“Estrogen Replacement Therapy”—Agpaay Aya Kadakayo?

NO MAYSAKAYO a babai a masiksikoran ken madandanagan nga agtomar ti estrogen kalpasan ti menopause, addada daduma pay a kas kadakayo. Ti ERT (estrogen replacement therapy) wenno agas a kasukat ti estrogen, mamagsikor kadagiti adu a tattao itatta, agraman kadagiti doktor. Iti maysa a panangmatmat, nalabit naammuanyo a ti estrogen makatulong a manglapped iti atake iti puso ken mangsalaknib iti panagrunot ti tulang a mabalin nga agturong iti terible a pannakabullo. Iti kasumbangirna, mabalin a nangngeganyo a ti estrogen ket nainaig iti kanser iti matris ken iti suso.

Nalabit naibaga kadakayo a maikkat ti peggad ti kanser babaen ti panangala ti maikadua a hormone ti babai a patauden ti obario, ti progesterone, wenno ti sintetiko a katupagna, ti progestin. Ngem nalabit nangngeganyo met a ti progesterone mangpataud iti binulan a panagpadara ken mabalin a mangikkat kadagiti pagimbagan ti estrogen iti puso.

Mainayon iti pakariruan, adu a dodoktor ti addaan natibker a takder para ken kontra iti ERT. Insurat ti maysa a doktor iti American Journal of Obstetrics and Gynecology: “Kunaenmi itan iti pangkaaduan a dagiti gunggona ti agas a kasukat ti estrogen ad-adu ngem iti peggadna. Tapno maliklikan ti panagkurang ti estrogen, [dandani amin] a babbai rebbeng a rugianda ti agtomar iti agas a kasukat ti estrogen iti tungpal biagda bayat ti iyaadanit’ panag-menopause (panagsardeng ti panagregla).”

Iti kasungani a panangmatmat, maysa a doktor idiay Britania nga addaan 50 a tawen a kapadasan iti panagsirarak iti kanser ti nagkuna: “No bianganyo ti hormone, adda nagdakkel a peggadna. Ti oestrogen patubuenna dagiti tisyu ket ti dumakdakkel a tisyu ad-adda a sensitibo iti sustansia a mangpataud ti kanser. Ngangngani imposible a tratuen a sitatalged ti hormone, isu a nasaysayaat a saan a bibiangan dayta.”

Menopause ken ERT

No agbalasangen ti ubing a babai, iti agarup 11 años, dagiti obario ti mangrugi a mangpataud ti estrogen, maysa a hormone a dakkel akemna iti pisikal nga irarang-ay ti babai ken iti panangkontrol iti siklo ti panagregla. Kalpasan ti agarup 40 a tawen, iti promediona, mangrugin ti menopause, ti produksion ti estrogen bimmaban iti punto a di makasustineren ti obulasion ken panagregla. Kamaudiananna mamimpinsan nga agsardeng ti obario a mangpataud ti estrogen. Daytat’ mabalin a mangiturong iti panawen ti ibabassit ti rebbengen, a manglukat ti ruangan iti baro a pannakigasan-gasat ken gundaway ken iti panawen ti panangsursuro ken panangaramid kadagiti baro a bambanag.

Ngem panawen met dayta a ti panagkurang ti estrogen mabalin a mangparnuay kadagiti apagbiit ken napaut a problema. Tapno masaranget dagita a problema, dagiti doktor rinugiandat’ mangiresita ti sintetiko nga estrogen idi 1940’s. Idi 1975 innem a milion a babbai ti agtomtomar iti dayta. Ket naipadamag a dagiti managusar ti estrogen ti ad-adda a makaala iti endometrial cancer a maminlima a daras ngem dagiti di agus-usar. Adda met report maipanggep iti estrogen a nainaig iti kanser iti suso. Napartak a nagpukaw ti panaginteres iti ERT. Ngem dagiti managsirarak inkagumaanda a kissayan ti peggad, ket iti pangrugian ti 1980’s, ti pannakainayon ti progestins kasla inikkatna ti peggad ti kanser. Ket nagbalin manen a popular ti ERT iti sangalubongan.

Aniat’ namagbalin a popular iti dayta? Ti pannakaikkat ti naisangsangayan a panagbara ti bagi bayat iti menopause, pannakataginayon ti aktibo a tarigagay iti sekso, ken ti panagbaba ti peggad a maaddaan iti osteoporosis ken sakit iti puso.

