Panangmatmat iti Lubong
Dagiti Epekto ti Kinaarimbangaw
Dandanin maysa a bilion ti populasion ti India. Sigun ken Dr. S. B. S. Mann, propesor iti Post Graduate Institute of Chandigarh, India, 1 iti kada 10 a tao, wenno dandani sangagasut a milion a tattao ti agsagsagaba iti maysa a kita ti panagtuleng. Idi nagbitla ni Dr. Mann iti panangrugi ti tinawen a komperensia ti Association of Otolaryngologists of India, ti kinaarimbangaw ti dinakamatna a nakaigapuan daytoy a nakaro a parikut iti salun-at gapu kadagiti busina ti lugan, ungor dagiti makina, makinaria, ken eroplano. Kinunana a mabalin met a dagiti rebentador ti dakkel a makagapu ta nakalatlatak dagitoy no tiempo ti piesta. Kabayatan ti piesta ni Dasehra, kas pagarigan, iti intero a pagilian, ti dadakkel a ladawan dagiti karakter iti mitolohia dagiti Hindu a mangirepresentar kadagiti dakes a puersa iti kagimongan ket maselselan iti ginasut a rebentador sa masindian dagitoy, a mangpataud iti kasta unay a kinaarimbangaw. Kalpasan daytoy a piesta, sumaruno ti lima nga aldaw a piesta ni Deepawali, a pakasindian ti minilion a rebentador.
Pannakawarawara ti Kabakiran
Impadamag ti Jornal do Commercio ti Brazil a “saan laeng a ti panaganup, panangkalbo iti kabakiran, ken dagiti uram ti mamagpeggad iti biag dagiti mula ken animal.” Ti pannakawarawara ti mamagpeggad met iti pannakaungaw ti nadumaduma a mula ken animal. Mapasamak ti pannakawarawara no adda mabati a bassit a paset ti kabakiran manipud iti panangkalbo iti daytoy. Sigun iti taga Brazil nga agronomo a ni Marcelo Tabarelli, awan pay sagsa-10 nga ektariana ti adu kadagitoy a nabati a paset. “Dagiti babassit a disso a kas kadagitoy dida masuportaran dagiti dadakkel a mamalia,” kuna ni Tabarelli. Ti maysa a gapu ket “lapdan [ti pannakawarawara] dagiti padron ti panagiwaras ken migrasion.” Agresulta daytoy iti “ibabassit dagiti populasion [ti mulmula ken an-animal].” Kas pagarigan, usigem dagiti tumatayab iti kabakiran a kas iti toucan. Kastoy ti kuna ni Tabarelli: “Mabalin nga addada pay, ngem nagbassit ti posibilidad no agtultuloyto ti kaaddada.”
Naragragsak ti Babbarito Dagiti Interesado nga Amma
Impadamag ti The Times ti London a dagiti amma a mangipakpakita iti personal nga interes kadagiti pakadanagan, leksion iti eskuelaan, ken pannakipulapol dagiti babbaritoda kadagiti sabsabali makapataudda “iti nareregta ken optimistiko a babbarito a napnuan panagtalek ken namnama.” Iti pannakaadal ti kabibiag ti 1,500 a babbarito nga agtawen iti 13 agingga iti 19 nga indaulo ti proyekto ti Tomorrow’s Men, nasurok a 90 a porsiento kadagiti babbarito a nakarikna a mangbusbusbos dagiti ammada iti panawen kadakuada ken interesadoda unay iti irarang-ayda ti nangipakita a “dakkel ti panagraemda iti bagida, naragsakda ken addaanda iti kompiansa.” Iti kasupadina, 72 a porsiento kadagiti babbarito a nakarikna a manmano wenno pulos a di nangipakita iti interes dagiti ammada kadakuada ket “nagbassit ti panagraem ken kompiansada iti bagida, ket nalaklakada a maldaang, dida kayat ti ageskuela ken maisarsarakda kadagiti polis.” Nagkomento ni Adrienne Katz iti proyekto a Tomorrow’s Men a saan a kasapulan nga adu ti aktual a tiempo a mabusbos ti agama. Kastoy ti kinunana: “Ti napateg isut’ pannakarikna ti ubing nga isut’ maipatpateg, madungdungngo, ken maim-imdengan.”
