Pinanawanmi Dagiti Bomba—50 a Tawen Kalpasanna!
“Bumtakton dagiti bomba ditoy. Agkamangkay amin!”
BABAEN kadagidiay a sasao, dakam ken lakayko ket pinakdaaran ti maysa a polis a panawanmin ti balay ken agkamangkami iti asideg a sementado a a bunker. Talaga a makapakellaat ti naipadamag. Ngamin, awankami iti daddadaelen ti gubat a rehion iti lubong; sarsarungkaranmi idi ti gagayyemmi iti maysa kadagiti napintas a puro dagiti korales a pangadaywen bassit iti Marshall Islands, idiay Micronesia. Immaykam a nakikadua iti makalawas iti maysa a gayyem ken ni lakayna iti bassit a puro ti Tõrwã. Ti asawa a babai ti kakaisuna a Saksi ni Jehova iti puro, ket kayatmi a tulongan a mangasaba kadagiti tattao nga agnanaed sadiay. Mannakigayyem dagiti Marshallese ken magagaranda a makisarita maipapan iti Biblia. Tangay nabiit pay a nairuar ti libro a Mabalinyo ti Agbiag nga Agnanayon iti Paraiso a Daga iti lokal a lenguahe, nagsayaat ti gundawaymi a mangipaima iti adu a kopia. Impanamnama kadakami dagiti amin a nayat iti libro a basaenda dayta ket dida usaren kas ken karawan, wenno “anib a mangpasuerte,” tapno mapaksiatda dagiti demonio. Adda popular a kustombre sadiay nga ikabilda ti nalukot a panid ti Biblia iti maysa a botelia sada ibitin dayta iti pasanggir wenno asideg a puon ti kayo, tangay patienda a mangpaksiat kadagiti dakes nga espiritu. Iti sumagmamano nga aldaw, tinagiragsakmi ti panagpasiarmi, ngem idi Sabadon, nadlawmi a sabalin ti mapaspasamak. Rinugianmi ti aldaw babaen ti makaparagsak a nasapa a panaglangoymi iti nalitnaw, nabara a danum ti dan-aw. Bayat a magmagnakami manipud iti aplaya, nakitami a sumungsungad ti kasla mamarpartaan a kolor dapo a barko. Di nagbayag, naammuanmi ti insangpetna. Inlawlawag ti polis a maysa a timpuyog ti pito nga Americano a soldado ti simmangpet tapno pabettakenda dagiti daan a bomba iti puro. Tapno masigurado ti kinatalged ti publiko, masapul a mapanawan dagiti balbalay ket agmalmalem nga agyan dagiti taga puro kadagiti bunker nga inaramid dagiti Hapones idi Gubat Sangalubongan II. Dagidiay a bunker a gistay dagus a makita dagiti bumisita iti Tõrwã, ti pammaneknek iti nakaap-aprang a napalabas. Manipud iti pangadaywen, ti puro ket kasla eksakto a paraiso iti tropiko, ngem no asitgam, nalawag a ti kinapintas ti Tõrwã ket pinerdi ti panangdadael idi ti gubat a nagpatingga 50 a tawenen ti napalabas. Tangay sigud a kangrunaan a base ti eroplano dagiti Hapones, ti puro ket napnuan kadagiti basura a mangipalagip iti Gubat Sangalubongan II. Agkaiwara dagiti aglatlatin a relikia ti gubat—dagiti pakigubat nga eroplano, nakaposision a paltog, ken torpedo—a linapunos dagiti mulmula iti tropiko. Nupay kasta, dagiti tedda a bomba ti makapadanag unay. Kabayatan ti gubat, nangitinnag dagiti puersa militar ti E.U. iti nasurok a 3,600 a tonelada a bomba, napalm, ken rocket idiay Tõrwã, ket dagiti buyot ti Hapon adda dagiti bukodda nga arsenal ti bomba ken igam iti uneg ti daga. Nupay saan a posible a bumtak ti 50 ti tawennan a bomba, kanayon latta a napeggadda, a mangilawlawag iti rason a naminliman a simmarungkar iti puro dagiti timpuyog a mangikkat iti bomba sipud pay idi 1945, ti tawen a