Ti Kaadda Manen ti Globe iti London
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY BRITANIA
TI Globe, ti teatro a nakaipabuyaan idi dagiti drama ni William Shakespeare, ket naibangon manen iti asideg ti dati a nakaibangonanna idiay Southwark, iti abagatan a takdang ti Karayan Thames iti London. Tangay naibasar iti orihinal a pannakaibangonna idi 1599, daytoy nga O-ti-sukogna, 20-ti-sikiganna a pasdek ket kangrunaan a pakaawisan dagiti turista.
Sakbay a naibangon dagiti teatro idiay London, ti popular idi a kita ti paglinglingayan ket ti panangtutuok iti oso wenno panangtutuok iti toro. Dagiti aso a durogan dagiti um-umkis nga agbuybuya, tutuokenda ti animal a nakakawar iti maysa nga estaka. Naangay daytoy kadagiti nagtimbukel nga arena a natukantukad dagiti tugawna, dagiti immun-una ngem kadagiti teatro. Nakadenaan dagiti animal iti makintengnga a paset, nga idi agangay, daytan ti nagbalin nga entablado ti teatro.
Kalpasanna, nagbalin a popular dagiti drama, ket naibangon dagiti baro a teatro iti intero a London. Inaldaw a rinibu ti agbuya kadagita. Dagiti lord mayor inkagumaanda nga iparit dagiti drama gapu ta nakababain ken dakesda. Nagreklamo dagiti amo a gapu kadagiti drama, panawan dagiti trabahador ti panggedanda, tangay mangrugi idi dagiti drama iti alas dos iti malem. Ngem dimteng ti pannarabay ni Queen Elizabeth I, maysa a mangitantandudo iti teatro. Ti Privy Council-na (mamalbalakad a konsehona) ti nangsalaknib kadakuada tapno maipasigurado a kanayon nga adda dagiti addaan kapadasan nga aktor a manglinglingay kenkuana. Masansan a ti timpuyog dagiti dramatista ni Shakespeare ti napili nga agpabuya iti naarian a balay ngem kadagiti sabsabali.
Ti Henry V ket pinutar ni Shakespeare idi tawen ti inagurasion ti orihinal a Globe. Nainkalintegan ngarud ti damo a pannakaipabuyana iti daytoy baro a teatro ni Shakespeare.
Iti Uneg ti Baro a Globe
Sakbay a simrekkami para iti tallo-oras a drama, tinangadmi dagiti ulep ket ninamnamami a saan koma nga agtudo, tangay maiparit dagiti payong sa ti makintengnga a paset ket awan atepna! Ti teatro ket agdawadaw iti 30 metro a sirkulo, a napalikmutan iti tallo a katukad a pagtugawan a makalaon iti agarup 1,000 a tattao. Ngem maysakami kadagiti groundling (agbuya nga agtakder iti asideg ti entablado), ti 500 nga agbayad tapno agtakder ken agbuya iti drama iti makintengnga a paset. Ti orihinal a teatro malaonna ti 3,000 no aglilinnetlet. Ngem dagiti moderno a pagannurotan iti kinatalged iparitda dayta.
Ti atep iti ngatuen ti nanglikmut a pagtugawan ket napugsitan iti kemikal tapno malapdan ti uram. Dagiti fire board ken sistema ti sprinkler (pagpugsit iti danum) ti mangnayon iti pannalaknib. Idi 1613, nadadael ti orihinal a Globe idi adda rissik manipud iti kanyon nga adda iti entablado a nanguram iti atepna.
Napalubosan dagiti groundling nga aggarawgaraw ken uray agsadag iti sikigan ti entablado. Uppat a gasut a tawenen ti napalabas, nangan ken nagiinum dagiti naarimbangaw a bunggoy kabayatan dagiti drama, ket masansan a naglalabanda. Tangay managpudpudotda, mangisturboda no sumroda, agpasuit wenno agpalakpakda. “Aglilinnetletda,” kas panangdeskribir kadakuada ti maysa a mannurat idi a tiempo, a nangpanagan kadakuada iti “dagiti mananglais.”
