Iti Tapaw ti Europa Babaen iti Riles
Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Switzerland
TI MAIKA-19-SIGLO a tao adda pagannayasanna a mangparmek iti nakaparsuaan. Ti Alps dagiti Sueko ti kangrunaan a kandidato. Iti adu a siglon ti manglapped pantokda a natitirad a hielo ken batbato ti mangiyadayo bassit iti tao iti kalalainganna—ngem ita saanen. Idi nasapa pay a 1800’s, dagiti managuli ti bantay nabaelanda nga inuli ti 4,158 metro a kangato ti Jungfrau. Nupay dayta ket saan nga isu ti kangatuan, pudno a dayta ti maysa a pagsidsiddaawan unay kadagiti Alps.
Idi naladawen nga 1800’s, dagiti sumagmamano a sidadaan nga ageksperimento a tattao pinanunotda no kasano a daytoy a pantok ket madanon dagiti mammano laeng a natured a managuli ti bantay. Di nagbayag napanunotda ti mangibangon iti riles nga agturong iti pantok.
Maysa a Trabaho a Makasapul ti Tured
Ti panangibangon iti riles iti kasta a nakangatngato a lugar ket nagdakkelan a trabaho, nangnangruna ta limitado ti magun-odan idi a teknolohia. Inusig ti gobierno a Sueko ti sumagmamano a singasing no kasano a maaramid dayta ket pinilina dagiti plano ni Adolphe Guyer-Zeller, maysa nga industrialista iti Zurich. Umuna masapul a mangorganisar ti maysa a sientipiko a panagbiahe iti nakangatngato nga Alps tapno paneknekanna a dagiti trabahador ken turista mabalin nga agbiagda kadagidiay a kangato.
Dagiti planona inusarda ti Wengernalp a riles, isu a nangisilpon kadagiti ginget ti pantok ti Lauterbrunnen ken Grindelwald iti baba ti Jungfrau. Tapno maidanon dagiti riles iti pantok, insingasing ni Guyer-Zeller ti pannakaibangon ti 7 kilometro nga usok a sumang-at a lumasat iti Eiger ken Mönch, dagiti nalatak a pantok a kaarruba ti Jungfrau. Gapuna, dagiti riles ket natalgedda manipud iti narungsot a panniempo iti ruar.
Nangrugi ti trabaho idi Hulio 1896. Innalana ti dua a tawen a mangileppas ti umuna a tukad iti tangatang manipud Kleine Scheidegg agingga iti Estasion ti Eigergletscher, a 2 kilometro laeng ti kawatiwatna. Ti sumaganad a trabaho isut’ panangirugi a manglussok iti Eiger. Bayat ti iyaadani ti kalam-ekna idi 1898/99, sumagmamano a gasut a trabahador iti usok ti nagsaganan a maisina iti dadduma iti lubong babaen iti kasta unay a niebe.
Dagiti pagturogan dagiti trabahador ken pagidulinan iti abastoda ket kasla maysa a bario. Masapul a maipempen dagiti rinibo a libra a taraon, material a pagbangon, ken sungrod. Dagiti taraon masapul nga agpaut agingga a mabalin manen a lasaten ti riles ti Wengernalp, iti naladawen a primavera.
Nagsunda dagiti trabahador nga agpatnag ken agmalem iti tallo a walo-oras a turno. Ngem ti panaglussok iti bato adda met dagiti peggadna. Innem a trabahador ti natay iti nakaro nga aksidente iti minas. Kaskasdi, nagteng dagiti managaramid ti usok ti maikadua a tukad, ti Estasion ti Eigerwand, idi Marso 7, 1899. Manipud kadagiti tawa ti estasion, makitada ti Kleine Scheidegg, nga itan ket 4.3 kilometro iti likudanda ken, adayo iti baba ti Lake Thun.
Dagiti Di Ninamnama a Lapped
Idi Abril 3, 1899, bimmannayat ti proyekto babaen ti giddato nga ipapatay ni Adolphe Guyer-Zeller. Ngem iti sidong ti panangiturong dagiti annakna a lallaki, nakompleto ti sumaganad a tukad, ti Estasion ti Eismeer, a ti kangatona ket 3,160 metro. Nalukatan dayta idi Hulio 1905.
Nabannayat ti irarang-ay kadagiti sumaganad a tawen. Ti narigat a kasasaad ti biag kadagidiay a di nasayaat a kasasaad ti aglawlaw pagnerbiosen, pagpungtoten ken bannogenna dagiti trabahador. Nupay kasta, idi Pebrero 21, 1912, ti maudi nga abut ket nalsoken iti bato iti Jungfraujoch (kaipapananna “Sangol iti Jungfrau,” ti sillia iti nagbaetan ti Mönch ken ti Jungfrau). Maysa a makakayaw a buya ti nakita—dagiti pantok a naabbungotan ti niebe ken hielo a naiyunnat iti nasudi nga asul a langit, a lawagan ti rumimat a silnag ti init!
Ti kangatuan nga estasion ti riles iti Europa, ti Jungfraujoch, a 3,454 metro ken 9.3 kilometro manipud iti rugina, ket napasinayaan idi Agosto 1, 1912. Ti immuna a kapanunotan a mangdanon iti tuktok iti Jungfrau (700 metro a nangatngato pay) ket nabaybay-anen—kangrunaanna gapu iti gastos ken ti kinakurang iti lugar nga agpaay kadagiti bunggoy dagiti bisita a mainanama. Itan, ti proyekto ket lima a milionen a franc dagiti Sueko nga ad-adu pay ngem ti badyetna a sangapulo a milion. Imbes a 7 a tawen a proyekto, ti proyekto innalana ti 16 [a tawen].
No Bisitaenyo ti Jungfraujoch
Planoyo kadi a bisitaen ti Jungfraujoch? Manipud Kleine Scheidegg, ti riles ti Jungfrau ipannakayo, iti nakurang pay a maysa nga oras, iti tapaw ti Europa. Dagiti ababa a panagsardeng palubosannakayo a tuman-aw iti tawa idiay estasion ti Eigerwand ken Eismeer. Apaman a makagtengkayon iti tapaw, ti nakapuyen nga angin iti dayta a kangato mabalin a pilitennakayo nga aggaraw a sibabannayat iti damo bayat a bisitaenyo ti pasilio a pagipabuyaan iti estasion ti sientipiko a panagsirarak wenno matmatan dagiti banag a naikitikit iti hielo iti Ice Palace. Babaen iti elebeytor, makagtengkayo iti Sphinx Terrace a mangtannawag ti Aletsch Glacier. Mabalin pay a padasenyo ti aglugan iti pasagad a guyguyoden dagiti aso!
No mabisin wenno mawawkayo, makasarakkayo iti maysa a restauran a maitutop iti badyet ken pagayatanyo a taraon. Ngem ti kasayaatan ket maipaay a libre: ti nadayag panangmatmat iti aramid ti Namarsua, la ket di no awan dagiti angep ken ulep a kellaat nga agparang. Ti buya ket pudno nga obra maestra iti panamarsua. Dakami a babassiusit a managpaliiw pampanunotenmi laeng dayta a buyogen ti panagsiddaaw ken panangdayaw.
[Ladawan iti panid 24]
Jungfraubahn (riles ti Jungfrau)
[Diagram/Ladawan iti panid 25]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion.)
Dalan a linasat ti riles ti Jungfrau:
1. Kleine Scheidegg (makitkita);
2. Eigergletscher (makitkita);
3. Eigerwand (iti usok);
4. Eismeer (iti usok);
5. Jungfraujoch (iti usok)