nagpatingga ti gubat. Pinampanunotmi no talaga nga agpayso ti pakdaar, isu a nagnakami iti lugar a simmangladan ti timpuyog a mangpabettak iti bomba ket kinasaritami ida. Kinunada a saan laeng nga agpayso ti pakdaar, no di ket iti dayta met la nga oras mangrugin a bumtak dagiti bomba! Imbagada a no saankam nga agkamang iti bunker, rumbeng a panawanmi a dagus ti puro. Inkeddeng ti gayyemmi nga agbati iti Tõrwã ket nakasarak iti pagkamangan a kadua ti sumagmamano a pamilia iti uneg ti nakaisaadan ti dakkel a masinggan. Imbagana kadakami idi agangay a dagiti laeng tawa ti daan a sementado a bunker ket dagiti abut a pagruaran ti ul-ulo dagiti masinggan, ket iti uneg, alusiisenka gapu iti pudot sa napusek. Ti agmalmalem a panagyan sadiay ti nangipalagip kadagidi tawen ti gubat, ket impudnona a nupay idi ubing ket maay-ayatan bayat a bumbumtak dagiti bomba, ita talaga a nakabutbutengda gayam. Immanamong ni lakayna nga ipannakami idiay Wollet Island, lima a milia ti kaadayona, babaen iti de-motor a bassit a bilog. Sumagmamano la a minuto manipud ipapanawmi idi nangngegmi ti napigsa a kanalbuong. Idi taliawenmi ti Tõrwã, nakitami ti naipugso a monmon ti asuk iti asideg ti kabalbalayan iti puro. Kalpasanna, adda sabali manen a bimtak ket kalpasanna, ti maikatlo, napigpigsa a panagbettak. Nagmalmalemkami a nangasaba idiay Wollet, ket daydi nga aldaw ti masansan a nasinga babaen ti ibebettak dagiti bomba iti adayo. Nasarakan ken namarkaan dagiti daan a bomba sumagmamano a bulan sakbayna. Nasarakan dagiti eksplosibo iti amin a lugar—kadagiti igid ti baybay, nasulinek a lugar nga asideg iti pagdissuan ti eroplano, ken uray kadagiti paraangan dagiti umili! Tapno maksayan ti bilang dagiti panagbettak, nangurnong ti timpuyog a mangpabettak iti bomba iti adu a babbabassit a bomba sada pinabettak ida a namimpinsan. Dandani lumneken ti init idi agsublikami idiay Tõrwã. Bayat nga umad-adanikami iti puro, nadlawmi nga awan ti pamiliar nga asuk nga aggapu iti panagluto. Ammomi nga adda dakes a napasamak. Kellaat nga adda bassit a bilog a sipapartak nga immadani kadakami a nangballaag a dikamin umasideg pay. Maysa a dakkel a nairarem a bomba ti pabettakenda pay iti asideg ti baknad. Gapuna, bayat a pimmanawkami iti takdang idi sumipngeten, nasaksianmi ti banag a di pay nakitkita ti kaaduan a tattao a sibibiag ita—panagbettak ti maysa a bomba idi Gubat Sangalubongan II iti uneg ti danum, a nangipugso iti danum ken asuk ginasut a pie iti tangatang! Naimbag laengen ta awan ti nadangran idiay Tõrwã kadaydi nga aldaw. Naikkat met la kadin ti timpuyog a mangikkat iti bomba ti amin a natda pay a bomba iti puro? Nalabit saan pay. Imbaga ti lider ti timpuyog a namnamaenna nga iti masakbayan, masukalanto dagiti taga puro ti adu pay a daan nga eksplosibo. Siempre, nangted dayta kadakami iti tema a pakisaritaanmi kadagiti umili bayat nga iringringpasmi idi ti trabahomi a panangasaba idiay Tõrwã. Talaga a maysa a pribilehio nga ipadamag kadagitoy nga umili iti puro ti aldaw inton ti Pagarian ni Jehova “pagsardengenna dagiti gubgubat inggana iti ungto ti daga.”—Salmo 46:9.
Kas insalaysay ni Nancy Vander Velde
[Ladawan iti panid 27]
Di pay bimtak a bomba