Dagiti Paripa—Asinot’ Mangabak? Asinot’ Maabak?

TI KANGRUNAAN a rason a pabor iti paripa ti gobierno isut’ panangiyegda iti minilion a kuarta iti gobierno, kuarta a mabalin laeng a magun-odan babaen iti panangipangato iti buis. ‘Ket anian a nakalaklaka!’ kuna dagiti mangsupsuportar. Daytat’ kasla maysa a buis a di kasapulan a bayadan ti asinoman; daytat’ boluntario. Kinapudnona, magagaran ti tattao nga agbayad; makilineada nga aguray tapno agbayad!

Ngem ania dagiti dadduma a pammabasol iti paripa?

Ti maysa ket dagiti adbertismen ti paripa masansan a di mangipaay iti impormasion ken basta makaallilaw. Itandudoda ti kapanunotan a mangabak. Gagangay isut’ adbertismen ti loteria iti Canada nga agkuna: “Pagbalinenmi a nalaka ti . . . MANGABAK!!”

Ngem kasano kalaka ti mangabak? Ni Alie agay-ay-ayam iti paripa iti Makinlaud nga Alemania. Kuna ti pakaammo: “Di nakapapati dagiti gundawaymo a mangabak.” Ngem, pagleddaangan ni Alie: “Nagay-ay-ayamakon iti paripa iti sangapulo a tawen, ket awan pay ti inab-abakko a pulos. Ket awan ti am-ammok a nangab-abaken iti aniaman.”

Para iti tunggal dakkel ti inabakna, addada minilion kas ken Alie, dagiti naabak a mangipusta ti kuartada iti linawan-lawas, tinawen-tawen, ngem awan a pulos ti aniaman a magunggun-odanda. Idiay Estados Unidos, dagidiay mangabak iti $1 milion ket 0.000008 porsiento kadagiti 97 milion a managsugal iti paripa sadiay.

Ti gundaway a maabak iti kangatuan a premio ket saan laeng a maysa iti sangamilion (di pay makuna a, ti gundaway a pannakakimat ti maysa a tao); mabalin a maysa iti adu a milion. Kas pangarigan, idi nalawagen a dakdakkel ti jackpot, ad-adu a tiket ti malako, immadu ti gundaway a maabak iti ay-ayam a Lotto iti Nueva York manipud 1 a mangabak iti 6 a milion agingga iti 1 a mangabak iti 12.9 milion!

Di ngarud pagduaduaan a pabasolen dagiti tattao ti paripa agraman dagiti magagaran a managgatang a makaammo iti nagdakkelan a gundawayda a maabak. Kastoy ti kunaen ni Dr. Valerie Lorenz, direktor iti U.S. National Center for Pathological Gambling: “Dagiti paripa? Dayta ti kadadakkelan pay laeng a mangawis iti taya. Nagdakkelan ti gundawaymo a maabak.”

Ket ania ngay no mangabakka iti maysa a milion a doliar? Dikanto maala amin. Kalpasan ti panangala ti managsingir ti buis iti pasetna, dagiti mangabak idiay Estados Unidos umawatda iti $35,000 iti tinawen bayat iti 20 a tawen. Daytoy ket $700,000, a pinabassiten ti implasion ti gatadna bayat ti 20 a tawen.

Epektona kadagiti Napanglaw

Ti sabali pay a pammabalaw ket dagiti tumaya ti dadakkel isu dagiti napanglaw, dagidiay awan ti kabaelanda. Irason dagiti manangitandudo iti paripa a saan a pudno daytoy, nga ipakita dagiti surbey a nalatlatak ti paripa kadagiti kalalainganna ti birukna a tattao. Boluntario dagiti paripa, kunaenda; awan ti mapilpilit nga agay-ayam. Nupay kasta, dagiti adbertismen gagaraenna a gargarrien ti tarigagay dagiti managay-ayam, ket adu dagiti napanglaw. Kuna ti kahera ti convenience store idiay Florida: “Linawas a makitami ti isu met laeng a grupo dagiti tattao. Daddumat’ gumatang ti sangapulo a tiket iti inaldaw. Daddumat’ gumatang iti 100 iti linawas. Awan kuartada maipaay iti taraon, ngem agay-ayamda iti ‘Lotto.’”

Kadagiti rumangrang-ay pay laeng a pagilian, ti kasasaad masansan a dakdakes pay. Nabiit pay ti gobierno ti Indonesia sinukimatna manen ti paripa ti football a Porkas idi impadamag ti pagiwarnak a ti intero a bario “maawisda iti Porkas.” Impadamag ti magasin nga Asiaweek: “Dagiti pagiwarnak iti [Indonesia] napnapnoda kadagiti nakaam-amak a salaysay: dagiti lallaki malmaluenda dagiti assawada wenno annakda; dagiti annak agtakawda ti kuarta kadagiti dadakkelda; dagiti annak busbosenda ti nagrigat a sinapul a kuarta a nailasin nga agpaay a pageskuela—amin gapu iti Porkas.”

Gapu iti panagadun ti paripa iti sangalubongan, umad-adu a tattao ti masursuruan iti sugal. Dadduma, saan laeng a dagiti napanglaw, ti agbalin a nakaro a managsugal—adikto iti paripa. Idauluan ni Arnie Wexler ti Council on Compulsive Gambling idiay New Jersey, E.U.A. Kunaenna: “Pagarupen dagiti managaramid-linteg a nakasarakda iti di makadangran, nalaka a pamay-an ti panangpaadda iti kuarta, idinto a, kinapudnona, daddadaelenda ti adu a pampamilia, ken ti adu a negosio, ken adu a tattao, ken adu a biag.”

