Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasanok a Pakilangenan ti Naganakko a Pimmanaw iti Pagtaengan?

“Kadagiti aldaw nga inkari ni Dad nga umay ken dagasennakami a bumisita, ni Mom ti mangpelles kaniak ken ti kabsatko a babai. Kalpasanna agtugtugawkami a mangur-uray ken ni Dad. Ken aguray. Adu nga oras ti aglabasen. Iti kamaudianan, kunaento ni Mom, ‘Orasen a maturogkayo.’ Mangrugikami nga agsangiten ken kunaen, ‘Isut’ umay, isut’ umay!’ Uray iti sumaruno a bigat, agur-uraykami kenkuana ngem kaskasdi, awan ni Tatang. No maminsan kasla kasta ti estoria ti biagmi.”—Anne.a

NO, KAS ken Anne, nakitayo a nagsina dagiti nagannak kadakayo, nalabit natarusanyo no apay a ni Jehova, ti Diseniador ti panagasawa, ti sipipigsa a nangupay iti diborsio. (Idiligyo ti Malakias 2:16.) Ti diborsio ti mangdangran ti asinoman a sagidenna—uray no daydiay agrabiado a naganak ti addaan Nainkasuratan a kalintegan a mangisina iti daydiay maysa.b

Ngem no agsina dagiti nagannak, nalabit babaen iti legal a diborsio, saanna nga interamente a pagpatinggaen amin a parikut nga inyeg ti ririda kadakayo. Kinapudnona, mabalin a naipasangokayo iti naing-inget a karit: ti panangikeddeng no salimetmetanyo ti maysa a kita ti pannakirelasion iti naganak a pimmanaw iti pagtaengan. Malaglagip ni Meg no kasanot’ karigat ti kasta: “Nakatamtamnayak a basta punitak dagiti rikriknak. Isu nga iti apagbiit, awan pulos riknak. Arigna a kasla natayen ni tatangko.” Ken malaglagip met ni Mike: “Mangrugiak a manggura ken tatangko, ket nakapapaut dayta a rikna. No mapampanunotko a pinanawanna ti maysa a babai nga adda uppat a babassit nga ubbing, a mangmangted laeng kenkuana ti nagbassitan a tulong a saanna a pakadusaan—talaga, daytat’ mamagpungtot kaniak.”

Agaramid ti Rangrangtay, Dikay Ida Pupuoran

Iti kinagulo ken riribuk daytoy a panawen ti biagyo, naglaka unay a punitan dagiti ruangan ti ayatyo iti maysa kadagiti nagannak kadakayo ket palubosan a ti pungtot ken gura ti mangpunno kadakayo. Ngem ti panangpadakkel iti dayta a kita ti sakit ti nakem makasabidong iti panangmatmatyo iti biag. Ti kasta a panagpungtot mangiturong ti panangpuoryo kadagiti rangtayyo, a mangperdi kadagiti singgalutyo iti maysa a nagannak agingga a dandanin imposible ti panangibangon manen iti dayta.

Ti Biblia saannatay nga ikkan ti lisensia a di mangpadayaw kadagiti dadakkeltayo. (Idiligyo ti Lucas 18:20.) Umanamong dagiti eksperto nga iti kaaduan a kaso rebbeng a padasenyo a taginayonen ti pannakirelasion kadagiti nagannakyo kalpasan panagsinada. Ti propesor ti sikiatria a ni Dr. Robert E. Gould nagsurat idiay magasin a Seventeen a ti panangbisita a regular nga agpadpada kadagiti nagannak ti mabalin a mangpalaka ti pannakibagayyo iti diborsio. Nasarakan met da managsirarak a Wallerstein ken Kelly a dagiti agtutubo a nakalasat a sibaballigi iti panagsina dagiti dadakkelda kaaduanna ket addaandat’ nasinged a pannakirelasion kadagiti agpadpada a nagannak. Ngem kasanot’ panagbalinyo a nasinged iti naganak a pimmanaw iti pagtaenganyo wenno daydiay nangdadael ti panagtalek?c