Panagbara ti Bagi, Dadduma a Problema

Ti panagbara ti bagi, senial ti menopause, ket direkta a resulta ti panagpukaw ti estrogen. Gagangay a mangrugi dayta babaen ti bigla a panaglabasit ti kudil ti ulo, tengnged, ken barukong. Kakuyog dayta ti napalalo a panagbara ti bagi, a sarunuen no dadduma ti panagarubos ti ling-et. Kaaduan kadagiti ag-menopause a babbai ti makapadpadas kadagita. Kadagiti sumagmamano bassit laeng ti mariknada. Kadagiti dadduma daytat’ nakaro ken mangbaldado, a basaenna iti ling-et dagiti pagan-anay ken ules a pakaigapuan ti nakababain a kasasaad ken di pannakaturturog.

Ti sabali pay a resulta ti panagbassit ti produksion ti estrogen isu ti panagmaga ken panagingpis ti ngarab ti mabagbagi. Inton agangay ti seksual a panagdenna agbalin a di komportable, naut-ot, ken imposible payen. Sumagmamano a babbai aklonenda dagitoy a panagbalbaliw a kas di maliklikan a resulta ti panagedad ken kunaenda a nagpatinggan ti seksual a tarigagayda. Nupay kasta, ti panagbalbaliw ti mabagbagi ti gagangay a malapdan wenno napartak a makorehir ti ERT.

Maysa kadagiti kadawyan a problema iti salun-at dagiti natataengan a babbai isu ti osteoporosis, maysa a kondision a ti tulang umadut’ abutna, umingpis, ken rumasi gapu iti pannakapukaw ti calcium ken protina. Agresulta dayta iti pannakabullo, panagngato dagiti abaga, panagkubbo, ken nablo a padingpading. No kumaro ti osteoporosis, ti takiag ti babai mabalin a matukkol uray agbagkat laeng iti kaserola manipud iti hurno. Mabalin a matukkol pay ti paragpagna no agbaen! Tunggal maysa agrasi ti tulangna no lumakayen wenno bumaketen, ngem kadagiti babbai a nagsardengen a nagregla dayta pumartak gaput’ kinakurang ti estrogen.a Dagiti babbai nga agtabtabako ken kanayon nga umin-inum kadagiti inumen a de alkohol nalaklakada a maaddaan iti dayta a problema ngem kadagiti di agtabtabako ken umin-inum.

Ti osteoporosis masansan a tumanor nga awan mamakdaar a pagilasinan, ket di ammo dagiti tattao nga agpeligroda agingga a matukkolanda iti tulang. Ket naladaw unayen tapno mairemedio dayta. Ti ngay panagtomar iti adu a calcium? No awan ti estrogen bassit laeng ti maaramidanna a manglapped iti panagrasi ti tulang. Napateg ti calcium; isu nga irekomendar dagiti doktor nga agtomar dagiti babbai iti calcium a kakuyog ti estrogen. Ti estrogen tulonganna ti bagi a mangsagepsep iti calcium.

Sakit ti Puso

Idiay Europa ken Estados Unidos, ti sakit iti puso ti kangrunaan a pakaigapuan ti pannakatay dagiti babbai a nagsardengen nga agregla. Ti ERT kadi kissayannat’ posibilidadna? Adda natibker nga ebidensia a maaramidna dayta. Ti estrogen kasla pangatuenna ti patas ti maaw-awagan nasayaat a kolesterol, HDL, iti urat ken pababaenna ti patas ti maaw-awagan dakes a kolesterol, LDL. Ti Nurses’ Health Study inadalnat’ rekord iti salun-at ti 121,700 a babbai manipud 1976 agingga iti 1982. Ti rekord ipakitana a bimmaba iti 70 porsiento ti peggad ti panagsakit iti puso kadagiti managusar ti estrogen no maidilig kadagiti di agus-usar.

Dagita a panagadal natibker a suportaranna ti ERT, ngem ti positibo a benneg pay laeng ti inusigtayo. Sakbay nga agapurakayo nga agparesita iti doktor, utobenyo dagiti peggad.