Panagbasa a Nakakumot
Ipadamag ti Aleman a pagiwarnak maipapan iti salun-at nga Apotheken Umschau a saan a nasayaat kadagiti mata ti ubing ti panagbasa iti nakudrep a silaw ken nakakumot. Impatuldo ti panagadal ti University of Tübingen kadagiti manok a maapektaran ti idadakkel ti bukel ti mata no medio saan a nalawag ti makitana ken nakudrep ti silaw. No nakakumot ti ubing nga agbasa, agpadpada nga adda dagiti sumaganad a kasasaad: saan a nalawag ti makita, tangay saan a nakapokus a naimbag ti mata no mayasideg unay ti libro, ken nakakudkudrep a silaw. Kuna ti pagiwarnak a “tagtagiragsaken ti adu a kaputotan dagiti tin-edyer a nagtagilente ti agbasa kadagiti paboritoda nga estoria bayat a nakakumotda, ket babaen ti panangaramidda iti dayta, saanda laeng a naipasdek ti pamuon ti panagadalda kadagiti libro no di ket uray ti kinaarrapda.”
Nagsubli Dagiti Steam Locomotive?
Siiiliw a malaglagip dagiti agrayo kadagiti tren dagiti nagdadakkel nga steam locomotive kadagiti naglabas a panawen. Nupay ti saanda unay a kinaepisiente ken ti adu nga ipugsoda a polusion ti dandani nakapukawan dagitoy a klasiko a makina, patien ti inheniero nga addaan paktoria iti locomotive idiay Switzerland a ni Roger Waller nga adda naraniag a masakbayan ti steam locomotive. Ipadamag ti Berliner Zeitung a maus-usaren idiay Alps ti walo kadagiti paandaren ti steam a makina ti cog railway ti kompaniana, ket nabiit pay a binalbaliwan ni Waller ti maysa a mas daan nga steam engine tapno mausar kadagiti ordinario a riles. Imbes a karbon, petrolio ti mangpaandar iti nabalbaliwan a locomotive, isu a basbassit ti ipugsona a polusion. Roller bearing pay ti us-usarenna tapno makissayan ti risiris ken ti nasayaat nga insulasion tapno kalalaingan laeng ti mausar nga enerhia ken saan a dagus a bumara ti makina. Kastoy ti kuna ni Waller: “Nalaklaka daytoy ken nataltalged para iti aglawlaw ngem iti aniaman a diesel locomotive.”
Panagsursuro nga Umisem
Ipadamag ti Asahi Evening News nga idiay Japan, a pagpannakkel ti tattao ti nasayaat a serbisio, umad-adu a kompania ti “mangpapaeskuela kadagiti empleadoda tapno masursuroda no kasano ti agbalin nga ad-adda a mannakigayyem. Matmatan dagiti kompania a ti panagisem, panagkatawa ken kinaparato ket nalaka ken epektibo a pangpapigsa iti negosio nupay nakapuy ti ekonomia.” Iti maysa nga eskuelaan, agtugaw dagiti estudiante iti sanguanan dagiti sarming sada agensayo nga umisem—“padasenda a patauden ti makaay-ayo a panagisem.” Naibaga kadakuada a panunotenda ti tao nga ay-ayatenda unay. Ikagkagumaan dagiti mannursuro a tulongan dagiti estudiante nga agrelaks ken umisem a natural. Malaksid a pageskuelaen ti dadduma a kompania dagiti empleadoda, ibaonda pay ida nga agorder kadagiti fast-food a restawran a sadiay nasanayen dagiti trabahador nga umisem a kanayon. Makatulong kadi ti panagisem a mangpapigsa iti negosio? Sigun iti maysa a periodiko, dagus a pimmigsa iti 20 a porsiento ti naglakuan ti maysa a kompania ti kosmetiko a nangitukon iti kurso a panagisem iti nasurok a 3,000 kadagiti trabahadorna kabayatan dayta a tawen. Impatuldo ti maysa nga empleado, ti kurso ti nangpasayaat pay iti atmospera ti opisinana. Kinunana a “nagsayaat ti maaddaan iti nasisingpet nga amo a masansan nga umisem.”
