Pananglapped Idiay Pagtaengan

SAAN a ganggannaet a nalimed ti ar-aramidna, managbukbukod nga agsipsiput iti kasamekan, ti kadakkelan a pagbutngan dagiti ubbing. Daytat’ miembro ti pamilia. Kaaduan a seksual a panangabuso mapasamak iti pagtaengan. Gapuna kasano nga ad-adda a malapdan ti panangabuso iti pagtaengan?

Iti librona nga Slaughter of the Innocents, ti historiador a ni Dr. Sander J. Breiner usigenna dagiti pammaneknek iti panangabuso ti ubing kadagiti lima a kadaanan a kagimongan​—Egipto, China, Grecia, Roma, ken Israel. Kunana a nupay adda panangabuso idiay Israel, mammano dayta no idilig kadagiti sabali nga uppat a sibilisasion. Apay? Saan a kas kadagiti kaarrubada, nasuruan dagiti tao idiay Israel a raemenda dagiti babbai ken ubbing​—maysa a nalawlawagan a panangmatmat nga utangda iti Nasantuan a Kasuratan. Idi inyaplikar dagiti Israelita ti nadibinuan a linteg iti biag ti pamilia, linapdanda ti panangabuso ti ubing. Ad-adda a kasapulan dagiti pamilia itatta dagitoy a nadalus, praktikal a pagalagadan.

Moral a Linlinteg

Adda kadi epekto ti linteg ti Biblia iti pamiliayo? Kas pangarigan, mabasa ti Levitico 18:6: “Awan kadakayo ti dumenna iti siasinoman nga asideg a kabagianna, tapno lukaisanna ti bagi nga ibainna. Siak ni Jehova.” Ti kongregasion Kristiano itatta ipaalagadna met dagiti nainget a linlinteg a maibusor iti amin a kita ti seksual a panangabuso. Asinoman a seksual a mangabuso ti ubing agpeggad iti pannakailaksid, pannakaikkat iti kongregasion.a​—1 Corinto 6:9, 10.

Ammuen ken repasuen koma dagiti amin a pamilia dagita a linteg a sangsangkamaysa. Mamaregta ti Deuteronomio 6:6, 7: “Ket dagitoy a sasao nga ibilinko kenka iti daytoy nga aldaw agyandanto ita pusom; ket isuromto a siaagawa dagitoy kadagiti annakmo ket dagitoy ti sasawemto kadakuada no situtugawka iti balaymo ken no magmagnaka iti dalan ken no agiddaka ken no bumangonka.” Ti panangipasagepsep kadagitoy a linteg kaipapananna ti saan laeng a sagpaminsan a panangibaga iti daytoy kadagiti annakyo. Ramanen dayta ti kankanayon a panagsasarita. Iti pana-panawen, rumbeng nga ipatalged ti ama ken ina dagiti linteg ti Dios maipapan iti incesto ken dagiti naayat a pakaigapuan dagitoy a linteg.

Mabalin nga usarenyo met dagiti estoria a kas ti estoria ni Tamar ken ni Amnon, dagiti annak ni David, a mangipakita kadagiti ubbing a dagiti seksual a banag adda pagbeddenganda a di mabalin a labsingen​—uray pay ti nasinged a kabagian.​—Genesis 9:20-29; 2 Samuel 13:10-16.

Ti panangraem kadagitoy a prinsipio maipakita met iti praktikal a panagbiag. Iti maysa a pagilian iti Daya, impakita ti panagsirarak a mapasamak ti adu nga incesto kadagiti pamilia a sadiay maturog dagiti annak a kadua dagiti dadakkelda uray no di nasken daytoy iti ekonomia. Umasping iti dayta, kaaduanna saan a nainsiriban nga agkadua a maturog ti agkabsat a di agka-sekso iti maymaysa a katre wenno kuarto bayat a dumakdakkelda, no mabalin a liklikan dayta. Uray pay nailet ti pagnaedan, masapul a nasayaat ti pangngeddeng dagiti nagannak no sadino ti pagturogan ti tunggal miembro ti pamilia.

Iparit ti Biblia ti panagbartek, nga ipasimudaagna a daytat’ agturong iti dakes a kababalin. (Proverbio 23:29-33) Sigun iti maysa a panagadal, agarup 60 agingga iti 70 porsiento kadagiti biktima ti incesto ti nangipadamag a dagiti manangabuso a nagannakda nakainumda idi nangrugi ti panangabuso.

