Panangmatmat iti Lubong
Dagiti Personal nga Ibibisita—Saanen nga Uso?
Apay a ti estilo-Americano a panagebanghelio iti telebision pulos a di napasamak idiay Japan? Imbaga ni Mr. Kenji Ishii iti Agency for Cultural Affairs iti Agriingkayo! a dagiti managibrodkas iti Japan dida palubosan dagiti programa nga agdawat kadagiti pundo wenno mangparang-ay iti di sientipiko a sursuro iti radio. Nupay kasta dagiti relihiuso nga organisasion nakasarakda iti pamay-an a mangallilaw kadagita a pananglapped. Adut’ agpannuray kadagiti videos, communications satellites, computer networks, ken fax machines a mangisaknap iti pammatida. Para kadagiti dadduma, ti kasta a teknolohikal a ministerio riningbawannan dagiti personal nga ibibisita nga inusar dagiti mangaskasaba idi tiempo ti Biblia isu nga us-usaren dagiti Saksi ni Jehova a buyogen iti dakkel a balligi idiay Japan itatta. “Nabigbigmi a ti ibibisita a personal, ti gagangayen nga estilo ti misionero, nagbalinen a saan nga uso,” kinuna ti opisial a managpablaak iti innem-milion miembrona a Budista nga organisasion. “Daytoy ket panangikomersio iti relihion,” kinuna ni Mr. Ishii maipapan iti panangusar iti fax machines a mangipaay kadagiti karkararag. “Dagiti relihiuso a grupo gunggundawayanda laeng ti agus-uso iti agdama a tiempo.”
Dagiti Biahe iti Aborsion
Masansan a nabalballigi dagiti linteg ngem ti relihion iti panangpasardengna iti nakalkaldaang nga iyaadu ti aborsion. Idi 1989 naipaulog ti maysa a linteg idiay Republika iti Ireland a nangiparit iti panangipablaak iti impormasion maipapan iti no kasano ken sadino ti pangalaan iti aborsion; dagiti magasin, kas pangarigan, masapul nga ikkatenda dagiti adbertismenda maipaay kadagiti klinika iti aborsion. Nupay kasta, umad-adu a babbai nga Irish ti agbiahe a mapan idiay Inglatera ken Wales a maipaay iti aborsion. Sigun iti Irish Times iti Dublin, 981 a babbai ti nangaramid iti kasta a panagbiahe iti umuna a tallo a bulan iti 1989. Iti isu met laeng a tiempo iti 1990, immadu ti bilang agingga iti 1,027. Iti tengtenglen ti Briton a Makin-amianan nga Ireland, ti linteg iti 1967 a mangipalubos iti aborsion idiay Inglatera di agaplikar, gapuna ti Ulster Pregnancy Association iturongna ti sangaribo a babbai iti tinawen kadagiti Briton a klinika iti aborsion.
Dagiti Kampilan a Pagbalinen nga Arado—Kasano?
“Ti parikut ket, kasano ti panangdadaelmo iti maysa nga alikamen nga espisipiko a nadisenio a manglapped iti pannakadadael?” inimtuod ti The Wall Street Journal. Maitunos iti katulagan iti panangtimbeng iti armas, sangsanguen ti Union Soviet ti trabaho a panangikkat iti 40,000 a tangke. Dagiti naisingasing a solusion a mamagbalin nga awan mamaay dagiti tangke iramanna ti panangpabettak kadagiti dinamitada, nga itinnag ida iti nangato tapno didan agkurri, ket ibelleng ida—malaksid ti lanada, pinturada, ken hydraulic fluid da—iti baybay. Nausig pay ti panggep a mangbalbaliw kadakuada a maipaay nga usaren dagiti sibilian kas kadagiti nadagsen a traktora ken makmakina, ngem dagita a “nabannayat-tarayna, adut’ raritenna a dadakkel a lugan” ket naikeddeng nga impraktikal. Ti ad-adda a naanamongan isut’ panangibangon kadagiti hurno a mangtunaw kadagiti tangke ket usaren dagiti iskrap a metal. Gaput’ mapataud pay laeng ti teknolohia, dagiti atitiddog a napnot’ tangke a tren ti “naipadaya kadagiti kabambantayan ti Urals a naipan kadagiti pagurnongan a di saklawen ti tiempo a nagtulagan ken ti kasapulan a panangpabettak kadagiti tangke.”