Mangsalbar Kadagiti Biag ti Nasapa a Panangammo
“Ti nasapa a panangammo isu ti tulbek ti umiso a panangtaming ken panangagas kadagiti kanser,” kuna ti maysa a damag iti Times of Zambia. Nakalkaldaang ta iti dadduma a paset ti Africa, adda di naammuan a bilang dagiti tattao a matmatay iti kanser a mabalin a nasapa a naammuan no dagiti indibidual ket naeksamen koma dagiti doktor. Kadagiti babbai, kanser iti cervix ken suso ti kaaduan a kita ti sakit. Kadagiti lallaki, dayta ket kanser iti prostate gland ken bagis. Isu nga isingsingasing ti Zambia’s Central Board of Health nga agpaeksamen dagiti tattao kadagiti ospital tapno maammuan no adda kanserda. Kuna ti Times a ti nasapa a panangammo “kaipapananna ti basbassit nga ut-ot ken trauma ti pasiente ken iti pamiliana. Sa makatulong dayta kadagiti doktor a mangaramid kadagiti naintiempuan a pamusposan.”
Mekanikal a Para Ala iti Gatas
“Saan a natural kadagiti baka no mamindua a magatasanda iti kada aldaw,” kuna ni Sue Spencer, maysa a miembro ti grupo a nangaramid iti robot a para ala iti gatas. Sigun ken Spencer, ti sobra a kaadu ti gatas ti pukal ti mabalin a pakaigapuan ti pannakapilay ken ti dadduma pay nga an-annayen. Ania ngarud ti maaramidan ti magatasan a baka no kayatna ti magatasan ngem saan pay a tiempo ti regular a pananggatas ti agtartaraken iti dayta? Nalabit ti solusion isu ti robot a para ala iti gatas! Daytat’ maus-usaren iti maysa a pagtaraknan kadagiti animal idiay Sweden, sigun iti magasin a New Scientist. No marikna dagiti baka iti daytoy nga arban idiay Sweden a masapul a magatasanda, basta mapanda iti silulukat a kamarin nga ayan ti robot. Tunggal maysa iti pangen a buklen ti 30 a baka ket addaan iti elektroniko a kuelio a makatulong iti sistema a mangilasin iti dayta. No tiempon a magatasan ti baka, aglukat ti maysa a ruangan ti kuadra a paggatasan. Ti iwanwanwan ti laser a mekanikal a takkiag ti robot a para ala iti gatas siiinayad a birokenna ti mungay ti baka sana idekket dagiti tasa a pagtaya iti gatas.
Bumasbassit ti Bilang Dagiti Maipaspasngay Idiay Europa
“Itay napan a tawen, dagiti naipasngay idiay European Union (EU) ket nakadanon iti kabassitan a bilang nanipud idi nagpatingga ti Gubat Sangalubongan II,” kuna ti Süddeutsche Zeitung. Inwaragawag ti Eurostat, ti estadistikal nga ahensia ti EU nga idi 1998, agarup uppat a milion nga ubbing ti naipasngay idiay EU, no idilig iti innem a milion iti kada tawen iti ngalay ti dekada 1960. Iti promedio, tinawen nga adda 10.7 a maipaspasngay iti kada 1,000 a tattao kadagiti nasion iti EU. Ania a nasion ti addaan iti kabassitan a bilang dagiti maipaspasngay? Isu ti Italia, nupay siiinget a busbusoren ti Iglesia Romana Katolika dagiti panglapped iti panagsikog. Adda laeng 9.2 a maipaspasngay iti kada 1,000 nga umili sadiay. Ti Ireland ti kaaduan ti maipaspasngay, 14.1 iti kada 1,000.
Panaglalanglang
Iti adu a lugar, masmasnaayan dagiti nagannak ta manmano a makilanglang dagiti annakda kadakuada, tangay masansan a kaykayatda ti mangan kadagiti fast-food. Ngem mabalin a naisalsalumina unay ti Francia. Sigun iti Pranses a periodiko a La Croix, impalgak ti nabiit pay a panagadal nga aglalanglang no rabii ti 84 a porsiento kadagiti pamilia idiay Francia. Kinapudnona, natakuatan iti panagadal a patien ti 95 a porsiento kadagiti agtawen iti 12 agingga iti 19 a makagunggona ti pananglalanglang ti pamilia. Impaganetget dagiti eksperto ti kinapateg ti regular a panaglalanglang ti pamilia. Kastoy ti kinuna ni Dr. François Baudier, ti French Center for Health Education: “Kangrunaanna, ti pannangan ket saan la nga oras ti pannangan no di ket tiempo ti panagririnnanud iti kapanunotan.”