Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Apay a ni Pay Tatang ti Natay?

NASDAAW ti amin idi a ti tatang ni Al, maysa a lalaki a madamdamag a nakaradkad ken nasalun-at ket nayospital. Uray no kasta, agtalek ni Al a mayawidto met laengen ni tatangna. Ngem kellaat a kimmaro ti kasasaadna, ket natay. “Diak pulos mamati a pumusay ti maysa a nakaradkad unay,” insennaay ni Al.

Maysa a nadungngo a Kristiano a lalaki ti tatang ni Kim. Nayospitalen idi gapu iti grabe a sakit, ngem kasla umim-imbag. Ngem maysa nga aldaw, natumba idiay banio. “Ammok a natayen idi kanito a nakitak,” malagip ni Kim. “Inkagumaan ni nanang ken ni manongko nga ispalen babaen iti pagdamdamuan a pamay-an ti CPR. Nagtarayak idiay siledko saak nagkararag: ‘Jehova, dimo kad ipalubos a mapasamak daytoy. Pangngaasim ta palubosam nga agbiag!’ Ngem din pulos a nakaungar.”

Ni patay ket nadangkok a kinapudno ti biag iti daytoy a lubong. Kuna ti Biblia: “Iti amin a banag adda nakedngan a tiempo . . . panawen ti pannakayanak ken panawen ti pannakatay.” (Eclesiastes 3:1, 2) No napadakkelkayo kas maysa a Kristiano, ammoyo dagiti sursuro ti Biblia no apay a matay ti tattao, ti kasasaad dagiti natay, ken ti namnama iti panagungar.a

Nupay kasta, mabalin a masairkay unay gapu iti pannakapukaw ti naganakyo. Daytat’ maysa kadagiti karirigatan a kapadasan iti unos ti panagbiagyo. Ipariknana kadakayo a nabaybay-an ken nakapimpimankayo. Dumakdakkelkay pay laeng, iti pisikal ken emosional, ket nupay no medio makapagwaywayaskayon, kasapulanyo pay laeng dagiti dadakkelyo iti adu a wagas.b

Di ngarud pakasdaawan nga impalgak ti maysa a surbey a ti kangrunaan a pakadanagan ti tin-edyer isut’ pannakapukaw dagiti nagannakda. Inaklon ti maysa nga agtutubo: “Masansan a kasuronko dagiti nagannakko, ngem kaskasdi a diak kayat no adda aniaman a mapasamak kadakuada. Madanaganak maipapan iti dayta.”​—The Private Life of the American Teenager.

Di ngarud pakasdaawan a no pimmusayen ti maysa kadagiti nagannakyo, mabalin a maklaat ti emosionyo. Ngamin, talaga nga uray pay iti damo, kasla awan gawgawayyo nga uray la dikay makasangit. Gagangay daytoy. Idi adda iti sidong ti dakkel a pakarigatan, kinuna ti salmista: “Mapakapuyak ken nakaro ti pannakaridiridko.” (Salmo 38:8) Kuna ti libro a Death and Grief in the Family: “Makellaat ti bagi ti maysa a tao a nauneg ti pannakasugatna wenno natukkolan iti tulang. Daytoy a pannakakellaat ket maysa a kita ti manalaknib nga igam a makatulong iti saan a [dagus] a pannakarikna iti saem. Kasta met laeng ti panagleddaang.” Ngem ania ti mabalin a mapasamak no lumabasen ti damo a pannakakellaat?

‘Maluksawak Unay’

Idiay Lucas 8:52, mabasatayo a kalpasan ti pannakatay ti maysa a balasitang, “dagiti tattao agsangsangitda amin ket sapsaplitenda ti bagbagida iti ladingit.” Wen, no umapay ni patay iti maysa nga ing-ingungoten, normal laeng a makariknakayo iti agsasaruno a nakaro a rikrikna, agraman kinaliday, pannakariknat’ basol, danag​—uray pay ti panagluksaw.