Nagadu a de Lana
Dagiti managtaraken ti karnero iti Australia, a mangipapaay iti 70 porsiento a de lana a nausar a kawes iti lubong, kellaat a nasarakanda ti bagbagida a nakaad-adun ti karneroda. Agarup a 20 milion ti aduanna, kuna ti Sunday Correspondent iti London, Inglatera. Babaen ti panagpababa ti presio ti karnero agingga iti lima a sentimos ti maysa, ad-adut’ busbusbosen dagiti managtaraken kadagiti bala a mangparti iti karnero ngem ti presio ti karnero. Apay a bimmassit ti panagtarigagay iti de lana? Mangipaay ti Correspondent kadagiti tallo a rason: Ti krisis idiay Persian Gulf insardengna ti pannakinegosio kadagiti nasion nga Arabo; ti panangpabassit iti militaria pinabassitna ti pannakasapul kadagiti uniporme ti militar, a gagangayen a naaramid iti de lana; ken ti sangalubongan nga ipupudot pinabassitna ti pannakasapul kadagiti nabara a de lana a kawes.
Bakla a Nagannak
Nasapa pay idi 1991, ti magasin a Newsweek impadamagna nga addada pito milion nga ubbing idiay Estados Unidos a makikabbalay iti homoseksual a nagannak ken ti mangay-ayat iti kapadana iti sekso a nagannak. Sigun iti dadduma a panagadal, kaaduan kadagiti nagannak ti Lesbian, nga adu kadakuada ti nangpili a maaddaan iti anak babaen iti artipisial nga insiminasion. Dadduma nga eksperto mariknada pay a ti Estados Unidos mapadpadasannan ti ‘umad-adu nga annak dagiti Lesbian.’ Maysa a managipablaak pinuntiriana dagita a managbasa maipaay kadagiti libro iti ubbing. Maysa a libro nga agpaay kadagiti ubbing a dua agingga iti innem a tawen ket maipapan iti maysa nga ubing a lalaki a makipagnaed no dadduma iti amana ken ti lalaki a kaayan-ayat ti amana. Ti maysa a libro a para kadagiti agedad iti tallo agingga iti walo ket maipapan iti maysa nga ubing a babai nga addaan iti “dua nga inna.” Dagiti libro nadisenioda a mangkumbinsir kadagiti ubbing a dagita a pamilia ket normal ket ti homoseksualidad “basta sabali pay a kita iti ayat.”
Iyaadu ti Plastik iti India
Dagiti dadakkel a kompania ti credit-card rugrugiandan a dadaelen ti panagkedked nga umutang iti kuarta isu a nabayagen a nangtanda iti makintengnga a klase iti India. Ipadamag ti magasin nga Asiaweek a nupay no 400,000 a credit cards ti maus-usar idiay India, umad-adu a miembro iti makintengnga a klase ti ekonomia, a 150 milionen ti bilangda, ti “sumuksukon iti kapanunotan a panagbiag itatta ken bay-an ti masanguanan a mangaywan iti bagina.” Gapuna, dadduma a managbanko nga Indian dakkel ti inanamada iti masanguanan. Kas imbaga ti maysa iti Asiaweek: “No agtultuloy ti irarang-ay ken ti iyaadu kas naiplano, ti India agbalin a No. 2 a paglakuan iti credit card inton agngudo ti siglo—maikadua laeng iti E.U.”
Dagiti Pranses nga Agtutubo ken ti Panagbekkel
Ti panagbekkel ket maikadua laengen iti aksidenti ti kotse a makagapu iti ipapatay kadagiti agtutubo a Pranses. Ti diario ti Paris a Le Figaro ipadamagna nga iti napalabas a dua a dekada, nakitan ti Francia ti 130-porsiento nga iyaadu ti panagbekkel kadagiti agtutubo a lallaki manipud 15 agingga iti 25 años ken 35-porsiento nga iyaadu kadagiti babbai iti isu met laeng nga edad. Ti 3 porsiento laeng kadagitoy a panagbekkel ti maipabiang iti maysa a kita iti serioso a mental a sakit. Iti kaaduan kadagiti panangikagumaan ti agtutubo nga agbekkel, awan ti napasnek a tarigagay a matay ngem, imbes ketdi, maysa nga apurado, no dadduma makapapatay, a panagtarigagay iti tulong. Ipabiang dagiti eksperto ti umad-adu a pannakapaay kadagiti agtutubo itatta iti pannakasinasina ti pamilia, materialismo, ken ti inaldaw a panagbaba dagiti ipangpangruna iti kagimongan ken dagiti naespirituan nga ipangpangruna.