Parikut iti Ipangpangruna

Sabali pay a kangrunaan a pakaseknan ket dagiti paripa iti gobierno binalbaliwandan ti kababalin dagiti tattao maipapan iti panagsugal. Ti paandaren ti gobierno a paripa a “Play 3” wenno “Lucky Numbers” itatta mangitukonda iti gundaway a sangaribo-iti-maysa ngem 50 porsiento laeng ti isublina a premio. Sakbay ti itatapug ti gobierno iti negosio, ti ay-ayam ket “bisio,” maysa a di legal a raket, maysa a bisio. Itan ti ay-ayam makunan a paglinglingayan, pagraragsakan, ken rebbengen a sibiko!

Siempre, ti napateg a nagdumaan ti di legal nga ay-ayam iti numero ken dagiti paripa iti gobierno ket imbes a mapan iti bulsa dagiti kriminal ti kuarta, dagitoy suportaranda ti proyekto ti gobierno. Nupay kasta, adu a managpaliiw ti agdanag maipapan iti epekto dagiti paripa iti kababalin nga ipangpangruna ti kagimongan isu a rumbeng a pakagunggonaanda koma.

Ti makagapu ket dagiti paripa taripatuenda ti namnama ken pagannayasan nga agbalin a nabaknang nga awan ti panagbannog. Kinuna ni Paul Dworin, editor iti Gaming and Wagering Business: “Idi napalabas, kuna ti estado a no aggagetka, naimbagka. Itan, daytan ti, ‘Gumatangka iti tiket ket agbalinka a milionario.’ Nakaskasdaaw a sasao dayta a sawen ti estado.” Ket nagsurat ni George Will iti Newsweek: “No ad-adu ti tattao a mamati iti kinapateg ti suerte, tsansa, pannakaiparna, gasat, mammano a patienda ti pateg dagiti nainget a kababalin a kas iti kinagaget, kinasalimetmet, panangitantan iti pannakapnek, kinaregta, ken kinapasnek.”

Ti sabali pay a kapanunotan, a nangnangruna iti natauan a kagimongan, isu daytoy: Dagiti indibidual dida koma gundawayan ti kinadaksanggasat dagiti dadduma. Dagiti manangitandudo iti paripa, nupay kasta, paregtaenda ti kapanunotan nga umiso para iti indibidual ti pananggun-od iti gunggona ken ragsak iti pannakaabak dagiti dadduma. Inaagum ti kasta a kapanunotan; laksidenna ti balakad ti Biblia nga: “Ayatem ti kaarrubam a kas iti bagim.”—Mateo 22:39.

Nupay adu dagiti bumusor, agtultuloy ti kasta unay nga iyaadu dagiti paripa iti isuamin a daga. Maysa a bisita idiay West Africa ti nakapaliiw kadagiti ginasut a tattao a nagtitipon iti aglawlaw ti patakder ti paripa iti Estado. “Apay a sayangen dagitoy a tattao ti kuartada iti paripa,” inimtuodna ti agnaed sadiay, ta napaliiwna, “nangnangruna agsipud ta dagitoy napanglawda a tattao?”

“Gayyem, agay-ayamda ti paripa agsipud ta mangipaay dayta iti namnamada,” kuna ti agnaed sadiay. “Para iti adu kadakuada, dayta laeng ti adda kadakuada a namnama iti biag.”

Ngem ti kadi panangabak iti paripa pudno a maysa a namnama? Ad-adda nga ilusion dayta, maysa nga arapaap, di nakapapati a tagtagainep. Pudno unay a ti maysa a napasnek a Kristiano dina sayangen ti tiempona ken kinabaknangna iti awan mamaayna a pananggun-od iti kinabaknang iti panagsugal. Anian a nasaysayaat a suroten ti balakad ni apostol Pablo, isu a nagsurat a dagiti masirib a tattao “saan nga agpannuray ti namnamada, iti pagduaduaan a kinabaknang, no di ket iti Dios, a mangipaay a sibabaknang kadagiti amin a bambanag agpaay iti pakaragsakantayo.”—1 Timoteo 6:17.

[Blurb iti panid 8]

“Pagarupen dagiti managaramid-linteg a nakasarakda iti di makadangran, nalaka a pamay-an ti pananggun-odda iti kuarta, idinto a, daddadaelenda ti adu a pampamilia, ken ti adu a negosio, ken adu a tattao, ken adu a biag”

[Kahon iti panid 9]

Kasayaatan a Pakdaar kadagiti Managsugal

“Awanen ti nalamlamiis nga isem ngem ti isem ti komprador ti taya a mangkabkablaaw iti nangabak a kliente. . . . Mammano ti komprador a manglapped iti [managsugal] nga agtaya gapu ta maab-abak ti klientena. . . . Laglagipenyo met, a ti naballigi a managsugal mammanoda a kas met iti napanglaw a komprador.”—Graham Rock, The Times, London.

“Ti manamnama a jackpot a $45 milion iti bunot iti Lotto inton rabii isut’ kadadakkelan iti historia ti Estado ti Nueva York. Ngem ti gundaway a mangabak babaen iti $1 a taya ket 12,913,582 iti 1.”—The New York Times.

“Agsinanton ti maag ken ti kuartana.” Pagsasao nga uso nanipud pay idi maika-16 a siglo.—Familiar Quotations, ni John Bartlett.

“Dakayo a managsugal, dikay agragrag-o; asinoman a mangabak itatta maabakto inton bigat.”—Pagsasao nga Español.