Apay a panagluksaw? Agsipud ta imparikna dagiti nagannaktayo ti kinatalged, kinaimeng. No matay ti maysa kadakuada, natural laeng a makariknakayo iti amak ken pannakabaybay-a. Saan a gapu ta inranta ti naganakyo a panawannakayo. Ngem ni patay ket kabusortayo. (1 Corinto 15:26) No alaen ni patay ti ing-ingungotentayo, talaga a nasakit ken sigurado a nasaem [dayta] a pukaw. Anagenyo no kasano ti panangilawlawag ti 18-ti-tawenna a ni Wendy iti dayta: “Nariknak nga agmaymaysaakon ditoy lubong ken mabutengak kalpasan ti ipapatay ni tatangko. Namin-adu a daras a tartarigagayak nga adda koma ni tatangko tapno matulongannak.” No panunotenyo ti maipapan iti napukawyo​—ti ayat, ti saranay, ti pammilin​—mabalin a talaga a makaluksawkayo.

Kas pagarigan, nasinged ni Debbie iti ulitegna. Kalpasan ti ipapatayna, insuratna: “Kasla di nainkalintegan a no asino pay ti nasingpet, nakadungdungngo, ken kasta unay ti panagayatna ken Jehova ti nagparigat a nagsagaba ken matay a kas iti napasamakna. Nupay napadakkelak kas maysa a Kristiano ken maawatak no apay a lumakay ken matay ti tao ken no apay nga agsagaba dagiti nasingpet a tattao, diak pay idi nakasagana kadagiti napadasak a rikrikna ti pungtot.”

Medio kaluksaw pay ketdi ti dadduma ti pimmusay a naganakda. Aklonen ni agtutubo a Victoria. “Natay ni apongko a lakay itay napan a tawen. Maluksawak unay kenkuana gapu iti ipapatayna, ket idi naep-epen ti pungtot, nalidayakon.” Kinapudnona, daddumat’ magargari a mangiturong iti ladingitda idiay langit. “Kagurak ti Dios,” inaklon ti 14-ti-tawenna a ni Terri, a nakapukaw ken amana gapu iti kellaat a pannakaatake ti pusona. “Apay a ni pay tatangko ti natay, idinto ta dungdungnguek ken kasapulak unay isuna?”

‘Mariknak Itan a Nakabasolak Unay’

Ti pannakariknat’ basol ti sabali pay a kadawyan a reaksion no matay ti maysa a naganak. “Amin nagbasol ken agkurang iti dayag ti Dios,” kuna ti Biblia. (Roma 3:23) Kas banagna, pasaray makisubang ti kaaduan a tin-edyer kadagiti nagannakda. Ngem no matay ti maysa a naganak, ti pannakalagip kadagidiay a supiat ken riri idi ti agbalin a gubuayan iti nakaro a leddaang.

Mabalin a makatulong no laglagipenyo nga adda tiempo a di agkinnaawatan uray dagiti tattao nga agin-innayat iti maysa ken maysa. “Ipatpategko ni inangko,” aklonen ni agtutubo nga Elisa, “ket ammok nga ipatpategnak met, ngem kadagiti sumagmamano a bulan sakbay a nagsakit, adda dimi pagtunosan. Pasaray kaluksawko​—kadagiti bambanag a kasla din napateg​—ngem napateg idi kaniak. Naminsan, idi kaluksawko unay, malagipko a nagtabbugaak a napan iti siledko, sa sililimed a tinarigagayak a matay koman. Idi nagsakit ni Inang sa kellaat a natay, addadtan dagitoy a di narisut a riknami iti maysa ken maysa. Mariknak itan a nakabasolak.” Aniaman iti mabalin a naisawang wenno nariknayo, saan a dakayo ti nakatayan ti naganakyo. Saanyo a basol dayta.

Ti Saem ti Panagleddaang

Kaskasdi, mabalin a makariknakayo iti nakaro a panagladingit ken panagleddaang. Ngem maliwliwakayo a makaammo a nakarikna met iti kasta dagiti lallaki ken babbai ti pammati idi tiempo ti Biblia. Idi napukaw ni Jose ti dungdunguenna nga ama ken patay, “inapungolna ti rupa ni amana ket sinangitanna ket inagkanna.” (Genesis 50:1) Kasta met a “nagarubos dagiti lua” ni Jesu-Kristo idi natay ni gayyemna a Lazaro.​—Juan 11:35.

