Panangmatmat iti Lubong
Sukatanen ti Estasion ti Radio Dagiti Musikana
Iti maysa a karkarna a desision, nabiit pay nga inyanunsio ti maysa nga estasion ti radio idiay California a napalalot’ panagpatokarna iti musika a rap, a dinanton ipatokar dagiti kanta nga ibilang ti estasion a “naalas iti kagimongan.” Daytat’ pakairaman ti aniaman a musika a “mangitandudo iti panagusar iti maiparit nga agas, kinalulok iti sekso, mangiparegta iti kinaranggas wenno mangtagibassit iti babbai.” Nabiit pay nga impadamag ti The New York Times nga impariten ti estasion ti siam kadagita a kanta, a sumagmamano kadakuada ti di pay maipablaak dagiti pauloda. Pasingkedan ti direktor ti programa ti estasion a ti panagbalbaliw ket gapu iti tarigagayda a sisasayaat a panagserbi iti komunidad. Kuna dagiti kalabanda nga estasion a ti kabbaro a pagalagadanda ket gapu iti tarigagayda nga agbalin a nalatak iti publiko.
Yaakar Dagiti Kuton
Kasano nga ammo dagiti kuton ti yaakarda? Adu ti mangibati iti kemikal a desdes tapno masurotandanto ti nagnaanda ken ammoda ti dalanda nga agawid. Ngem inut-utob ni Dr. Rudiger Wehner, maysa a zoologist idiay University of Zurich, Switzerland no kasano ti yaakar dagiti kuton idiay Sahara. Ngamin, ti init idiay disierto ti mangpaalingasaw iti kemikal a desdesda iti las-ud ti sumagmamano laeng a minuto. Iti maysa a palawag idiay University of Texas, inladawan ni Dr. Wehner no kasanot’ panagusar dagiti kuton iti naisangsangayan a pamay-an ti yaakar nga umasping iti maysa a sistema a nausar iti yaakar dagiti eroplano idi Gubat Sangalubongan II. Kumita dagiti kuton iti langit ken kitaenda dagiti komplikado a padron ti lawag a di makita ti mata ti tao. Agtataripnongda iti sidong ti padron tapno maisuroda iti bagida sadanto agawiden. Inyangaw ti The Dallas Morning News: “No mapukawka idiay makin-amianan a disierto ti Sahara iti katengngaan ti aldaw, nasaysayaat no agdamagka iti maysa a kuton agpaay iti direksion.”
Sabali Pay a Peke a Fossil
Maysa a ngilaw a nabayagen a naisalat iti maysa a pedaso ti ambarino, wenno timmangken a tutot ti kayo, ti nabayagen nga impagarup dagiti gunglo dagiti sientista kas maysa a naan-anay a napreserba nga specimen nga ag-38 milion a tawenen ti kabayagna. Nupay kasta, impadamag ti magasin a New Scientist, a daytoy a nakangingngina nga specimen ti nagbalin la ngarud a “maysa a panangallilaw iti pannakaadal dagiti insekto a maiyasping iti kinapeke ti tao a Piltdown.” Agparang a 140 a tawenen ti napalabas, kinapudnona, a maysa a nalaing a mangallilaw ti nangpisi iti maysa pedaso ti ambarino sa nangaramid iti abut iti maysa a gudua, sana inkabil ti maysa a kadawyan a ngilaw a latrine idiay uneg. Nailako daytoy a “fossil” idiay Natural History Museum ti Inglaterra idi 1922 ket nanipud idin ineksaminen dagiti nalatak a sientista, a nadakamat pay ketdi iti maysa a libro dagiti fossil idi 1992.
Damo a Padi a Muslim
Adda susuelduan ti armada ti E.U. a 3,152 a padi a mangirepresentar iti 243 a nagduduma a relihion—aminda, agingga itay nabiit, ket naglalaok a “Judio-Kristiano.” Ita, sigun iti The Washington Post, tinudinganen ti armada ti damo a Muslim a padina. Ti padi, a nakasuot iti kas-bulan nga insignia iti unipormena, ket maysa nga Imam, maysa a relihiuso a panguluen dagiti Muslim. Kuna ti Defense Department ti E.U. nga adda 2,500 a Muslim iti Armada ti E.U., nupay ipilit ti maysa a gunglo dagiti Islam a ti talaga a bilangda ket ngangngani 10,000. Naipadamag a dadduma nga Americano a soldado ti nakumbertin iti kina-Islam bayat ti kaaddada idiay Saudi Arabia idi madama ti gubat idiay Persian Gulf. Ita, mangsapsapul dagiti Budista a soldado iti maysa a kandidato nga agserbi kas padi ti armadada.