Nasapa a Kinaina
“Maysa iti tunggal pito nga ubbing a maipasngay idiay Americas ket anak ti balasitang nga ina, maysa a nakagupgopan a 2.5 milion nga ubbing iti tinawen,” sigun iti maysa a panagadal iti Norte America a nakomentuan iti O Estado de S. Paulo, maysa a diario ti Brazil. Ti Brazil ti umuna nga addaan iti 601,023 nga ubbing a naipasngay kadagiti tin-edyer nga inna, maikadua ti Mexico nga addaan iti 498,277, ket ti Estados Unidos ti maikatlo nga addaan iti 430,389. Dagiti nangato a bilang pinagsiddaawna dagiti autor iti panagadal, a nangnamnama a ti panagbalbaliw iti kagimongan ken ti ekonomia iti napalabas a 25 a tawtawen mabalin a pinabassitna koma ti panagsikog dagiti tin-edyer. Dagiti ngay solusion? Ti panagadal inrekomendarna ti panangipaay kadagiti agtutubo iti pakatignayan nga ageskuela iti napapaut pay, isu a mangparang-ay iti kasasaad dagiti babbai, ken salimetmetenda ti kinabirhenda agingga iti panagasawa.
Naasawaan a Papadi
Nabiit pay, ni Papa Juan Paulo II inanamonganna ti pannakaordin ti dua a naasawaan a papadi iti Brazil. “Dagiti baro a papadi nangpirmada kadagiti dukomento isu a nangikarianda a taginayonenda ti saan a pannakidenna kadagiti assawada,” impadamag ti diario ti Brazil nga O Estado de S. Paulo. Sigun iti diario, ni Aloisio Lorscheider, kardinal iti Fortaleza, ibilangna ti pannakaordin dagiti naasawaan a papadi kas solusion iti kinakurang dagiti papadi.” Ti kardinal binusorna met ti kasapulan ti iglesia a di panagasawa. “Sigun ken Dom Aloisio, ti di panagasawa ket maysa nga institusion a ‘di maitunos iti tiempo’ nga awan ti nakaibatayanna iti Biblia.” kuna ti magasin a Veja. “Ti di panagasawa saan a pinartuat ti Nasantuan a Kasuratan ket, ngarud, saan a maysa a banag a di mabalin a laksiden.” Nupay kasta, ti Vaticano, itultuloyna ti panangaykayatna kadagiti di naasawaan a papadi.
Pannakabayad?
Sigun iti National Catholic Reporter, inkari ti gobierno ti Newfoundland a bayadan iti pinansial dagiti biktima iti panangabuso iti sekso idiay pagtaraknan kadagiti ulila iti Mount Cashel. Idi 1975 immuna nga inimbestigar ti polis dagiti pammabasol kadagiti dadduma a “Christian Brothers” isu a mangpapaandar iti pagtaraknan ti ulila a pisikal ken seksual nga inabusoda dagiti ubbing a lallaki sadiay. Naisardeng ti imbestigasion ket awan ti panangaresto kalpasan a dua kadagidiay napabasol ti immanamong a pumanawda idiay Newfoundland ket tallo a sabsabali pay ti pimmanaw iti pagtaraknan. Idi 1989, nupay kasta, naituloy manen ti imbestigasion; walo a “Christian Brothers” ti maak-akusaren iti panangabuso iti ubing. (Kitaenyo ti Agriingkayo! a Nobiembre 8, 1990, panid 31.) Ni Attorney General Paul Dicks imbagana a di inaramid ti gobierno ti rebbengenna a mangsalaknib kadagiti naabuso nga ulila ken agbayad no maitutop. Impapilitna, nupay kasta, a ti nangnangruna a rebbengen iti panagbalbaliw agpannuray kadagiti “Christian Brothers” ken dagiti nangimpleo kadakuada.
Panaggasto kadagiti Ubbing
Idiay Latin America, kadagiti 30 milion a nabaybay-an nga ubbing nga agedad iti manipud 6 agingga iti 15 años, adda 2,000 a matay iti inaldaw manipud iti malnutrision wenno kinaranggas, kuna ti diario iti Brazil nga O Estado de S. Paulo. Ngem sigun iti presidente iti UNICEF a ni James Grant, ti kuarta a gasgastosen ti lubong iti pannakidangadang kadagiti saksakit dagiti ubbing ken ti bisin iti sangalubongan ket “katupag iti gatad a gasgastuen dagiti kompania ti sigarilio iti adbertising iti Estados Unidos. Pattapattaen ti UNICEF a $2,500,000,000 ti masapul a gastuen iti daytoy a dekada a mangedukar iti publiko maipapan kadagiti sakit dagiti ubbing. Napaliiw ni Grant a busbusbosen ti lubong ti ad-adu iti inaldaw kadagiti armas ket dagiti managusar a taga Norte America busbosenda ti ad-adu pay ngem dayta iti tinawen tapno pakanen dagiti dinguenda.