Bueno, no sangitan ti maysa ti ipapatay ti maysa a naganak, natural a pasaray malapunos iti ladingit. Iti panangikagumaanna nga iladawan ti ladingitna, inyasping ti salmista ti bagina a kas iti “maysa a mangdung-aw ken inana. Nagtamedak a sililiday.” (Salmo 35:14) No malapunoskay iti ladingit, mabalin pay ketdi a ‘dikay makaturog gapu iti leddaang.’ (Salmo 119:28) Mabalin a dikay makapangan wenno kellaat a diyo maipamaysan ti panageskuelayo. Mabalin a maldaangkay pay ketdin.

Nakarkaro pay, mabalin a malapunos unay ti naulila a naganak ken kakabsatyo iti lidayda isu a didakay unayen matulongan ken maandingay. Malagip ni Kim: “Kalpasan ti pumpon ni tatangko, inkagumaanmi ti agbiag a kas iti sigud. Ni inang itan ti mangaywan iti sangakabbalayan. Ngem adda idi tiempo a dina makontrol ti rikriknana ket agsangit iti pay met katengngaan ti panagadal ti pamiliami iti Biblia. Mangngegko ti panaganug-ogna no rabii, nga aw-awaganna ti nagan ni tatangko.”

Panangsapul iti Liwliwa

Kinuna naminsan ni mammadto Jeremias: “O no maliwliwak koma ti bagik a maikaniwas iti leddaang. Ti pusok nalpay iti unegko.” (Jeremias 8:18) Mabalin a mariknayo met a kaslattay diyonto mailiwliwag ti saem. Ngem usigenyo dagiti sasao ni apostol Pablo: “Bendito koma . . . ti Dios ti amin a liwliwa, a mangliwliwa kadakami iti amin a rigatmi.” (2 Corinto 1:3, 4) Itukon ti Dios daytoy a liwliwa nangnangruna babaen kadagiti panid ti naisurat a Saona, ti Biblia. Kasta pay met a ti espirituna ti mangtignay kadagiti gagayyem ken kakabagian a mangipaay iti kasapulan a tulong ken panangandingay.

Diyo ipalubos a di umiso ti pakaidas-alan ti luksawyo nga isut’ mamagkedked kadakayo manipud iti panangsapul iti nadiosan a liwliwa. Nakaaramid ni nalinteg a Job iti kamali idi pinabasolna ti Dios kadagiti nasaem a pukawna. Sipapait a kinunana: “Agbibiagak idi iti kinatalna, ngem ti Dios pinatengngedannak ket indumudomnak ken binurakburaknak.” (Job 16:12, 13, Today’s English Version) Ngem kamali ni Job. Ni Satanas, saan a ti Dios, ti nagtaudan dagiti rigat ni Job. Ni ubing nga Eliu masapul idi a palagipanna ni Job a “ti Dios di agaramid a sidadangkok, ket uray ti Mannakabalin-amin dina met kiluen ti kinahustisia.” Idi agangay, naan-anay a nagbabawyan ni Job amin dagiti dinadarasudos a naisawangna.​—Job 34:12; 42:6.

Iti umasping a pamay-an, mabalin a kasapulanyo ti maysa a tumulong kadakayo a mangmatmat kadagiti bambanag manipud iti nasinsin-aw a punto de bista. Malagip ni Kim: “Impalagip kadakami ti maysa a nataengan a Kristiano a panglakayen ti namnama iti panagungar, sana inranud kadakami dagiti teksto kas ti Juan 5:28, 29 ken ti 1 Corinto 15:20. Kinunana: ‘Agsublinto ni tatangyo, ngem masapul nga agtalinaedkayo a matalek no kayatyonto a makita idiay Paraiso.’ Diakto pulos malipatan dayta! Kinunana pay a saan a pinanggep ti Dios a matay ti tao. Naamirisko nga awan pakainaigan ti Dios iti ipapatay ni tatangko.”

Ti Nainkasuratan a pannakirinnason kadagiti bambanag dina dagus a pinunas ti saem [nga ing-ingpen] ni Kim, ngem daydit’ pangrugian. Mabalinyo met a rugian nga iliwliwag ti saem ken panagleddaangyo. Ti espesipiko a panangaramid iti dayta isunto ti tema ti sumaganad nga artikulomi iti daytoy a serye.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 26]

Mabalin a ti ipapatay ti naganak ti maysa kadagiti karirigatan a kapadasan iti biag