Naayat nga Ulo ti Pamilia

Naammuan dagiti managsirarak a gagangay ti panangabuso kadagiti pamilia a dominante dagiti assawa a lallaki. Ti nasaknap a panangmatmat nga adda laeng dagiti babbai tapno tungpalenda dagiti kasapulan ti lalaki ket saan a Nainkasuratan. Dadduma a lallaki usarenda daytoy di nakristianuan a kapanunotan a mangikalintegan iti panangusarda iti anakda a babai a maipaay iti aniaman a dida magun-odan iti asawada. Daytoy a kita ti panangilupitlupit pukawenna ti natimbeng a rikna dagiti babbai nga adda kadagitoy a kasasaad. Mapukaw pay dagiti adu ti gagangay a regget a mangsalaknib kadagiti annakda. (Idiligyo ti Eclesiastes 7:7.) Iti kasumbangirna, naammuan ti maysa a panagadal a no dagiti workaholic nga amma ket kanayon nga awanda iti pagtaengan, no dadduma tumaud ti seksual a panangabuso ti ina iti anakna a lalaki.

Ti ngay pamiliayo? Dakayo kadi nga asawa a lalaki sisiserioso nga ibaklayyo ti rebbengenyo nga ulo, wenno ipabiangyo dayta iti asawayo? (1 Corinto 11:3) Tratuenyo kadi ti asawayo a buyogen ti ayat, dayaw, ken panagraem? (Efeso 5:25; 1 Pedro 3:7) Ibilangyo kadi a napateg nga usigen dagiti panangmatmatna? (Genesis 21:12; Proverbio 31:26, 28) Ket dagiti ngay annakyo? Ibilangyo kadi ida a napateg? (Salmo 127:3) Wenno matmatanyo ida a dadagsen, a nalaka laeng nga usaren iti di nainkalintegan a pamay-an? (Idiligyo iti 2 Corinto 12:14.) Ikkatenyo dagiti tiritir, di nainkasuratan a panangmatmat iti rebbengen ti pamilia iti sangakabbalayanyo, ket ad-adda a malapdan ti panangabuso iti pagtaengan.

Di Nakaam-amak a Lugar

Kuna ti maysa nga agtutubo a babai nga awagantayo ti Sandi: “Ti kasasaad ti intero a pamiliak ket makaawis iti panangabuso. Saan a mannakilangen, ket di aglalangen ti tunggal miembro ti pamilia iti maysa ken maysa.” Ti panagsolsolo, kinainget, ken nalabes a kinalimed​—dagitoy di nasayaat, di nainkasuratan a kababalin ti pakailasinan ti manangabuso a sangakabbalayan. (Idiligyo ti 2 Samuel 12:12; Proverbio 18:1; Filipos 4:5.) Pataudenyo ti kasasaad ti pagtaengan a natalged kadagiti ubbing. Ti pagtaengan ket maysa koma a lugar a sadiay mariknada a mapabilegda, a sadiay mariknada a siwayawayada a mangiyebkas iti im-impenenda ken agsaoda a siwayawaya.

Kasta met, masapul unay dagiti ubbing ti pannakaiyebkas ti ayat​—panangarakup, panangapros, panangpetpet ti ima, panangrayray-aw. Dikay labsen ti agtignay kadagiti peggad ti seksual a panangabuso babaen ti di panangipakita kadagitoy nga ebkas ti ayat. Isuroyo dagiti annakyo babaen iti napanayag, nabara a panangipateg ken pammadayaw nga ipatpategyo ida. Malagip ni Sandi: “Matmatan ni nanangko a dakes ti panangkondenar iti asinoman iti aniaman a banag. Pagbalinennaka a natangsit.” Nagsagaba ni Sandi iti agarup sangapulo a tawen iti seksual a panangabuso a dina pulos imbagbaga dayta iti asinoman. Dagiti ubbing a di makaammo a maay-ayatda, maipatpategda nga indibidual mabalin a nalaklaka nga awatenda ti pammadayaw ti manangabuso, ti “panangipategna,” wenno ilimed ti pammutbutengna.

Maysa a pedophile a nangabuso iti ginasut a barito iti las-ud ti 40-tawen inaminna a dagiti barito a makasapul iti makaparagsak a gayyem a kas kenkuana dagiti “kasayaatan” a biktima. Dikay patauden ti kasta a pakasapulan iti anakyo.