Rumasrasayen Dagiti Atap a Kabayo
Bulos dagiti atap a kabayo a maawagan lavradeiro idiay rehion ti Lavrado sadi makin-amianan a Brazil. Sigun iti periodiko a Ciênsia Hoje ti São Paulo, isudan ti kaudian nga atap a kabayo iti lubong nga awan man la opisial a salaknib kadakuada manipud iti gobierno. Gapu iti panaganup, panangipaasawa iti di agkakapulí, ken komersialismo, napartak ti irarasayda. Pattapattaen dagiti tattao idiay rehion ti Lavrado a 3,000 ti bilang dagiti kabayo iti napalabas a sumagmamano a tawen; ngem 200 laengen ti bilangda ita. Saan unay a managpaadu dagiti lavradeiro, saan a managsakit, ken napartak ti panagtarayda—kagudua laeng nga oras a tarayenda ti 55 kilometro iti kada oras a tarayen!
Nakapimpiman a Panagasawa Dagiti Britano
Naammuan iti maysa a nabiit pay a surbey nga adut’ problema dagiti pagassawaan iti intero nga Europa ngem nalabit ad-adu idiay Britania. Inkagumaan ti Eurostat, maysa nga opisina ti estadistika agpaay iti EU (European Union) nga ammuen ti nadumaduma nga estilo ti panagbiag ti 177 milion a babbai nga agnanaed kadagiti nasion a kameng ti EU. Iti promedio, 6.5 porsiento kadagiti babbai ti agsolsolo a mangpadpadakkel kadagiti annakda, ngem idiay Britania, nangatngato pay ti promedio—10.1 porsiento. Ti sumaganad a kangatuan ti promediona ket idiay Alemania, buyogen ti 7.7 porsiento. Ub-ubing dagiti Britano a babbai a nakiasawa ngem iti dadduma a babbai ti EU—sakbay a nagtawenda iti 24. Kasta met a ti bilang dagiti agdibdiborsio idiay Britania ti kaaduan.
Libro ti Panagpakamatay
Ti The Complete Manual of Suicide ti nagbalin a kangrunaan a magatang a libro idiay Japan itay nabiit; nalabit dayta met ti nakatulong iti panagpakamatay ti sumagmamano. Iladawan ti libro ti 2,500 ektaria a kabakiran ti Aokigahara idiay sakaanan ti Bantay Fuji kas “kaykayatda a lugar” a pagpakamatayan. Iti unos ti tallo a bulan a pannakaiwarnakna, dua a bangkay ti nasarakan idiay Aokigahara; nga awit-awitda ti Manual. Nasarakan dagiti pannakabagi ti linteg ti maysa pay nga agpanggep-nga-agpakamatay nga agpagnapagna idiay kabakiran a tugottugotna ti libro. Idi arinunos ti Oktubre 1993, immadun iti 50 porsiento dagiti agpakpakamatay idiay Aokigahara ngem iti intero a napalabas a tawen. Nupay kasta, inlibak ti autor ti libro ti aniaman a direkta a pannakainaig ti panagpakamatay ken ti librona. Kinunana: “Babaen iti daytoy a libro, ikagkagumaak a pasayaaten ti biag babaen ti panangiraman iti panagpakamatay kas maysa kadagiti pagpilian iti biag.”
“TV Bulimia”
Sigun iti nabiit pay a surbey, umad-adu nga Italiano ti maap-apektaran iti “TV bulimia,” ti napalalo a panagtarigagay nga agbuya iti adu a programa iti telebision. Pasingkedan ti La Repubblica a kabayatan ti makalawas a panagadal, 82 porsiento kadagiti Italiano ti managbuya iti TV, “ket dagidiay a managbuya ti kanayon nga adda iti sanguanan ti telebision, nga iti promedio, ket ngangngani lima nga oras,” iti kada aldaw. Kadagiti agtawen iti uppat agingga iti pito, simmansan ti panagbuya ti TV iti 15 porsiento ngem iti napalabas a tawen. Ngem “ti kangrunaan a puntiria ti TV bulimia isu dagiti tin-edyer ken dagidiay di nangitultuloy iti panageskuelada kalpasan ti kinaelementariada.” Ad-adda kadi ti panagbuya dagiti tattao iti TV gapu ta sumaysayaat [ti programa] ti TV? Paneknekan ni Francesco Siliato, ti direktor ti ahensia a nanganag iti surbey: “Ti estadistika kasla saan unay a mainaig iti kualidad dagiti maipabpabuya a programa.”
