Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasanok a Tamingen ti Paboritismo?

“Dua a tawen nga inaudi ni adingko ngem siak ket isut’ kanayon a maas-asikaso. . . . Kasla di nainkalintegan.”​—Rebecca.a

NO AD-ADDA a maas-asikaso ti kabsatmo a lalaki wenno babai, mabalin nga ad-adda a mariknam a nabaybay-ankan. Ket no adda kabsatmo nga addaan kadagiti naisangsangayan nga abilidad, nakaro a parparikut, wenno paginteresan wenno personalidad a kaasping dagiti dadakkelmo, mabalin a marigatanka nga agpayso a manggun-od iti aniaman nga atension! No sangkapanunotmo dayta, mabalin nga ad-adda a masair ken makaungetka.b

Nupay kasta, mamakdaar ti Biblia: “Siaameska, ngem saanka nga agbasol. Makiumanka a sipapasnek ita pusom met laeng iti pagiddaam, ket agulimekka.” (Salmo 4:4, NW) No makapungtot ken makaungetka, ad-adda a makaisao wenno makaaramidka iti nalabit pagbabbabawyam inton agangay. Lagipem no kasano a naburibor ni Cain iti naanamongan a takder a tinagiragsak ni adingna nga Abel iti Dios. Pinakdaaran ti Dios: “Ti basol kumkumleb iti ruangan, ket sika ti kalikagumanna; ket iti biangmo, maparmekmonto aya?” (Genesis 4:3-​16, NW) Saan a nakontrol ni Cain ti riknana, ket makadidigra ti imbungana!

Pudno, saanka met ngata nga agbalin a mammapatay a kas ken ni Cain. Nupay kasta, ti paboritismo mangabbukay iti dakes a rikrikna ken emosion. Mabalin ngarud a kumkumleb dagiti peggad iti ruanganmo! Aniat’ sumagmamano kadakuada? Ket kasano a maparmekmo daytoy a kasasaad?

Medmedam ta Dilam!

Idi 13 anyos ni Beth, nariknana a paborito dagiti dadakkelna ni adingna ken saan a nainkalintegan ti tratoda kenkuana. Malagipna: “Namin-adu nga agbinnugkawkami ken ni nanang, ngem awan aniaman a nagimbaganna. Diak dengdenggen ti ibagbagana, ket dina met dengdenggen ti ibagbagak, isu nga awan ti nagapuanan.” Nalabit naamirismo met a ti panagbinnugkaw mangpakaro laeng iti kasasaad. Kuna ti Efeso 4:31: “Maikkat koma kadakayo ti isuamin a makadangran a kinapait ken unget ken pungtot ken panagririaw ken nabassawang a panagsasao agraman ti isuamin a kinadakes.”

Di kasapulan nga agbugkawka tapno mayebkasmo ti kapanunotam. Ti natanang nga iyaadani kadawyan a nasaysayaat ti ibungana. Kuna ti Proverbio 25:15: “Iti napaut a panagitured mauyotan ti agturay, ti nalukneng a dila burakenna ti tulang.” Isu a no dagiti dadakkelmo kasla nakabasolda iti paboritismo, dika agbugkaw ken mangakusar. Urayem ti maitutop nga oras, ket kasaritam ida iti natanang, managraem a pamay-an.​—Idiligmo iti Proverbio 15:23.

No dagiti laeng pagkurkurangan ti dadakkelmo ti kitkitaem wenno babalawem ida a ‘di[da] nainkalintegan,’ mapabusormonto la ida wenno ad-addanto nga agikalinteganda. Kitaem ketdi no kasano a naapektaranka kadagiti tignayda. (‘Talaga a masairak no didak ikankano.’) Mabalin nga ad-addanto a matignayda a mangasikaso a naimbag kenka. Kasta met a “nasiglat[ka] koma maipapan iti panagdengngeg.” (Santiago 1:19) Mabalin nga adda nainkalintegan a rason dagiti dadakkelmo a mangted iti ad-adu nga atension iti kabsatmo. Nalabit adda parparikutna a dimo ammo.