Pasardengenyo ti Panangabuso

Kinuna ni Job iti sidong ti nakaro a pannakasubok: “Ti kararuak mautoyan iti biagko. Palubosakto ti unnoyko. Agsaoakto iti kinapait ti kararuak!” (Job 10:1) Kasta met, nasarakan ti adu a nagannak a matulonganda dagiti annakda babaen ti panangtulongda iti bagbagida. Iti nabiit pay kinuna ti The Harvard Mental Health Letter: “Ti nainget a panangipaalagad ti kagimongan iti di pulos panagsasao a maibusor iti pammarigat dagiti lallaki kasla paaduenna ti panangabuso.” Agparang a dagiti lallaki a di pulos mangiyebkas iti rigatda a naabuso iti sekso ti ad-adda nga agbalin a manangabuso a mismo. Ipadamag ti The Safe Child Book a kaaduan a manangmolestia iti ubing ti naabuso a mismo iti sekso idi ubbingda pay ngem pulos a dida nagpatulong tapno mabang-aranda. Iyebkasda ti rigat ken pungtotda babaen ti panangabuso kadagiti dadduma nga ubbing.b​—Kitaenyo met ti Job 7:11; 32:20.

Ad-adu pay ti peggad kadagiti ubbing no dagiti inna dida sursuruen a tamingen ti napalabas a panangabuso. Kas pangarigan, ipadamag dagiti managsirarak a dagiti babbai a naabuso iti sekso idi ubbingda pay masansan a makiasawada kadagiti lallaki a manangabuso ti ubing. Kasta met, no ti maysa a babai dina nasursuro a tinaming ti napalabas a panangabuso, mabalin a marigatan a makisarita kadagiti annakna maipapan iti panangabuso. No mapasamak ti panangabuso, mabalin a dina madlaw dayta ken di makapagtignay. Iti kasta dagiti ubbing ti agsagaba iti nakaam-amak gapu iti di panagtignay ti ina.

Gapuna, mabalin a maiyallatiw ti panangabuso iti sumarsaruno a kaputotan. Siempre, adu nga indibidual a di mangisarita iti nakalkaldaang a napalabasda ti nakapagballigi a naimbag iti biag, ket makomendaran dayta. Ngem kadagiti adu nakarkaro ti rigat, ket pudno a masapul nga ipamaysada​—agraman, no kasapulan, ti panangsapul iti nasayaat a propesional a tulong​—tapno maagasan ti kasta a nakaro a pannakadangran iti kinaubing. Ti kalatda isut’ di pannakailumlom iti panangay-ay ti bagi. Kayatda nga ipatingga daytoy dakes, makadangran a panangabuso ti ubing a mangap-apektar iti pamiliada.​—Kitaenyo ti Agriingkayo! nga Oktubre 8, 1991, panid 3 agingga iti 11.

Ti Patingga ti Panangabuso

No siuumiso a maiyaplikar, adut’ maaramidan ti naibaga nga immuna nga impormasion a mangpabassit iti pannakaabuso ti ubing iti pagtaenganyo. Laglagipenyo, nupay kasta, a sililimed nga agtignay dagiti manangabuso, gundawayanda ti panagtalek, ket usarenda dagiti taktika ti nataengan kadagiti awan ammona nga ubbing. Di ngarud maliklikan a dadduma kadakuada ti kasla makaliklik iti pannakadusa kadagiti makarimon a krimen nga inaramidda.

Nupay kasta, manginanamatayo a makita ti Dios ti ar-aramidenda. (Job 34:22) Malaksid no agbabawi ken agbalbaliwda, dinanto malipatan dagiti dakes nga aramidda. Ibutaktaknanto dagiti aramidda iti umiso a tiempona. (Idiligyo ti Mateo 10:26.) Ket ipaaynanto ti kinahustisia. Ikari ni Jehova a Dios ti maysa a tiempo a ‘maikkatton ditoy daga’ amin dagita a manangallilaw a tattao, ket dagiti laeng naemma ken naasi nga agayat iti Dios ken iti padada a tao ti mapalubosan nga agtalinaed. (Proverbio 2:22; Salmo 37:10, 11, 29; 2 Pedro 2:9-12) Gapu iti daton a subbot ni Jesu-Kristo, adda kadatayo dayta a nakaskasdaaw a namnama iti maysa a baro a lubong. (1 Timoteo 2:6) Ngarud, iti daytanto laeng a tiempo a maipatingga ti panangabuso iti agnanayon.

Kabayatanna masapul nga aramidentayo ti amin a kabaelantayo a mangsalaknib kadagiti annaktayo. Nakapatpategda! Kaaduan a nagannak sidadaanda a mangirisgo iti bukodda a kinatalged tapno masalaknibanda dagiti babassit nga annakda. (Idiligyo ti Juan 15:13.) No ditay salakniban dagiti annaktayo, nakaam-amak dagiti pagbanaganna. No salaknibantay ida, ik-ikkantay ida ti nagsayaatan a sagut​—panagubing nga awan pakadanagan ken awan didigra. Mariknada ti kas iti kinuna ti salmista, a nagsurat: “Kunaekto ken Jehova: ‘Sika ti kamang ken salindegko, Diosko a pagkammatalkak.’”​—Salmo 91:2.