Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Apay a Diak Makasursuro?

“Diak kayat idin ti agawid,” malagip ni Jessica, “ken sanguen dagiti dadakkelko. Natnagak manen iti sumagmamano a quiz-ko.”a Iti edad a 15, nalaing ken napintas ni Jessica. Ngem kas iti adu nga agtutubo, marigatan a mangmantiner kadagiti gradona.

MASANSAN a ti nakapuy a magapuanan idiay eskuelaan ti resulta ti di mangikankano a kababalin iti edukasion wenno iti mannursuro ti maysa. Ngem saan a dayta ti problema ni Jessica. Basta agpakarigat la ngamin a mangtarus kadagiti teoretikal a banag. Natural a daytoy ti mangparigat ken ni Jessica a makapasá iti matematika. Ket ti rigatna pay nga agbasa ti ad-adda a mamagproblema kenkuana a pagballigian ti dadduma pay nga asignaturana.

Ni Maria, iti kasumbangirna, di makapagdeletiar a siuumiso. Kanayon nga idulinna dagiti inotarna kadagiti Nakristianuan a gimong agsipud ta mabain kadagiti kamalina nga agdeletiar. Nupay kasta, saan met a nakapuy da Jessica ken ni Maria. Naglaing ni Jessica a makilangen iti tattao nga uray la agserserbi kas tinudingan ti eskuelaan a mangibabaet, wenno para-risut iti problema, no tumaud dagiti parikut kadagiti kaeskuelaanna. Ket no akademiko ti pagsasaritaan, karaman ni Maria iti 10 porsiento a kangangatuan ti gradoda iti klasena.

Ti problema: adda sakit da Jessica ken Maria iti panagsursuro. Patien dagiti eksperto nga agarup 3 agingga iti 10 a porsiento iti amin nga ubbing ti mabalin nga addaan iti umasping a pakarigatan iti panagsursuro. Ni Tania, a nasurok itan a 20 ti tawenna, ti agsagsagaba iti maawagan Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD).b Kunana: “Marigatanak kadagiti Nakristianuan a gimong, personal a panagadal, ken panagkararag gapu ta diak makapagatension wenno makaidna nga agtugaw. Maapektaran ti ministeriok gapu ta agkaraakarak iti nadumaduma a tema a di masurotan ti asinoman.”

No saan a napakuyogan iti kinaalikuteg, maawagan ti sakit nga Attention Deficit Disorder (ADD). Masansan a maawagaan a managdarepdep dagiti tattao nga addaan iti kastoy a sakit. Maipapan kadagidiay addaan iti ADD, kinuna ti neurologist a ni Dr. Bruce Roseman: “Agtugawda iti sanguanan ti maysa a libro iti 45 a minuto, nga awan mapasamak.” Adda rason a marigatanda a mangipamaysa.

Patien dagiti managsirarak iti medisina a nabiit pay a narugiandan a maawatan no ania dagiti makagapu kadagitoy a problema. Kaskasdi, adu pay la ti saan a naammuan. Ket saan a kanayon a nalawag dagiti beddeng iti nagbaetan ti nadumaduma a sakit ken kinabaldado a manglapped iti panagsursuro. Aniaman ti eksakto a gapu wenno nagan ti partikular a sakit​—parikut man iti panagbasa, pananglagip, panagatension, wenno panagbalin a naalikuteg​—makalapped ti sakit iti edukasion ti tao ken pakaigapuan ti napalaus a panagsagaba. No nakapuykayo nga agsursuro, kasano a mapagballigianyo dayta?

Ti Karit ti Panamagballigi

Usigenyo ni Jessica, a nadakamat iti pangrugian. Kanayon nga ikagumaanna ti mangbasa iti nadumaduma a libro tangay determinado a mangparmek iti kinakapuyna nga agbasa. Dimteng ti panagbalbaliw idi nakasarak iti libro dagiti daniw a nagustuanna. Gimmatang iti umasping a libro, a tinagiragsakna met a binasa. Idi agangay, naginteres iti nadumaduma a serye dagiti libro ti estoria, ket in-inut a saanen a nagbalin a problema ti panagbasa. Ti masursuro a leksion isut’ makagunggona ti panaganus. Maparmekyo met ti kinakapuyyo nga agsursuro wenno uray kaskasano, makaaramidkayo iti dakkel nga irarang-ay iti dayta a direksion babaen ti saan nga isusuko.​—Idiligyo ti Galacia 6:9.