Pannakaawat—Ti Tulbek iti Kinatalna

Ti natural a panagpungtotyo mabalin nga agserra iti dalan iti damo. No ngem pagbalinenyo a kalat a maawatan a nasaysayaat ti naganak kadakayo, ti ibungana a pannakaawat mabalin a makatulong a mangpabaaw ti panagpungtotyo. Kas kunaen ti Proverbio 19:11: “Ti kinamanagpanunot ti tao pagbalinenna a nabannayat nga agpungtot, ket dayawna ti panangpalabesna iti kaniwas.” Pudno a nalaklaka daytoy no adda bassit panagladingit wenno panagbabawi nga impakita ti nakabasol. Laglagipenyo, ti pannakagun-od pannakaawat iti punto de vista ti naisina a naganak, ti personalidadna, ken natauan a pagkapuyan di nesesita a kaipapananna a pakpakawanenyon ti nakabasol a naganak wenno al-alaenyon ti dasig dayta a naganak iti riri ti diborsio; wenno kaipapananna met a kasla trinaidoryon ti nagannak a pakikabkabbalayanyo. Kaipapananna laeng ti panangpatanor ti ad-adda a realistiko a panangmatmat iti naganak kadakayo.

Kas pangarigan, ipato dagiti adu nga agtutubo a ti naganak a nangpanaw ti pagtaenganda ti gumurgura kadakuada—ta no koma saan apay a pimmanaw ti naganak? Ngem ti kinapudnona, ti panagsina ket gapu kadagiti parikut ti pagassawaan, saan a dakayo. Ti nagtalaw a naganak nalabit saanna nga inranta ti panangilaksid kadakayo babaen iti ipapanawna—nupay mabalin a kastat’ riknayo. Kas panangisao ni Dr. Gould: “Mabalbalin, a dagiti nagannak a mangay-ayat kadakayo sakbay ti diborsio ket ayatendakayto pay met laeng ti dakkel kalpasanna.”

‘Ngarud apay a paspasaray laeng a bumisita?’ mabalin a maisaludsodyo. No maulit-ulit a di agparang ti naganak iti naiyeskediol a panagbisita, wenno mammano ti panangsarungkarna kadakayo, mabalin a kasla dinakay kayat a makita. Ngem mabalin a saan a kasta a pulos ti kaso. No dadduma ammo ti naganak a ti kababalinna sakbay ti panagsina ti nakasakit unay iti pamilia. No napasaktanyo unay ti rikrikna ti maysa a gayyem, ammoyo no kasano karigat ti panangsango kenkuana kalpasanna! Kas kunaen ti Proverbio 18:19: “Ti kabsat a nadangranan narigrigat a gun-oden ngem ti napigsa a pagilian.”—The Interlinear Hebrew-Aramaic Old Testament.

Gaput’ rikrikna ti basol, mabalin a ti naganak kadakayo naipasango met ti amak a sumango iti pamilia. Mabalin a ti kinatangsit met ti makagapu. Mabalin pay met a ti naisina a nagannak ket dina kabaelan a sanguen ti dati nga asawana, nangnangruna no isut’ nakiasawa manen; daydiay dati a “pagtaengan” ket kasla gangannaeten a lugar. Dagitoy ket dadduma pay a bambanag ti mamagbalin a narigat para iti naganak a bumisita kadakayo. Aniat’ maaramidanyo tapno mangpalaka kadagiti bambanag? Idiay Roma 12:18 mabasatayo: “No mabalin, kas iti kabaelanyo, agbiagkayo a makikappia kadagiti isuamin a tattao.” (New International Version) Kasanoyo a maaramidan dayta?

Ti maysa, ket mabalin nga ipababayo bassit ti pananginanamayo. Ti panangnamnamayo ti panawen ken atension ti naganak kadakayo ngem ti magunggun-odanyo itan ad-adda laeng a mangupay ken mangpaay kadakayo. Padpadasenyo ketdi a tagiragsaken ti ababa a panawen nga adda kadakay a dua.

‘Ngem ania ngay ti pagtungtonganmi?’ mabalin a mapampanunotyo. Pudno, mabalin a kasla makaassiwa dagitoy umuna a panagbisita. Ngem mabalin nga adda adu a bambanag a kayat a maammuan ti naganak kadakayo—ti maipapan kadagiti gagayyemyo, ti panagrang-ayyo idiay eskuelaan, ken dagiti paginteresam iti ruar ti eskuelaan. Ken adu met dagiti mabalinyo a masaludsod. Awan duadua a ti panagsina ket nangibati ti nagdakkel a kinakawaw iti biag ti naganak kadakayo, kas inaramidna met kadakayo. Gapuna agbalinkayo kas “ti mannakaawat a tao,” a sasawenna idiay Proverbio 20:5, a ‘mangaon’ ti ‘nauneg a dandanum’ ti patigmaan iti sabali a tao. Agsludsodkayo. Ammuenyo ti maipapan ti baro a pagtaengan wenno panggedan ti naganak kadakayo, wenno dagiti interesesna kadagiti pasa-tiempo, ay-ayam, ken gagayyemna. Ket no kasla dikay maikkat ti sakit a pinataud ti naganak kadakayo, mabalin a maaddaankaytot’ tiempo a pagsaritaan a sitatalna dayta.

