket tinabunuanna dagiti Nakristianuan a gimgimong. No subliak ti napalabas, agyamanak laeng ken Jehova maipaay iti kasta a managsakripisio nga ina.”b

[Footnote]

[Ladawan iti panid 21]

Ti maymaysa a nagannak a pamilia saan a masapul a naliday