Naaramid manipud iti kayo nga oak ti kangrunaan a balabala ti moderno a Globe. Naaramid iti kayo nga oak ti aginnem a ribu a tarikayo a nailansa kadagiti nagsug-opan. Nalaka idi a magun-odan ti oak kalpasan a pinag-ut ti napigsa a bagyo ti rinibu a kayo idi Oktubre 1987. Ti karirigatan a pedaso a sapulen ket ti 13 metro ti kaatiddogna nga awanan a mangporma iti makinsango a balawbaw ti entablado. Kalpasan iti kasta unay a panagsukisok, maysa a maitutop a kayo, nasurok a 20 a metro ti kangatona, ket nasarakan agarup 150 a kilometro iti laud ti London.
Marmol ti adigi ti balawbaw, wenno kasla marmol. Ngem saan, naaramidda met iti kayo, kas iti pannakaaramid ti immuna a Globe, a kas iti panangiladawan ti maysa a mangpadayaw, “ekselente a napintaan iti kaasping ti marmol ta maallilawna uray ti kasisiguan nga artesano.”
Naukoparanen dagiti pagtugawan. Dadduma kadagiti groundling ti naglilinnetlet iti entablado bayat a dagiti dadduma ket nagsanggir kadagiti kayo a diding ti arena. In-inut a nagulimek ti arimbangaw bayat a napatokar ti musika. Iti galeria iti ngatuen ti entablado, innem a musiko a kadaanan ti kawesda ti nagtokar kadagiti instrumento idi panawen ni Shakespeare: dagiti trumpeta, cornet, ken dagiti instrumento a para-orkestra.
Ti Drama
Bayat a pumigpigsa ti musika, nagparangen dagiti aktor ken sipipigsa nga intugtogda dagiti bastonda iti entablado a naikumpas iti musika. Nakipaset dagiti groundling, babaen ti panagtabbugada. Kellaat a nagsardeng ti panagtugtog ken panagtabbuga. Maysa nga aktor ken ti ababa nga introduksion ti nangirugi iti eksena. Kasta unay ti panagsegga. Kellaat, nagparang iti entablado ti dua nga agpaset a nakaroba iti nalabbaga—ti Arsobispo iti Canterbury ken ti obispo ti Ely. Nangrugin ti drama, ket kabayatan ti pabuya, ti panangallilaw ken nalimed a gakat ti iglesia ken ni King Henry V ti Inglatera nagresulta iti pannakaabak ti Francia kadagiti namansaan-dara a tay-ak ti Agincourt.
Di nagbayag, naipuesto ti naarian a trono, ket nakitami ni King Henry a makisarsarita iti tallo kadagiti agay-aywan iti balayna. Bayat a dagiti opisial iti naarian a balay nagpuestoda iti entablado, sangkadayawmi ti kinaautentiko dagiti kadaanan a kawesda. Ngem adda karkarna maipapan kadagiti dramatista a dimi natukod. Sinukimatmi ti programa. Wen, siempre, lallaki amin dagiti agpabuya! Awan agpaset a babbai iti Elizabethan drama. Kas panangdeskribir ti social historian a ni G. M. Trevelyan iti dayta, dagiti barito ket “masanay a naimbag manipud kinaubingda a mangyakto iti paset dagiti babbai buyogen iti dignidad, kinaelegante ken kinasigo.” Kasta ti inaramidda ita.
Nalpasen ti panagpalakpak, ket rimmuarkamin. Tinaliawmi ti Globe iti maudi a gundaway, ti bimmalitok a pan-aw nga atepna, kas iti kayona nga oak, nga in-inut nga agmarmarisen a dapo. Naisangsangayan a kapadasan ti panangbuya iti napasamak 400 a tawenen ti napalabas.
Kalpasanna, pinasiarmi ti Shakespeare’s Globe Exhibition. Bin-ig a nagan ni Shakespeare ti mabasa iti amin a disso. Bayat nga inut-utobmi dagiti naipabuya, napanunotmi, Siasino kadi nga agpayso ni managputar iti drama a William Shakespeare? Ti misterio maipapan ken ni William Shakespeare ti tema ti maysa nga artikulo iti sumaganad a ruar ti Agriingkayo!
[Ladawan iti panid 25]
Pannakai-drawing ti orihinal a Globe
[Credit Line]
Manipud iti libro a The Comprehensive History of England, Tomo II
[Dagiti ladawan iti panid 26]
Ti Globe ita
[Credit Line]
John Tramper
Richard Kalina