Ti ngay panangtaming iti di unay agpaut a parikut iti panagikabesa? Agpannuray iti pannao a “ti panangulit-ulit isut’ ina ti pananglagip” ti napateg a solusion iti panangrisut iti parikut. Natakuatan ni Nicky a tumulong kenkuana a manglagip iti bambanag ti berbal a panangulitna iti bagina iti nangngegan ken nabasana. Padasenyo dayta. Mabalin a makatulong met kadakayo. Nagpateg ta idi panawen ti Biblia, ibalbalikas idi dagiti tattao ti sasao, uray no ti bagida ti ibasaanda. Gapuna imbilin ni Jehova iti mannurat iti Biblia a ni Josue: “Masapul a siaalumamay a basaem [ti Linteg ti Dios] iti aldaw ken rabii.” (Josue 1:8, NWT; Salmo 1:2) Apay a nagpateg ti panangibalikas iti sasao? Agsipud ta ti panangaramid iti dayta inramanna ti dua a sentido​—panagdengngeg ken panagkita​—ken makatulong a mangibati iti naun-uneg nga impresion iti panunot ti managbasa.

Para ken ni Jessica, nagdagsen met a trabaho ti panagsursuro iti matematika. Nupay kasta, pinadasna a sursuruen dagiti pagannurotan iti matematika babaen iti panangulit kadakuada​—pasaray mangbusbos iti kagudua oras iti kada pagannurotan. Idi agangay, nasupapakan dagiti panagreggetna. Isu nga ulitenyo, ulitenyo, ulitenyo! Ti nainsiriban nga iyugaliyo isut’ kaadda a kanayon ti papel ken lapis bayat a dumdumngegkayo iti klase wenno agbasbasakayo tapno makainotarkayo.

Nagpateg nga ipamaysayo ti bagiyo iti panagsursuro. Iyugaliyo ti agbati pay la idiay eskuelaan ken makisarita kadagiti mannursuroyo. Am-ammuenyo ida. Ibagayo kadakuada nga adda problemayo nga agsursuro ngem determinadokayo a mangparmek iti dayta. Kaaduan a mannursuro ti magagaranto a tumulong. Isu nga agpatulongkayo kadakuada. Inaramid dayta ni Jessica ken nakaawat iti dakkel unay a tulong ken panangandingay manipud iti maysa a mannakipagrikna a maestro.

Sursuruenyo ti Agipamaysa

Makatulong met no mangaramidkayo iti kalat ken sistema a pananggunggona. Mangparegta kadakayo a mangipamaysa ti panangaramid iti espesipiko a kalat​—kas ti panangiringpas iti paset ti maysa a mayawid iti balay nga assignment​—sakbay a lukatanyo ti television wenno patokarenyo ti paboritoyo a musika. Siguraduenyo a nainkalintegan dagiti aramidenyo a kalat.​—Idiligyo ti Filipos 4:5.

No dadduma, makatulong ti panangaramid kadagiti pangparang-ay a panagbalbaliw iti aglawlawyo. Inyurnos ni Nicky nga agtugaw iti sanguanan ti klase nga asideg iti mannursuro tapno ad-adda a makaipamaysa. Naammuan ni Jessica a makagunggona ti panangaramid iti homework a kadua ti maysa a gayyem a nagaget nga agadal. Mabalin a maamirisyo a makatulong no pagbalinenyo laeng a nanam-ay ken komportable ti siledyo.

Panangkissay iti Panagalusiis

No pagannayasanyo ti agbalin a naalikuteg, mabalin a narigat ti panagadal. Nupay kasta, kuna ti dadduma nga eksperto a ti kinaalikuteg mabalin a maiturong iti pisikal a panagehersisio. “Nagdakkelan ti ebidensia,” kuna ti U.S.News & World Report, “a ti abilidad ti tunggal tao a batiduen ti kabbaro ken lagipen ti daan nga impormasion ti parang-ayen dagiti biolohikal a panagbalbaliw iti utek a resulta ti panag-aerobics.” No kasta, ti kalalainganna a panagehersisio​—panaglangoy, panagtaray, panagay-ayam iti bola, panagbisikleta, panag-skating, ken dadduma pay​—makapaimbag iti bagi ken panunot.​—1 Timoteo 4:8.