Kanser ken Progesterone

Ti estrogen a mismo paaduenna dagiti selula iti apuro ti matris. Inton agangay mabalin a tumanor ti kanser. Iti promedio, 1 iti tunggal 1,000 a babbai a nagsardengen nga agregla ti makaal-ala iti kanser iti apuro ti matris kada tawen. Kadagiti agus-usar iti estrogen, ti bilang dagiti addaan kanser iti apuro ti matris umad-adu manipud 4 agingga iti 8 iti tunggal 1,000. Kadagiti nabayagen nga agus-usar iti adu nga estrogen, ti bilang ket 10 iti kada 1,000 iti tunggal tawen. Ipagarup ti sumagmamano a doktor a ti estrogen nainaig met kadagiti dadduma pay a sakit dagiti babbai.

Tapno masaranget dagita a peggad, mainayon iti estrogen, iresita dagiti doktor ti progestin. Agsipud ta lapdannat’ panagadu ti selula iti matris, ti progestin pabassitenna dagiti sakit a kanser ken dadduma pay a problema a mainaig iti panagtomar iti estrogen laeng. Iti libroda maipapan iti estrogen, mamakdaar da Dr. Lila Nachtigall ken Joan Heilman: “No adda matrisyo, rebbeng a dikay sardengan ti agtomar iti progesterone malaksid no sardenganyo metten ti agtomar iti estrogen. Ti progesterone isu ti mamatalged unay iti ERT itatta.”

Ngem ti panangnayon iti progestin mangparnuay iti problema. Maysa a kangrunaan a reklamo ket ti kumbinasion ti estrogen ken progestin pasublienna ti binulan a panagregla. Ad-adda pay a grabe a problema no mainayon ti progestin ket mabalin a kontraenna dagiti naimbag nga epekto ti estrogen iti puso. Maysa pay a banag a nasken a timbangen iti risgo kontra iti gunggona isu ti epekto ti ERT, no adda man, iti posibilidad a makaala iti kanser iti suso.

Nanipud idi 1974, nangaramid dagiti managsirarak iti 30 a panagadal tapno maammuan no adda pakainaigan ti ERT iti kanser iti suso. Ipakita dagiti panagadal nga awan koneksion ti apagbiit a panagtomar ti ERT ken ti kanser iti suso. Naiduma ti napaut a panagusar. Dagiti panagadal idiay Estados Unidos ipakitana a posible nga umadu ti risgo iti 50 porsiento kalpasan ti 15 a tawen wenno ad-adu pay a panagusar iti ERT. Impasimudaag dagiti panagadal idiay Europa nga ad-adda a napeggad ti napaut a panagusar iti ERT. Nupay kasta, ipakita ti dadduma pay a napinget a panagadal nga awan koneksion ti napaut a panagusar iti estrogen ken ti kanser iti suso.

Agpaay Aya ti ERT Kadakayo?

“Imposible pay ti mangisurat kadagiti simple a pagalagadan para iti kasukat ti estrogen,” kuna ni Dr. Isaac Schiff iti Harvard Medical School. “Ti desision rebbeng nga aramiden ti indibidual, a naibatay iti naan-anay, managutob, ken prangka a panagpatang ti doktor ken ti pasiente.”

Kas kasukat iti ERT, kaykayat ti dadduma dagiti di nairesita wenno natural a remedio. Kas pangarigan, dadduma a babbai ti nakatakwat nga epektibo unay ti bitamina E a mangpagin-awa no agsagaba iti nakaro ken masansan a panagbara ti bagi bayat ti panagsardeng ti panagregla. Ken mangusarkayo man wenno saan iti ERT, napaneknekan a ti umno a nutrision ken regular nga arsisio ti mangsalaknib manipud iti sakit ti puso ken osteoporosis.

Siempre, ti kasukat ti estrogen wenno aniaman nga agas dinakay paubingen wenno lapdan ti panaglakay wenno panagbaket. Mapasamak laeng dagita babaen iti Pagarian ti Dios. (Mateo 6:10) Kabayatanna, ti ERT tumultulong kadagiti sumagmamano a mangpanam-ay kadagiti negatibo nga epekto ti biag kalpasan ti menopause.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 15]

Sakbay ti panangawat iti panangagas iti ERT, imtuodenyo ti doktoryo no ania dagiti mabalin a risgona