Ngem kasanon no agannayaska nga agpungtot ken agsao a sidadarasudos no makaungetka? Idilig ti Proverbio 25:28 “daydiay ti espirituna awanan panangtengngel” iti siudad nga “awan bakudna”; ad-adda a parukmaen ti mismo nga imperpekto a pakatignayanna. Iti kasumbangirna, ti abilidadmo a mangkontrol iti rikriknam ket tanda ti pudno a bileg! (Proverbio 16:32) Apay ngarud a dika aguray agingga a kimmalmakan sakbay nga ipeksam ti rikriknam, nalabit uray pay ipabigatmon? Mabalin a maamirismo pay a nalabit ti panagpagnapagna wenno panagehersisio makatulong tapno maliklikam ti kasasaad. (Proverbio 17:14) No kontrolem ta dilam, maliklikam ti agsao iti makasair wenno minamaag.​—Proverbio 10:19; 13:3; 17:27.

Di Madmadlaw nga Isusukir

Ti sabali pay a palab-og a liklikan ket ti isusukir. Nadlaw ti 16 anyos a ni Marie a ni adingna pulos a di madusa no isturbuenna ti panagadal ti pamilia iti Biblia. Gapu ta maupayen iti kasla panangidumduma, “nagwelga,” a dinan kayat ti makiadal. Inusarmo met kadin ti naulimek a di panangipirpirit wenno inkeddengmo nga ipakitam ti di pannakitunos no mariknam a di nainkalintegan ti pannakatratom?

No kasta, amirisem a dagita a di madmadlaw a taktika maikontra iti bilin ti Biblia a dayawem ken pagtulnogam dagiti dadakkelmo. (Efeso 6:1, 2) Kanayonanna, ti isusukir dadaelenna ti relasionmo kadagiti dadakkelmo. Nasaysayaat nga iyebkasmo dagiti parikutmo kadagiti dadakkelmo. Ipakita ti Proverbio 24:26 a “daydiay mangipaay iti nalinteg a sungbat” magun-odanna ti panagraem dagiti sabsabali. Idi inlawlawag ni Marie ti banag ken ni nanangna, nagkinnaawatanda, ket nangrugin a simmayaat dagiti bambanag.

Ti Peggad ti Panangiputputong

Ti sabali pay a dakes a panangtaming iti paboritismo ket ti iyiikaymo iti pamiliam wenno mangsapulka iti atension dagiti dimo kapammatian. Kastoy ti napasamak ken ni Cassandra: “Immikayak iti pamiliak ket inturongko ti atensionko kadagiti nailubongan a nagayyemko idiay eskuelaan. Naaddaanak pay kadagiti nobio, ket di ammo dayta dagiti dadakkelko. Kalpasanna, naldaangak unay ken sinidirnak ti konsiensiak agsipud ta ammok a saan nga umiso ti ar-aramidek. Kayatko ti lumapsut iti kasasaadko, ngem diak ammo no kasano nga ibagak kadagiti dadakkelko.”

Napeggad no iputputongmo ti bagim manipud iti pamiliam ken kadagiti kapammatiam​—nangnangruna no makaunget ken saan a nasimbeng ti panagpampanunotmo. Mamakdaar ti Proverbio 18:1: “Ti suminsina birukenna ti tarigagayanna met laeng, ket karungsotna ti amin a natarnaw a kinasirib.” No marigatanka nga umasideg kadagiti dadakkelmo ita, mangsapulka iti Kristiano a gayyem a kas iti nailadawan idiay Proverbio 17:17, NW: “Ti pudno a kadua agayat iti amin a tiempo; ken maysa a kabsat a nayanak no adda rigat.” Kadawyanna, ti kasta a “pudno a kadua” ket nalaka a masarakan kadagiti nataengan a miembro ti kongregasion.