Sabali Pay a Kita ti Peggad iti Lugan
Sakbayan dagiti manakem a nagannak ti agannad no agmanehoda a kadua dagiti annakda, a sitatalged a pairutanda a naimbag ti belt uray no apagbiitda laeng a gumatang iti maysa a groseria. Ngem nalabit manmano ti makabigbig iti peggad a pakaisarsarakan dagiti annakda apaman a makagtengdan idiay groseria. Kinuna ti magasin a Parents itay nabiit nga idi 1991 ag-19,000 nga ubbing a nababbaba ngem lima ti tawenda ti naipan kadagiti siled a pang-emerhensia ti ospital idiay Estados Unidos kalpasan a natnagda kadagiti de pilid a kargadera a paggatang. Kabayatanna, nabiit pay a naganamongan ti dua kadagiti kangrunaan a managaramid kadagiti kargadera ti panangikabilda kadagiti seat belt agpaay kadagiti ubbing iti amin a kargadera nga ilaklakoda idiay Nueva York ken Texas. Dagiti karatula kadagiti kargadera ti mamakdaarto met kadagiti nagannak a kanayon nga aywananda dagiti annakda.
Bengngat Dagiti Billit
Madlaw kadi ti maysa a billit a ti maysa ket naggapu iti sabali a rehion babaen laeng iti panagdengngegna iti wagas ti panagkantana? Ipadamag ti National Geographic a sigun ken Lance Workman, maysa nga eksperto iti sikolohia ti ayup idiay University of Glamorgan sadi Wales, a pudno unay dayta kadagiti robin. Naammuan ni Workman nga uray idi in-rekord ken pinagminarna ti kangato ken padron ti uni ti kankanta dagiti robin, dagus a napaggidiatna ida sigun iti rehion ti Inglaterra a naggapuan ti billit. Kinapudnona, idi nangngeg ti maysa a kalakian a robin manipud Sussex ti nairekord a kanta ti maysa a kalakian a naggapu idiay Wales, simgar dagiti dutdotna ket sipupungtot a siniplaganna ti tape recorder!
Pannakaisuro ti Maysa nga Ama
Inggay-at ti Ministry of Education ti Japan ti maysa a proyekto a mangisuro kadagiti Hapones nga amma, a mangbusbusbos laeng iti promedio a 36 minuto iti kada aldaw a kadua dagiti annakda. Inisponsoran ti ministri “ti agsasaruno a seminar maipapan iti ‘edukasion iti pagtaengan,’ a panggepna a manggutugot kadagiti amma a tumulong kadagiti trabaho idiay balay ken mangbusbos iti ad-adu a tiempo a kadua dagiti annakda,” ipadamag ti Mainichi Daily News. Ti kurso a buklen ti lima a sesion a sagmamaysa-ket-kagudua agingga iti dua nga oras, ti maangay idiay wenno iti asideg dagiti pagtrabahuan iti kumbiniente nga oras tapno nalaklaka a matabunuan dagiti amma. Naimbag ta nairaman kadagiti damo a magunggonaan manipud iti kurso isu dagiti amma nga agtartrabaho agpaay ti Ministry of Education, a pagaammo nga adu nga oras ti busbusbosenda nga ag-overtime.
Pagbalinenyo a Nakaay-ayat ti Panagbasa
Ipakita dagiti estadistika a 2.9 a milion a nataengan a taga-Canada ti di makabasa a “naimbag tapno matarusanda ti inaldaw a mabasbasada,” impadamag itay nabiit ti The Toronto Star. Iti maysa a panagregget a parmeken ti iliterasia, nadisenio ti Children’s Book Week idiay Canada tapno mangisaknap iti “rag-o ken panagayat iti panagbasa.” Ngem adda rigrigatna ti panangisuro kadagiti ubbing nga ayaten ti panagbasa ita a tiempo ti musika, telebision, ken video. Ti sekreto isut’ panangrugi kabayatan ti kinaganus pay laeng ti tawen dagiti ubbing ken kissayan dagiti pakasingaanda. Adawen ti periodiko ti kinuna ti maysa a sangapulo-ti-tawenna a balasitang a ti pamilianat’ nangilako iti telebisionda: “Makaparagsak [ti panagbasa] ken tulongannak a makasursuro.” Kinuna ti maysa a sangapulo-ti-tawenna a barito: “Magustuak ti panagbasa gapu ta daytat’ pamay-an a makagun-odak iti adu nga impormasion maipapan iti aniaman ken sadinoman.”