Awan Maitulong ti Pananglang-ab ti Puro Oksihena
DAGITI maangsan nga atleta rummuarda manipud iti pagay-ayaman a tay-ak ket rugiandan ti manglang-ab iti puro-oksihena. Masansan, magun-odan dagiti tangke ti oksihena a kaabay dagiti bote ti danum. Papartaken kadi dayta ti pannakabang-ar wenno pasayaatenna ti panagay-ayam? Saan sigun iti panagsirarak a naipablaak idi Setiembre/Oktubre 1989 a bilang iti magasin ti medisina a Hippocrates. Dagiti atleta agtarayda a maulit-ulit agingga a mabannogda, kalpasanna manglang-abda iti puro oksihena. Kalpasanna sabali manen a maulit-ulit a panagtaray, ngem iti daytoy a tiempo lang-abenda ti angin manipud iti tangke a naglaon iti angin iti kuarto. Naminduada nga inaramidda daytoy. Saan a nasaysayaat ti kasasaadda kalpasan ti pananglang-abda iti puro oksihena ngem idi nanglang-abda iti angin iti kuarto. Daddumat’ mangipilit nga agkuna a mailasinda no ania ti tangke ti puro oksihena, ngem masansan met a dida mailasin, nagbiddutda.
Dagiti sample iti dara a naala sakbay ken kalpasan iti panangsubok “inikkatdan ti kapanunotan a ti puro oksihena papartakenna ti pannakabang-ar babaen ti panangipaay iti ad-adu a gas kadagiti nabannog a piskel. . . . Ti kaadu ti lactate iti dara—maysa a kemikal a temporario nga umadu iti dara no maibusan ti oksihena ti nabannog a piskel—ket agpapareho, aniaman a tangke ti nausar. No ad-adu nga oksihena ti mapan kadagiti piskel, mabalin a nababbaba koma ti lactate.”
Saan unay nga adu nga oksihena ti tenglen ti dara ket nalaka laeng a magun-odan dayta manipud iti angin iti atmospera. Ti puro nga oksihena di mangipaay iti sobra nga oksihena iti dara wenno di met makatulong iti atleta iti napartak a pannakabang-ar manipud iti makabannog nga arsisio. Ti pannakabang-ar no maangsan dumteng no pumartak ti panagbitik ti puso, isu a mangiyeg iti ad-adu a dara kadagiti selula ti piskel ket iti kasta mangipaay iti ad-adu nga oksihena. Saan a mangtengngel iti ad-adu nga oksihena ti dara. Basta itulodna laeng ti kargana nga oksihena a naparpartak, ket daytat’ mangpapartak iti pannakabang-ar.