Nasarakan ni Cassandra ti “pudno a kadua” idi tiempo a kasapulanna: “Idi simmarungkar ti manangaywan iti sirkito [agdaldaliasat a ministro] iti kongregasionmi, pinaregtadak dagiti dadakkelko a makikadua kenkuana iti ministerio. Nakaem-emmada nga agassawa, ket agpayso a maseknanda kaniak. Talaga a mabalinko ti makisarita kadakuada. Diak narikna a kondenarendak. Naamirisda a saan a gapu ta napadakkelka kas maysa a Kristiano kaipapananna a perpektokan.” Ti pammaregta ken nataengan a balakadda ti kasapulan la gayam ni Cassandra!​—Proverbio 13:20.

Ti Peggad ti Apal

Mamakdaar ti Proverbio 27:4: “Ti rungsot nadawel, ket ti pungtot mangiremrem, ngem siasino ti makabalin nga agtakder iti saklang ti kinaimon?” Ti apal ken imon iti mapabpaboran a kabsat ti nangabbukay iti dadduma nga agtutubo tapno agtignayda a sidadarasudos. Impudno ti maysa a babai: “Idi ubingak, naingpis, kimmayumanggi ti buokko ket adda adingko a nagpintas ti duyaw a buokna a pagat’ siket. Kanayon a dayawen ni tatang ti buokna. Inawaganna a ti ‘Rapunzel-na.’ Maysa a rabii bayat a matmaturog, innalak ti kartib ni nanang, nagin-inayadak a napan iti kamana ket pinutedko ti amin a mabaelak a putden a buokna.”​—Siblings Without Rivalry, da Adele Faber ken Elaine Mazlish.

Isu met la gayam a ti apal ket deskribiren ti Biblia kas maysa kadagiti “aramid ti lasag.” (Galacia 5:19-​21; Roma 1:28-​32) Nupay kasta, ti “pagannayasan nga umapal” adda kadatay amin. (Santiago 4:5) Isu a no maamirismo a plamplanuem nga ituggod ti kabsatmo iti pakadusaanna, padpadaksem, wenno iti aniaman a dadduma a pamay-an isut’ ipabpababam, mabalin a ti apal “kumkumleb iti ruangan,” nga ikagkagumaannaka a parmeken!

Aniat’ rumbeng nga aramidem no maamirismo a mangim-impenka iti kasta a makadangran a rikrikna? Umuna, padasem a kiddawen iti Dios ti espirituna. Kuna ti Galacia 5:16: “Itultuloyyo ti magna babaen ti espiritu ket dikayto pulos makaaramid iti nainlasagan a tarigagay.” (Idiligmo iti Tito 3:3-5.) Mabalin a makatulong met ti panangutobmo iti pudno a rikriknam para iti kabsatmo. Agpayso kadi a maikunam nga awan mariknam a bassit a panagayat kenkuana​—uray pay no makarurodka? Bueno, kuna ti Kasuratan kadatayo a “ti ayat saan a managimun.” (1 Corinto 13:4) Isu nga isardengmon ti agpanunot iti aniaman a negatibo, mangabbukay iti imon. Padasem ti makipagrag-o kenkuana no makagunggun-od iti espesial a panangasikaso dagiti dadakkelmo.​—Idiligmo iti Roma 12:15.

Itoy a benneg, mabalin a makatulong met ti pannakisaritam kadagiti dadakkelmo. No makombinsirda a kasapulan nga ipaayandaka iti ad-adda a panangasikaso, dakkel ti maitulongto daytoy kenka tapno maliklikam ti agimon kadagiti kakabsatmo. Ngem kasano ngay no saan a sumayaat dagiti kasasaad iti balay ket adda latta ti paboritismo? Dika agunget, agbugkaw, wenno agrebelde kadagiti dadakkelmo. Ikagumaam a taginayonen ti natulong, natulnog a kababalin. No kasapulan, agpaandingayka kadagiti natataengan iti uneg ti kongregasion Kristiano. Kangrunaan iti amin, umadanika ken ni Jehova a Dios. Laglagipem dagiti sasao ti salmista: “No da ama ken ina baybay-andak, ni ngad Jehova pidutennakto.”​—Salmo 27:10.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 19]

Ti panangilawlawagmo a nasair ta riknam mabalin a risutenna ti parikut