Kadawyanen a maireseta ti agas kadagiti sakit iti panagadal. Makuna a simmungbat iti makaay-ayo ti agarup 70 porsiento kadagiti agtutubo a naapektaran iti ADHD a naikkan iti pampaganaygay a droga. Dakayo ken dagiti dadakkelyo ti mangikeddeng no awatenyo ti panagpaagas babaen iti droga kalpasan a nausigyo ti kinakaro ti parikut, dagiti posible a pagdaksanna, ken dadduma pay a banag.

Taginayonenyo ti Panagraemyo iti Bagiyo

Nupay saan a maibilang nga emosional a parikut ti rigat nga agsursuro, adda dagiti emosional nga ibungana. Nalaka a mangpataud iti nababa a panagraem iti bagi ti pannakainayon ti naynay a di pannakaanamong ken panangbabalaw dagiti nagannak ken mannursuro, nakapuy wenno nababa a magapuanan idiay eskuelaan, ken ti kinaawan dagiti nasinged a gagayyem. Ilimed ti dadduma nga agtutubo daytoy a rikna babaen iti panagtignay a kasla makaunget ken agipangtada.

Ngem di kasapulan a mapukawankayo iti panagraem iti bagi maigapu kadagiti parikutyo nga agsursuro.c “Ti kalatko,” kuna ti maysa a propesional a makipagtartrabaho kadagiti agtutubo nga addaan iti parikut nga agsursuro, “isut’ panangbalbaliw iti kababalinda maipapan iti biag​—manipud ‘Nagmaagak, ken bin-ig a kamali ti maaramidak’ . . . nga agbalin a ‘Maparparmekkon ti problema, ad-adun ti maaramidak ngem ti impagarupko idi.’”

Nupay awan unay maaramidanyo kadagiti kababalin ti dadduma, maimpluensiaanyo ti kababalinyo. Kasta ti inaramid ni Jessica. Kunana: “No ukomek ti bagik iti ibagbaga idi dagiti ubbing ken ti panangbirbirngasda, kayatko idin ti pumanaw idiay eskuelaan. Ngem ita, diak ikankanon ti ibagbagada ken itultuloyko nga aramiden ti kasayaatan. Nagrigat, ket masapul a kanayon a palagipak ti bagik, ngem epektibo dayta.”

Masapul a pakidangadangan idi ni Jessica ti sabali pay a kinapudno. Bin-ig nga A amin ti grado ni manongna. “Daytat’ nangdadael iti panagraemko iti bagik,” kuna ni Jessica, “agingga nga insardengkon nga idilig ti bagik kenkuana.” Isu a diyo idildilig ti bagiyo iti kakabsatyo.​—Idiligyo ti Galacia 6:4.

Ti pannakisarita iti mapagtalkan a gayyem ti makatulong met kadakayo a mangaramid iti umiso a panangmatmat iti bambanag. Sisusungdo nga agtalinaed kadakayo ti pudno a gayyem bayat nga ikagumaanyo ti rumang-ay. (Proverbio 17:17) Iti kasumbangirna, dadaelennakayo ti palso a gayyem wenno mangted iti di umiso a natan-ok a panangmatmat iti bagiyo. Isu a pilienyo a naimbag ti gagayyemyo.

No adda parikutyo iti panagsursuro, mabalin nga ad-adu a panangkorehir ti maawatyo ngem ti dadduma nga agtutubo. Ngem dikay ipalubos dayta a mangted iti negatibo a panangmatmatyo iti bagiyo. Matmatanyo ti disiplina iti nadiosan a pamay-an, kas banag a dakkel ti pategna. Laglagipenyo a ti panangdisiplina dagiti nagannakyo isut’ pammaneknek nga ay-ayatendakayo ken kayatda ti kasayaatan para kadakayo.​—Proverbio 1:8, 9; 3:11, 12; Hebreo 12:5-9.

Saan, saan koma a mangupay kadakayo dagiti parikutyo nga agsursuro. Adda maaramidanyo kadakuada ket makapagbiagkayo a narang-ay. Ngem adda pay dakdakkel a rason a pangnamnamaan. Inkari ti Dios a mangpataud iti baro a lubong ti kinalinteg a sadiay nawadwadton ti pannakaammo ken maagasanton amin a sakit ti panunot ken bagi. (Isaias 11:9; Apocalipsis 21:1-4) Isu a determinadokayo koma a mangsursuro iti ad-adu pay maipapan ken ni Jehova a Dios ken dagiti panggepna, ken agtignay a maitunos iti dayta a pannakaammo.​—Juan 17:3.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 13]

Ipasnekyo ti agsursuro