Panangsalimetmet ti Kinatimbengyo

Ngem, addat’ peggad, a panangidoloyo ti naisina a naganak. Ti ama ni Randy, maysa nga alkoholiko ken babaero, kanayon a pampanawanna ti pamilia ket iti kamaudiananna insinana ti ina ni Randy. Kaskasdi, malaglagip ni Randy: “Gapu ti sumagmamano a rason, ngangnganik kasla daydayawen ti tao.”

Ti kasta a di umisot’ pannakaiturongna a panangdayaw saanen a karkarna. Idiay Estados Unidos, agarup 90 porsiento kadagiti annak dagiti diborsiado a nagannak ti makikabkabbalay iti ina ken bumisbisita iti ama. Gapuna, ti ina ti masansan a responsable iti inaldaw-aldaw a panangtaripato kadagiti annakna—agraman panangdisiplina. Ken agpapan pay panagbayad ti panangsuporta, masansan a ti kasasaad ti ina a mangbiag ti bumaba kalpasan ti diborsio; ti kasasaad ti ama mabalin pay ketdi a ngumato. Ti resulta: Ti panangsarungkar ken Tatang kaipapanannat’ pannakaala kadagiti regalo ken ragragsak! Ti panagbiag a kadua ni Nanang kaipapanannat’ panagtiped ken pannakabilin no aniat’ aramiden ken no aniat’ saan nga aramiden. Nakalkaldaang, ta dadduma nga agtutubo pinanawanda ti Kristiano a nagannak tapno makipagtaeng laeng a kadua ti nabakbaknang ken nalullulok a di manamati a naganak.—Idiligyo ti Proverbio 19:4.

No magargarikayo a mangaramid ti kasta a pili, sukimatenyo dagiti ipatpategyo. Laglagipenyo a ti Namarsuayo ipatpategna unay no aniat’ pudno a kasapulanyo—ti pannakaiwanwan a moral ken disiplina. Awan sabalin a maitukon ti naganak a mangapektar un-unay ti kababalinyo ken ti kualidad ti panagbiagyo. Ti disiplina ket pagilasinan ti pudno nga ayat.—Kitaenyo ti Proverbio 4:13; 13:24.

Laglagipenyo, met, a ti Namarsua kadakayo addaan laeng ti maymaysa nga estandarte ti umiso ken di umiso, agpapan pay aniat’ ipalubos ti naganak nga aramidenyo. Kuna ni Tom: “Dinakam pulos inup-upay ni nanang a sarungkaran ni tatang. Ngem kada Biernes a panangbisitami kenkuana, kunaen ni nanang, ‘Basta laglagipem a maysaka a Kristiano ket makitkita ni Jehova no aniat’ ar-aramidem.’ Daytat’ nakatulong kaniak a takderan ti pammatik no bisbisitaek ni tatang.”

Ngem, uray no kasanot’ panangpadasyo, dikay kanayon a magun-odan ti anamong ti naganak kadakayo. Dagiti naisingasing iti daytoy nga artikulo mabalin a matulongannakayo a mangrangtay ti yuyeng iti nagbaetanyo ken ti naganak kadakayo. Ngem uray pay no mapaay amin a panagreggetyo, dikay pukawen ti namnamayo. Agbalbaliw dagiti tattao. Ken maaddaankay met ti pannakapnek a maammuan a ‘no agdepende kadakayo,’ nasalimetmetan ti talna. Nasaysayaat pay, kaskasdi a mabalinyo a malak-aman ti bara ti isem ti anamong ti maysa a naganak. Kas kinuna ni Jehova idiay Proverbio 27:11: “Anakko, agsiribka, ket paragsakem toy pusok, tapno masungbatak ti mangumsi kaniak.” No situtulnogkayo a salimetmetanyo dagiti pagannurotan ti Dios ken pagreggetanyo nga ipakita ti naasi a pannakaawat iti pannakirelasionyo kadagiti dadakkelyo, isuntot’ maay-ayo. Ken isut’ maysa a Gayyem ken Naganak a pulos diyo kayat a pakaisinaan.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 23]

No maminsan suot a panawan ti maysa a naganak tapno makikadua iti sabali